Hoe seniorvriendelijk bent u?

PersoneelsBLAD VAN HET UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM ST RADBOUD JAARGANG 38 NUMMER 6 25 april 2013

Hoe seniorvriendelijk bent u?

Foto: Frank Muller

Bij élke vernieuwing in de zorg moeten we de vraag stellen: hoe ervaart een oudere van 80 jaar dit? Pas dan kan de zorg echt vriendelijk en veilig worden voor onze oudere patiënten. Om dit te stimuleren is er op 7 mei het symposium “Hoe seniorvriendelijk bent u?”. Gijs Munnichs

34.000 ouderen

“Wat vindt mevrouw Fransen van 80 ervan?” ‘Steeds moeten we onszelf die vraag stellen’, zegt Marcel Olde Rikkert, afdelingshoofd Geriatrie. ‘Bij elke zorgvernieuwing, maar ook bij infrastructurele zaken zoals parkeergelegenheid, bewegwijzering en inrichting in het ziekenhuis. Bij ouderen kun je niet volstaan met het volgen van een richtlijn voor een bepaalde ziekte. De zorg is veel complexer omdat meerdere ziektes, maar ook allerlei beperkingen zoals slecht zien of slecht lopen, een rol spelen en elkaar beïnvloeden.’ Wat betreft seniorvriendelijkheid is er in ziekenhuizen veel te verbeteren. In het Radboud namen enkele verpleegafdelingen (Cardio-thoracale Chirurgie, Longziekten, Interne Geneeskunde en Heelkunde) deel aan het GIDZ-project. Alle opgenomen oudere patiënten werden hier gescreend op kwetsbaarheid. Had iemand een verhoogd risico op bijvoorbeeld vallen, delier of ondervoe-

Pagina 3 Afterparty TEDxNijmegen over gezonde voeding en klantgerichtheid

ding, dan werd het GIDZ-team ingeschakeld. Binnen 24 uur kwamen een geriater en een verpleegkundig consulent naar de afdeling om te beoordelen welke extra zorg nodig was. De verwachting is dat dit leidt tot betere zorg voor kwetsbare ouderen, beter geneesmiddelgebruik, kortere ligduur en minder kosten. Of deze (ziekenhuis) resultaten zijn behaald, wordt 7 mei bekendgemaakt op het symposium. ‘Een patiëntenuitkomst is dat ouderen door het GIDZ-project drie maanden na ontslag beter functioneren in de thuissituatie. Ook mantelzorgers ervaren een minder grote belasting’, vertelt geriater Yvonne Schoon.

Pagina 5 Intensievere samenwerking tussen UMC en universiteit. Interview met bestuurvoorzitters

Jaarlijks worden zo’n 34.000 ouderen (70-plussers) in het Radboud opgenomen. Ze bezetten meer dan de helft van het aantal ligdagen. Olde Rikkert stelt dat door het GIDZ-project de seniorvriendelijkheid op een afdeling voor 90 procent te verbeteren is. 10 procent betreft verbeteringen in zaken zoals infrastructuur. Sinds september 2012 neemt ook Orthopedie deel aan het GIDZ-project, in april is Cardiologie ermee gestart en later volgen mogelijk ook andere verpleegafdelingen. Het Radboud wil het eerste UMC zijn met het Keurmerk Seniorvriendelijk Ziekenhuis, dat is opgesteld door vier organisaties voor ouderenzorg. Onlangs is het Radboud hiertoe bezocht als een van de 140 Nederlandse ziekenhuizen. De uitslag zal eind 2013 bekend zijn. n Symposium ‘Hoe seniorvriendelijk bent u?’, dinsdag 7 mei, Hippocrateszaal, 13.30-17.00 uur. Voor programma kijk in de agenda op intranet. Aanmelden via [email protected].

Pagina 7 Mobilisatie van IC-patiënten met bedfiets, stoel en oefenbad

Pagina 12 Artsen aan de schandpaal. Berispingen openbaar in de krant

radbode 6 - 2013

IN BEELD

En verder... Historie UMC en universiteit Laparoscopisch instrument met gevoel, Wetenswaardig Mensen “Zo worden we 100!” Column Ethiek

Colofon Radbode is het personeelsblad van het UMC St Radboud. Oplage: 13.000 Redactie: Nelleke Dinnissen, Jannie Meussen, Gijs Munnichs en Marjan Wassenaar. Aan dit nummer werkten mee: Jeroen Balemans, Mirella Boot, Marten Dooper, Flip Franssen, Wilma Göttgens, Frank Muller, Dave van Opstal, Marc van Teeffelen, John Wijbenga. E-mail: [email protected], telefoon: 024-3617261 Correspondentie: UMC St Radboud, 911 Productgroep Communicatie. Postbus 9101, 6500 HB Nijmegen Redactieraad: Peter van Dijk, prof.dr. Louis Kollee, dr. Erik de Laat. Vormgeving en lay-out: Puntkomma Nijmegen Druk: Wegener Nieuwsdrukkerij Gelderland Advertenties: Bureau van Vliet, 023- 5714745, e-mail: [email protected] Abonnement: 13,60 euro, informatie Hans Fleurkens, 024-3619084. De volgende Radbode verschijnt donderdag 16 mei 2013.

Het gelegenheidsteam van hockeyfanaten uit het UMC St Radboud oefent voor de wedstrijd op 16 mei. Dan vindt Radboud Sports plaats, de groots opgezette sportmiddag voor medewerkers, studenten en alumni, ter ere van het 90-jarige bestaan van de Radboud Universiteit. Foto: Flip Franssen

1961 Zoveel mensen zijn in het UMC St Radboud werkzaam in de verpleging. Als verpleegkundige, verpleegkundig consulent, verzorgende of verpleegassistent. Samen goed voor 1415 fte. Ze vormen de grootste beroepsgroep in het UMC. Van deze groep zijn bijvoorbeeld 224 mensen werkzaam als verzorgende, 40 als researchverpleegkundige en 117 als verpleegkundig consulent.

getweet

AGENDA

KNZB @KNZBned 19 apr. Jacco Verhaeren opent vandaag oefenbad voor IC patiënten bij @umcn. Zwemmen is gezond!

Miranda Drubbel @mirandadrubbel 11 apr. Zelfs schrijvende pers mee naar #zwembad #beademde patiënt #radboud toch wel apart dit... #guillainbarre

Dag van de Verpleging 12 mei is de Dag van de Verpleging, een dag waarop internationaal extra aandacht wordt besteed aan de bijdrage van verpleegkundigen en verzorgenden in de gezondheidszorg. Deze dag staat in het teken van verbetering van de kwaliteit van zorg en de versterking van de beroepstrots. De Adviesraad Verpleegkundigen en Paramedici (VAR) heeft als thema voor deze dag gekozen voor de patiënt als partner in de zorg.

Feestelijke lunch Omdat 12 mei dit jaar op een zondag valt, vieren wij de Dag van de Verpleging op maandag 13 mei. Alle mensen met een verpleegkundig beroep worden door de Raad van Bestuur uitgenodigd voor een feestelijke lunch (12:00-13:30 uur). Tijdens deze lunch zijn er diverse activiteiten en korte speeches. In enkele kernachtige presentaties zullen Erik de Laat (voorzitter VAR), Cathy van Beek (lid RvB), Maud Radstake (voorzitter Patiëntenadviesraad Radboud) en René Tabak (patiënt) ingaan op het thema van deze dag.

Meebeslissen De lunch vindt plaats op het Theaterplein van het gebouw Vrouw & Kind, tweede verdieping, route 807. Rondom het centrale podium is een “markt” opgesteld, met als doel op eenvoudige wijze te presenteren hoe patiënten tijdens hun ziekteproces betrokken zijn bij hun eigen zorg en hoe ze kunnen meebeslissen in hun behandeling.  DvO

Lucien Engelen @lucienengelen  18 Apr Beademde IC patienten in een zwembad : wereldprimeur : Uit het bed, aan de slag. http://www.medcrowdfund.org/project/ ic-oefenbad … @medcrowdfund

Saskia Rijkenberg @S_Rijkenberg  18 apr. Misschien ook iets voor onze IC? Op het dak? @Zorggids: Eerste IC-oefenbad ter wereld

Els van Asperen @ElsvanAsperen 19 apr. Wat leuk. Trots op ons ziekenhuis #umcn http://nos.nl/ artikel/497031-primeur-met-zwemoefeningen-op-ic.html…

Meggy de Nijs @Meggydenijs  Prachtig! http://www.umcn.nl/Zorg/Afdelingen/ IntensiveCare/Pages/OefenbadIC.aspx …

19 Apr

Algemeen 23 mei: Refereeravond Verpleegkundig Specialisten. Onderwerpen rondom onderzoek, casuïstiek, beroepsinhoudelijke vaardigheden en actuele zaken. Locatie: Radboud Zorgacademie, 17.30 - 21.30 uur. Aanmelden via www.radboudzorg­ academie.nl. 29 mei: Symposium ‘Heeft het medisch beroepsgeheim nog toekomst?’  Experts gaan in op het maatschappelijk belang, de individuele belangen van de patiënt en de geheimhoudingsplicht van de hulpverleners. Locatie: Collegezalencomplex, Mercatorpad 1, 13.00 - 18.00 uur. Kosten: 75,- voor alumni van het UMC St Radboud. Meer informatie via Anouk Kerkhof: [email protected].

Oecumenische vieringen Iedere zondag om 10.00uur in het Personeelsrestaurant. 5 mei, voorganger: pastor Anneke de Vries, koor: Huisselings Koor 12 mei, voorganger: pastor Ans Bertens, muziek: Cantor, mw. A.M. ter Beke 19 mei (Eerste Pinksterdag), voorganger: pastor Richart Huijzer, koor: Gemengd Koor Huissen-Stad 26 mei, voorgangers: pastors Anneke de Vries en Freek-Jan Daane, koor: Dameskoor Terpsichoré Tijdens de Oecumenische Viering van 12 mei, met voorganger Ans Bertens, zingt Cantor mevrouw A.M. ter Beke.

PAO Heyendael Voor programma en nadere info: www.paoheyendael.nl

Radboud Zorgacademie

Corinne Liem @corinneliem  å19 Apr Innovatie ten top#oefenbad ic voor beademde patienten #umc

Meer informatie en het programma van deze bijzondere dag staan op intranet.

2

Sectie Bijscholing van de Radboud Zorgacademie verzorgt bijscholing voor medewerkers en voor externe klanten. Meer informatie: Radboudzorgacademie.nl ➞ bijscholing.

4 9 10 11 12

b eleid

radbode 6 - 2013

nieuwsladder UMC St Radboud denkt mee over ontwikkeling Alfred J. Kwakhaus Het UMC St Radboud gaat samen met de Herman van Veen-Stiftung het plan bekijken om een Alfred J. Kwakhaus te bouwen in Goch (Duitsland). Dit project heeft als doel een voorziening te bieden voor gezinnen met kinderen die zich in een zeer moeilijke sociale- of gezondheidssituatie bevinden. Het project sluit aan bij de visie van het UMC St Radboud om persoonsgerichte zorg op innovatieve wijze te ontwikkelen. Door samen met de Alfred J. Kwak Stiftung plaats te nemen in de werkgroep zal het Radboud vanuit zijn specifieke expertise onderzoeken of het een inhoudelijke rol kan spelen bij de verdere ontwikkeling, realisatie en exploitatie van het Alfred J. Kwakhaus.  Uiterlijk 1 november 2013 presenteert de werkgroep een eindrapportage, op basis waarvan het vervolgtraject wordt bepaald.

Karin Veltman, directeur Servicebedrijf, tijdens de afterparty TEDxNijmegen: ‘Samenwerken op basis van intuïtie en vertrouwen, dat kan hier ook.’ Foto: Frank Muller

‘We komen als vreemden in een fabrieksgrote organisatie’ Gerard van Grinsven, directeur van het Bloomfieldziekenhuis in Detroit kon door familieomstandigheden niet op TEDxNijmegen komen. En dus ook niet op de afterparty, die het Servicebedrijf de dag erna organiseerde. Zonder hem werd het tóch een inspirerende bijeenkomst over gezonde voeding en klantgerichtheid. Voor herhaling vatbaar. Ja n n i e M e u s s e n

In het ziekenhuis van Gerard van Grinsven in Detroit krijgen patiënten alleen maar verse producten uit eigen groenkassen, geproduceerd in eigen fabriekjes. ‘Daar kunnen wij niet aan tippen’, vertelt Lucia Kilkens, manager Food en Beverage van het Servicebedrijf. ‘Maar ik denk dat we daar ook niet op moeten inzetten. Patiënten zijn hier gemiddeld maar 3,6 dagen opgenomen. De helft van hen loopt overigens wel risico dat hun conditie verslechtert. Ze hebben thuis vaak al niet goed gegeten. Ik denk dat we daarom beter kunnen inzetten op educatie in het voor- en natraject. Daar mag je als academisch ziekenhuis best een voortrekkersrol in vervullen.’ Onlangs is hier een projectgroep Voeding ingesteld, want voeding is een belangrijk onderdeel van de cure. ‘We willen ons hierin verbeteren’, vertelt Kilkens. ‘Door bijvoorbeeld in plaats van de traditionele drie-keerper-dag-verstrekkingen, ook de mogelijkheid van zes kleine hapjes verdeeld over de dag aan te bieden. Dat stimuleert meer tot eten. Maar we zijn ook bezig met voedingsadviezen op maat voor de AYA’s, de jonge kankerpatiënten, die door chemo’s, bestraling en hun ziekte minder eetlust hebben. We organiseren daarnaast proefweken, met patiënten en partners, om de maaltijden te verbeteren. En we gaan imams bij de samenstelling van halal-maaltijden betrekken. Moslimpatiënten vertrouwen de maaltijden namelijk pas, als deze met een handtekening van een imam zijn goedgekeurd.’

Klantgerichtheid Ook klantgerichtheid is een belangrijk thema tijdens de afterparty. Verpleegkundigen, artsen en ondersteunend personeel willen hun vak uitoefenen, ten gunste

van de patiënt. Om dat in goede banen te leiden zijn er afspraken, protocollen, en procedures gemaakt. Die zogenaamde systeemwereld is volgens Stan Janssen van PVI (Procesverbetering en Innovatie) veel te overheersend geworden. ‘Hulpverleners zijn maximaal slechts 45 procent van de tijd daadwerkelijk bezig met de patiënt. Die pijl moeten we omkeren, en daarbij meer kijken door de bril van de patiënt.’ De patiënt die in het forum zit heeft daarvoor wel tips. ‘Wij komen als vreemden binnen in een fabrieksgrote organisatie. Een goede ontvangst is daarbij heel belangrijk, zodat we ons snel thuis voelen. Ik merk dat je vaak wordt gezien als de patiënt met een kwaal, maar je bent ook gewoon een mens en zo wil je graag benaderd worden.’

Training poliplein Op het nieuwe poliplein staat klantgerichtheid hoog op de agenda. Marja Jillissen van PVI vertelt over een training die medewerkers en de gastvrouwen daar volgen. ‘We oefenen op de werkplek met moeilijke situaties. Medewerkers verplaatsen zich in de rol van patiënt, heel leerzaam. Zij zijn vorig jaar vanuit verschillende specialismen naar het poliplein verhuisd. Op deze manier leren ze elkaar ook beter kennen en dat komt de samenwerking ten goede.’ Jillissen vertelt ook over de Worldcafé’s. ‘Op witte tafelkleden hebben medewerkers en patiënten 240 ideeën over verbetering van zorg geïnventariseerd. Hiervan hebben we een ranglijst gemaakt. Het is soms zo simpel. De transportmedewerkers blijven nu bijvoorbeeld een praatje maken bij de bedpatiënten die ze naar de poli hebben gebracht, tot iemand hen komt ophalen. In het verleden lagen ze soms verloren alleen te wachten.’

Co-intelligentie Directeur Servicebedrijf Karin Veltman vertelt dat ze bij TEDxNijmegen het meest geïnspireerd raakte door het verhaal van Jan Bommerez over co-intelligentie. ‘De intelligentie van een levend complex systeem, zoals het Servicebedrijf is.’ Ze toont een foto van een zwerm vogels, die allemaal dezelfde kant op vliegen. ‘Denk maar niet dat daar een chef is die zegt, nu allemaal linksaf. Samenwerken op basis van intuïtie en vertrouwen, dat kan hier ook. Dat vereist een open cultuur, waarbij we in de flow gaan staan in plaats van in de weerstand. Ik heb het gevoel dat die flow er weer is. Na onrustige jaren, hebben we de wind weer in de rug.’ n

3

TED x R a d b o u d U Op donderdag 23 mei vindt in de Vereeniging De TEDxRadboudU plaats. Vertrouwen staat in alle maatschappelijke sectoren onder druk. Of het nu gaat om de politiek, de rechterlijke macht, de economie, de kerk, de vakbond of de wetenschap.  Tijdens TEDxRadboudU onderzoeken inspirerende sprekers uit binnen- en buitenland wat vertrouwen is en waarom vertrouwen belangrijk is. Onder het motto ‘ideas worth spreading” en conform het concept van een TEDxconferentie delen de sprekers in korte presentaties bijzondere inzichten en mogelijke ideeën hoe vertrouwen op verschillende terreinen is te vernieuwen. Er zijn onder meer TED-talks van Robbert Dijkgraaf, Step Vaessen en Ybo Buruma. Het congres richt zich op wetenschappers, studenten, alumni en andere relaties van de universiteit.

S t e u n h e t o e f e n b a d v a n d e IC via www.medcrowdfund.org Het oefenbad van de Intensive Care is het eerste oefenbad ter wereld waarin patiënten kunnen oefenen die afhankelijk zijn van beademingsapparatuur. Ook de meest zieke patiënten kunnen zich hier enigszins vrij bewegen in water, veilig begeleid door een fysiotherapeut en een verpleegkundige. De behandeling in het oefenbad is kostbaar. Denk bijvoorbeeld aan de kosten voor de fysiotherapie, het vervoer van de afdeling naar het oefenbad, de mobiele beademingsapparatuur en het schoonhouden van het bad. Maar het is het waard, ieder oefenmoment in het oefenbad. Afdeling Intensive Care wil het mogelijk maken dat iedere patiënt die het nodig heeft, kan oefenen in het oefenbad. Ga naar www.medcrowdfund.org/ project/ic-oefenbad en sponsor het oefenbad. Lees meer over het oefenbad in de reportage van deze Radbode op pagina 6 en 7.

Oprichting Radboud Alzheimer Fonds Het Radboud Alzheimer Centrum en Alzheimer Nederland bundelen hun krachten in de strijd tegen dementie, door de oprichting van het gezamenlijke Radboud Alzheimer Fonds. De missie van het nieuwe fonds is om meer kwalitatief hoogstaand onderzoek mogelijk te maken in het Radboud Alzheimer Centrum met als uiteindelijk doel een betere kwaliteit van leven voor patiënten en hun mantelzorgers en naasten. Op 9 april tekenden beide partijen de samenwerkingsovereenkomst. Nieuwsrubriek, www.umcn.nl.



radbode 6 - 2013

UMC St Radboud en Radboud Universiteit, toen en nu De Radboud Universiteit en UMC St Radboud vieren van 16 mei tot en met 2 juni het 90-jarig bestaan van de universiteit. Genoeg reden voor een overzicht van de ontstaansgeschiedenis van universiteit en ziekenhuis.

opgericht. Deze laatste twee fuseren in 1974 tot het Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis.

Da v e v a n Op s t a l

Sint-Ignatiuskerk (nu Sint-Canisiuskerk) aan de Molenstraat in 1923, waar ter gelegenheid van de opening van de universiteit een mis werd gehouden.

Hoofdgebouw Keizer Karelplein, uitgebrand, februari 1944

Oprichting Om de intellectuele emancipatie van katholieken te ontwikkelen wordt in 1905 de Radboudstichting opgericht. Deze richt in 1923 de Katholieke Universiteit Nijmegen op. Tot na WOII wordt de universiteit bekostigd door de Radboudstichting, die het geld daarvoor met collectes onder katholieken verzamelt. Tegenslag Tijdens WOII krijgt de universiteit een fikse tegenslag te verwerken. Vooraanstaande hoogleraren, waaronder Titus Brandsma worden gearresteerd en in concentratiekampen omgebracht wegens verzetsactiviteiten. Ook gaat tijdens het vergissingsbombardement van Nijmegen op 22 februari 1944 een groot deel van de universiteitsgebouwen verloren. All American In 1946 biedt de Amerikaanse generaal James M. Gavin Nijmegen een grote som geld aan. Dit geld gaat voor een groot deel naar de bouw van de medische faculteit en Galgenveld. Gavin was tijdens WOII commandant van de 82nd Airborne Division, die betrokken was bij de inname van de Waalbrug in Nijmegen.

James M. Gavin

Landgoed Heyendael In 1949 wordt landgoed Heyendael aangekocht door de Radboudstichting. In mei 1951 begint de bouw van de medische faculteit, die als eerste naar het landgoed trekt. Andere faculteiten volgen in de daaropvolgende jaren.

Landgoed Heyendael

Radboudziekenhuis – academisch ziekenhuis Nijmegen In 1956 opent het academisch ziekenhuis, gefinancieerd door de Radboudstiching, zijn deuren. Het krijgt de naam St Radboud ziekenhuis. Het is het derde ziekenhuis in Nijmegen, nadat eerder al het Canisiusziekenhuis (1850) en het Wilhelminaziekenhuis (1889) zijn

Eerste spade voor de bouw van de Medische Faculteit gaat de grond in door prof. Post.

De democratiseringsgolf in de jaren ’70.

Jaren ’60 en ’70 De jaren ’60 en ’70 staan in het teken van democratisering en groei van de universiteit. Het aantal studenten groeit in deze periode van 3.000 naar 15.000.

De campus in de jaren '80.

Universitair Sport Centrum

7 faculteiten: •  F ilosofie, Theologie en Religiewetenschappen 522 studenten • Letteren 2.402 studenten •  Managementwetenschappen 2.982 studenten • Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica 2.099 studenten • Medische Wetenschappen 3.258 studenten • Rechtsgeleerdheid 2.339 studenten • Sociale Wetenschappen 4.190 studenten

Vernieuwing De jaren ’80 draaien om vernieuwing binnen onderwijs en onderzoek. De campus wordt met de bouw van de verschillende faculteiten flink uitgebreid om het onderzoek en onderwijs op een hoog niveau te houden. Bouwgolf Aan het eind van de jaren ’90 ontstaat een nieuwe bouwgolf aan de universiteit. Zo wordt één van de vier sterkste magneten ter wereld in Nijmegen geïnstalleerd en komen er een toren met laboratoria, een totaal nieuwe bètafaculteit, een modern sportcentrum en een nanolaboratorium. Nieuwe naam In 1999 is er een landelijke verandering in de organisatie van ziekenhuizen, waardoor het Radboudziekenhuis een nieuwe naam krijgt: Universitair Medisch Centrum St Radboud. In 2004 verandert de Katholieke Universiteit Nijmegen zijn naam in Radboud Universiteit Nijmegen.

Beeldmerk: ‘Moge wij in God’s naam gelukkig voortgaan.’

Radboud Universiteit in cijfers (2012) Onderwijs 17.912 studenten waarvan 3.872 eerstejaars; 11.967 bachelorinschrijvingen 5.945 masterinschrijvingen 121 opleidingen

Dierenlab en Tandheelkunde 19 februari 1960 wordt het Centraal Dierenlab geopend. Met de hygiënische dierenverblijven, drie operatiekamers en andere faciliteiten is het op dat moment het modernste in zijn soort in Europa. In september 1961 start de opleiding Tandheelkunde. In de jaren tachtig dreigt sluiting als de minister van Onderwijs besluit dat het aantal tandartsopleidingen moet worden teruggebracht. In 1987 neemt de minister zijn besluit: de opleiding in Groningen wordt opgedoekt, Nijmegen ontspringt de dans. Tegenwoordig staat Tandheelkunde bekend als de beste landelijke opleiding.

Foto’s zijn afkomstig van de fotocollectie ‘Radboud Universiteit: in beeld’ (bronnen oa: ‘KDC’ en ‘Regionaal Archief Nijmegen’).

Niet de eerste universiteit De huidige universiteit is de tweede in Nijmegen: in 1655 werd de Illustere Academie, opgericht. Daarmee liep het slecht af. In 1665 treft een pest­ epidemie de stad en na het rampjaar 1672, als de Fransen Nijmegen binnenvallen, is het snel afgelopen. In 1679 verlaat de laatste hoogleraar, Gerard Noodt, de universiteit. Het geld is op. De naam Radboud Het ziekenhuis en de universiteit dragen de naam van de heilige Radboud (ca. 850 – 917). Radboud is de eerste christelijke geleerde van Noord-Nederland en beschermheer van het roomskatholieke hoger en universitair onderwijs. Hij is daarnaast bisschop en verricht liefdadigheidswerk voor armen en zieken. De naam Radboud betekent boodschapper van raad. In Dei Nomine Feliciter Het beeldmerk bestaat uit een schild, een kroon en een spreuk. Het schild is een beeld van de Heilige Geest in de vorm van een duif. De staart bestaat uit zeven stralen, welke de zeven gaven van de Heilige Geest symboliseren: wijsheid, verstand, raad, sterkte, wetenschap, godsvrucht en vreze des Heeren. Onder de duif een kruis; het wapen van het aartsbisdom Utrecht. De kroon verwijst naar Karel de Grote en symboliseert de band met Nijmegen. De spreuk In Dei Nomine Feliciter staat voor: Moge wij in God’s naam gelukkig voortgaan. Universiteit en UMC: wie doet wat? De Radboud Universiteit en het UMC St Radboud maken beide onderdeel uit van de Stichting Katholieke Universiteit. De medische faculteit en het St Radboud Ziekenhuis vormen het UMC St Radboud. De verantwoordelijkheid voor het onderzoek en onderwijs ligt bij het college van bestuur van de universiteit. Voor de patiëntenzorg en de bedrijfsvoering in het UMC is de raad van bestuur van het UMC verantwoordelijk. Het bestuur van de Stichting Katholieke Universiteit houdt het toezicht. Via het College voor Bestuurlijke Samenwerking (CBS) stemmen ze hun strategisch beleid en hun bedrijfsvoering op elkaar af.

UMC St Radboud in cijfers (2012)

120 overige studenten studeren aan de 17 leraren­opleidingen van het Instituut

Onderwijs 3.258 studenten aan de medische faculteit; 2.128 studeren Geneeskunde 480 studeren Biomedische Wetenschappen 416 studeren Tandheelkunde 11 studeren Molecular Mechanisms of Disease

voor Leraar en School. Onderzoek 18 onderzoeksinstituten 10 Spinozawinnaars in de geschiedenis van

Onderzoek 164 proefschriften werden succesvol verdedigd 3.440 wetenschappelijke publicaties Personeel 9.897 medewerkers (per 31-12-2011)

de Radboud Universiteit

Diploma’s

1 Nobelprijs; Professor Andre Geim, bijzon-

242 geneeskundestudenten haalden in 2012

Patiëntenzorg

der hoogleraar aan de Radboud Universiteit en professor Konstantin Novoselov krijgen de Nobelprijs voor Natuurkunde in 2010 voor de ontdekking van grafeen.

hun art examen 60 doctoraal + master diploma’s werden uitgedeeld aan Biomedisch Wetenschappers 56 studenten volbrachten met goed gevolg het tandartsexamen 11 studenten rondden hun studie Molecular Mechanisms of Disease af

157.450 eerste polikliniekbezoeken 31.363 ziekenhuisopnames 53.087 dagbehandelingen 21.672 bezoeken aan de spoedeisende hulp 21.481 operaties 197.104 verpleegdagen 953 bedden

Personeel 4.758 medewerkers (per 31-12-2011)

4

i n t e r v i e w

‘Samen staan we sterker’

Melvin Samsom en Gerard Meijer willen het UMC St Radboud en de Radboud Universiteit vaker als één geheel presenteren.

Na een periode van enige afstand is het nu tijd voor intensievere samenwerking tussen UMC en universiteit. Dat is het devies van bestuursvoorzitters Melvin Samsom en Gerard Meijer. ‘De kracht zit ’m in het geheel.’ J e r o e n Ba l e ma n s

Of de heren iets dichter bij elkaar willen zitten, vraagt de fotograaf aan het begin van het interview. Natuurlijk willen Melvin Samsom en Gerard Meijer dat. De voorzitters van respectievelijk de Raad van Bestuur van UMC St Radboud en het College van Bestuur van Radboud Universiteit lachen dat ze het zelfs wel prettig vinden. Alsof ze zo nog eens extra kunnen benadrukken hoe belangrijk het is dat UMC en universiteit de samenwerking intensiveren. ‘Samen staan we veel sterker’, zegt Gerard Meijer. In september 2012 trad hij aan als voorzitter CvB van de universiteit. Melvin Samsom werd een jaar eerder voorzitter RvB van het UMC. Ze bespreken regelmatig zaken die zowel UMC als universiteit aangaan, formeel én informeel. Denk aan de nieuwbouwontwikkelingen op de campus Heyendaal, het contact met de gemeente Nijmegen, en natuurlijk de activiteiten rondom het 90-jarig lustrum van de RU. Want ook al is het de Radboud Universiteit die volgende maand 90 jaar bestaat, het UMC is daar via de medische faculteit, de gezamenlijke ligging op de huidige campus, de gebouwen die ze samen onderhouden, en gezamenlijke onderzoeksprojecten nauw mee verweven. Toch is het niet altijd vanzelfsprekend geweest dat UMC en universiteit de samenwerking zoeken. Samsom: ‘Je ziet dat ook in andere steden waar naast universiteiten UMC’s zijn gevormd. Er was een periode van enorme groei van de UMC’s, waarbij er af en toe vanuit de UMC-kant is gezocht naar een wat separatere opstelling naar de universiteit toe.’ Dat is echter verleden tijd. UMC St Radboud verandert na de zomer welbewust zijn naam in Radboud umc. Dit moet er mede

aan bijdragen dat Radboud Universiteit en Radboud umc zich nationaal en internationaal makkelijker als één Nijmeegs geheel kunnen presenteren. Waarom is het belangrijk dat het merk Radboud internationaal op de kaart wordt gezet? Meijer: ‘De wereld van wetenschap, onderwijs en onderzoek is internationaal. Die ontwikkeling gaat alleen maar door. Onderzoek is topsport. Op sommige gebieden zit er nauwelijks competitie in Nederland, maar wel in bijvoorbeeld Amerika en Japan. Harvard kent iedereen, Stanford ook. En Leiden eerder dan Nijmegen.’ Samsom: ‘We staan al aardig op de kaart, maar willen dat verder verbreden. Onze toponderzoekers zijn allemaal in internationale onderzoeksnetwerken werkzaam. Ook binnen de patiëntenzorg zie je internationalisering optreden. Van onze patiënten is inmiddels 60 procent bovenregionaal. Die rijden andere ziekenhuizen voorbij om bij het UMC St Radboud te komen. Die ontwikkeling gaat door, ook op Europees niveau. Neem onze afdeling Genetica. Dat is wetenschappelijk gezien én qua patiëntenzorg een sterke afdeling. Zij krijgen nu al genetisch materiaal uit Turkije en Duitsland opgestuurd om te onderzoeken op erfelijke aandoeningen. De tendens om zorg en medisch onderzoek veel meer een Europees spel te maken is heel sterk.’ Samen optrekken dus. Tegelijk willen Samsom en Meijer de eigen identiteit van de RU en UMC bewaken. ‘We willen geen eenheidsworst creëren. De universiteit heeft als hoofdtaak onderwijs en onderzoek. Het UMC St Radboud heeft daarnaast een belangrijke taak in de patiëntenzorg’, zegt Meijer. Samsom: ‘Er zijn verschillen en overeenkomsten. Wij kiezen ervoor om vooral te kijken wat we met elkaar overeen komen, waar de raakvlakken liggen. Vanaf het najaar praten we daarom over Radboud Universiteit en

5

radbode 6 - 2013

Foto: Marc van Teeffelen

Radboud umc. Als je over de Sint Annastraat langs de campus rijdt zie je voortaan de blauwe vlaggen van het umc en de rode vlaggen van de universiteit. Op allebei staat Radboud. Zo dragen we de gezamenlijkheid uit, met behoud van eigenheid.’ Zitten jullie weleens in elkaars vaarwater? Meijer lacht: ‘Daarvoor zitten we er nog te kort hè?’ Samsom: ‘Als je puur kijkt naar de wetenschappelijke belangen van het UMC kun je redeneren: hoe meer middelen naar het UMC gaan, hoe beter. Terwijl Gerard vanuit zijn rol moet zorgen dat onderzoeksmiddelen uit de eerste geldstroom (rechtstreeks afkomstig van het Rijk, red.) eerlijk verdeeld worden over de faculteiten. Dat is één van de items waar we goede afspraken over gemaakt hebben.’ Krijgt de samenwerking ook buiten de medische faculteit om gestalte? Samsom: ‘Absoluut. Een heel mooi voorbeeld is de samenwerking die het UMC heeft met de Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde & Informatica. Die zitten zelfs fysiek voor een deel in één gebouw, de Researchtoren. De samenwerking die deze wetenschappers zijn aangegaan versterkt elkaar enorm. Dat zie je in het aantal publicaties, in het genereren van subsidiegelden, en in het aantrekken van toponderzoekers.’ Leeft het besef van ‘één Radboud’ ook onder medewerkers en studenten? Meijer: ‘Als ik medische studenten vraag of ze zich met het ziekenhuis of met de universiteit verbonden voelen, blijkt dat zij zich heel sterk verbonden voelen met het UMC. Maar het is belangrijk om ze vanaf het begin dat ze op de campus komen te doordringen dat we hier samen zijn, en samen meer te bieden hebben.’ Samsom: ‘Het hangt natuurlijk heel erg af vanuit welke richting je als medewerker naar deze campus kijkt. Vanuit de gezondheidszorg zie je als eerste het UMC. Als je kijkt vanuit de universitaire wereld dan zie je als eerste de universiteit. Dat is begrijpelijk. Maar een hele belangrijke taak voor Gerard en mij is om continu te blijven benadrukken dat de kracht in het geheel zit.’ n

r  e p o r t ag e

Intensive care patiënten hebben “Hoe zieker je bent, hoe meer rust”, was vroeger het devies. Maar patiënten op de Intensive Care verliezen in rap tempo spiermassa door langdurig liggen. Hun brein dreigt bovendien de aansturing van spieren en gewrichten te verleren. Afdeling Intensive Care van het UMC St Radboud start daarom vroeg met het mobiliseren van patiënten. Met bedfiets, stoel en sinds kort een oefenbad. M a r j a n Wa s s e n aa r

Rob (45) kijkt naar het plafond. Om hem heen apparaten die een groot deel van zijn lichaamsfuncties hebben overgenomen. Het monotone geluid van het beademingsapparaat overheerst. De in- en uitademingen volgen een stabiel ritme. Rob is in het dagelijks leven ICT-docent. Maar sinds zes weken ligt hij in een bed op de Intensive Care van het Radboud. Alleen zijn schouder en hoofd kan hij nog bewegen. Een onbedoelde reactie van zijn afweersysteem leidde tot ernstige verlammingsverschijnselen. Eerst alleen tot zijn middel, maar na een terugval tot aan zijn nek. Het Guillain-Barré syndroom (GBS), zoals zijn aandoening heet, komt niet vaak voor: in Nederland zo’n

Op vrijdag 19 april werd het oefenbad van de IC officieel geopend door zwemtrainer Jacco Verhaeren. Via live stream kond oefenbad ging lopen, onder begeleiding van fysiotherapeut Peter-Paul Mazure.

twee- tot driehonderd keer per jaar. Vaak ontstaat GBS na een buikgriep, keelontsteking, of in het geval van Rob na een longontsteking. De gevolgen zijn ernstig, overrompelend en vooral heel beangstigend. Gelukkig hebben de meeste patiënten met GBS een goede kans op volledig herstel, al kan de revalidatie weken tot maanden duren.

op te bouwen tot het oude niveau. Ook het brein moet opnieuw leren het lichaam aan te sturen. Bewegingen en houdingen van spieren, gewrichten en zenuwen zijn daar geprogrammeerd. Zonder prikkels verdwijnt deze informatie en verloopt de coördinatie in de hersenen niet meer goed.

Op de IC werden patiënten van oudsher in slaap gehouden totdat de onderliggende ziekte onder controle was. Maar het gebrek aan beweging leidt tot een dramatische afname van spiermassa. Het kost patiënten naderhand veel tijd en moeite om hun conditie weer

De afgelopen jaren is de visie op het in slaap houden van IC-patiënten aan het veranderen. Volgens intensivist Leo Heunks kan een groot deel van de IC-patiënten gewoon wakker blijven. ‘Bij elke IC-patiënt stoppen we ’s ochtends met de sedatie. Wanneer de patiënt onrustig wordt, starten we die alsnog weer op. Wakkere patiënten proberen we vroeg te mobiliseren. Bijvoorbeeld door bedfietsen, oefenen met zitten in een stoel of met lopen.’

Vroeg mobiliseren

Uniek oefenbad Niet alle patiënten zijn in staat om te lopen en een bedfiets traint alleen de beenspieren. Omdat mensen veel vrijer bewegen in water, kwam afdelingshoofd prof. dr. Hans van der Hoeven op het idee een oefenbad te laten bouwen. Het bad, met de nieuwbouw in 2011 opgeleverd, is wereldwijd het enige oefenbad voor IC-patiënten. Het biedt mogelijkheden om spieren te trainen, die anders passief blijven. Door de aanschaf van mobiele beademingsapparatuur kunnen ook beademde patiënten het water in. ‘Het oefenbad is vooral bedoeld voor patiënten die fysiek veel hebben ingeleverd, doordat ze bijvoorbeeld lang beademd zijn of een infectie hebben doorgemaakt’, vertelt fysiotherapeut Peter-Paul Mazure. Hij gaat met elke patiënt mee het water in, laat ze bewegen en oefeningen doen. ‘Elke patiënt bezoekt het bad ongeveer twee keer per week. Eerst op de brancard in het water, daarna in de rolstoel of lopend met behulp van het looprek in het water. Door spierzwakte hebben deze patiënten een ondiepe ademhaling en kunnen ze geen slijm ophoesten. In bed kunnen ze weinig bewegen, in het water des te meer. Daardoor kunnen we het revalidatietraject vroeger opstarten.’

Verpleegkundig specialist Ton Haans: ‘Het zwemmen heeft een groot psychologisch effect. Alleen al het feit dat je even van je kamer af kunt, is heel waardevol.’ Foto: Marc van Teeffelen

6

Een multidisciplinair team met fysiotherapeuten, verpleegkundigen en artsen selecteert zorgvuldig de patiën­ten die het water in mogen. Conform protocol

radbode 6 - 2013

n baat bij beweging Kinesthetische mobilisatie werkt voor patiënt en verpleegkundige Langdurig liggen heeft spierzwakte tot gevolg, maar beïnvloedt ook de psyche. IC-verpleegkundige Monika Wäscher introduceerde kinesthetische mobilisatie in het Radboud, ondersteuning die de beweging van de patiënt bevordert en het werk van de verpleegkundige verlicht. ‘Als je een baby observeert, zie je dat die heel natuurlijk beweegt, als het ware in een spiraal. Die natuurlijke beweging gebeurt via gewichtsverplaatsing’, legt Monika Wäscher het begrip kinesthetische mobilisatie uit. ‘Hij ligt op zijn rug, draait op zijn buik, gaat van daaruit kruipen en draait zich om te gaan zitten. Waarom niet in de verzorging aanhaken bij de natuurlijke, fysiologische beweging, in plaats van trekken en sjorren aan de patiënt?’ Kinesthetische mobilisatie is een manier om beweging bij de patiënt te stimuleren. In plaats van trekken aan de patiënt om hem hogerop in het bed te positioneren, haakt de verpleegkundige veel meer aan bij de natuurlijke beweging die de patiënt zelf zou maken. Het gewicht blijft bij de patiënt, de verpleegkundige ondersteunt of neemt de gewichtsverplaatsing over.

Voordelen

den de genodigden zien hoe een intensive care patiënt in het Foto: Marc van Teeffelen

Bewegen is beter voor de patiënt. Het voorkomt aandoeningen als longontstekingen en het stimuleert de organen. Kinesthetische mobilisatie biedt voordelen voor zowel patiënt als zorgverlener. Monika:

‘Patiënten krijgen zo de kans om mee te helpen en daarmee controle over hun eigen lichaam terug te krijgen. Ze leren ook hoe zij met minder inspanning een beweging kunnen maken. Niet bewegen heeft invloed op de psyche. Je wereld wordt heel klein en je zelfvertrouwen aangetast. Aan iemand trekken of sjorren kan pijn veroorzaken waardoor angst voor beweging kan ontstaan. Met behulp van kinesthetische mobilisatie zijn de aanrakingen natuurlijker en respectvoller.’ Verpleegkundigen hebben eveneens baat bij deze manier van mobiliseren. ‘Je kunt wel nagaan hoe zwaar het is om een patiënt te verplaatsen die niet mee kan werken. Wanneer je het gewicht bij de patiënt laat, word je als verpleegkundige minder belast. En het is toch prachtig als je tijdens de verzorging ook kunt bijdragen aan het herstel van de patiënt?’

Training Monika volgde de tweejarige opleiding voor kinesthetische mobilisatie via Viv-Arte Kinästhetik Plus in haar geboorteland Duitsland. Zij is de eerste verpleegkundige in Nederland met een diploma op dit gebied. Inmiddels geeft zij via de Radboud Zorgacademie les aan IC-verpleegkundigen en traint ze de fysiotherapeuten in het Radboud. Dankzij haar enthousiasme past de IC kinesthetische mobilisatie toe bij de patiënten en vindt deze vorm van mobiliseren ook steeds meer navolging op andere afdelingen.

komen alleen patiënten in aanmerking van wie de vitale functies voldoende stabiel zijn. De fysiotherapeut bepaalt of de belastbaarheid van de patiënt voldoende is.

Duidelijke signalen Rob gaat na twee weken voor het eerst weer naar het oefenbad. Dat vergt de nodige voorbereiding. Verpleegkundig specialist Ton Haans maakt eerst zijn longen schoon door met een vacuümpomp het overtollig slijm weg te zuigen en extra zuurstof te geven. Dan wordt de vaste beademingsapparatuur verruild voor het mobiele apparaat. Samen met Peter-Paul en verpleegkundige Kim Klaassen neemt Ton de checklist door. ‘Is de vacuümpomp aanwezig? En de saturatiemeter? Zijn de lijnen afgekoppeld?’ Kim legt de shampoo klaar op het bed van Rob. Echtgenote Miranda zet de bril van haar man recht op zijn neus. ‘Die blijft op in het water.’ Het is een ervaren team dat Rob in zijn bed door de gangen van de IC naar het oefenbad bij de Medium Care rijdt. ‘In het water is alleen een saturatiemeter aanwezig voor het meten van het zuurstofgehalte in het bloed’, geeft Ton aan. ‘Verder komt het aan op de klinische blik. De medewerkers moeten de patiënt goed kennen. Hij kan immers niet praten en moet er van uitgaan dat we hem begrijpen. Daarom spreken we van tevoren duidelijke signalen af, zodat we weten wanneer de patiënt het bad uit wil.’ Eenmaal aangekomen bij het oefenbad wordt Rob op een brancard getild. Onder zijn hoofd komt een knalgeel drijfkussen. Peter-Paul duikt de kleedkamer in om zich om te kleden. De overige aanwezigen trekken slofjes over hun schoenen aan. Het bad heeft een beweegbare bodem, zodat Ton en Peter-Paul eenvoudig de brancard er in kunnen rijden. Ton drukt op de knop en langzaam zakt de bodem naar beneden, totdat Rob in het water ligt. Peter-Paul benoemt elke handeling, zodat Rob weet wat er gebeurt. ‘Ik ga even een band om je buik doen.’ De bodem zakt nog verder en Rob zweeft in het water. ‘Nu ga ik je helpen met bewegen.’ Hij brengt de armen van Rob langszij. Opeens beweegt Rob zelf zijn armen in het water. ‘Prima!’, moedigt Peter-Paul hem aan. Dan is het genoeg voor Rob. Hij schudt nee met zijn hoofd, het

IC-verpleegkundige Monika Wäscher: ‘Waarom niet in de verzorging aanhaken bij de natuurlijke, fysiologische beweging, in plaats van trekken en sjorren aan de patiënt?’ Foto: Frank Muller

teken dat hij het water uit wil. Ton laat de bodem weer omhoog komen en de brancard wordt naar de douches gereden. De zwemsessie is voorbij.

Psychologisch effect Met een zelfgemaakt filmpje heeft Miranda haar man voorbereid op zijn sessies in het oefenbad. Via gesloten vragen en een letterbord lukt het haar om er met Rob over te praten. Volgens Miranda vindt Rob het oefenbad prettig. ‘Hij ervaart het als iets dat bij het beter worden hoort, niet bij het ziek zijn.’ Ook Peter-Paul ziet vooral positieve reacties bij patiënten en hun naasten. ‘Het geeft een kick als je mensen kunt laten voelen dat ze nog kunnen bewegen.’ ‘Het zwemmen heeft ook een groot psychologisch effect’, vult Ton aan. ‘Alleen al het

7

feit dat je even van je kamer af kunt, is heel waardevol. Als je zelf de griep hebt, ben je ook blij dat je na een paar dagen weer kunt bewegen. Voor de familie is het soms wel slikken. Zij zien hun zieke geliefde liggen en krijgen vervolgens het verzoek zijn zwembroek mee te nemen zodat hij kan zwemmen.’ Miranda en Rob blijven vooruit kijken. ‘Het is voor Rob een ontzettende beangstigende ziekte, maar hij blijft heel positief. Een medewerkster van de afdeling heeft voor ons een gesprek met een voormalig GBS-patiënt geregeld. Ook hij heeft tien weken op de IC gelegen, verlamd tot aan zijn nek. Nu is hij weer volledig hersteld. Voor ons is hij het levende voorbeeld dat je hier weer uit kunt komen. Daar houden we aan vast.’ n

KAAIJ ADVOCATEN

Huidtherapie

1E CONSULT (20 MIN.) GRATIS

o.a. acne- en oedeemtherapie

Duurzaam ontharen alle erkende methodes; elos, diodelaser, IPL, elektrisch

Anti-Aging behandelingen oudere huid, rimpels, verkleuringen met o.a. fractional laser en eMatrix,.

Microdermabrasie, peeling onregelmatigheden als comedonen, (acne)littekens, vergrote poriën

Lichaamsbehandelingen cellulite, slappe huid, vetophopingen o.a; VelaShape, LipoMassage, LPG

PRAKTIJK VOOR HUIDBEHANDELINGEN

Kijk op www.mediderm.nl of bel 0318 505065 voor een gratis consult Hoogwaardige huidbehandelingen en huidtherapie. Nijmegen - Arnhem - Ede - Veenendaal

FRANSESTRAAT 12 6524 JA NIJMEGEN

1-2 juni 2013 Thiemepark Bottendaal

Mr. Michaëla B.M. Kaaij, gecertificeerd NMI mediator Mr. Drs. H.A.M. Schouten TEL : (024) 324 59 37

Yoga

Strafrecht, mediation, echtscheiding, alimentatie, omgangsregeling en andere familiezaken, huur, arbeid en ontslag, uitkering, consument en incasso. Naamloos-4 1

festival Nijmegen Beweeg mee!

Maak zelf een

Zilveren Sieraad Moederdag Jubileum Vriendinnendag Collega-uitje of een nieuwe hobby

WerkplaatsEigenStijl Ella Beynon-Hertsenberg docent edelsmeden geeft workshops zilverklei en lessen edelsmeden in kleine groepjes van 3-6 pers. www.werkplaatseigenstijl.nl, of Wijchen: 024-6422680

Voor de persoonlijke aanpak

Bruisend festival in hartje Nijmegen met workshops, masterclasses en try-outs in yoga, ademhaling en meditatie. Inspirerende films, verdiepende lezingen, muziek, goed eten, markt en nog veel meer.

www.yogafestivalnijmegen.nl 8

28-02-13 15:04

o nderzoek

radbode 6 - 2013

Voelen met glasvezel Het komende anderhalf jaar werkt het UMC St Radboud samen met de Universiteit Twente en het bedrijfsleven aan de ontwikkeling van een Force Reflecting Operating Instrument. Van zo’n “instrument met gevoel” profiteren naar verwachting zowel de patiënt als de operateur. Marten Dooper

Sinds de introductie, begin jaren negentig, heeft het laparoscopisch opereren een hoge vlucht genomen. De voordelen voor de patiënt zijn duidelijk: kleinere littekens, minder pijn en sneller herstel na de operatie. Er zijn echter ook nadelen. Het belangrijkste daarvan is het ontbreken van het gevoel bij het opereren, zegt Michael Vleugels, gynaecoloog in het Ziekenhuis Rivierenland in Tiel. ‘Bij de klassieke operatie raak je het weefsel aan met je vingers. Je voelt hoe stevig het is, hoeveel weerstand het geeft. Bij het laparoscopisch opereren ontbreekt deze tactiele feedback. Je raakt het weefsel uitsluitend aan met instrumenten die op het uiteinde van een lange stalen buis zitten. Je kunt alleen op je monitor zien wat het uiteindelijke effect is van de handeling. Dit ontbreken van tactiele feedback leidt gemakkelijk tot onnodige schade aan het weefsel doordat de operateur het weefsel te stevig vastpakt met de instrumenten.’

wetenswaardig

de weerstand na te bootsen. Daarvoor moet je de veranderingen op de een of andere manier omzetten in een signaal dat de operateur kan waarnemen. Dan krijgt de operateur weer tactiele feedback.’ Samen met technici en softwareontwikkelaars van TNO Delft wist Vleugels dit idee uit te werken tot een zogeheten Force Reflecting Operating Instrument, ofwel een voelend operatie-instrument. ‘De software vertaalt de signalen van de glasvezel naar prikkels in het handvat van het instrument. De operateur voelt daardoor hoeveel kracht hij uitoefent op het weefel. Omgekeerd kan het systeem ook de kracht waarmee de operateur in het handvat knijpt, aanpassen. Knijpt hij harder dan gewenst, dan verzwakt de software het signaal dat het instrument aanstuurt. We hebben het instrument getest en het doet wat we willen.’

Consortium Eind goed al goed, ben je dan geneigd te denken. De industrie neemt het apparaat in productie en is binnenkort te koop. Maar dat valt tegen. Vleugels: ‘Het prototype is nog te groot en te zwaar. Bovendien is het apparaat nog niet te steriliseren. Ook het computersysteem neemt nu nog veel ruimte in. Het apparaat moet dus nog worden doorontwikkeld.’ En dat is waar het UMC St Radboud om de hoek komt kijken. ‘Een consortium van bedrijven, het Radboud en de Universiteit Twente gaan het doorontwikkelen van dit instrument nu ter hand nemen’, vertelt gynaecoloog Bertho Nieboer die in het UMC de ontwikkeling coördineert. ‘Hiervoor is een subsidie verworven van bijna één miljoen euro, via

Slapen om te onthouden Tijdens onze slaap verwerken de hersenen onze dagelijkse ervaringen. Hierdoor onthouden we de dingen die we overdag meemaken beter. Promovendus Eelco van Dongen onderzocht wat er tijdens de slaap in de hersenen gebeurt en hoe deze processen ons geheugen beïnvloeden. Zijn onderzoek toont aan dat er tijdens de slaap actieve en selectieve geheugenprocessen plaatsvinden in de hersenen, vooral in gebieden die ook belangrijk zijn tijdens het leren overdag. Het blijkt mogelijk om deze hersenfuncties te sturen, om zo bijvoorbeeld ’s nachts voorrang te geven aan bepaalde herinneringen. Deze nachtelijke processen hebben een duidelijke functie: ze zorgen ervoor dat ons geheugen op orde wordt gehouden; dat onze belangrijke herinneringen worden behouden en dat de onbelangrijke herinneringen worden vergeten. Science agenda, www.umcn.nl (via Research), 17 mei.

Laatste bloedgroep ontrafeld Onderzoekers van Sanquin Bloedvoorziening hebben samen met Engelse, Nijmeegse en Groningse collega’s het gen ontdekt voor een bloedgroep die ruim 60 jaar lang een mysterie is gebleven. De onderzoekers toonden aan dat een genetische deletie in het SMIM1-gen ervoor zorgt dat sommige mensen een bepaalde bloedgroep, de Vel-bloedgroep, niet hebben. Ongeveer één op de 5.000 mensen is Vel-negatief. De genetische basis van de 33 andere bloedgroepsystemen is de afgelopen decennia vastgesteld, maar tot nu toe waren wetenschappers niet in staat het onderliggende gen van de Vel-bloedgroep te identificeren. Nieuwsrubriek, www.umcn.nl, 8 april.

Promoties, oraties, afscheidsredes*

Gynaecoloog Bertho Nieboer coördineert in het UMC de ontwikkeling van het "instrument met gevoel".

Idee Gynaecoloog Vleugels, een van de pioniers van het laparoscopisch opereren in Nederland, bedacht een jaar of tien geleden al een oplossing voor dit probleem: laparoscopische instrumenten met gevoel. ‘Van een Delftse ingenieur hoorde ik dat je krachten kunt meten met behulp van glasvezeltechniek. Een lichtsignaal dat door de vezel wordt gestuurd, verandert als de vezel zelfs maar minimaal verbuigt. Dat bracht me op het idee de laparoscopische instrumenten uit te rusten met zo’n glasvezel. Als je met het instrument weefsel vastpakt, veroorzaakt dat een minuscule verbuiging van het materiaal. Hoe meer weerstand het weefsel geeft, of hoe meer kracht je met het instrument uitoefent op het weefsel, des te groter is de verbuiging en des te sterker is de verandering van het lichtsignaal. Deze verandering zou je in principe kunnen gebruiken om het voelen van

Foto: Flip Franssen

de provincie, het rijk en het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling. Investeerders legden een zelfde bedrag op tafel. Zodra de techniek zover is, gaan we in het UMC aan de slag met het testen van het apparaat op weefsel. Eerst in de oefenbox, vervolgens in proefdieren en ten slotte in mensen. We onderzoeken daarbij of het nieuwe instrument veilig is en of het inderdaad leidt tot minder weefselschade. Daarnaast kijken we naar het gebruikersgemak. Bekend is dat werken met de bestaande laparoscopische instrumenten kan leiden tot overbelasting van spieren en gewrichten bij de operateur. Het gebrek aan tactiele feedback speelt hierbij een rol. Je bent geneigd meer kracht uit te oefenen dan noodzakelijk. Samen met onderzoekers van de afdeling Klinische Neurofysiologie gaan we na of het instrument met gevoel ook van invloed is op de spierspanning tijdens het werk.’  n

9

• Promotie drs. Lenie van den Engel-Hoek, donderdag 25 april, 10.30 uur. Titel: Dysphagia in children with neuromuscular disorders • Promotie drs. Marion Kuper-Hommel, donderdag 25 april, 13.00 uur. Titel: Extranodal lymphomas of the MALT spectrum. Epidemiology, pathogenesis and clinical features • Promotie drs. Bianca Buijck, woensdag 8 mei, 10.30 uur. Titel: Multi-dimensional challenges in geriatric rehabilitation; the GRAMPS study • Promotie drs. Ilse Feenstra, woensdag 8 mei, 13.30 uur. Titel: Genotype-phenotype studies in rare chromosome aberrations • Promotie drs. Anne Sinke, woensdag 8 mei, 15.30 uur. Titel: Understanding the mechanisms of disorders in osmoregulation and their potential treatments • Promotie drs. Gerben Stege, woensdag 15 mei, 13.00 uur. Titel: Sleep and the use of sleep medication in chronic obstructive pulmonary disease • Promotie dhr. Z. Iqbal, vrijdag 17 mei, 10.30 uur. Titel: Genetic elucidation of autosomal recessive intellectual disability • Promotie drs. Eelco van Dongen, vrijdag 17 mei, 13.30 uur. Titel: Sleeping to Remember. On the neural and behavioral mechanisms of sleep-dependent memory consolidation * Locatie: RU, Academiezaal Aula, Comeniuslaan 2. Meer info: www.umcn.nl, Research, Science Agenda.

m e n s e n

radbode 6 - 2013

mensen Bijdragen voor de rubriek Mensen (maximaal 150 woorden) kunt u tot uiterlijk donderdag 09.00 uur in de week vóór verschijnen mailen naar [email protected], separaat voorzien van een scherpe digitale foto met een hoge resolutie.

Annemarie Goesten

Na 36 jaar gaat Annemarie Goesten onze afdeling verlaten. Op haar laatste werkdag heeft ze in besloten kring een afscheid gehad met veel mooie woorden en warme herinneringen. Annemarie had een ongekende kennis van de orthopedie. Ze was de vraagbaak voor haar collega’s en orthopeden. Haar collega’s zullen deze kennis en haar persoonlijkheid enorm gaan missen. Het laatste jaar heeft ze vanwege haar gezondheid de overstap gemaakt naar de receptie van de OK. Haar betrokkenheid met de OK is ook in dit jaar groot gebleven. We willen Annemarie bedanken voor al haar kunde en vooral de gedeelde kennis. Anne Rijnberk, operationeel manager OK orthopedie a.i.

Mieke Haukes-de Kleijn

Op 1 mei 2013 is het 25 jaar geleden dat Mieke Haukes–de Kleijn in dienst kwam bij het UMC St Radboud. Ze startte in de functie van Huishoudhulp maar al snel werd ze administratief medewerker bij Hoofd Huishoudelijke Hulp. In de daarop volgende jaren volgde Mieke de nodige (computer- en administratieve) cursussen en trainingen en in februari 2012 sloot ze de Radboudleergang voor secretaresses met positief resultaat af. Sinds mei 2011 is Mieke werkzaam als secretaresse van de afdeling Services Productgroep Vastgoed en Infrastructuur. We hebben Mieke leren kennen als een zeer sociaal en

betrokken medewerkster, die zich met meer dan de volle 100 procent inzet voor de afdeling. Ze werkt klanten servicegericht en geeft op eigen “wijze” invulling aan haar functie. Op een snelle en accurate manier weet zij collega’s ondersteuning te bieden bij hun dagelijkse werkzaamheden. Wij willen Mieke bedanken voor haar jarenlange inzet en betrokkenheid bij de afdeling. Namens alle collega’s van de afdeling Services PG V&I, feliciteren wij Mieke met haar 25-jarig jubileum dat we op 23 mei vieren met een receptie voor genodigden. Henriëtte Kuijpers, manager Services, PG Vastgoed & Infrastructuur

Marcel Eggenhuizen

Een handdruk, een brief of kaartje, een woord of gebaar. Uw steun en medeleven na het overlijden van

Aad Jonkman was hartverwarmend. Het geeft ons kracht dit vreselijke gemis te dragen. Adrie

Op 2 mei 2013 viert Marcel Eggenhuizen zijn 25-jaar jubileum. Hij begon zijn loopbaan in het UMC op de afdeling Afvalmanagement. Medio 2007 heeft Marcel de overstap gemaakt naar het Logistieke centrum waar hij met name op de ontvangst goederen staat. Door zijn enorme gedrevenheid weet hij dagelijks met zijn collega’s de goederen op het juiste moment te verwerken. Mede door zijn gedrevenheid en zijn kennis hopen wij nog jaren met Marcel te kunnen werken. Arjan van Seccelen, Operationeel Manager SCM

Miranda en Pierre Daphne Nathalie en Jacco Sara Wijk bij Duurstede, april 2013

Wiel Smeets

1 mei aanstaande is het 25 jaar geleden dat Wiel Smeets in dienst trad van het UMC St Radboud. In 1988 begon hij als waarnemend hoofd op de kinderafdeling B32. Zijn hele loopbaan binnen het UMC heeft Wiel gewerkt binnen de afdeling Kindergeneeskunde. Na zijn start op B32 heeft Wiel op verschillende afdelingen in diverse functies gewerkt. Na al eerder een periode op de afdeling Neonatologie gewerkt te hebben, is Wiel sinds 2010

weer terug op het oude nest als verpleegkundig teamleider Neonatologie. Binnen Kindergeneeskunde hebben we Wiel leren kennen als een loyale, deskundige en integere collega. Wij zijn blij dat Wiel deze kwaliteiten sinds 2010 weer inzet op de afdeling Neonatologie en hopen nog vele jaren van zijn diensten gebruik te mogen maken. Wiel viert zijn jubileum samen met zijn collega’s op 15 mei. Namens alle collega’s van team Neonatologie feliciteren wij Wiel van harte met dit mooie jubileum. Herman Hendriks, verpleegkundig manager Neonatologie.

TEDxNijmegen ‘the day after’ De dag na TEDxNijmegen stonden TED-sprekers Amy Robinson, Jack Andraka en Bertalan Mesko in het Auditorium van het Radboud. Hun publiek was een zaal vol aanstormende artsen in opleiding, met iPad en smartphone in de aanslag. Zoals het hoort volgens de sprekers: ‘Als jullie klaar zijn met de opleiding, zullen nieuwe technieken en gebruik van oplossingen via internet gemeengoed zijn. Kennis over e-health hoort in je curriculum.’ Hun gemeenschappelijke boodschap was dat crowd sourcing, via digitale sociale netwerken, ontwikkelingen in de gezondheidszorg zal bespoedigen. Dokter Bertalan Mesko verzamelt via medische sociale mededeling

netwerken kennis en blogt weer om te delen. ‘Wanneer jullie zijn afgestudeerd zullen de meeste mensen e-patiënt zijn. Daarom moet je nu vooruitkijken om te voorkomen dat er een gat ontstaat in jullie technieken en kennis en dat wat de patiënt weet te vinden via zijn netwerken.’ Dus start nu met implementatie hiervan in het onderwijs, is zijn advies.

Gaming en wetenschap Amy Robinson liet zien hoe gaming een bijdrage levert aan in de wetenschap. Om de hersenen in kaart te brengen, spelen mensen van over de hele wereld mee in de eerste neuroscience game (eyewire.org). Zo helpt het sociale netwerk onderzoekers om nieuwe cellen te ontdekken via een ingenieus 3D-spel. Het belang van ‘players’ wordt duidelijk als blijkt dat ze wekelijks 9 miljoen uur bijdragen aan het onderzoek.

Crowd sourcing De 15-jarige Jack Andraka betoogde dat als hij als gewone scholier via crowd sourcing een nieuwe, snellere

De 15-jarige Jack Andraka ontwikkelde een snellere opsporingsmethode voor kanker. opsporingsmethode voor kanker weet te ontwikkelen er vast meer mensen zijn die dit ook kunnen. Gebruik je passie, wees creatief, deel kennis en werk samen via de netwerken. Zo kun je door samen te werken via het internet komen to snellere vernieuwingen in de zorg. Erg nodig, want revolutionaire ontwikkelingen bij grote aandoeningen als kanker zijn de laatste decennia niet meer te noemen. jw Bekijk de TEDtalks van de drie sprekers op www. tedxnijmegen.com.

10

Antwoorden op grappige,alledaagse medische vragen Enig idee waarom lezen op het toilet nare gevolgen kan hebben? Of waarom je kat niet mee naar bed mag? Deze laatste vraag is eveneens de titel van een onlangs verschenen boekje met antwoorden op grappige, alledaagse medische vraagstukken. Enkele collega’s van het UMC St Radboud werkten eraan mee. Zo kreeg Frans Russel, hoogleraar farmacologie en toxicologie de volgende vraag voor zijn kiezen: “Hoe weten pijnstillers waar in het lijf de pijn zit?” Joep Smeets, hoogleraar cardiologie, beantwoordde de vraag of een hartslag boven de 200 gevaarlijk is. En aan orthopedisch chirurg Micha Holla werd de volgende vraag voorgelegd: “Worden je botten sterker na een botbreuk?”. Ellen de Visser, medisch redacteur en journalist, ging twee jaar geleden de uitdaging aan; een vragenrubriek over gezondheid, in de Volkskrant. In eerste instantie bang voor het feit dat het neer zou komen op het ongeïnspireerd herkauwen van dingen die we al lang wisten, ging ze het toch doen. En met succes. Dat de wekelijkse rubriek Gezond open zou staan voor vragen van het publiek was reeds duidelijk, maar al snel bleek dat deze manier van vragen stellen over het (functioneren van het) menselijk lichaam verrassend goed liep. Boeiende, ongewone, grappige, persoonlijke en ontroerende vragen stroomden binnen. Het was een onbevangen manier van vragen, die eveneens aanstekelijk werkte op de specialisten die de Visser raadpleegde. Vanwege het succes van de rubriek verschijnen de leukste bijdrages nu dus in boekvorm. Benieuwd naar wat voor vragen er nog meer aan bod komen of wat onze UMC-collega’s geantwoord hebben? Het boekje Waarom je kat niet mee naar bed mag is als paperback (vanaf € 12,50) en als ebook (vanaf € 7,11) verkrijgbaar op internet en in de betere boekenwinkels. DvO

a c t u e e l

radbode 6 - 2013

Het debat leverde een levendige discussie op, onder meer over het verbieden van de tabaksindustrie.

De gespreksdeelnemers, v.l.n.r.: Pia Dijkstra (D66), Johan van Zeelst (VGZ), Lucien Engelen (REshape), Koos van der Velden (hoogleraar Public Health), Jopie Verhoeven (Patiëntenadviesraad Radboud). Niet op de foto: Laurent de Vries (GGD) en wethouder Bert Frings.

Pleidooi voor preventie Hoe worden we gezond oud? Daarover debatteerden landelijke en lokale bestuurders, zorgverzekeraar, zorgprofessional, innovator en patiëntenvertegenwoordiger de dag na TEDxNijmegen. Dit debat – getiteld “Zo worden we 100!” – werd een pleidooi voor preventie, het ondergeschoven kindje in de gezondheidsbegroting. Gijs Munnichs

Het is niet goed gesteld met de leefstijl van ons, Nederlanders. ‘We hebben het idee dat we het in Nederland zo goed doen, maar we scoren Europees gezien matig als het gaat om leefstijl’, aldus Koos van der Velden, hoogleraar Public Health. ‘De helft van ons is te dik, 5 procent is afhankelijk van alcohol en te veel mensen roken.’ GGD-directeur Laurent de Vries drukt de aanwezigen in de zaal met de neus op de feiten. ‘Het is voor het eerst in de recente geschiedenis dat de levensverwachting van de kinderen die nu geboren worden, korter zal zijn dan van hun ouders.’

Tabaksindustrie verbieden Het debat wordt een pleidooi voor preventie: voorkomen van ziektes. De sprekers zijn het erover eens dat daar te weinig aandacht voor is. Terwijl met preventieve maatregelen in het verleden juist grote successen zijn

Debat “Zo worden we 100!” Hoe worden we gezond oud? Dat is de centrale vraag tijdens het debat “Zo worden we 100!”. Het is een van de activiteiten ‘the day after’ TEDxNijmegen: het evenement op 8 april over de levensweg van 0 tot 110. Het debat leverde een levendige discussie op, geleid door Paul Smits, vicevoorzitter van de Raad van Bestuur. Met aan de gesprekstafel: Jopie Verhoeven (voorzitter Patiëntenadviesraad Radboud), Koos van der Velden (hoogleraar Public Health), Lucien Engelen (directeur REshape & Innovation Centre), Johan van Zeelst (manager integrale zorg VGZ), Pia Dijkstra (Tweede Kamerlid D66), Bert Frings (wethouder Zorg & Welzijn en Sport, Nijmegen) en Laurent de Vries (directeur GGD Nederland).

geboekt, aldus De Vries. Hij haalt de negentiende eeuw aan, toen het schone drinkwater zijn intrede deed, en de jaren ’50 in de vorige eeuw toen de vaccinatieprogramma’s opkwamen. Zeer krachtige preventieprogramma’s, waar we in belangrijke mate aan danken dat onze levensverwachting sinds 1860 is verdubbeld van ongeveer 40 naar 80 jaar. Een verbetering van de gezondheid is nu te realiseren door bijvoorbeeld de tabaksindustrie te verbieden. Uit een rondvraag in de zaal blijkt dat hier ongeveer even veel mensen voor als tegen zijn. Koos van de Velden, hoogleraar Public Health: ‘In Nederland leeft het idee dat het opsteken van een sigaret een vrijwillige keuze is. Dat is het niet, als er in sigaretten stoffen worden gedaan die je extra verslavend maken voor die sigaret. Dit moet aangepakt worden. Alleen de politiek is ertoe in staat om dat te doen.’ En dat is lastig, aldus politica Pia Dijkstra. ‘Als D66 zijn we ervoor om roken hevig te ontmoedigen. Een goede maatregel is dat pakjes sigaretten heel duur zijn. Tegelijkertijd hebben we wel te maken met een legale industrie. We moeten vooral ouders erop aanspreken om niet te roken, zij dienen als voorbeeld voor hun kinderen. Opvoeden dus, al kan dat weer erg betuttelend overkomen.’

‘Wat is echt van waarde voor de patiënt?’ De Vries merkt op dat als er in appelmoes dodelijke stoffen zouden zitten de politiek op stel en sprong alle appelmoespotjes uit de supermarktschappen zou laten halen. ‘Waarom is het dan wel toegestaan sigaretten te verkopen?’ Een toehoorder uit het publiek vindt verbieden te ver gaan: ‘Dan moeten we te hard werken ook verbieden, dat is ook niet goed voor de gezondheid.’

Begin in de wijk Wethouder Bert Frings en Jopie Verhoeven, voorzitter Patiëntenadviesraad Radboud, stellen dat een goede gezondheid begint in een gezonde leefomgeving: zorg voor goede huisvesting in een wijk, waar mensen een gezond, actief leven kunnen leiden en waar ze op elkaar kunnen terugvallen. Zeker in sociaaleconomisch ‘armere’ wijken is hier veel gezondheidswinst te behalen. Prof. Van der Velden noemt de projecten die mede door hem zijn gestart in een aantal wijken in Nijmegen, Arnhem en Tiel. Deze wijken vormen een proeftuin waarin scholen, politiek, huisartsen en UMC samenwerken om wijken gezonder te krijgen. Dit voorbeeld illustreert hoe sprekers en aanwezigen in de zaal denken over gezond ouder worden: ziekenhuizen, gemeentes, politiek en zorgverzekeraars moeten vooral sámen optrekken en

11

Regierol preventie voor Radboud In hoeverre is preventie een strategisch aandachtspunt in het UMC St Radboud? Paul Smits, vicevoorzitter RvB en gespreksleider van het debat: ‘De rol van preventie ligt natuurlijk voor een belangrijk gedeelte ook buiten het UMC. Daarentegen vinden wij wel dat het UMC St Radboud duidelijk een regierol moet hebben, samen met onder meer de eerstelijnszorg, gemeente en bijvoorbeeld het innovatieplatform Health Valley. De missie van het UMC St Radboud – “a significant impact on healthcare” – hoeft niet altijd de uitvoering van zaken te betreffen, maar kan zich ook uiten in die regierol.’

zo zorgen voor een gezondere toekomst.

Kosten Ook passeert het kostenvraagstuk de revue: hoe houden we de gezondheidszorg betaalbaar? Met de vergrijzing en de toenemende zorgvraag van de babyboomers rijzen deze kosten straks de pan uit. Eveneens is preventie een middel om de zorg voor de toekomst betaalbaar te houden. Gezondere leefgewoontes en daardoor voorkomen van ziektes zorgen immers voor kostenbesparingen in de gezondheidszorg. De investering in preventie is echter zeer gering. ‘Slechts 0,7 procent van de totale zorgkosten gaat naar preventie’, aldus De Vries. Johan van Zeelst van zorgverzekeraar VGZ vindt dat er meer geld naar preventie moet. ‘Het geld is er, maar het gaat nu nog te veel naar de zorginstellingen, die zorgverzekeraars om nog meer geld vragen. We moeten manieren vinden om geld vrij te spelen voor preventie.’

Van volume naar ‘value’ Niet (productie)volume moet de prestatieprikkel zijn voor ziekenhuizen, maar ‘value’: wat is echt van waarde voor de patiënt? Jopie Verhoeven bekritiseert de veel te korte consulten van de medisch specialisten (‘vijf-minuten-consulten’): ‘Daarin is veel te weinig tijd om goed in te gaan op bijvoorbeeld de leefstijl van een patiënt. Een arts moet in zijn spreekuur meer tijd krijgen, om zo de kwaliteit van leven van een patiënt beter te bespreken.’ Wordt dat gedaan, dan blijkt dat mensen niet eens voor de meest radicale (en duurste) medische ingreep kiezen, zo toont onderzoek uit de VS. ‘Dat vraagt ook om een cultuuromslag, want dokters vinden het moeilijk om niet het onderste uit de kan te halen voor hun patiënt’, zegt Frings. ‘Hun kwaliteit van leven, daar gaat het patiënten om. Door de patiënt meer zelf mee te laten beslissen over hun behandeling, bespaar je dus ook kosten.’  n

a c t u e e l

radbode 6 - 2013

Artsen aan de schandpaal

De Tweede Kamer wil dat artsen met naam en toenaam in de krant komen als zij van het Tuchtcollege een berisping krijgen. Volgens de KNMG heeft de maatregel buitenproportionele effecten voor de arts. Nelleke Dinnissen

Een arts die verwijtbaar heeft gehandeld, kan van het Tuchtcollege een berisping krijgen. De KNMG zegt dat een berisping een lichte maatregel is die niets zegt over de totale kwaliteit van de betrokken arts. ‘Het openbaar aantekenen van deze tuchtmaatregelen in lokale kranten levert voor de patiënt geen zinvolle (keuze)informatie op, zoals door de Tweede Kamer wordt beoogd. Maar de publicatie is voor artsen wel onevenredig belastend en stigmatiserend.’ KNMG-voorzitter Rutger Jan van der Gaag zei onlangs in een tv-uitzending dat in de publicatie niet wordt vermeld wat er precies is misgegaan. ‘Patiënten zullen ten onrechte denken dat een arts die niet is berispt, een betere arts is dan een arts met berisping.’

Intens schuldgevoel In een blog met de titel “Pek en veren” beschrijft uroloog Michael van Balken onverbloemd hoe een gemiste diagnose leidde tot een intens schuldbesef bij hem en zijn collega. ‘Ondanks alle tijd en aandacht niet gezien dat er iets lelijks speelde. … Een zeldzaam patroon… met uiteindelijk desastreuze gevolgen voor de patiënt. De zitting was emotioneel, voor beide partijen.’ Van Balken vraagt zich af of zijn diepknagende schuldgevoel nog eens extra ingewreven moet worden. En de patiënt zal misschien denken: “Een arts met een berisping heeft er wel vaker een potje van gebakken”. Of is zijn conclusie: “Deze dokter is door schade schande wijzer geworden en zal nu extra goed op mij passen”.’

Wat vinden artsen in het Radboud? Ruud Eijk, (kinder)intensivist ‘Een bijzondere maatregel. Immers, als ik door een rood licht of te hard rijd, kan ik een bekeuring krijgen. Dat wordt ook niet gepubliceerd. En neem daders van delicten. Die komen om privacyredenen niet met hun naam in de krant. Geldt privacy niet voor artsen? Het

ethiek ZorgkaartNederland.nl: een betrouwbare wegwijzer naar de beste zorgverlener? Hebben uw patiënten u al een cijfer gegeven op ZorgkaartNederland.nl? De kans dat u hoger dan een 8 scoort is groot. Het gemiddelde cijfer dat huisartsen krijgen is 8,2. Chirurgen worden gemiddeld gewaardeerd met een 8,7, cardiologen met een 8,6 en oogartsen met een 8,4. Straalt u rust uit, bent u toegankelijk en kunt u alles goed uitleggen in begrijpelijke taal, dan ziet u dat terug in een mooi rapportcijfer van uw patiënten. Bent u daarnaast ook deskundig en treedt u snel en doortastend op, dan loopt de waardering al snel op tot een stevige 9.

‘Patiënten zullen ten onrechte denken dat een arts die niet is berispt, een betere arts is dan een arts met berisping’, aldus KNMG-voorzitter Rutger Jan van der Gaag. Foto: Frank Muller doel van de minister is meer transparantie voor de burger: ook dokters krijgen straf. Toch is het erg lastig, soms zelfs voor hulpverleners, om te begrijpen op welke gronden het Tuchtcollege tot bepaalde conclusies komt. Regelmatig is er twijfel of een tuchtrechtelijke uitspraak wel klopt. Voor de leek zal gelden: een berispte arts is “foute boel”.

‘Een berispte arts is foute boel’ Deze maatregel zal meer onduidelijkheid opleveren en schade aanrichten in het vertrouwen tussen patiënt en arts. En juist duidelijkheid en vertrouwen zijn nodig voor een goede behandeling.’ Djien Liem, kinderarts-neonatoloog ‘Fouten maken is menselijk. Een dokter die een fout maakt is niet per se een slechte dokter. Een goede dokter zal altijd leren van zijn fouten en er alles aan doen om dit in de toekomst te voorkomen. Vaak gaat het overigens niet om een fout, maar een verkeerde inschatting met soms vreselijke gevolgen voor de patiënt. Maar

Dokter A, cardioloog, krijgt gemiddeld een 9,8 van de meer dan 180 patiënten die via de website hun waardering kenbaar maakten. Hoe anders pakt dit fenomeen uit voor dokter B, die niet op tijd was voor de afspraak, of dokter C, die aan de patënt voorstelde om deel te nemen aan een onderzoek naar een nieuwe

behandelmethode voor zijn pijnklachten. Beide artsen kregen een 1 en die dikke onvoldoende prijkt al enige weken onaangeroerd achter hun naam op de website. Zelf gewend om vanuit een wetenschappelijke houding bij cijfers altijd naar de herkomst, de betrouwbaarheid

12

óók voor de arts. Met een openbare publicatie nagel je artsen aan de schandpaal. Dat vind ik onterecht. Zeker voor een berisping. Iemand die autorijdt na teveel alcoholgebruik begaat een opzettelijke fout. Bij een boete wordt zijn naam toch ook niet openbaar gemaakt? Deze openbare vermelding zal leiden tot defensieve geneeskunde en meer onderzoeken om extra zekerheden in te bouwen, met als gevolg een toename van kosten. Bovendien remt defensieve geneeskunde elke innovatie.’ Henri Marres, keel-, neus-, oorarts ‘Transparantie is een hoeksteen voor het herstellen van vertrouwen in het gezondheidssysteem. In deze gedachtelijn zou openbaarmaking van berispingen kunnen passen. Doel van het tuchtrecht is de kwaliteit van het handelen van de beroepsbeoefenaar te bewaken. Ik betwijfel sterk of met het publiceren van een naam dit doel gediend wordt. Immers met de context waarin de arts werkt, kan meestal geen rekening worden gehouden, zelfs als deze rechtstreeks gerelateerd is aan of geleid heeft tot de klacht. Daarnaast is het tuchtrecht niet consistent en zeker niet onfeilbaar, ongeveer 70 procent van de uitspraken door het Regionaal Tuchtcollege wordt door het Centraal College herroepen. Daarom ben ik tegen de publicatie van namen van artsen met een berisping.’ n

en validiteit te vragen, roepen dit soort scorelijsten verbijstering, verontwaardiging, moedeloosheid of scepsis op bij de zorgverleners. Hoe voorstelbaar ook, deze reacties leiden tot niets. De logica van klanttevredenheid steunt op andere vooronderstellingen dan de logica van professionaliteit van de medische zorgverlening. Verschillende inzichten over wat we verstaan onder een goed zorgverlener, wat professionaliteit is en hoe we dat kunnen vaststellen, staan in schril contrast met de gevoelens en emoties van de patiëntervaring, waaruit de rapportcijfers op de ZorgkaartNederland. nl voortkomen. Transparantie over de kwaliteit van de zorgverlening is een groot goed in de complexe wereld van de gezondheidszorg, maar vraagt wel om gedeelde doelstellingen, overeenstemming over de kwaliteitscriteria en een evenwichtige balans tussen de verantwoordelijkheden van zorgverleners en patiënten om die doelstellingen te bereiken. Wilma Göttgens