Hoe negen miljard mensen voeden ? Vera Dua 27.03.2012
groeiende wereldbevolking
stad - platteland
HONGER VOEDSELPRIJZEN
MILIEU-IMPACT
BIJDRAGE KLIMAATPROBLEEM
INVLOED KLIMAATPROBLEEM
Landbouw en voedselsysteem in crisis
IMPACT BIODIVERSITEIT ECOSYSTEEMDIENSTEN
CONSUMPTIEPATRONEN VOEDSELAFVAL
Wereldbevolking = 7 miljard
HONGER
925 miljoen mensen lijden honger= 16% (< 1$/day)
50% kleine boeren 75% op platteland 60% vrouwen 1 miljard mensen ‘hidden hunger’
FAO: The world currently produces enough food for everybody, but many people do not have access to it
Absolute en relatieve ondervoeding 1200
30 1020
24
1000 853
845
825
857
878
800
25
873
925 915
19
20
15
600
15 16
14
14
400
13
13,6
13,5
10
200
5
0
0 1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2005
2010
Millenniumdoelen: in 2015 halvering % t.o.v. 1990
2015
Mio %
Volatiliteit voedselprijzen
Undernourished people Pastoral, fishers, forest dependent
10 %
Rural landless
Urban poor 20 %
20 %
50 %
Smallholder farmers
OVERCONSUMPTIE
WHO: 1 miljard mensen met nieuwe ziektes door overconsumptie (diabetes, hart- en vaatziektes, obesitas)
totale impact voedselsysteem op klimaatprobleem: 44% à 57%.
(Grain, 2011)
woestijnvorming - overstromingen verzilting - opbrengstwijziging
UNDP: extra 600 miljoen mensen hongerrisico door gevolgen klimaatverandering op landbouwsysteem
Voedselsysteem in crisis: waterverbruik en bodemdegradatie 67% waterverbruik door landbouw 1,8 miljard mensen met waterschaarste
38% landbouwbodems gedegradeerd
Voedselsysteem in crisis: milieu-impact externe inputs Glyfosaat in Zuid-Amerika
Dode zone door algenbloei Golf van Mexico
Voedselsysteem in crisis: biodiversiteit - ecosysteemdiensten ONTBOSSING -13 miljoen ha/jaar 2000-2010 vooral in Brazilië, Indonesië en Afrika -16 miljoen ha/jaar 1990-2000
+ 7 miljoen ha/jaar China, India, VS Beperkt EU
VERSCHRALING AGRO-BIODIVERSITEIT Bron: FAO
maïs tarwe rijst Rijst: oorspr. 150.000 variëteiten - introductie IR8 hybriden (+ ggo’s): minder eigen zaad = afhankelijkheid boeren
massaal verlies voedsel 30 à 40% voedsel wereldwijd gaat verloren = 1,3 miljard ton laag-inkomen-landen = bij producent (6 -11 kg/j) geen stockage, geen transport, ziektes, geen lokale markt, verkeerde gewaskeuze
ontwikkelde landen = bij consument (95 -115 kg/j) versheidscriteria, vorm- en smaakvereisten, wegwerpcultuur
Onevenwichtige consumptiepatronen
gem. vleesconsumptie: 37,5 kg/jaar/capita Voor 1 kg dierlijk eiwit is 6 kg plantaardig eiwit nodig en 50 x meer water
Prognoses vleesproductie door stijgende welvaart (Aiking)
jaar
wereldbevolking
vleesproductie
(miljard)
(miljard kg)
1950
2,7
45
2000
6,0
229
2050
9,1
465
76% van alle landbouwgrond wordt gebruikt voor veeteelt weiland + veevoeders
44% graangewassen wordt gebruikt als veevoeder
= calorieënverlies dat overeenstemt met voedselbehoefte voor 3,5 miljard mensen (UNEP)
UITDAGING Tegen 2050 de ganse wereldbevolking op een duurzame en rechtvaardige manier voorzien van voldoende, gezond en betaalbaar voedsel en boeren een leefbaar inkomen garanderen
Zal er genoeg voedsel zijn in 2050??? 4,5 miljard ha landbouwgrond
9 miljard mensen in 2050
per ha voedsel voor 2 mensen nodig
Tarwe Europa: 25 mensen/ha
Sorghum Sahel: 2 mensen/ha
Mixed farming SE-Azia: 50 mensen/ha
HONGER VOEDSELPRIJZEN
MILIEU-IMPACT
BIJDRAGE KLIMAATPROBLEEM
INVLOED KLIMAATPROBLEEM
OPLOSSING? IMPACT BIODIVERSITEIT ECOSYSTEEMDIENSTEN
CONSUMPTIEPATRONEN VOEDSELAFVAL
HOE?
ALBERT EINSTEIN
The problems that exist in the world today cannot be solved by the level of thinking that created them
MOGELIJKE SCENARIO’S (SCAR,2011)
Productivity narrative meer industriële landbouw meer efficiëntie nieuwe technologie o.a. ggo‘s meer handel
MORE WITH LESS
Sufficiency narrative duurzame intensivering agro-ecologie koolstofarm andere consumptie minder vlees eten
LESS IS MORE
transitie in het landbouw- en voedselsysteem productie voedselhandel
consumptie
Landbouwgrond gebruiken voor voedsel Uitgangspunt = bijkomende landbouwgrond is maar minimaal aanwezig •
•
Biobrandstoffen! Maïs, graan, suikerriet, soja, palmolie Volle tank van een zware auto te vullen met biobrandstof = hoeveelheid graan (250 kg) waarvan een mens één jaar kan leven. VS: 1/4 van de totale maïsoogst voor de productie van bio-ethanol.
•
Veevoeders! import van soja uit Latijns-Amerika voor onze veeteelt: EU import > 40 miljoen ton/jaar (>80% voor veevoeders) eiwittransitie nodig!
•
Land grabbing! Vooral in Afrika 227 miljoen ha = als reserve voor toekomstig voedseltekort
•
boeren als hefboom voor armoedebestrijding en productieverhoging
lokale aanpak honger minder plattelandsvlucht creëren lokale markt minder oogstverlies landrechten positie vrouwen
= meest effect op BNP = regionale ontwikkeling PRIORITEIT BIJ O.S.
Agro-ecologische landbouw
SUSTAINABLE INTENSIFICATION
Agro-ecologische landbouw
VERBREDING LANDBOUWACTIVITEITEN
ALGEMENE PRINCIPES AGRO-ECOLOGIE • • • •
minder afhankelijk externe inputs kennisintensief en arbeidsintensief Geïnspireerd op natuurlijke processen en kringlopen landbouwkundige biodiversiteit in ruimte en tijd
• integraal nutriëntenmanagement (o.a. door stikstoffixatie groenbemesters) • push-pull strategie tegen parasieten • agroforestry: schaduw + bemesting + parasietenbestrijding + veevoeder + water • integraal waterbeheer • integratie veeteelt in het teeltsysteem: kringloop voedingsstoffen
Agroforestry systemen
‘Push and pull’-methode
Agro-ecologie: economische noodzaak?
resultaten op het terrein Olivier De Schutter, Agro-ecology and the Right to Food (2011)
• Jules Pretty: 286 AE-projecten in 57 arme landen op 37 miljoen ha: gemiddelde productiestijging van 79% UNCTAD/UNEP: database gem.toename oogst AE: +116% (Afrika), +128% (Oost-Afrika) • Foresight-report UK: 40 projecten in 20 landen = gem. verdubbeling opbrengst en gunstig effect voor 10,39 miljoen boeren Malawi: agroforestry met stikstoffixerende bomen – tot 1 à 3 ton meer opbrengst per ha mais (kunnen geen kunstmest betalen) • Onderzoek in Nicaragua: 40% meer bodemtoplaag 18% minder land-slides / 69% minder erosiegeulen.
WERELDHANDEL VOEDSEL De internationale handel in landbouwproducten Ongeveer 11 à 12 % van de wereldproductie Aandeel van de geëxporteerde landbouwproducten: - > 80 % : koffie en cacao - 78 % : palmolie - > 1/3 : thee en sinaasappels - 25 % : granen en soja - ≈20 % : suiker en tarwe -16 %: wijnen -13 % : maïs - ≈ 10 % : vlees, melk en zuivelproducten -6 % : rijst Markten gedomineerd door 8 grote firma’s (80 % van de transacties) (J.-P. Charvet, DF 2007, p. 38-39. )
Wereldhandel: van neoliberale spelregels naar “pro-poor” beleid? • van alle tijden: van ‘food-surplus’ naar ‘food-deficit’ regio’s – van ‘suited’ naar ‘not-suited’ regio’s • problematisch: grootschalige overschakeling van eigen voedselvoorziening naar cash crops voor export (SAP) en open grenzen voor importproducten • problematisch voor kleine boeren: extra gevoelig voor goedkope import (dumping) • Self-sufficiency verhogen - gunstig voor lokale economie en tewerkstelling = minder georiënteerd op wereldmarkt • marktbeschermende maatregelen toelaten in arme landen • maatregelen tegen prijsvolatiliteit en land grabbing
Least developed countries (LDCs) have become major net importers of agricultural products (FAO)
CONCENTRATIE IN AGROSECTOR 5 bedrijven controleren 75% graanhandel 3 bedrijven controleren 70% handel in palmolie 40 bedrijven controleren >90% van de wereld voedselhandel
DE ROL VAN MNO “There are only about 40 companies worldwide you have to convince to see a change, advocacy work is not so difficult” (Jason Clay, director WWF )
Round tables + certificering????
anders consumeren
goed voor het milieu = goed voor de gezondheid
minder voedselafval • kwaliteitscriteria herbekijken (supermarkten) tot 25% weggooi • korte keten = minder verlies • mentaliteitsverandering consument: voedsel is geen wegwerpproduct (Denemarken)
VOORSTEL AIKING Als de consument –30% eiwit consumindert –30% dierlijk eiwit vervangt door plantaardig –30% dierlijk eiwit vervangt door scharrel –30% minder voedsel weggooit (nieuw!)
= is dit een enorme winst voor de volksgezondheid, biodiversiteit, klimaat, dierenwelzijn
Andere landbouwmodellen
urban agriculture Autonome voedselproductie
Andere landbouwmodellen
Community Supported Agriculture
Landschap
Politieke druk biodiversiteit
klimaat
economie M.D.
Publieke opinie
TRANSITIE
landbouwsysteem In crisis
korte keten
minder vlees
streekproducten
Niche-innovaties
rechtvaardig en duurzaam landbouwsysteem
agro-ecologie fair trade
natuur landbouw
agroforestry biolandbouw
2050
