oog in beeld Een heldere kijk op nieuwe zichtoplossingen
september 2008
Gun je ogen de beste brillenglazen
Goed zien en er goed uitzien
Oogaandoeningen kennen vele oorzaken
Hoe ga jij om met blinden?
Heb je een bril nodig voor ver of dichtbij, om te sporten of gewoon om je ogen te beschermen tegen de zon? Kies voor het allerbeste.
Wil je een bril of draag je liever contactlenzen? Vandaag heb je de keuze uit honderden brillen, in alle kleuren en materialen én in alle prijzen
Een oogafwijking kan allerlei oorzaken hebben. Een korte beschrijving van de meest voorkomende oogaandoeningen. Wellicht ken jij ook iemand die aan één van deze kwalen lijd.
Hoe reageer jij als je op straat, op de trein of ergens anders een blinde ontmoet? Vraag je je af of de blinde hulp nodig heeft?
Lees blz. 5
Lees blz. 7
Lees blz. 10 -11
advertentie
een krant geproduceerd door mediaplanet
Lees blz. 12
| oog in beeld
Geen medelijden, wel oprechte solidariteit
Jan de Smedt, Algemeen directeur van Blindenzorg Licht en Liefde
I
n deze editie Oog in Beeld komen de zwaar slechtzienden en blinde mensen beter “in beeld”. Ze zijn maar liefst met 200000 in België, waarvan 120000 in Vlaanderen. Hoe schijnbaar bekend hun handicap ook is, er bestaan massa’s misopvattingen over. Wat hebben ze werkelijk nodig? Op de eerste plaats: geen medelijden, maar wel oprechte en respectvolle solidariteit. Organisaties, zoals Licht en Liefde en de Koninklijke Maatschappij der Blinden en slechtzienden leveren schitterend werk maar hebben massa’s handen te kort:
dus vrijwilligers allerlei richt u tot hen! De overheidsteun is veel te klein. Deze organisaties werken voor 85 % dankzij legaten en giften. Door een schrijnend tekort aan geld en middelen blijven vele vragen van slechtzienden onbeantwoord. Wist je dat , als je na je 65ste blind of slechtziend wordt, je praktisch geen overheidsteun krijgt waardoor je afhankelijk wordt van dienstverlening aangeboden door liefdadigheidsprojecten. Dus één goede raad: als je blind of zwaar slechtziend moet worden doe het dan bij voorkeur lang genoeg voor je 65. Als de ecologische voetafdruk een referentiepunt is voor het milieubewust leven dan zou het uurwerk misschien wel het meest duidelijke referentiepunt zijn voor het leven zonder zicht. Laat die klok zo’n twee tot drie keer trager lopen. Als je leeft met zeer slecht of zonder zicht dan kan je bijna alles evengoed als een ander, maar je hebt er wat meer tijd voor nodig. Zolang we die klok niet trager doen lopen, moet onze sa-
menleving voluit gaan voor meer solidariteit door private giften, schenkingen en legaten, samenwerking, vele bereidwillige handen van vrijwilligers en een extra maar ernstige onderbouw van dit alles door de overheid op alle niveaus en alle beleidsdomeinen. Ik doe hierbij een oproep voor oprechte solidariteit voor giften en legaten aan projecten die uitmunten in samenwerken, ontwikkeling en solidariteit voor deze mensen, die het meest in de kou staan. Naast Blindenzorg Licht en Liefde is er de Koninklijke Maatschappij der Blinden en Slechtzienden en de Braille-liga die in Vlaanderen daarbij reeds lang verantwoordelijkheid nemen. Groeiend en uniek is de samenwerking van vele kleine en grote projecten om op alle vlakken voor blinden en slechtzienden goed op elkaar in te spelen: om dit goed in de hand te werken heeft het VLAAMS OOGFONDS je nodig als partner. Zowel private personen als bedrijven: Bel nu daarvoor naar enig nummer 070/ 24 60 60
Help het Vlaams Oogfonds Het Vlaams Oogfonds ondersteunt allerlei projecten waarbij solidariteit, samenwerking en ontwikkeling ten voordele van blinde en slechtziende mensen centraal staat. Mediaplanet steunt het Vlaams Oogfonds en doet een stevige oproep voor uw solidariteit: stort vandaag nog uw bijdrage op bankrekeningnummer 737-888777-01 Hartelijk dank! Voor meer informatie, bel 070/ 24 60 60
MEDIAPLANET PRODUCEERT, FINANCIERT EN ONTWIKKELT THEMAKRANTEN IN PERS, ONLINE EN VIA BROADCASTING. www.mediaplanet.com advertentie
INHOUD Zo werkt het Oog
3
Verziendheid of bijziendheid?
4
Gun je ogen de beste brillenglazen
5
De bril die bij jou past
5
Als je kind een bril nodig heeft
6
Kijken in kleur
6
Goed zien en er goed uitzien
7
Droge ogen?
8
Olympische zwemprestaties
8
Propere contactlenzen
9
1 op 8
9
Oogaandoeningen
10-11
Bril of lenzen beu? Laser!
10
Hoop voor keratoconuspatiënten 11 Hoe ga jij om met blinden?
12
Blind of slechtziend?
13
Technologie voor slechtzienden
13
De blindengeleidehond
14
Week van het zien
14
Malou en Enok
15
oog in beeld – PUBLICATIES MEDIAPLANET PUBLISHING HOUSE Project Manager: Steven Desair Mediaplanet +32 2 421 18 25 Graphic Design: Elise Toussaint Redactie: Annemarie Van Meir www.istockphoto.com Pictures: Print: Corelio Mediaplanet is de leidinggevende Europese uitgever van themakranten in pers, online en via broadcasting. Als u zelf een idee heeft over een onderwerp, of misschien wel een heel thema, aarzelt u dan niet om contact met ons op te nemen. Mediaplanet Publishing House, Country Director, Aurore Preszow, Phone: +32 2 421 18 20, www.mediaplanet.com Gedistribueerd met Het Nieuwsblad op 3 september 2008
oog in beeld |
Zo werkt het oog Het oog zit knap in elkaar. Alle onderdeeltjes hebben een eigen functie. Al die onderdelen bij elkaar zorgen ervoor dat je kunt zien.
w Oogbol
Het oog is een bijna ronde bol, die in de oogkas ligt. Je oogbol is ongeveer net zo groot als een grote knikker (± 2,5 cm). w Ooglid Je oogleden beschermen je ogen. Die zijn tenslotte heel kwetsbaar. Bij te veel licht, water of een klap op je ogen knijp je je oogleden automatisch dicht. Dit doen kleine spiertjes in je oogleden. Die zorgen er ook voor, dat je met je ogen knippert. Je doet dit om je hoornvlies vochtig en schoon te houden, anders gaan je ogen prikken. Het knipperen van je ogen gaat trouwens onbewust, net als ademen bijvoorbeeld. Je knippert zo’n 20.000 keer per dag! w Hoornvlies Dit is een beschermend, doorzichtig laagje over de voorkant van het oog. Door het hoornvlies komt licht (dus alles wat je ziet) je oog binnen. w Pupil Wist je dat je pupil niet echt een zwart stipje is, maar een opening? Die opening wordt groter als het donker is, en kleiner als het licht feller wordt. Ook wordt de pupil kleiner als je naar iets kijkt, dat dichtbij is. Dit groter en kleiner worden regelt de iris die om de pupil heen zit (die gekleurde ring). w Iris De iris, ook wel regenboogvlies genoemd, regelt hoeveel licht je oog binnenkomt. Als het donker is, krult de iris op. Zo wordt de pupil groter en komt er dus meer licht je oog binnen. Bij veel licht gebeurt het omgekeerde. De iris is blauw, bruin, groen, grijs of een combinatie daarvan. w Lens De lens van je oog werkt hetzelfde als de lens van een fototoestel. Dankzij de lens kun je dingen scherp zien, ook al zijn ze veraf of dichtbij. De lens wordt bol om ding en van dichtbij scherp te krijgen en hij wordt platter bij het kijken in de verte. De lens zorgt er bovendien voor, dat het brandpunt van lichtstralen goed op het netvlies terechtkomt. w Netvlies Het netvlies is heel belangrijk voor wat je ziet. Al het licht dat je oog binnenkomt, wordt op je netvlies opgeslagen. Dit wordt naar je hersenen gestuurd via de oogzenuw. w Gele vlek Dit is een heel belangrijke plek op je netvlies, die ervoor zorgt dat je details en kleur en kunt zien. w Blinde vlek Achterin je oog zit een plek, die het begin is van de oogzenuw. Op dit stukje zit geen netvlies. Je kunt er dus niks mee zien. Daarom heet het de blinde vlek. w Oogzenuw De oogzenuw zit aan de achterkant van de oogbol als een stekker in een stopcontact. Het is een zenuw van een paar mm dikte die ruim 1 miljoen zenuwvezels bevat en alles wat je ziet doorgeeft aan de hersenen. Pas dan wéét je ook wat je ziet. Dit over brengen naar de hersenen gaat zó snel dat je het niet eens merkt! Meer interessante informatie vind je op www.blindenslechtziend.nl
advertentie
| oog in beeld
Was het nu verziendheid of bijziendheid?
Kan je beter in de verte zien dan dichtbij, dan ben je misschien wel verziend. Andersom, lees je alles dichtbij zonder problemen, maar heb je een bril nodig om ver te zien, dan ben je bijziend. Ben je ouder dan 45 jaar, en moet je je leeswerk steeds verder vanT je afhouden om scherp te zien? Dan is de oorzaak waarschijnlijk leeftijdsverziendheid of ‘presbyopie’. Een vierde aandoening die E ervoor zorgt dat het beeld wazig is, noemen we astigmatisme. T Tekst: Annemarie Van Meir
De cornea, de lens en het oogvocht breken het licht Frank Goes Jr; “In ideale omstandigheden kunnen we alles scherp zien: we spreken dan van een emmetroop of normaal oog. Het ziet in rust scherp op oneindig en heeft een afwijking gelijk aan nul. Troebel of onregelmatig gevormd hoornvliesweefsel zorgt voor slecht zicht. Het hoornvlies laat immers licht toe in ons oog en buigt de lichtstralen af richting netvlies. Ook de lens buigt de lichtstralen af naar het netvlies. Deze ooglens kan zich bollen waardoor een voorwerp van dichtbij scherp op het netvlies wordt afgebeeld. Wanneer er echter een afwijking is aan het hoornvlies of aan de lens zal de lichtafbuiging ook fout gebeuren waardoor het beeld onscherp wordt. Dat noemen we een refractie-afwijking.
g l waardoor ze onscherp wor- ei. Lichtstralen die doorheeng den waargenomen.” een onevenredig gekromdD Verziendheid (of hyperme- hoornvlies verlopen, wordenl tropie) opnieuw wazig weergegevenv “Bij verziendheid gebeurt het ter hoogte van het netvlies.e tegenovergestelde. Deze pa- Mensen met astigmatismeg tiënten zien ver goed, maar zien dus zowel in de vertez niet dichtbij. Verziendheid als dichtbij wazig.” i wordt veroorzaakt wanneer Leeftijdsverziendheid (ofs de afstand tussen het hoorn- Presbyopie) d vlies en het netvlies kort is. “En dan is er nog leeftijds-d Lichtstralen die worden ge- verziendheid of ook wel mett broken door het hoornvlies een moeilijke naam presby-m zijn nog niet gefocust wan- opie genoemd. Presbyopie isa neer zij het netvlies reeds een normale leeftijdsgebon-b m k De vier meest voorkomende afwijkingen in i de lichtafbuiging zijn: bijziendheid, verziendheid, z astigmatisme en leeftijdsverziendheid p b bereiken. Hierdoor wordt den aandoening, waarbij err het beeld ook als wazig vooral problemen optredenv waargenomen.” bij het zien van voorwerpend Astigmatisme dichtbij. Wanneer we jongd “Astigmatisme is een aan- zijn, is de ooglens erg plooidoening waarbij het hoorn- baar en kan ze zich perfect vlies een ongelijke kromming aanpassen om zowel in de vertoont. Een hoornvlies dat verte als dichtbij voorweroveral dezelfde kromming pen waar te nemen. Als we vertoont, ziet eruit zoals een ouder worden zal deze plooitennisbal. Terwijl een hoorn- baarheid van de lens geleivlies dat een onevenredige delijk aan afnemen en hebkromming in de verschillen- ben de meeste onder ons een de assen vertoont, eerder een leesbril nodig om een perfect kromming vertoont zoals een zicht dichtbij te behouden.”
“
myopie
De vier meest voorkomende afwijkingen in de lichtafbuiging (= refractie-afwijkingen) zijn: bijziendheid of myopie, verziendheid of hypermetropie, astigmatisme en leeftijdsverziendheid of presbyopie.” Bijziendheid (of Myopie) Frank Goes jr. “Mensen die
bijziend zijn kunnen dichtbij goed zien, maar zien wazig in de verte. Bijziendheid wordt veroorzaakt wanneer de afstand tussen het hoornvlies en het netvlies te lang is. Lichtstralen die worden gebroken door het oog worden niet gefocust op het netvlies wel voor het netvlies,
„
Koop je bril niet, lease hem Oogmerk , een organisatie met 39 aangesloten opticiens, ontwikkelde vorig jaar het ‘brillenplan’. Een all-in formule waarbij je voor een vast maandelijks bedrag je bril met glazen in schijven gaat betalen. Je bril is eveneens “al-risk” verzekerd 30 maanden lang. Astigmatisme
T
P M e e v p b p Z r e d m o o
oog in beeld |
Gun je ogen de beste brillenglazen
Heb je een bril nodig voor ver of dichtbij, om te sporten of gewoon om je naar een DVD. De accuraat- als de Fysiotent behouden de ogen te beschermen tegen de zon? Kies voor het allerbeste. Je ogen hebben heid, de precisie waarmee het kleurechtheid. Geel blijft geel. glas wordt opgebouwd is on- Blauw blijft blauw. In het verhet nodig. Tom Evens, product manager bij Essilor legt uit waarom. Tekst: Annemarie Van Meir
Elk oog is verschillend Tom Evens: “Licht bestaat uit golven. Op het moment dat licht een obstakel tegenkomt gaan de golven vervormen. Dus, als licht door een brillenglas gaat, is er vervorming van het licht tussen het glas en het oog. Bij een progressief glas, waarbij je zowel verziend corrigeert als bijziend, is die vervorming overal verschillend. Er zijn ingewikkelde computerberekeningen nodig om die vervormingen weg te nemen. En daar is Essilor met Varilux in geslaagd. Met als resultaat een veel scherper beeld, veel meer contrast, veel meer kijkcomfort. Die kennis krijg je niet zomaar! Essilor investeert jaarlijks 5% van zijn omzet in onderzoek en productontwikkeling om de brillenglazen te optimaliseren. Bovendien is ieder individu verschillend, en zo ook de ogen en de beweging van de ogen. Aan de hand van
metingen kan de opticien het perfecte glas bestellen, aangepast aan de persoon.” Kinderen stellen bijzondere eisen aan een brillenglas. Moet je kind brillen? Waar moet je dan op letten? Tom Evens: “Ogen zijn belang-
Vandaag zijn er “ ultradunne glazen op de markt met een kijkcomfort in alle richtingen „ rijk, en kinderen zijn dat ook. Maar kinderen zijn ook kind en dus kan er tijdens het spelen wel eens iets fout gaan. De bril én de glazen moeten stevig en schokbestendig zijn. Tegelijk moeten ze licht zijn. Het brillenglas moet bescherming geven tegen UV-stralen omdat ze zeer schadelijk zijn voor het oog. En tenslotte raden we altijd een krasvaste laag aan met ontspiegeling. Wanneer het brilglas niet ontspiegeld is, krijg je weerkaatsing op het glas, zowel
op de voorkant als op de binnenkant. Dat geeft dubbele beelden en het kind wordt afgeleid. Onze kinderbrillenglazen krijgen nog een extra laag op de voorkant en de achterkant om het vuil, het vet en het water af te stoten.” Nieuw tijdperk: high definition glazen. Vandaag zijn er ultradunne glazen op de markt met een kijkcomfort in alle richtingen. Dus waar je ook door het glas kijkt, de beeldscherpte blijft even scherp en helder. “Je kan deze hoogtechnologische glazen vergelijken met de overgang van de klankkwaliteit van een langspeelplaat
gelooflijk”, verduidelijkt Tom Evens Een aangepast zonneglas voor elke situatie “Een skiër heeft een andere soort kleur en een andere bescherming nodig dan iemand die tennist. Dat heeft te maken met de omgeving”, weet Tom Evens. “Sneeuw is water en water weerkaatst licht in veel sterkere mate dan gras. Hij moet heel goed de glooiingen in het terrein zien. Iemand die veel autorijdt kan voordeel hebben bij een polariserend glas. Daardoor voorkom je verblinding door de weerkaatsing van de zon op de auto’s die voor je rijden of op een nat wegdek. Zonneglazen van hoge kwaliteit zo-
keer is dat heel belangrijk. En natuurlijk geven ze allemaal 100% UV bescherming.” Een Transition bril is geen zonnebril “Brillenglazen die meekleuren met de hoeveelheid UV stralen zijn comfortglazen”, legt Tom Evens me uit. “Ze zijn ontzettend aangenaam om dragen en geven rust en bescherming aan de ogen. Maar, zoals je ook niet gaat tennissen met skischoenen, ga je niet skiën met een transitionbril. Daarvoor zijn er betere oplossingen. Transitionglazen kleuren niet in de auto, omdat de UV stralen worden tegengehouden door het autoraam. In de auto draag je dus een aangepaste zonnebril.”
De bril die bij jou past
Goed kunnen zien. Mooie dingen kunnen bekijken. Het is belangrijk, eigenlijk onmisbaar voor de kwaliteit van het leven. Bij een zelfstandige opticien ben je verzekerd van goed advies voor de ideale bril en brilglazen die bij jouw ogen, persoonlijkheid en activiteiten passen.
Tekst: Annemarie Van Meir
Professioneel advies Monturen en glazen zijn er vandaag in alle kleuren en prijsklassen. Net die bril vinden met de juiste aangepaste glazen die perfect past bij jouw levensstijl, vraagt professionele begeleiding. Zoals je in een goeie lingeriewinkel advies krijgt voor een perfect passende BH die je mooie boezem nog mooier maakt en optimaal ondersteunt. Zo ook moet de opticien een oprechte inte-
resse hebben in de klant. Om te begrijpen welke speciale noden er zijn en welke type glazen en brilmontuur best passen bij de klant. Dat zegt Vincent Breugelmans manager bij Oogmerk. Brilfashion Maar ook het mode-aspect en wat een bril kan doen voor iemands persoonlijkheid staan centraal. “De bril is kleuriger en speelser geworden. De kleine brillen zijn wat voorbij. De correctiebrillen worden groter. We gaan terug naar de stijl van
de jaren 60 en 70. Er komen opnieuw meer cellulo brillen. Dat is een soort kunststof, waardoor je meer ‘bril‘ toont. De nieuwste productietechnieken laten meer kleurenschakeringen toe. Met een andere kleur aan de voorzijde als op de achterzijde bijvoorbeeld. Wit komt op. We zagen het al bij de auto’s. Nu ook zo bij de brilmonturen”. Kwaliteit Onderzoek naar nieuwe technieken en materialen vraagt investering. Design en kwaliteitsbrillen worden
bovendien op kleine schaal geproduceerd uit hoogtechnologisch materiaal. En dat betaal je. “Maar dat verdien je ruimschoots terug
door de perfecte pasvorm en de onberispelijke kwaliteit waarvan je elke dag geniet”, onderstreept Vincent Breugelmans.
w Je moet je vooral goed voelen met je bril. w De ogen
moeten t.o.v. het montuur mooi gecentreerd zijn.
w De bovenste lijn van het montuur moet zich ongeveer ter
hoogte van de wenkbrauwen bevinden om de expressievolle delen van het aangezicht niet te bedekken. w Kies resoluut voor één opticien met wie je een persoonlijk contact en een vertrouwensrelatie kunt opbouwen. Hij zal beter begrijpen welke bril best past in jouw leven. Hij kan je het beste adviseren. Hij geeft je waarborg en service.
| oog in beeld
Als je kind een bril nodig heeft Het is belangrijk om de oogafwijkingen van kinderen te corrigeren, om ze ten volle de kans te geven harmonieus te groeien. Vraag raad aan de oogarts en de opticien voor een goede bril. Wij sprokkelden alvast tips voor u. Tekst: Annemarie Van Meir
Leren door te zien Een kind leert met al zijn zintuigen: voelen, horen, ruiken, proeven en vooral... door te
zien. Daarom moeten afwijkingen van het zicht bij kinderen zo snel mogelijk opgespoord en gecorrigeerd worden. Deze kunnen aanleiding geven tot stoornissen tijdens het leer-
proces op school en problemen veroorzaken zoals aandachtsen concentratieproblemen, overdreven prikkelbaarheid en een voortijdige onverschilligheid voor het lezen.
Wanneer je kind beantwoordt aan één of meer van de volgende beschrijvingen, raadpleeg dan je oogarts. w Bij
de baby: w Blijft scheelkijken na de leeftijd van drie maanden. w Geeft weinig reactie op visuele prikkels (volgt geen bewegingen boven zijn wieg). w Is lichtschuw. w Knippert nerveus en vaak met de ogen of wrijft dikwijls in de ogen. w Manipuleert traag en onhandig voorwerpen. w Houdt het hoofdje schuin. w Bij het kind: w Schrijft en leest met de neus op het schrift of boek, of houdt het hoofd schuin. w Zit (te) dicht bij de televisie. w Knijpt ogen dicht om ver te zien. w Valt gemakkelijk. w Komt prikkelbaar van school terug. w Kan slecht op het bord zien. w Klaagt over hoofdpijn. w Heeft rode ogen. w Wrijft vaak in de ogen. w Is abnormaal moe.
T
Montuurkeuze voor kinderen: Kinderen tot 8 jaar dragen best een montuur uit kunststof en niet uit metaal. Zo vermijd je allergieën en geef je het kind meer comfort met een lichte bril. Kies een hoge vorm die goed het gezichtsveld dekt, waardoor het kind niet onder de bril gaat kijken. Kleine rechthoekige monturen zijn uit den boze. Ze bedekken onvoldoende het gezichtsveld. Denk ook aan beschermende flex-scharnieren om verwondingen te voorkomen. En voor de allerkleinsten geeft een silicone zadelneus de beste steun. Brillenglazen: Kies steeds voor kunststofglazen. Deze zijn licht en
bieden een maximale bescherming tegen breuk. Een kraswerende behandeling is noodzakelijk voor een helder zicht. Ontspiegelde glazen zijn aan te bevelen. Ze geven een nauwkeuriger zicht en kunnen besteld worden met een water- en vuilafstotende behandeling. Vraag naar een goed UV beschermend glas. Meer interessante info op www.deceunynck.be Vermijd voor astigmatische kinderen ronde brillen. De glazen kunnen draaien in een rond montuur, waardoor de assen verdraaien en de correctie op die manier verandert.
Kijken in kleur
Thomas Young (1772-1829) ontdekte dat er drie soorten lichtgevoelige cellen zijn, één voor elke primaire kleur: blauw, groen en rood. Het licht prikkelt drie soorten kegeltjes in verschillende mate, afhankelijk van de golflengte van het licht. Het resultaat is een mengkleur. Het menselijk oog kan wel 160 mengkleuren waarnemen. Tekst: Annemarie Van Meir
Kleurenblindheid Bij mensen die kleurenblind zijn, werken de kegeltjes niet zoals het hoort. Alleen de staafjes geven relevante informatie door, maar die is dan wel beperkt tot grijswaarden. In de praktijk komt volledige kleurenblindheid uiterst zelden voor. Sommige mensen zijn dichromaat: ze kunnen of geen rode of geen groene of geen blauwe kleur zien. Roodgroenblindheid komt het meest voor. Iedereen kent wel de proef met gekleurde cijfertjes tegen een gekleurde
achtergrond. Wie de cijfers niet herkent, is kleurenblind. Kleurenblindheid komt veel meer voor bij mannen (8%) dan bij vrouwen (0,4%). De eigenschap wordt van vader op kleinzoon doorgegeven, via de dochter. Dochters dragen de afwijking, maar hebben er geen last van. Ook als gevolg van een oogziekte kan kleurenblindheid ontstaan. De afwijking is dus niet per definitie erfelijk. Nachtblindheid Het oog past zich voortdurend aan naarmate er meer of minder licht op valt. Dat gebeurt met verschillende mechanis-
men, zoals de regeling van de pupilgrootte. Bij fel licht is de pupil klein, zodat weinig licht tot het netvlies kan doordringen. In het donker staat de pupil ver open en kan een maximale hoeveelheid licht het netvlies bereiken. Naarmate de hoeveelheid licht vermindert, worden vooral de staafjes actief. Ze zorgen ervoor dat we ook in de schemering nog wat kunnen zien. Bij sommige mensen werkt dat mechanisme niet goed: zij zijn nachtblind. Met dank voor deze informatie aan Blindenzorg Licht en Liefde vzw / Vlaams Oogpunt
Professionele glazen geven een scherper beeld, meer contrast en kijkcomfort. Kinderglazen vragen extra aandacht: w ze moeten licht zijn w impactbestendig w UV beschermend w transparant w ontspiegeld w en krasvrij Daarom is Essilor Airwear Kids Trio Clean voor uw kind het beste brillenglas! Het Riziv betaalt brillenglazen terug Gemiddeld heeft een brildragend kind één keer per jaar nieuwe brillenglazen nodig. het RIZIV betaalt een keer per jaar de glazen terug, tot aan de leeftijd van twaalf jaar, mits je een voorschrift hebt van de oogarts.
oog in beeld |
Goed zien en er goed uitzien
Wil je een bril of draag je liever contactlenzen? Of wissel je graag af. Vandaag heb je de keuze uit honderden brillen, in alle kleuren en materialen én in alle prijzen. Assorteer je je graag met de kleur van je kleding? Alles kan. Een bril is niet meer louter functioneel. Integendeel. Tekst: Annemarie Van Meir
terialen stimuleert natuurlijk deze trend. En net zoals bij kleding koop je ook al eens graag een exclusieve, duurdere bril. Ook die vind je in ons gamma.”
“
Zij kunnen aanleiding geven tot stoornissen tijdens het leerproces op school Een bril dragen is emotioneel “Het dragen van een bril is geëvolueerd van louter functioneel – ‘ik draag een bril om goed te zien, punt’ – naar heel emotioneel. En dat is niet verwonderlijk”, zegt Ann Van de Velde, marketing manager bij Pearle. “Tenslotte bepaalt een bril hoe je eruit ziet en hoe anderen je bekijken. Mensen kopen niet meer één bril om te zien, neen, ze kopen er verschillende voor verschillende gelegenheden. Het grote aanbod van budgetvriendelijke brillen in alle kleuren en maadvertentie
„
Laat je professioneel begeleiden “Het allerbelangrijkste zijn de juiste glazen voor je ogen. Geen mens is hetzelfde, en ook je ogen zijn niet gelijk. De brilglazen moeten daarom individueel aangepast worden door een professionele
opticien. Je hebt maar twee ogen, ze zijn het waard om goed verzorgd te worden. Wij raden ook aan om elk jaar je ogen te laten nakijken, zeker na de leeftijd van 40. Want goed zien is levensbelangrijk. Een oogtest is bovendien gratis bij Pearle en je hoeft geen afspraak te maken.” Koop contactlenzen nooit zonder oogcontrole “Ook voor contactlenzen kan ik niet genoeg herhalen hoe belangrijk het is dat de opticien ze aanmeet aan jouw ogen. Hij houdt rekening met de oogafstand, controleert de beweging van de lens, ziet als er iets fout is aan het oog en kan je tijdig adviseren om een oogarts te raadplegen.”
De perfecte bril is een bril waarvan je niet merkt dat je’m draagt. Pearle bestaat dit jaar 25 jaar,heeft 130 winkels in België en is nog steeds in volle expansie. Het succes van Pearle: Een ruim assortiment (elke winkel heeft 650 monturen): vanaf T29 tem exclusieve designermerken, gediplomeerde opticiens en zeer open en toegankelijke winkels.
Welk montuur past bij jou? Een nieuwe bril geeft je een nieuw gezicht! Wil je weten welk montuur qua vorm of kleur het beste bij je gezicht past? Om je alvast een beetje te helpen bij je keuze kan je met behulp van onderstaande gezichtsvormen snel zien welk montuur het beste bij jou past! w Driehoekig Als je een driehoekig gezicht hebt, kies dan een montuur met fijne randen in een ovale vorm of een montuur met een geaccentueerde onderkant. w Vierkant Met een vierkant gezicht kan je gerust een groot, rond of ovaal montuur kiezen. w Langwerpig gezicht Bij een langwerpig gezicht adviseren wij een vierkant of hoekig model. Kleine monturen kan je beter ver mijden. w Ovaal gezicht Bij een ovaal gezicht staan zowat alle monturen goed. Wissel dus gerust eens af. w Rond gezicht Als je een rond gezicht hebt, staat een hoekige, strenge vorm in gekleurd kunststof je zeer goed. Kies liever geen montuur met ronde glazen of dunne metalen randen.
| oog in beeld
Droge ogen? Vraag raad aan je arts! Droge ogen ontstaan als je onvoldoende traanvocht aanmaakt of als het traanvocht van slechte kwaliteit is. Dit kan vele oorzaken hebben. Bijvoorbeeld lichamelijke zoals bepaalde ziektes of hormonale verandering bij het ouder worden. Belangrijk is dat je er niet mee blijft lopen. Raadpleeg tijdig je arts. Tekst: Annemarie Van Meir
Externe oorzaken Je kunt droge ogen krijgen door externe factoren, zoals bijvoorbeeld met werken achter een beeldscherm, bij een verblijf in een kantoor met airconditioning of tijdens lange vluchten. Ook mensen die contactlenzen dragen kunnen er last van krijgen. Soms zijn droge ogen een bijwerking van bepaalde medicijnen. Het syndroom van Sjögren Droge ogen kunnen ook lichamelijke oorzaken hebben. Er kan sprake zijn van een
oogbeschadiging of er kan iets mis zijn met de klieren die zorgen voor de traanproductie. Soms zijn droge ogen het gevolg van andere ziekten, zoals het syndroom van Sjögren.
Het syndroom van Sjögren is een chronische auto-imuunziekte van onder andere traan- en speekselklieren. De oorzaak van de ziekte is niet bekend. Er wordt aangenomen dat de ontstekingen
worden veroorzaakt door een reactie van het afweersysteem tegen het eigen lichaam. Een gevolg van het syndroom van Sjögren kan droge ogen zijn. Teveel tranen door droge ogen Ook hormonale veranderingen kunnen een rol spelen bij het ontstaan van droge ogen. Vrouwen kunnen na de menopauze last krijgen van droge ogen. Je kunt ook last van ‘droge ogen’ hebben, terwijl je juist last hebt van teveel tranen. Dat lijkt vreemd, maar dat is het niet. De tranenvloed wordt veroorzaakt als reac-
tie op de droge ogen. Deze tranenvloed heeft niet de goede samenstelling voor de bescherming van het oog. Daarom blijven de klachten aanhouden. Laat je behandelen Om vast te stellen wat de oorzaak is van droge ogen is een afspraak bij de huisarts nodig. Deze kan in een aantal gevallen ook de juiste behandeling voorschrijven. De huisarts kan u voor nader onderzoek naar een oogarts doorverwijzen. meer informatie vind je op www.drogeogen.nl
Goed zien voor Olympische zwemprestaties
Niet iedereen kan zomaar de ogen open houden onder water en in veel chloor zwembaden is het ook Speedo FastSkin zwempak-T verstandiger om een zwembril te dragen. Zwembrillen bestaan er in alle maten en kleuren, zelfs met ken. Nu, niet enkel de zwempakken zijn een staaltje vanO aangepaste glazen. Tekst: Annemarie Van Meir
Bescherming van de ogen “De sportmaterialen van Speedo geven alles wat zwemmers nodig hebben om sneller te zwemmen en om zichzelf te beschermen”, zegt Christine Vande Walle, brand manager Speedo. “Neem nu de ogen, deze zijn zeer kwetsbaar en snel geïrriteerd, vooral in zwembaden met veel chloorwater. Een goede zwembril is dan geen overbodige luxe, zeker niet voor kinderen of voor mensen die vaak gaan zwemmen.” UV bescherming “De Speedo zwembrillen zijn beschikbaar in verschillende
materialen, kleuren, filters en zelfs met aangepast brillenglas voor mensen die niet graag gaan zwemmen met hun contactlenzen aan en toch goed willen zien. Ze geven bovendien een uitstekende UV-bescherming, nodig om de ogen te beschermen tegen de enorme weerkaatsing van UV-stralen op het water. Weet je dat meer dan 80% van de UV stralen weerkaatsen op het water?” Licht doorlaatbaarheid “De lichtdoorlaatbaarheid van de zwembrillen is de maat die gebruikt wordt om te meten hoeveel licht doorheen de lens gaat en het oog bereikt. Algemeen kan je
stellen dat, hoe donkerder het glas, hoe minder licht er door komt. Een zwembril met een donkere lens gebruik je dus best bij heel zonnig weer. Maar soms kiezen zwemmers gewoon voor een bepaalde
technische know-how, ook deD zwembrillen zijn hoogtech-j kleur omdat die mooi past nologische producten, ont-t bij de zwemkledij”, geeft wikkeld om in harmonie vang Christine Vande Walle toe. een geoefend sportlichaam Hoogtechnologisch product het comfort en de prestatiesc “We zijn tijdens de Olym- naar Olympische hoogten teb pische spelen vaak in het brengen”, besluit Christinew nieuws geweest door de Vande Walle. Z f advertentie t o
b r z s v t ( D a
oog in beeld |
Propere contactlenzen... goed gezien! Draag je contactlenzen en wil je er maximaal van genieten? Dan volgen hier een paar nuttige tips. Was grondig je handen. Je handen vergaren doorheen de dag heel veel bacteriën. Zorg dat deze niet op je contactlenzen komen. Vergeet je vingertoppen niet! 2 Desinfecteer je lenzen op een correcte manier. Er zijn verschillende vloeistoffen die op verschil lende manieren dienen gebruikt te worden. Als je wilt dat de vloeistof goed werkt, gebruik ze dan advertentie op een correcte manier en lees de bijsluiter. 3 Vervang dagelijks je contactlensvloeistof. Na een dag in de houder is de vloeistof niet meer ste riel. Er zijn ontzettend veel bacteriën in de badkamer. Daarom is het ook belangrijk om telkens de fles goed af te sluiten. Leuvensesteenweg 109 4 Vervang na maximum 2 maanden je contactlenshouder. Je contactlenshouder kan een broei haard voor bacteriën zijn. Bacteriën zie je niet maar ze nestelen zich maar al te graag in de randen van de draaidop van de houder. 5 Respecteer de draagtijd van je lenzen. Verschillende lenzen hebben verschillende draagtijden. Na de vooropgestelde termijn kan een lens er nog goed uitzien, maar elke lens wordt gefabriceerd Contactlenzen + vloeistof voor €T10 per maand ! met een bepaalde levensduur voor ogen. In het belang van je ogen is het best deze te respecteren. Bij Lensworld koop je online lenzen tot 60% goedkoper 6 Volg de raad van je contactlensspecialist en ga jaarlijks op controle. Je contactlens-specialist dan bij de opticien of oogarts. zal je steeds adviseren de juiste kwaliteitsvolle contactlenzen te kopen. Wij werken met alle merken, ook de allernieuwste multi1
Bron: Fadicon – Vereniging van fabrikanten en distributeurs van contactlenzen en contactlensvloeistoffen – voorjaar 2008.
focale torische maandlenzen! Ben je op zoek naar het beste voor jouw ogen, dan heb je ons top-gezondheids-testpakket. Of had je liever kleur- of partylenzen? Surf naar www.lensworld.be en merk het verschil! De eerste 60 mensen die bij de afrekening van hun bestelling dit bonnummer vermelden “OIBNBG0908“ krijgen een directe korting van T15. (slechts 1 bon per klant mogelijk).
1 op 8 bestuurders ziet onvoldoende 1 op 8 bestuurders ziet onvoldoende. Dat blijkt uit een onderzoek naar de relatie tussen slechtziendheid en verkeersveiligheid dat het Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZA) in 2005 uitvoerde. In samenwerking met Pearle-opticiens startte het BIVV een campagne die bestuurders aanspoort om jaarlijks hun ogen te laten controleren. Tekst: Annemarie Van Meir
Opmerkelijke resultaten De campagne liep tot eind juni via affichage op de achterkant van 150 vrachtwagens die het hele land doorkruisen.. Daarnaast waren er campagnefoldertjes beschikbaar in de Pearle-optieks en worden 15.000 posters verspreid via het BIVV-netwerk. Zowel de vrachtwagenaffiches als de posters brachten de boodschap: “Laat je ogen jaarlijks nakijken”. Dat dat zeker nodig is, mag blijken uit de opmerkelijke resultaten van een onderzoek naar de relatie tussen slechtziendheid en verkeersveiligheid dat het Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZA) in 2005 uitvoerde. Daaruit bleek dat 1 op 8 autobestuurders eigenlijk te
slecht ziet om (veilig) te rijden. Voor senioren ligt dat aandeel nog hoger. Laat elk jaar je ogen meten! Veel mensen kunnen echter geholpen worden door het dragen van een aangepaste bril of lenzen. Maar alvorens het probleem te kunnen
Gezichtsproble“ men ontstaan immers meestal zeer geleidelijk „ oplossen, moeten de betrokkenen natuurlijk in de eerste plaats weten dat ze een probleem hébben... Gezichtsproblemen ontstaan immers meestal zeer geleidelijk, vaak zonder dat de patiënt zich daar in eerste instantie van bewust is. Vandaar de aanbeveling aan alle bestuurders om één keer per jaar hun
ogen te laten controleren. Bij zo’n controle worden zowel de gezichtsscherpte als het gezichtsveld onderzocht, waardoor meteen duidelijk is of de betrokkene al dan niet aan de normen voldoet om veilig aan het verkeer te kunnen deelnemen. Europese en Belgische normen De huidige Europese en ook Belgische norm inzake rijgeschiktheid vraagt een minimumscherpte van 0,5 (5 op 10). Van de zowat 4.000 kandidaat bestuurders die het CARA (Centrum voor Rijgeschiktheid en Voertuigaanpassingen, een afdeling van het BIVV) jaarlijks over de vloer krijgt, hebben er 1.800 visuele problemen die een invloed kunnen hebben op de rijgeschiktheid, ten gevolge van ziektes als cataract, glau-
coom, macula degeneratie en diabetes, of gewoon door de ouderdom. Een grote meerderheid van de patiënten kan opnieuw een voertuig besturen door aangepaste hulp-
middelen of na een geneeskundige ingreep. Meer informatie over deze campagne vind je op: www.BIVV.be en op www.pearle.be
fotograaf : www.krisvanbeek.com - modelagentschap : www.borderfield.com > Rene
10 | oog in beeld
Oogaandoeningen kennen Een oogafwijking kan allerlei oorzaken hebben. Sommige aandoeningen zijn erfelijk, andere zoeken hun slachtoffers willekeurig. Oogziekten kunnen aangeboren zijn of te maken hebben met de geboorte. Maar vaak duiken ze pas later op, in je jonge jaren of als je volwassen bent. Er zijn er ook die vooral bij bejaarden voorkomen. Tekst: Annemarie Van Meir
E
en beschrijving van de veel voorkomende oogaandoeningen. Problemen tijdens de zwangerschap of bij de geboorte Tijdens de zwangerschap kan de moeder een infectie (bijvoorbeeld rode hond) doorgeven aan haar kind. Zo’n infectie kan het kind blind of zwaar slechtziend maken. Baby’s die te vroeg geboren worden, krijgen vaak zuurstof toegediend. Die zuurstof is van levensbelang, maar boven een bepaalde druk kan ze leiden tot zware slechtziendheid. Diabetes (suikerziekte) Heel veel mensen lijden aan
diabetes. Ook deze ziekte kan de ogen aantasten. Diabetes is zelfs een van de belangrijkste oorzaken van blindheid in onze geïndustrialiseerde wereld. De oogproblemen ontstaan door letsels aan de bloedvaatjes in het oog. Albinisme Albinisme is erfelijk en komt voor bij 1 op 15.000 mensen. Bij sommige albino’s is de huid wit, maar weinig mensen weten dat albinisme vooral een oogziekte is. De gezichtsscherpte vermindert, de gevoeligheid voor licht vergroot, de ogen gaan trillen en ook scheelzien is mogelijk. Een behandeling is er niet. Albinisme leidt niet tot volledige blindheid.
Netvliesloslating Het binnen- en het buitenblad van het netvlies kunnen van elkaar loskomen. Deze ernstige oogaandoening kan blindheid veroorzaken. Maar wie zich tijdig laat opereren, loopt weinig gevaar. Bij die operatie worden de scheuren ‘dichtgelast’. Zeker tachtig procent van de gevallen valt zo te genezen. Hoornvliesaandoeningen Er bestaan verschillende aandoeningen die het hoornvlies aantasten. Ook een kwetsuur kan een ontsteking veroorzaken. In een aantal gevallen helpt medicatie. Soms wordt een hoornvliestransplantatie uitgevoerd, tegenwoordig met behulp van laserstralen. Blij-
vende oogletsels en slechtziendheid zijn mogelijk. Ontsteking en degeneratie van de oogzenuw Als de oogzenuw ontstoken is of als zenuwweefsel afsterft, valt het gezichtsveld gedeeltelijk tot volledig uit. Een van de mogelijke oorzaken is multiple sclerose. Medicatie helpt in veel gevallen, maar soms is de visuele handicap onomkeerbaar. Tumoren langs de oogzenuw Langs het traject van de oogzenuw kunnen tumoren ontstaan. Ook die kunnen gezichtsverlies veroorzaken. Cataract (staar of ‘grijze staar’) Cataract is een ziekte die
Bril of lenzen beu? Laser!
Vandaag worden er meer dan een miljoen laserbehandelingen per jaar uitgevoerd om bijziendheid, verziendheid en astigmatisme of een combinatie hiervan te corrigeren. Laserchirurgie is een erg verfijnde en zeer delicate aangelegenheid. De allernieuwste lasertoestellen bieden enorme precisie waarbij de patiënt op een comfortabele en pijnloze wijze geopereerd wordt.
Tekst: Annemarie Van Meir
Dokter Frank Goes Jr
Refractieve chirurgie Dokter Frank Goes Jr., “Vroeger waren brillen en contactlenzen de enige oplossing om refractieve fouten zoals bijvoorbeeld bijziendheid of verziendheid te corrigeren. Vandaag kunnen we de patiënten met de allernieuwste lasertechnieken op een zeer comfortabele en pijnloze ma-
nier opereren waardoor hun zicht zonder bril of contactlenzen fenomenaal kan verbeteren.” Hoornvlies of lens ? Deze operatie kan op twee niveaus gebeuren: ofwel op het hoornvlies, het voorste deel van het oog, ofwel ter hoogte van de lens. Tweederde van de breking van het licht gebeurt immers ter hoogte van het hoornvlies, en eenderde gebeurt ter hoogte van de lens. “Met een laser kunnen we de kromming van het hoornvlies aanpassen. Een beetje krommer maken bij verziendheid of een beetje vlakker bij bijziendheid”, legt dr Goes Jr. uit. “De lasertoestellen worden alsmaar beter. Belangrijk zijn de grootte van de laserspot, het
aantal spots per seconde die worden afgevuurd, doch ook of er een eyetracker aanwezig is, en zo ja, hoe snel die oogbewegingen kan registreren. Waarom is dit allemaal belangrijk? Hoe kleiner de puls van de laserstraal, hoe beter de straal kan gericht worden, hoe egaler de energieverdeling is en hoe preciezer de operatie kan verlopen. Zo kan de oogarts met een minimale laserenergie dankzij de hoge perfectie van de straalrichting de juiste behandelingsdiepte bekomen.” Comfortabel en pijnloos “Naast de hedendaagse laserchirurgie, die erg goed gekend is en goed op punt staat, werken we tegenwoordig ook meer en meer op niveau van de lens. Vroeger werd dit en-
kel gedaan wanneer de lens wazig werd, zoals bij cataract. Tegenwoordig kan de lens ook worden vervangen omdat ze te zwak is, zoals bij hoge verziendheid. Tevens worden er regelmatig lenzen voor de eigen lens geplaatst, zoals bij hoge bijziendheid. De technologie staat niet stil. De meeste van deze ingrepen kunnen plaatsvinden onder druppelverdoving, duren niet meer dan vijftien minuut-
jes, en laten de patiënt toe onmiddellijk na de ingreepT naar huis te gaan. Deze nieuwe lenzen zijn net zoalsJ de nieuwe lasertoestellen re-K delijk duur. Voor de oogartsn vergen zeker de nieuwe la-p sertoestellen een grote inves-p tering doch voor de patiëntj geven ze een groot comfortv en een hogere kwaliteit aand zicht. En dat is vanzelfsprekend het belangrijkste”, be-v sluit dr Goes Jr.. m t wie komt niet in aanmerking voor b H laserbehandeling: g z w Jonger dan achttien jaar v w Geen stabiele oogresultaten h w Te dun hoornvlies v w Abnormale kromming van het hoornvlies h w Te droge ogen. t
oog in beeld | 11
n vele oorzaken vooral bij oudere mensen erg veel voorkomt. De patiënt ziet steeds minder goed, omdat zijn ooglens troebel wordt. De oplossing is een kleine operatie waarbij de lens vervangen wordt. In veel landen wordt cataract nog niet goed behandeld en leidt de ziekte vaak tot blindheid. Macula-degeneratie Nog een ouderdomsziekte (meestal bij mensen boven de vijftig) is macula-degeneratie (MD). Een gebrek aan de gele vlek in het oog tast de gezichtsscherpte aan in het midden van het gezichtsveld. Het randzicht blijft meestal behouden. Er bestaan twee vormen van MD: droge en natte. De natte vorm is de meest agressieve, maar kan in een aantal gevallen onder controle gehouden worden. Tegen de droge vorm, die trager evolueert, valt tot nu
toe niets te doen. Glaucoom Ook glaucoom begint meestal op latere leeftijd. Ongeveer 1 op 50 mensen boven de veertig jaar krijgt ermee te maken. De druk van het vocht in het oog (niet te verwarren met bloeddruk) wordt te hoog. Daardoor wordt het gezichts-
veld aangetast en later ook de scherpte. Uiteindelijk kan zelfs blindheid optreden. Maar medicatie en laserbehandeling kunnen de ziekte onder controle houden. Met dank voor deze informatie aan Blindenzorg Licht en Liefde vzw / Vlaams Oogpunt
Santé Visuelle Essilor heeft een aparte afdeling, Santé Visuelle, die onafhankelijk van de commerciële afdelingen werkt. Zij werken samen met oogartsen om oplossingen te zoeken voor oogproblemen, en om de oogarts op de hoogte te houden van de nieuwste ontwikkelingen. Een voorbeeld: progressieve glazen zijn doorgaans voor 45+, maar sommige kinderen met een uitzonderlijke oogafwijking hebben soms ook een progressief glas nodig. Hier is de kennis van de oogarts een must. Essilor ontwikkelde in 1959 als eerste het progressief glas onder de merknaam Varilux. Inmiddels zijn deze glazen hoogtechnologische producten. Volgend jaar viert Varilux zijn vijftigste verjaardag.
Nieuwe hoop voor keratoconuspatiënten
Tot voor kort konden keratoconuspatiënten enkel geholpen worden met een volledige hoornvliestransplantatie. Twee nieuwe technieken, Ultraviolet Cross-Linking en DSAEK, kunnen die drastische chirurgische ingreep overbodig maken. “Hoe jonger de patiënt en hoe minder zijn hoornvlies vervormd is, hoe groter de kans dat we een goede gezichtsscherpte kunnen behouden dankzij deze revolutionaire techniek”, zegt dr. Jérôme Vryghem, diensthoofd oogheelkunde Kliniek St-Jan te Brussel Tekst: Annemarie Van Meir
Jonge patiënten Keratoconus is een aandoening die ongeveer 1 op 2000 patiënten treft. Vooral jonge patiënten tussen 15 en 25 jaar. Het hoornvlies vervormt tot een kegel, waardoor het zicht sterk vermindert. Omdat het oppervlak van het hoornvlies onregelmatig vervormt, asymmetrisch dus, kan een gewone bril dit moeilijk corrigeren. Harde contactlenzen brengen een oplossing doordat ze de onregelmatigheid opvangen. Maar, naarmate het hoornvlies zich meer vervormt gaan deze lenzen het zieke hoornvlies irriteren, waardoor de patiënt
de contactlenzen niet meer verdraagt. Revolutionaire techniek stabiliseert hoornvliesvervorming. Dr. Jérôme Vryghem: “Tot voor kort was een transplantatie van het hoornvlies de enige oplossing. Recent werd een techniek ontwikkeld die de geleidelijke vervorming vertraagt en zelfs volledig stopt. Namelijk de Ultraviolet Cross-linking. Hoe jonger de patiënt en hoe minder zijn hoornvlies vervormd is, hoe groter de kans dat we een goede gezichtsscherpte kunnen behouden. Er snel bijzijn is de boodschap”, onderstreept dr. Vryghem. “Een uitgebreide studie, gerealiseerd in 2005,
toont aan dat dit een veilige techniek is met weinig complicaties én efficiënt in bijna alle gevallen. Dat wil
ste lasertechnieken, geleid door topografie, ( denk aan de reliëfkaarten in de aardrijkskundeles n.v.d.r.) wordt
Hoe jonger de patiënt en hoe minder zijn hoo“ rnvlies vervormd is, hoe groter de kans dat we een goede gezichtsscherpte kunnen behouden. Er snel bijzijn is de boodschap”, onderstreept dr. Vryghem „ zeggen: een verdere vervorming wordt voorkomen, de bestaande vervorming blijft onveranderd.” Onderzoek naar nieuwe technieken “Daarom zijn we volop op zoek naar nieuwe technieken waarbij er twee mogelijkheden zijn”, gaat dr. Vryghem verder. “Met de allernieuw-
het hoornvlies minder onregelmatig gemaakt, waardoor het zicht van de patiënt verbetert. Echter, wanneer de afwijking te groot is helpt deze ingreep niet voldoende. Ook hiervoor hebben we een nieuwe techniek ontwikkeld: DSAEK (Descemet’s Stripping and Automated Endothelial Keratoplasty),
waarbij we alles van het hoornvlies wegnemen behalve de achterste laag. Daardoor behoudt de patiënt zijn eigen endotheelcellen. Het is een vrij moeilijke techniek en er zijn voorlopig maar drie mensen in België die het uitvoeren. Voor de patiënt zijn de voordelen groot: ze behouden de eigen endotheelcellen waardoor het genezingsproces korter is, de patiënt minder pijn ervaart en hij nadien een beter zicht krijgt. Bovendien is het oog steviger. Het is duidelijk dat deze revolutionaire technieken in de toekomst een belangrijke plaats zullen innemen in de behandeling van keratoconus”, besluit dokter Vryghem.
12 | oog in beeld
Hoe ga jij om met blinden?
Hoe reageer jij als je op straat, op de trein of ergens anders een blinde ontmoet? Ontwijk je hem of haar? Dat is zeker geen goede reactie! Begin altijd met een vriendelijke groet. Dat is niet alleen beleefd en sympathiek, maar zo laat je de blinde ook merken dat je er bent. Komt het tot een gesprekje? Maak je vooral geen zorgen: praat zoals je dat gewoon bent en zit je woorden niet af te wegen. Vraag je je af of de blinde hulp nodig heeft? Probeer dan niet hals over kop te helpen, maar vraag eerst of je iets kunt doen en hoe dat het best kan gebeuren. T Tekst: Annemarie Van Meir
Tip: Dit is de algemene regel: Doe alles in overleg met de blinde. Vraag OF je kunt helpen en HOE.
Hoe helpen bij de verplaatsing? w Je arm aanbieden Er zijn verschillende manieren om een persoon met een visuele handicap te begeleiden. Meestal biedt de ziende zijn arm aan. De visueel gehandicapte kan dan inhaken of de arm vlak boven de elleboog vastnemen. Neem niet zelf de arm vast van de visueel gehandicapte. Dat geeft een gevoel van vooruit geduwd worden en wordt als onveilig ervaren. Bij een smalle doorgang breng je je arm naar achter, zodat de blinde achter je loopt. w Obstakels Als je een visueel gehandicapte begeleidt, laat hem dan tijdig merken dat er een hindernis aankomt: een paal, een geparkeerde wagen, een drempel,... Wanneer hij je arm vasthoudt, loopt hij meestal een klein beetje achter jou en voelt hij het als je de stoep op- of afgaat. Het is dus niet nodig om dat steeds te zeggen. Maar verwittig een blinde steeds als je ziet dat hij een ongewone hindernis nadert (een ladder bijvoorbeeld), ook als je hem niet begeleidt. w Trein en bus Het volstaat de hand van de visueel gehandicapte op de handgreep van de bus- of treindeur te leggen. Instappen kan hij zelf. Idem bij het uitstappen. In het station vertel je best ook hoe dicht de trein bij het perron staat. Als je samen met een blinde of slechtziende aan de bushalte staat, vraag dan even welke bus hij nodig heeft. w Auto Breng de visueel gehandi-
capte tussen de geopende deur en het voertuig en leg zijn hand bovenop de deurrand. Met zijn andere hand zal hij naar de dakrand voelen en naar de zitplaats. Je hoeft dan verder niet te helpen bij het instappen. w Trap
Verwittig eenvoudig: “Opgelet, een trap naar boven/beneden” en ga gearmd met de visueel gehandicapte de trap op of af. Je kunt ook vragen of hij liever de trapleuning gebruikt. Dan leg je zijn hand op de leuning. Wanneer er keuze is tussen een gewone trap en een roltrap of een lift, laat je de keuze aan de visueel gehandicapte. w De weg wijzen Als een visueel gehandicapte je de weg vraagt, geef hem dan bruikbare tips. Wijs niet, maar gebruik links, rechts. Noem tastbare herkenningspunten zoals een haag, een uitstekende trap, of verwijs
bijvoorbeeld naar een winkel met een specifieke geur. w Laten oversteken Wanneer je met de wagen rijdt en ziet dat een visueel gehandicapte staat te wachten om over te steken, geef hem dan geen sein met de claxon of de lichten: de lich-
ten ziet hij niet en de claxon kan hem in verwarring brengen. Draai je raampje open en zeg de visueel gehandicapte dat hij kan oversteken. w Allerlei situaties en regels Een voorwerp of een zitplaats aanwijzen Geef duidelijke informatie. Zeg liever: “Vlak voor je staat een stoel” dan: “Daar staat een stoel”. Bij het aanwijzen van een zitplaats is het voldoende de hand van de blinde op de rugleuning te leggen. Bij het bedienen aan tafel kun je zeggen: “Je glas staat links voor je”, of: “Er staat een asbakje aan je
rechterhand”. Je kunt ook het voorwerp even aantikken zodat de visueel gehandicapte het door het geluid kan lokaliseren. Wanneer je hem een glas in de hand geeft, vergeet er dan niet bij te vertellen waar hij het kwijt kan. w Kennismaken of groeten Het is belangrijk dat de ziende het initiatief neemt en zegt wie hij is. Groet de blinde of slechtziende niet met een hoofdknik of handgebaar, maar met je stem. Een voorbeeld: “Goede avond, mijnheer Verbrugghe, ik ben de wijkagent”. Zo weet de visueel gehandicapte dat de groet voor hem bestemd is en wie jij bent. w In een café of restaurant Veel mensen richten zich tot de begeleider en niet tot de visueel gehandicapte persoon. Ze zijn het zo gewoon oogcontact te hebben als ze iemand aanspreken, dat ze zich bij het ontbreken ervan verloren voelen. Maar het getuigt van respect je tot de visueel gehandicapte zelf te richten en te vragen wat hij wenst te eten of te drinken. Noem de keuzemogelijkheden op. w Op reis Leg de visueel gehandicapte uit hoe het hotel of vakantiehuis eruitziet, hoe de ruimten gelegen zijn, waar de moeilijke punten zijn enz. De visueel gehandicapte kan zich dan beter oriënteren in het gebouw. w Winkelen Help je een visueel gehandicapte een winkel binnengaan, breng hem dan even bij iemand van het personeel die hem verder kan helpen. w Correspondentie behandelen Kijk altijd eerst of de briefomslag een afzender vermeldt. De visueel gehandicapte kan dan nog altijd besluiten die
P
brief door iemand anders te laten voorlezen. Respecteer de privacy van de visueel gehandicapte. s w De woorden ‘zien’, ‘kij-T ken’ en ‘blind’ v Veel mensen durven dieo woorden niet gebruiken te-m genover visueel gehandicap-h ten. Blinden gebruiken zeB echter zelf ook regelmatig.E Ze spreken bv. ook over eenk film die ze gezien hebben ofs een boek dat ze gelezen heb-z ben. Deze woorden vermij-g den is dan ook niet nodig! l w Als je weggaat m Verwittig een blinde steedse wanneer je weggaat. Zo voorkom je dat hij praat tegen een lege stoel of in het ijle. w Orde en stiptheid Orde is voor visueel gehandicapten van groot belang. Elk voorwerp heeft zijn vaste plaats en moet daar te vinden zijn. Let er ook op dat deuren ofwel volledig dicht ofwel volledig open zijn. Halfopen deuren zijn gevaarlijke obstakels.
Met dank voor deze informatieT aan: Blindenzorg Licht en Liefde vzw / Vlaams Oogpunt. Visueel gehandicapten kunnen bij Blindenzorg Licht en Liefde terecht voor hulp en begeleiding,s hulpmiddelen en technologischh advies, cultuur, aangepastes vakanties enz. Ook heeft Licht enb Liefde een bloeiende vereniging:m VeBeS organiseert tal van activit-v eiten en doet aan belangenverde-b diging. Meer info over de diensteng van Licht en Liefde op het nummerS 050-40 60 50, of mail naar docu@o blindenzorglichtenliefde.be M Om alle diensten te kunnen bli-v jven aanbieden, rekent Licht enw Liefde op mensen met een hart.k Een financiële bijdrage kun jeM storten op het rekeningnummerc 474-7063781-84 van Blindenzorgz Licht en Liefde Varsenare, met dep vermelding ‘gift’. Als je 30 euro ofm meer stort, ontvang je automa-o tisch een fiscaal attest. e
S
oog in beeld | 13
Blind of slechtziend?
Ogen zitten heel knap in elkaar. Helaas zijn ze ook broos en kwetsbaar. Voor we het goed beseffen, kunnen ze het laten afweten. Meestal is er dan een oplossing: de oogarts past ons een bril of lenzen aan en we zien weer haarscherp. Maar soms helpen ook zulke hulpmiddelen niet goed of helemaal niet meer. Slechtzienden en blinden beseffen maar al te goed hoe belangrijk goede ogen zijn. Tekst: Annemarie Van Meir
P
ersonen met een visuele handicap kunnen blind zijn of slechtziend. Er zijn veel meer slechtzienden dan blinden. Toch blijven de problemen van slechtzienden tamelijk onbekend, waardoor die mensen het vaak extra lastig hebben. Blindheid Er is geen strikte lijn te trekken tussen de groepen mensen die normaal zien, slecht zien of blind zijn. De overgang verloopt heel geleidelijk. Volgens wettelijke normen is iemand blind als hij een gezichtsscherpte heeft
van minder dan of juist 1/10 met beide ogen (na de beste optische correctie) of als zijn gezichtsveld kleiner is dan of gelijk aan 20 graden. Slechtziendheid Slechtziend ben je pas als je mét bril of andere optische correctie toch maar een gezichtsscherpte hebt van 1/10 tot 3/10 of een gezichtsveld van 20° tot 40°. Een exacte omschrijving van slechtziendheid valt nauwelijks te geven. Er zijn immers heel wat vormen van slechtziendheid. Ze hebben met elkaar gemeen dat ze niet of niet volledig bijgestuurd kunnen worden door een bril of andere hulpmiddelen.
Er zijn bijvoorbeeld mensen die de wereld voortdurend door een dikke mist waarnemen. Anderen kijken als het ware door een smalle koker of een sleutelgat, of moeten om een grote zwarte vlek heen kijken. Andrea Bocelli, Ray Charles,... Wat het is om als visueel gehandicapte door het leven te moeten, weet je eigenlijk pas als het jou overkomt. Misschien bezocht je al de tentoonstelling ‘Ontmoeting met het donker’, waar je kunt proberen om in het pikdonker door een straat en een park te wandelen of een drankje te bestellen (dit jaar
in Hasselt van 25 september tot 22 oktober; info via
[email protected] of 0476-72 68 08). Dan merk je al een beetje beter wat je ogen voor jou betekenen. Hoeveel hinder iemand van zijn handicap ondervindt, hangt af van allerlei factoren. Sommigen bouwen een heuse zangcarrière uit. Denk maar aan Andrea Bocelli en Ray Charles. Een op honderd is slechtziend Exacte cijfers over het aantal visueel gehandicapten in België zijn er niet. Het blijft voorlopig bij een wetenschappelijk onderbouwde schatting. Ongeveer één op
honderd personen is slechtziend, ongeveer één op duizend blind. Slechts een kleine minderheid van hen werd blind geboren. Veel mensen worden pas visueel gehandicapt op gevorderde leeftijd. Naar schatting is minstens 70 procent van de visueel gehandicapten ouder dan 60. In onze vergrijzende samenleving vormen visueel gehandicapte bejaarden een steeds grotere groep, waar nog te weinig aandacht aan geschonken wordt.
Met dank voor deze informatie aan Blindenzorg Licht en Liefde vzw / Vlaams Oogpunt
Technologie maakt slechtzienden mobiel
Blinden en slechtzienden voelen zich vaak beperkt in hun kansen en hun mobiliteit. Het begint op school: voor wie geen teksten kan lezen of notities maken, is studeren bijna onmogelijk en blijft de beroepskeuze beperkt. Met een eenvoudige beeldschermloep worden veel hindernissen overwonnen, maar met de Euroscope of de Mobile Reader kunnen blinden en slechtzienden dezelfde weg inslaan als hun ziende collega’s. Tekst: Annemarie Van Meir
S
ensotec ontwerpt hulpmiddelen voor blinden, slechtzienden en mensen met dyslexie en opent hiermee de deur naar meer studies, werkkansen en mobiliteit. Het begon in 1987 met de Brailscope, een eenvoudige tekstverwerker met brailleschrift en spraakweergave. Telkens zocht en vond Sensotec meer geavanceerde opvolgers. We vragen Mark Makelberge, commercieel verantwoordelijke Sensotec, wat de meest recente ontwikkelingen zijn. Mark Makelberge: “De Euroscope geeft blinden en slechtzienden toegang tot de complexe wereld van de computer met een gebruiksgemak zoals ook zienden die kennen. Het is een eenvoudig en zeer veelzij-
dig toestel, te vergelijken met een laptop zonder scherm. Met de Euroscope kun je schrijven, rekenen, mailen
bord. De Euroscope kun je los gebruiken - het ruime geheugen bewaart duizenden pagina’s tekst, maar kan ook
hiermee de deur naar meer studies, “ Opentwerkkansen en mobiliteit „ en surfen, afspraken organiseren, notities en adressen opslaan. Gegevens kunnen in braille ingevoerd worden of met een gewoon toetsen-
in verbinding staan met de omgeving en randapparatuur dankzij de Bluetooth-verbinding of USB-aansluiting”. Voor teksten die niet digitaal
beschikbaar zijn, stelt Sensotec sinds kort de Mobile Reader voor, geïnstalleerd op een gsm: je neemt een foto van een tekst en even later leest het toestel de tekst voor. Zeer handig onderweg: de uren van de bus, een menukaart, een verpakking in de winkel… Wat je leest, kun je ook meteen opslaan op de geheugenkaart. De andere functies van de gsm (telefoneren, adresboek, sms,…) kunnen met bijpassende programma’s door de gsm voorgelezen of vergroot worden. Ook de hulpmiddelen voor slechtzienden kennen een voortdurende evolutie en een stijgende belangstelling. Niet verwonderlijk als je denkt aan de steeds groeiende doelgroep van zestig-plussers die met leesproblemen geconfronteerd wordt en ons om
hulp vraagt. Mobiele versies hiervan zijn de elektronische handloepen zoals de AshQuicklook, een elektronisch vergrotingssysteem met geïntegreerd TFT-scherm. Je kunt er tekst, kleurenfoto’s en vele andere dingen mee vergroot en in kleur bekijken. De Quicklook is klein genoeg om in de hand te houden en op te bergen in je binnenzak, maar groot genoeg om te helpen. Meer info: www.sensotec.be
14 | oog in beeld
De blindengeleidehond
Het is heel belangrijk dat een persoon met een visuele handicap zelfstandig uit de voeten kan, zonder mag het dier ook niet aanhavoortdurend hulp te moeten vragen. Maar de straat wordt spijtig genoeg steeds drukker en gevaarlijker. len of naar hem fluiten. Dat leidt hem immers af van zijn Een blindengeleidehond loodst zijn baasje veilig voorbij alle hindernissen en gevaren. de hond zonder mankeren gehoorzamen aan een aantal vaste commando’s, zoals ‘zit, ‘af’, ‘blijf’, ‘hier’, ‘sta’, ‘links’, ‘rechts’ en ‘vooraan’ (= loop voorop). Hij leert ook allerlei hulpcommando’s opvolgen. Als de blinde bijvoorbeeld een gebouw binnen wil of naar een andere verdieping moet, volstaat een commando als: ‘zoek de deur’ of ‘zoek de
Tekst: Annemarie Van Meir
Wat kan zo’n hond en hoe wordt hij opgeleid? Een deskundig getrainde geleidehond kan veel, maar blijft een ‘hulpmiddel’ met beperkingen. Denk niet dat een blinde zijn hond een willekeurige straatnaam in het oor fluistert en dat de hond dan automatisch naar het opgegeven adres stapt! Een geleidehond brengt zijn eerste levensjaar door in een pleeggezin. Daar wordt hij niet vertroeteld, maar streng opgevoed. Na een jaar moet het gezin de hond terug afstaan. De eigenlijke oplei-
ding gebeurt in een speciaal trainingscentrum en duurt een half jaar. De hond krijgt ongeveer tweehonderd uur instructie. Het eerste wat hij leert, is rustig lopen. De rest is een kwestie van langzaam opbouwen en veel geduld. Een geleidehond is twee meter hoog en één meter breed Het belangrijkste wat een geleidehond moet weten is dat hij eigenlijk twee meter hoog is en één meter breed. Het dier moet de vrije doorgang immers steeds zo kiezen dat ook de blinde nergens tegenaan loopt. Na de opleiding moet
trap’. Verder zijn er nog correctiecommando’s: ‘rustig’ of ‘let op’, wanneer de hond wordt afgeleid. Mag je een geleidehond knuffelen? Een ziende mag een geleidehond nooit helpen. Zeg je tegen de blinde: “Steek maar over, er komt niets aan”, dan is dat niet zo erg. Maar neem de hond nooit bij zijn tuig. Je
werk. Misschien wordt hij dan op de duur wat slordig en een minder betrouwbare hulp voor zijn baas. Dat kan niet de bedoeling zijn. Een geleidehond die zijn harnas aanheeft, is aan het werk. Pas als het harnas eraf gaat, zit zijn taak erop en mag hij spelen of gewoon lui zijn. Met dank voor deze informatie aan Blindenzorg Licht en Liefde vzw / Vlaams Oogpunt
Hoofdsponsor van Belgisch Centrum voor Geleidehonden Pearle heeft een sociaal engagement als marktleider in de optiek en is daarom hoofdsponsor van het Belgisch Centrum voor Geleidehonden (BCG). Het BCG leidt honden op voor blinden en slechtziende mensen. Via gezamenlijke activiteiten met het BCG wil Pearle meer honden opleiden en zo de lange wachtlijst inkorten. Wist je dat: w Het opleiden van 1 hond ongeveer twee jaar duurt. w Dit ongeveer T15.000,- kost. w Het Belgisch Centrum voor Geleidehonden gerund wordt door vrijwilligers. w De Belgische regering slechts een geringe vergoeding geeft per opgeleide hond. w België in totaal 10.000 blinde mensen telt. Bijdrage Belgisch Centrum voor Geleidehonden Wil je samen met ons het Belgisch Centrum voor Geleidehonden steunen? Dat kan! Steun het BCG en koop bij Pearle de Ultra Clear reinigingsset om je bril optimaal te onderhouden. Van de 5,95 die je betaalt, gaat 4,00 rechtstreeks naar het Belgisch Centrum voor Geleidehonden. Je kunt altijd een gift overmaken op rekeningnummer 750-9458821-24.
Week van het zien: 13 - 18 oktober 2008
De Algemene Professionele Opticiens- en Optometristenbond van België (APOOB) organiseert de ‘Week van het zien’ van 13 tot en met 18 oktober. Het doel: de bevolking wijzen op het belang van een jaarlijkse preventieve controle van de ogen. Tegelijk wordt het beroep van optometrist meer bekendheid gegeven. Laurette Slegten van het APOOB legt uit waarom. Tekst: Annemarie Van Meir
Laurette Slegten van het APOOB
Laat jaarlijks je ogen nakijken. Als het zicht achteruit gaat, is dat vaak een langzaam
proces waardoor we het zelf niet merken. Toch is goed zien enorm belangrijk. Neem nu maar voor de veiligheid in het verkeer. Daarom organiseert de APOOB de ‘Week van het zien’. Tijdens deze week kan iedereen gratis zijn ogen laten controleren bij de deelnemende opticiens en optometristen. De optometrie als eerstelijnszorg Laurette Slegten: “Het onderzoek dat de optometrist zal uitvoeren tijdens die week is rudimentair. De bedoeling
is slechts om een indicatie te krijgen van de toestand van de ogen: zijn ze ok? Zijn bijkomende oogmetingen nodig? Is verder oogonderzoek door de oogarts noodzakelijk? We mogen stellen dat de optometrist een belangrijke eerstelijns-visuele-zorgverlener is.” Niet iedere opticien is optometrist “Ongeveer een op twee opticiens is ook optometrist. Een optometrist heeft een aparte opleiding gevolgd en is specialist in het zien”, legt
L. Slegten uit. En de oogarts dan? “Oogartsen zijn specialist in oogziekten. Enkel de oogarts mag een diagnose stellen en zieke ogen behandelen. Een optometrist is ondermeer opgeleid om de sterkte van het glas vast te stellen. Maar je kunt bij een functionele optometrist ook terecht voor oogoefeningen. Voor kinderen die scheel zien bijvoorbeeld.” (Preventief) advies en begeleiding Een optometrist geeft preventief advies aan personen
die de hele dag voor de computer werken. L. Slegten: “Maar nog veel belangrijker is het advies en de begeleiding die elke opticien en optometrist geeft aan de klant die een bril of lenzen komt kopen. Zij weten precies welke bril of lens past bij welk oog. Daarom vinden we de verkoop van lenzen en zelfs de leesbrilletjes – die eigenlijk slechts loupes zijn – in grootwarenhuizen een reëel probleem voor de volksgezondheid”, besluit Laurette Slegten.
oog in beeld | 15
Malou en Enok kunnen terug zien! Van bij de geboorte leven Enok en Malou in het donker. Ze kunnen niet naar school en kunnen ook niet samen spelen met andere kinderen. Tot voor kort wisten hun ouders niets over een mogelijke behandeling. Bovendien hebben ze er de middelen niet voor. Vandaag bevinden deze twee kinderen zich in het ziekenhuis, klaar voor de operatie.
25 minuten bij Enok, 35 minuten bij Malou, beide ingrepen zijn goed verlopen.
M
alou en Enok zijn twee kinderen die een ploeg van cbm België volgde in 2007, vóór, tijdens en na hun oogoperaties. Ze zijn helaas niet de enige kinderen in Congo die slechtziende zijn. Met 800.000 blinden en 3 miljoen slechtzienden, telt dit land het hoogste percentage blinden en slechtzienden van het Afrikaanse continent. Onwetendheid en armoede zijn de belangrijkste oorza-
De familie is gerustgesteld. Nu komt een tijd van wachten en geduld oefenen.
Vreugde alom voor de ouders en hun kinderen die eindelijk een leven kunnen ontdekken dat ze nooit eerder konden zien!
ken. In Kinshasa steunt cbm België een project waar 4000 Congolese vrijwilligers dagelijks in de wijken op zoek gaan naar mensen die blind of slechtziend zijn. Deze vrijwilligers sporen vaak kinderen met oogproblemen op en helpen hun families op weg naar de juiste medische zorgen. Cataract, een oogziekte die in Congo ook vaak bij kinderen voorkomt, kan via een kleine ingreep verholpen worden en geeft de kinderen
weer zicht op het leven! Met de nieuwe campagne ‘Blindnote‘ wil CBM België aandacht vragen voor blinden en slechtzienden in DR Congo. Het project is gebaseerd op “ervaringen in het donker”. Via culturele initiatieven, zoals concerten in het (bijna) donker wil het mensen even doen voelen wat het betekent om blind te zijn. Blindnote wil mensen bewust maken van de the-
matiek en hen aansporen de projecten te ondersteunen. Blindnote wordt georganiseerd door cbm België en If Child Help. Jan Hautekiet, peter van Blindnote, is zo pas terug gekeerd van een bezoek aan de cbm-projecten in Kinshasa. Een reportagereeks van deze reis wordt uitgezonden van maandag 1 tot vrijdag 5 september in de Madammen van 9u00 tot 12u00 op Radio 2.
Help kinderen als Malou en Enok. Sms “blind” naar 9960 (1,50 euro/sms) of doe een gift via www.blindnote.be.
Giften vanaf 30 euro/jaar zijn fiscaal aftrekbaar.
16 | oog in beeld
