Hoe moeten lokale media omgaan met burgerjournalistiek? Een bronnenonderzoek
Deborah Parren Fontys Hogeschool Journalistiek Studentnummer: 2204778
[email protected] Journalism Studies, tweede semester 2015 © juni 2015
Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Inleiding ............................................................................................................................. 3 Aanleiding ............................................................................................................................................ 3 Doelstelling .......................................................................................................................................... 3 Relevantie ............................................................................................................................................ 3 Hoofdvraag .......................................................................................................................................... 3 Deelvragen .......................................................................................................................................... 3 Plan van aanpak................................................................................................................................... 3 Definitie begrip .................................................................................................................................... 4 Hoofdstuk 2 ............................................................................................................................................. 5 2.1. Wat is burgerjournalistiek? .......................................................................................................... 5 2.2. Initiatieven.................................................................................................................................... 6 Skoeps.............................................................................................................................................. 6 U in de wijk ...................................................................................................................................... 6 Dichtbij ............................................................................................................................................ 7 Nieuws.nl ......................................................................................................................................... 7 Blogs ................................................................................................................................................ 7 Lokale websites ............................................................................................................................... 7 Hoofdstuk 3 ............................................................................................................................................. 8 3.1. Wat voegt burgerjournalistiek toe aan de huidige lokale media? ............................................... 8 3.2. Samenvatting.............................................................................................................................. 10 Hoofdstuk 4 ........................................................................................................................................... 11 4.1. Hoe kijken lokale media naar burgerjournalistiek?.................................................................... 11 4.2. Voorbeelden ............................................................................................................................... 12 4.2. Samenvatting.............................................................................................................................. 13 Hoofdstuk 5 ........................................................................................................................................... 14 5.1. Hoe moeten lokale media omgaan met burgerjournalistiek? ................................................... 14 5.2. Do’s ............................................................................................................................................. 14 5.3. Don’ts ......................................................................................................................................... 15 5.4. Reflectie ...................................................................................................................................... 15 5.5. Aanbeveling ................................................................................................................................ 15 Hoofdstuk 6 ........................................................................................................................................... 16 Geschreven bronnen ..................................................................................................................... 16 Gesproken bron ............................................................................................................................. 18 Bijlagen .................................................................................................................................................. 19
2 Deborah Parren
Hoofdstuk 1: Inleiding Aanleiding Onlangs werd ik op Facebook uitgenodigd om de pagina Roggel Nieuws leuk te vinden. Dit is een initiatief van (jonge) burgers om al het nieuws rondom het dorp te vermelden. Eerder zetten zij al Neers Nieuws op. Dit is een ongekend succes, dat ik afleid uit het aantal likes (1391 ten opzichte van 696 likes voor Facebookpagina van Omroep 3ML). Toen ik de uitnodiging kreeg, vroeg ik mezelf af of de lokale omroep (waar ik werkzaam ben als vrijwilliger) dit moest zien als concurrentie of een mogelijk samenwerkingsverband.
Doelstelling Het doel van dit bronnenonderzoek is om een advies uit te brengen aan lokale omroepen. Mijns inziens is burgerjournalistiek nog geen onderwerp dat hoog op de agenda staat van de derde omroeplaag van Nederland, zoals lokale omroepen ook wel worden genoemd.
Relevantie Deze kwestie is relevant voor de journalistiek, omdat burgerjournalistiek zich ook in het veld begeeft van de professionele journalistiek. Mensen volgen burgerinitiatieven en laten zich door andere burgers informeren. Burgers spelen een steeds belangrijkere rol in de nieuwsvoorziening. Voor de journalistiek is dit een vraagstuk waar zij zich bezig mee moet houden om hier zo goed mogelijk mee om te gaan. Welke rol is er weggelegd voor de professionele journalistiek? Ik ben zelf werkzaam bij een lokale omroep. In de toekomst wil ik gaan werken bij een lokaal of regionaal medium. Ik vind het als journalist in spé belangrijk om ontwikkelingen te volgen en hierop in te spelen.
Hoofdvraag Mijn hoofdvraag luidt: Hoe moeten lokale media omgaan met burgerjournalistiek?
Deelvragen De deelvragen formuleer ik als volgt: -Wat is burgerjournalistiek? -Wat voegt burgerjournalistiek toe aan de huidige lokale media? -Hoe kijken lokale media naar burgerjournalistiek?
Plan van aanpak Om tot een goede conclusie te komen hoe lokale media moeten omgaan met burgerjournalistiek is het van belang om in eerste instantie het begrip burgerjournalistiek uit te leggen. In hoofdstuk 2 wordt ingegaan op de eerste deelvraag: Wat is burgerjournalistiek? Hierbij worden ook voorbeelden gegeven van initiatieven. In het derde hoofdstuk wordt ingegaan op de tweede deelvraag. Bronnen geven aan de hand van onderzoeken of eigen mening wat burgerjournalistiek toevoegt of juist niet. Hoofdstuk 4 schetst het beeld van hoe professionele journalisten naar burgerjournalistiek kijken. Zien zij het als een bedreiging of 3 Deborah Parren
juist als aanvulling? De hoofdvraag wordt beantwoord in hoofdstuk 5, waarbij de do’s en don’ts staan vermeld, een reflectie staat beschreven en een aanbeveling wordt gegeven.
Definitie begrip Met het begrip burgerjournalistiek wordt in dit onderzoek bedoeld: journalistiek die niet wordt bedreven door journalisten maar door burgers op een eigen platform.
4 Deborah Parren
Hoofdstuk 2 2.1. Wat is burgerjournalistiek? Onder het begrip burgerjournalistiek worden veel definities verstaan. Om een duidelijke afbakening van het begrip te geven, worden in eerste instantie verschillende definities uitgelegd waarna het begrip burgerjournalistiek in de context van dit onderzoek wordt gedefinieerd. In de scriptie De burgercorrespondent van RTVNH wordt burgerjournalistiek volgens verschillende bronnen uitgelegd (Douma, 2014). Journalist Arjo van der Gaag vergelijkt een burgercorrespondent als ‘mensen die die vroeger de krant belden met een tip of die een ingezonden brief stuurden, waarvan de meesten onder beleefde dankzegging naar de prullenbak weren verwezen’ (Van Der Gaag, 2009). Een ander omschrijving van burgerjournalistiek is volgens Luke Goode ‘gewone’ mensen die nieuws publiceren (Goode, 2009). In de scriptie worden burgercorrespondenten verdeeld in verschillende soorten (Douma, 2014). Bij incidentele burgerjournalistiek gebeurt het maar af en toe dat een burger iets wil delen. Structureel burgerjournalistiek vergt meer tijd, omdat iemand naast zijn eigen werk bijvoorbeeld een weblog heeft of schrijft voor een site zoals Dichtbij.nl (Pfauth, 2009). Een andere vorm is burgerjournalistiek als onderdeel van een nieuwsorganisatie. Zij maken verhalen voor een mediabedrijf. Tenslotte zijn er nog burgers die burgerjournalistiek gebruiken als marketingtool. In Journalistiek en het WWW, een kwalitatief onderzoek naar internetgebruik onder burgeren professionele journalisten, worden verschillende definities aangehaald over burgerjournalistiek (Van Der Hooven, 2012). Een aantal worden hieruit uitgelicht. Professoren Seth Lewis, Kelly Kaufhold en Dominic Lasorsa omschrijven burgerjournalistiek in Thinking about Citizen Journalism: Perspectives on Participatory News Production at Community Newspapers als ‘user contributions to news content’, een definitie waarin de term ‘user’, die vaak in het internetdiscours gebruikt wordt, duidt op de relatie tussen burgerjournalistiek en internettechnieken (Lewis, Kaufhold en Lasorsa, 2009). Burgerjournalistiek wordt door communicatiewetenschapper Mark Deuze, Australische professor Axel Bruns en Duitse communicatiewetenschapper Christoph Neuberger samengevat als: ‘public/civic/communitarian journalism’. Zij zien burgerjournalistiek als een combinatie van burgerjournalistiek en journalistiek bedreven door professionele journalisten (Deuze, Bruns en Neuberger, 2007). Ook Mark Deuze speelt in The Professional Identity of Journalists in the Context of Convergence Culture in op burgerjournalistiek en dan met name journalistiek in de context 5 Deborah Parren
van internet. Daarom omschrijft hij burgerjournalistiek ook als ‘open source journalism’ (Deuze, 2008). Nicholas Lemann bekijkt burgerjournalistiek weer anders. Volgens hem is burgerjournalistiek heel simpel gezegd journalistiek zonder dat er journalisten aan te pas komen (Lemann, 2006). De definitie van Lemann sluit enigszins aan bij de definitie van burgerjournalistiek die in dit onderzoek wordt gebruikt. Onder burgerjournalistiek wordt in dit bronnenonderzoek ‘journalistiek die niet wordt bedreven door journalisten maar door burgers op een eigen platform’ bedoeld.
2.2. Initiatieven Sinds de komst van internet is ook de bloggerwereld ontstaan. Burgers hadden een platform waarop ze verhalen kwijt kunnen. Die verhalen gingen vaak over nieuwsfeiten in een dorp of stad. Burgerjournalistiek kwam hiermee in opkomst. Daarmee volgden ook de eerste initiatieven. Een aantal initiatieven op een rijtje. Skoeps In 2006 werd Skoeps geïntroduceerd door PCM en Talpa. Dit platform maakte het voor burgers mogelijk om foto’s en filmpjes over klein en groot nieuws te posten. De ambitie van de oprichters van de site was om een dagboek te worden van Nederland met 16 miljoen reporters. Skoeps leverde dagelijks actuele beelden aan kranten en persbureaus aan. Echter in 2008 viel het doek voor dit online platform.
U in de wijk Het hyperlokaal project van RTV Utrecht, woningcorporatie Mitros en de gemeente Utrecht heeft sinds 2009 twee redacties, die ieder één keer per week tien minuten uitzenden via Stads TV Utrecht. De redacties bestaan uit wijkjournalisten die als vrijwilligers van het idee tot het eindproduct alles zelf doen, professioneel ondersteund door een coördinator en twee programmamakers.
6 Deborah Parren
Dichtbij Per 1 juli 2014 is het online platform Dichtbij in het leven geroepen door dagbladorganisatie HDC Media. Dichtbij.nl is actief in heel Nederland en wordt door een redactie van burgers (onder wie fotografen, voormalige journalisten enzovoort) gerund. Ook andere inwoners en ondernemers kunnen zelfstandig berichten en foto’s plaatsen. Nieuws.nl De website Nieuws.nl bestaat al sinds 2002. Het werd in eerste instantie opgezet als website dat voornamelijk nieuwsberichten van persbureaus en andere bronnen doorplaatst. Inmiddels heeft Nieuws.nl zich meer en meer toegelegd op lokaal niveau met domeinnamen van vele gemeentes. De lokale nieuwssites worden beheerd door burgers.
Blogs Behalve lokale websites die landelijk bekend zijn, zijn er ook tal van blogs die door burgers worden bijgehouden over alles wat er in een dorp, gemeente of regio speelt. Een overzicht van deze blogs bestaat niet. Lokale websites Er zijn niet alleen blogs die door burgers worden gevuld, maar ook professionele websites die door dorps of stadsmensen worden beheerd. Voorbeelden uit mijn eigen regio zijn www.neersnieuws.nl, www.gaernaonaer.nl, www.roggelsnieuws.nl en www.pietvantoon.nl. Deze sites concentreren zich allemaal in dezelfde regio. In de veronderstelling dat er in Nederland nog veel meer lokale websites door burgers bestaan.
7 Deborah Parren
Hoofdstuk 3 3.1. Wat voegt burgerjournalistiek toe aan de huidige lokale media? Nederland kent al heel lang de traditionele journalistiek. Maar tientallen jaren geleden heeft burgerjournalistiek zijn intrede gedaan. Wanneer dat precies plaatsvond, is niet bekend. De vraag waarom burgerjournalistiek is ontstaan en steeds populairder is, is echter de vraag. Wat voegt burgerjournalistiek toe aan de huidige lokale media? Journalist Arjo van der Graag was nooit zo enthousiast over burgerjournalistiek. Dat schrijft hij in het artikel Burgerjournalistiek: een kwartiertje per dag op De Nieuwe Reporter (Van Der Gaag, 2009). Hij vergelijkt het met burgerstukadoors. “Semi-vaklui die netjes vakwerk afleveren. Als het meezit. Soms zijn echte stukadoors ook klunzen.” Hij vindt dat burgerjournalistiek niks te maken heeft met professionele journalistiek. Na een persbericht van Kees van Mourik, oprichter van Nieuwslog.nl, werd zijn gevoel bevestigd. De schrijver ontdekte op Nieuwslog.nl ‘gejatte’ berichten, grammaticale fouten, oude berichtgevingen enzovoort. Volgens hem voegt burgerjournalistiek dus niets toe aan de huidige media. In 2006 leverde een oproep van Trouw-journalist Joost van Velzen om voorbeelden van burgerjournalistiek op internet, nauwelijks reacties op, blijkt uit het artikel Oproep voorbeelden burgerjournalistiek levert weinig op op De Nieuwe Reporter (Reijnders, 2006). Het vermoedde Van Velzen dat burgerjournalistiek op internet niet zo veel voorstelt, werd daarmee bevestigd. Volgens hem zou journalistiek gedegen weblogs ‘bijna niet’ bestaan. “Tenminste, als je onder ‘journalistiek gedegen’ verstaat dat je erop kunt vertrouwen. Dat je er een keertje nieuws vandaan haalt dat níet van traditionele media is overgenomen. Zelf nieuws maken, de zaak natrekken, hoor en wederhoor toepassen. Die dingen.” Maar uit een grootschalig onderzoek blijkt dat veel mensen berichten van burgerjournalisten net zo betrouwbaar vinden als die van professionele journalisten. Dat valt te lezen in het artikel ‘Vooral ouderen waarderen burgerjournalistiek’ op de Toekomst van de journalistiek (Pleijter, 2008). “Bijna de helft van de mensen vindt de berichtgeving van burgers net zo goed als die van beroepsjournalisten. Opmerkelijk genoeg vinden de burgerjournalisten hun aanhangers vooral onder de oudere internetgebruikers. Jongeren zijn juist meer te spreken over professionele journalisten; zestig procent van de 20-29-jarigen vindt het nieuws van burgerjournalisten minder goed dan van professionals. Bij de 60-plussers is nog geen vijftig procent die mening toegedaan. Meer dan de helft van het aantal ouderen dat internet gebruikt, neemt dus genoegen met burgerberichtgeving.” Een andere vraag is echter of burgers anders te werk gaan dan journalisten. Dat zocht onderzoeker Zvi Reich uit in Israël. Hij concludeert uit onderzoek dat de toegang tot bronnen voor burgerjournalisten beperkter is (Reich, 2008). Daarentegen maken ze wel meer nieuws op eigen initiatief. Reich is tenslotte van mening dat burgerjournalisten professionele journalisten niet kunnen vervangen. Ze kunnen elkaar echter wel op verschillende punten aanvullen. Burgerjournalisten zouden bijvoorbeeld ingezet kunnen worden bij het maken
8 Deborah Parren
van eenvoudige verhalen met technische bronnen, zoals persoonlijke bronnen uit eigen kring of internet in plaats van officiële bronnen. Onderzoekers Irene Costera Meijer en Jolien Arendsen zetten in hun onderzoek de vraag centraal hoe participatieve journalistiek bedreven moet worden (Costera Meijer en Arendsen, 2010). Volgens de onderzoekers moeten mediaorganisaties en burgerjournalisten andere kwaliteitsnormen aanleggen. Onder participatieve journalistiek verstaan ze burgers die participeren binnen een professioneel mediaverband. Het gaat dus een stapje verder dan burgerjournalistiek zoals het in dit onderzoek wordt bedoeld. Nu zou er volgens hoogleraar Irene Costera Meijer de verwachting bij professionals zijn dat de content die burgerjournalisten maken aan vergelijkbare kwaliteitseisen voldoet als die van de traditionele journalistiek. Een voorbeeld van een succesvol participatief project is U in de wijk. Uit onderzoek naar dit project kwamen tien succesfactoren naar voren (Costera Meijer en Arendsen, 2010). Overeenstemming tussen professionals en burgerjournalisten over de onderscheidende kwaliteiten is belangrijk. Zo zouden burgerjournalisten meer moeten fungeren als verhalenvertellers en niet als verslaggevers. Ook moet deze burger gastvrij zijn, dat inhoudt dat ze een werkhouding hebben van onvoorwaardelijke onbevooroordeeldheid. Het vervullen van een agendafunctie door de burgerjournalist wordt door de kijker en lezer gewaardeerd. Negatieve gebeurtenissen kunnen de burgerjournalisten ombuigen naar verhalen die oplossingsgericht zijn. Om het voor de kijkers nog interessanter te maken, kunnen ze het beste verhalen vertellen over herkenbare ‘publieke’ wijkpersonages op een goed zichtbare locatie. Onverwachte invalshoeken en onderwerpen nodigt voor mensen uit om met elkaar in gesprek te gaan. Verhalen van burgerjournalisten kunnen ook spannender en realistischer worden als er meerdere kanten en perspectieven worden belicht over een thema. Vooroordelen en clichés van mensen moeten in het verhaal worden verwerkt, zodat een afwijkende verhaallijn ook wordt opgepikt door de bewoners. Tenslotte zou er meer reclame gemaakt moeten worden van participatieve journalistiek projecten. Onderzoeksjournalist Paul Lewis van The Guardian vindt dat nieuws geaccepteerd moet worden dat door burgers is gemaakt. Hij is van mening dat professionele journalisten nodig blijven. Dat valt te lezen in het artikel “Inzetten van burgers kan rol professionele journalist versterken” op De Nieuwe Reporter (Mol, 2013). Media zou informatie aangeleverd kunnen krijgen door burgers waar professionals zelf moeizaam achter waren gekomen. Hiermee is in de journalistiek van deze eeuw een belangrijke rol weggelegd voor burgers als leverancier van het nieuws. Lewis vindt dat de verantwoordelijkheid van goede en betrouwbare informatie bij geschoolde journalisten moet blijven liggen. Burgers inzetten bij journalistiek werk zou volgens hem de rol als professionals kunnen versterken. Margriet Elzinga concludeert dat mensen veel kritischer zijn geworden en een platform willen waarop ze hun mening kunnen delen (Elzinga, 2012). Zij denkt dat de toenemende populariteit van burgerjournalistiek niet het einde betekent voor de traditionele journalistiek. Dat staat ook beschreven in het artikel Citizen Journalism and Democracy: How 9 Deborah Parren
User-generated News Use Relates to Political Knowledge and Participation van Kaufhold, Valenzuela en Gil de Zuniga (2010). Zij schrijven dat traditionele nieuwsmedia een hoger betrouwbaarheidsgehalte hebben dan nieuws door burgers. In het artikel ‘Labour, New Media and the Institutional Restructuring of Journalism’ melden Compton en Benedetti dat veel vormen van citizen journalism opinies zijn. Margriet Elzinga vindt tenslotte dat burgerjournalistiek en traditionele journalistiek hand in hand gaan en dus moeten samenwerken. Hoogleraar journalistiek Irene Costera Meijer sluit zich daar bij aan; burgerjournalistiek is een potentiële zege voor media, meldt ze op Villamedia (Linderburg, 2009). “Participerende journalisten vormen geen concurrentie. Ze leveren andere verhalen. Vanuit een ander perspectief. Het is aanvullend.” Het verbaast haar dat de meeste omroepen in 2009 nauwelijks of zelfs niet investeerden in deze nieuwe vorm van journalistiek. 3.2. Samenvatting Burgerjournalistiek kan van toegevoegde waarde zijn, omdat burgers vaak nieuws uit eigen initiatief maken met een ander perspectief dat aanvullend kan zijn op een bestaand verhaal. Zij kunnen ook gezien worden als leveranciers van nieuws. Als burgerjournalistiek een stapje verder gaat en er al sprake is van participatieve samenwerking, is het van belang dat voor beide partijen duidelijk is welke kwaliteitsnormen er worden gesteld. Zo kunnen journalisten niet verwachten dat burgers vanzelfsprekend hoor- en wederhoor toepassen. Het blijft altijd nog een taak van de journalist om geverifieerd, onafhankelijk nieuws te brengen. Op lokale schaal zijn nog geen onderzoeken of concrete voorbeelden bekend van burgerjournalistiek en lokale media. De kennis en onderzoeken die er wel al zijn, kunnen wel worden toegespitst op lokale media. De derde omroeplaag heeft namelijk dezelfde journalistieke functie als landelijke media.
10 Deborah Parren
Hoofdstuk 4 4.1. Hoe kijken lokale media naar burgerjournalistiek? Sommige media hebben nog nooit nagedacht over burgerjournalistiek. Andere media vormen wel een mening hierover en laten dit fenomeen voor wat het is. Maar er zijn ook voorbeelden van media die burgerjournalistiek hebben omarmd. Alvorens een advies uitgebracht kan worden hoe lokale media om moeten gaan met burgerjournalistiek, is het belangrijk om na te gaan hoe media naar burgerjournalistiek kijken. De Gelderlander versloeg in 2009, zoals elk jaar, de Vierdaagse. In het artikel De Gelderlander en de lokale concurrentie op De Nieuwe Reporter (Van Der Have, 2009) wordt aangehaald hoe deze regionale krant te werk ging en hoe anderen dat op internet deden. De Gelderlander deed verslag van dit grootse evenement. Op internet gebeurde er iets door andere media dat zij niet deden: uitpakken met video. Maar de regionale krant heeft te maken met nog een andere speler: een online magazine van Nijmeegse stadsdeel Dukenburg, gemaakt door een aantal inwoners. Tijdens dat evenement deed De Gelderlander dus wat het moest doen, maar het kon veel meer doen, samen met burgers. Uit het onderzoek Bottom-up forces in journalism: Citizen journalists produsing news Van de Belgische onderzoekers Pieter Ugille en Karin Raeymackers (2009) kwam naar voren dat professionele journalisten vaak niets doen met verhalen die burgerjournalisten hebben. Zij snappen dat professionele journalisten het verhaal niet klakkeloos overnemen, maar er een eigen verhaal van maken, maar ook dat blijken ze zelden te doen. Het schetst een beeld dat journalisten – in dit geval Belgische – nog geen aanstalten maken om samen te werken met burgerjournalisten. Tom Bakker heeft in 2013 een onderzoek uitgebracht dat over de mythe van het actieve internetpubliek gaat. Onder deze term valt ook burgerjournalistiek. Hij concludeerde onder andere dat bloggers geen journalistieke ambitie hebben, maar alleen hun persoonlijke mening van zich af willen schrijven. De verwachtingen van burgerjournalistiek waren echter hooggespannen in de mediawereld. Ze dachten dat het verbetering van de kwaliteit van journalistiek zou opleveren, er meer en verschillende standpunten in het publieke debat kwamen, en dat het misschien zelfs de ondergang van de professionele journalistiek zou betekenen. Bakker ging daarop onderzoeken hoe veel en wat voor mensen in Nederland politiek gebruikmaken van sociale media, wat schrijven ze en wat hun motivaties zijn om te participeren. “Uit mijn resultaten blijkt dat een relatief kleine groep burgers met grote regelmaat blogt, Twittert, comments schrijft of Facebook-updates plaatst over politieke onderwerpen. Bovendien zijn ze niet linkser of rechtser dan burgers die niet meedoen, en ook zijn ze niet cynischer over de politiek of de media. Persoonlijke redenen, zoals het fijn vinden om je persoonlijke mening even van je af te schrijven, in plaats van journalistieke ambities, zijn voor de meesten het belangrijkst.”
11 Deborah Parren
Bakker denkt dat journalisten zich in hun handjes mogen knijpen. Met burgerjournalistiek, zoals politieke bloggers, Facebook en Twitter, kunnen ze uit verschillende bronnen putten voor hun verslaggeving. Ook denkt hij dat traditionele media niet bang hoeven te zijn voor concurrentie van burgers die kwalitatief hoogwaardige blogs hebben. Zij die zulke blogs hebben, schaart hij niet meer onder de term ‘burgerjournalist’. Rozane de Cock hield onder 110 Vlaamse journalisten een webenquête over burgerjournalistiek. Dit onderzoek presenteerde zij tijdens de Etmaal van de Communicatiewetenschap in 2009 (Pleijter, 2009). Journalisten blijken overwegend positief te zijn over burgerjournalistiek. Driekwart zegt zelf dat ze burgerjournalistiek zien als aanvulling op de professionele journalistiek. Burgerjournalisten zorgen volgens de journalisten voor een vollediger berichtgeving. Bijna alle ondervraagden zien burgerjournalistiek dan ook niet als bedreiging voor de traditionele journalistiek. De journalisten zijn in de veronderstelling dat professionele journalistiek met de komst van burgerjournalistiek niet overbodig zal worden. De beroepsjournalisten zijn wel kritisch over de kwaliteit van berichtgevingen van burgerjournalisten. De meesten denken dat de amateurs niet zo goed objectief, foutloos nieuws kunnen brengen. Ook kunnen zij volgens de professionals geen onderscheid maken tussen feiten en opinies. Conclusie: professionele journalistiek blijft nodig. Over de specifieke vraag hoe lokale media naar burgerjournalistiek kijken, is nog geen literatuur. Dit vraagstuk kan in een volgend onderzoek meegenomen worden. Aan de hand van interviews met een aantal hoofdredacteuren of leidinggevenden van lokale omroepen en OLON, de belangenorganisatie van de lokale omroepen, kan deze vraag specifiek worden beantwoord.
4.2. Voorbeelden Bij enkele regionale media zijn voorbeelden te noemen van initiatieven met burgers. Bij het Brabants Dagblad kunnen lezers sinds eind mei hun eigen verhaal opsturen. Minstens twee keer per week verschijnt er een zogenaamde MijnBD-pagina die ingevuld mag worden door lezers. Op die pagina zijn nog verschillende rubrieken zoals Dilemma, Effe Mauwen, Top, Tip, Selfie, Kijk nou en Moet je horen. In mei 2014 werkten tien burgercorrespondenten voor RTV Noord-Holland. Dat blijkt uit de afstudeeropdracht De burgercorrespondent van RTVNH (Douma, 2014). De redactie van deze lokale omroep was voorheen erg gebonden aan de locatie van de redactie en andere media. De omroep wilde meer nieuws uit de hele regio gaan brengen en had de doelstellingen om met burgercorrespondenten uit te groeien tot hét regionale nieuwsplatform van NoordHolland, betrokkenheid van verslaggevers met hun nieuwsconsumenten te vergroten, grotere spreiding van de herkomst van berichten, meer lokale, kleine berichten dan ‘groot’ nieuws en grotere beschikbaarheid van verslaggevers uit heel Noord-Holland.
12 Deborah Parren
De professionele journalisten hebben echter hun twijfels over de kwaliteit van de berichtgevingen door burgerjournalisten. Ze vinden dat het nieuws onbetrouwbaar en simpel is, omdat er ook onvoldoende hoor- en wederhoor wordt toegepast. RTVNH heeft dus nog niet uit burgerjournalistiek kunnen halen wat ze voor ogen hadden. Dat heeft deels te maken dat de interne communicatie nog niet goed is, ze nog niet genoeg burgerjournalisten in de kleinere kernen hebben en dat de redactie de kwaliteit van berichtgevingen van burgerjournalisten matig vindt. De Gelderlander, editie Achterhoek, laat sinds 2013 recensies schrijven door burgers. Zo’n dertig mensen met verschillende achtergronden gaan naar een cultevenement en geven hun oordeel. Dit initiatief is in het leven geroepen vanwege bezuinigingsmaatregelen op de redactie waardoor recensies geschreven door journalisten kwamen te vervallen. De Gelderlander is erg tevreden over deze samenwerking. Het is één keer voorgekomen dat een recensent een recensie bijna letterlijk had gekopieerd van een bestaand artikel (zie bijlagen). In een gesprek met redacteur Ton Tijdink op woensdag 3 juni spreekt de medewerker van een succesvolle rubriek. “Op het gebied van opinie willen we gaan werken met burgers die verstand van zaken hebben om hun mening te geven over een bepaald onderwerp.” Het is volgens Tijdink goed om burgers niet alleen passief een krant te laten lezen maar hen ook te gebruiken als transportmiddel voor hun eigen ideeën en meningen. “Regionale media moeten burgerjournalistiek met open armen ontvangen aangezien de krant als medium nog steeds aan belang inboet. Je moet je best doen om je op zoveel mogelijk gebieden te manifesteren. Ook op het platform van burgers.”
4.2. Samenvatting Er is nog niet veel bekend over hoe lokale media kijken naar burgerjournalistiek. Ook binnen de OLON bestaan geen documenten over of een visie op burgerjournalistiek. Rond 2010 waren media niet veel bezig met burgerjournalistiek. Maar sinds een aantal jaar slaan media steeds vaker de handen ineen met burgers. Ook vormen journalisten een mening over burgerjournalistiek. De meeste (Vlaamse) journalisten blijken overwegend positief te zijn en denken dat de burgerjournalisten voor een vollediger berichtgeving zorgen. Maar toch laten ze ook een kritische noot horen, omdat de amateurs niet zo goed objectief, foutloos nieuws kunnen brengen. Media zien burgerjournalistiek niet als een bedreiging, maar heel intensief samenwerken, doen de meeste vooralsnog niet. Lokale media lijken helemaal de handen af te houden van burgerjournalistiek. In een vervolgonderzoek zouden medewerkers van lokale media en de OLON bevraagd kunnen worden over burgerjournalistiek en de kansen en bedreigingen voor lokale media.
13 Deborah Parren
Hoofdstuk 5 5.1. Hoe moeten lokale media omgaan met burgerjournalistiek? Lokale media kunnen hun werkwijze ontlenen aan landelijke en regionale media. Uit dit onderzoek is gebleken dat burgerjournalistiek voornamelijk bekend is bij landelijke en regionale media. De OLON, belangenorganisatie van de lokale omroepen, heeft zich zover bekend is nog niet uitgelaten over burgerjournalistiek binnen de derde omroeplaag van Nederland. Uit voorbeelden en initiatieven komt naar voren dat burgerjournalistiek van toegevoegde waarde kan zijn. Zo kunnen burgerjournalisten voor vollediger berichtgeving zorgen. Burgers zitten vaak – net als lokale omroepen in principe – diep geworteld in de samenleving en weten wat er speelt. Samenwerking is dus aan te raden. Samen met burgers die een eigen website of blog hebben, kan een bestaand verhaal vanuit een ander perspectief worden aangevuld. Toch is het van belang dat lokale omroepen hun journalistieke functie blijven uitvoeren. Vele professionele journalisten geven aan dat burgers vaak niet zo goed objectief, foutloos nieuws kunnen brengen. Burgerjournalistiek kan bovendien op verschillende manier worden geïntegreerd. Burgers kunnen omroepen namelijk voorzien van zelfgemaakte filmpjes, foto’s en nieuwsfeiten. Een eerste stap die gezet kan worden door lokale omroepen is brainstormen over wat burgerjournalistiek kan betekenen en hoe ze er zelf mee om willen gaan.
5.2. Do’s Mochten lokale omroepen overgaan tot samenwerking met burgers, dan leert de ervaring dat van tevoren helder moet zijn wat wel of niet aan te raden is. Hoogleraar Irene Costera Meijer heeft tien succesfactoren samengevat in het artikel Succesvolle participatieve journalistiek: faciliteren in plaats van reguleren (De Nieuwe Reporter, 2010). Zo raadt zij aan dat professionals samen met de burgerjournalisten eens worden over de onderscheidende kwaliteiten van burgerjournalistiek. Dat is ook een leermoment voor RTV Noord-Holland die werkt met burgercorrespondenten. De verwachtingen aan beide kanten waren niet helder. Lokale omroepen zouden burgerjournalisten in moeten zetten als verhalenvertellers in plaats van als verslaggevers. De amateurs kunnen verhalen vertellen van herkenbare dorpsfiguren en de locatie goed in beeld brengen. Ook kunnen zij onverwachte invalshoeken en onderwerpen kiezen zodat ze een gesprek bij mensen op gang brengen. Verhalen door burgerjournalisten kunnen spannender en realistischer zijn door meerdere kanten en perspectieven over hetzelfde thema uit te werken. Burgerjournalisten moeten daarnaast ‘gastvrij’ zijn, zodat ze in principe alle vraagstukken die in de gemeenschap spelen kunnen verslaan. Lokale omroepen kunnen burgerjournalisten als agendafunctie inzetten bij een aankondiging van het evenement, maar ook achteraf verslag laten doen. Negatieve gebeurtenissen kunnen de amateurs bovendien aanpakken door constructieve en oplossingsgerichte verhalen te maken. Wat vaak vergeten wordt, is dat media de samenwerking met burgers kenbaar moeten maken, zodat burgerjournalistiek bekend wordt bij het publiek. In de scriptie De burgercorrespondent van RTVNH worden criteria voor burgerjournalisten aangehaald (Douma, 2014). Als lokale omroepen de samenwerking aangaan met 14 Deborah Parren
burgerjournalisten kunnen zij de volgende criteria stellen aan hen: goed om kunnen gaan met technologie, betrokken zijn met de buurt en goed gebruikmaken van social media.
5.3. Don’ts Het is niet aan te raden om burgers te beperken in hun keuzemogelijkheden. Ook is het belangrijk dat lokale omroepen niet te hoge verwachtingen hebben van burgerjournalistiek. Dit kan anders leiden in teleurstelling. Te hoge kwaliteitseisen moeten er dus niet gesteld worden. Ook moeten professionele journalisten burgers niet aan hun lot overlaten, maar juist ondersteunen. Daarnaast moeten lokale omroepen niet verwachten dat burgers dezelfde taken willen vervullen. Vaak hebben burgerjournalisten niet alleen journalistieke motieven, maar ook persoonlijke doelen zoals contacten opdoen, iets betekenen voor hun dorp of uit kritiek op de bestaande berichtgeving, zoals traditionele media aanvullen of meer positief nieuws brengen.
5.4. Reflectie Het verbaast me dat de OLON op haar website geen enkele mededelingen doet over burgerjournalistiek. Deze nieuwe manier van journalistiek bedrijven is in mijn ogen waardevol, omdat de burgers vaak dicht op het nieuws zitten en zodoende de krachten van burgerinitiatieven kunnen samensmelten met lokale media. Ze vissen als het ware in dezelfde vijver. Ik zie voor lokale media kansen om nog sterker lokaal nieuws te brengen over, voor en met burgers. Daarom vind ik het goed als de OLON hierop een visie gaat geven. Als de OLON dit op de agenda zet, stimuleert dit de lokale media om hierover na te denken. Ik vermoed dat de OLON dit onderwerp op dit moment niet relevant genoeg vinden voor lokale omroepen. Voor de meeste omroepen staan de komende jaren nog heel wat veranderingen op stapel, zoals professionalisering en de vorming van streekomroepen. Dat zal de OLON belangrijker achten dan samen gaan werken met burgers. Verder vind ik het opmerkelijk dat er weinig tot geen informatie te vinden is over lokale media en burgerjournalistiek. Dit betekent dat andere media geen aandacht hieraan besteden of dat er simpelweg nog geen initiatieven zijn.
5.5. Aanbeveling Met de uitkomst van dit onderzoek beveel ik lokale media aan om in eerste instantie na te gaan of er binnen hun werkgebied blogs, websites of andere platformen door burgers bestaan. Als deze bestaan, is het lokale media aan te raden om na te denken over hoe er samengewerkt kan worden met deze zogenaamde burgerjournalisten. Hierbij kan gekeken worden naar de initiatieven die al (hebben) bestaan bij voornamelijk regionale en landelijke media. Het is van belang om het doel van de samenwerking duidelijk voor ogen te hebben. Voor de gemeenschap en lokale media moet het van toevoegde waarde zijn. Burgerjournalistiek en de traditionele lokale media kunnen los van elkaar al functioneren, maar samen zouden ze nog veel meer kunnen.
15 Deborah Parren
Hoofdstuk 6 Bronnenlijst Geschreven bronnen Bakker, T. (2013). Citizens as political participants. The myth of the active online audience? Amsterdam: Universiteit van Amsterdam Het Brabants Dagblad voor en vanaf nu ook door lezers: stuur jouw verhalen en foto’s in. (2015). Gelezen op 11-06-2015 via http://www.bd.nl/regio/brabant/het-brabants-dagbladvoor-en-vanaf-nu-ook-door-lezers-stuur-jouw-verhalen-en-foto-s-in-1.4941438 Costera Meijer, I. en Arendsen, J. (2010). Succesvolle participatieve journalistiek: faciliteren in plaats van reguleren. Gelezen op 07-05-2015 via http://www.denieuwereporter.nl/2010/07/succesvolle-participatieve-journalistiekfaciliteren-in-plaats-van-reguleren/ Deuze, M., Bruns, A. en Neuberger, C. (2007). Preparing for an Age of Participatory News. Bloomington (Indiana): Indiana University Bloomington Deuze, M. (2008). The Professional Identity of Journalists in the Context of Convergence Culture. USA: Indiana University/Leiden University Douma, J. (2014). De burgercorrespondent van RTVNH. Amsterdam: Hogeschool van Amsterdam Elzinga, M. (2012). Burgerjournalistiek versus Traditionele Journalistiek. Gelezen op 04-062015 via https://margrietelzinga.wordpress.com/2012/10/22/burgerjournalistiek-versustraditionele-journalistiek/ Gaag, van der, A. (2009). Burgerjournalistiek: een kwartiertje per dag. Gelezen op 16-042015 via http://www.denieuwereporter.nl/2009/03/burgerjournalistiek-een-kwartiertje-perdag/ Gillebaard, H., Kaashoek, B., Ongena, G., Segers, J. en Vermaas K. (2008). Breedband en de Gebruiker 2007. Utrecht Goode, L. (2009). Social news, citizen journalism and democracy. New media and society. 2009. p. 1287-1305. Have, van der, M. (2008). De Gelderlander en de lokale concurrentie. Gelezen op 07-05-2015 via http://www.denieuwereporter.nl/2009/08/de-gelderlander-en-de-lokale-concurrentie/
16 Deborah Parren
Heemstra, van, M. (2007). Burgerjournalistiek / Zelf journalistje spelen. Gelezen op 19-052015 via http://www.trouw.nl/tr/nl/4324/Nieuws/article/detail/1370071/2007/10/05/Burgerjournali stiek-Zelf-journalistje-spelen.dhtml?cw_agreed=1 Hooven, van den, B., (2012). Journalistiek en het WWW. Rotterdam: Erasmus Universiteit Rotterdam Kaufold, K., Valenzuela, S. en Gil de Zuniga, H. (2010). Citizen Journalism and Democracy: How User-generated News Use Relates to Political Knowledge and Participation. In: Journalism and Mass Communication Quarterly, pp. 515-529. Lemann, N. (2006). Amateur hour: the wayward press. New Yorker, 82(24), 44-49. Lewis S.C., Kaufhold, K. en Lasorsa, D.L. (2009). Thinking about Citizen Journalism: Perspectives on Participatory News Production at Community Newspapers. Texas: International Symposium on Online Journalism Austin Linderburg, S. (2009). Burgerjournalistiek zegen voor media. Gelezen op 07-05-2015 via https://www.villamedia.nl/nieuws/bericht/burgerjournalistiek-zegen-voor-media Martens, A. (2007). De werkwijze van de burgerjournalist in kaart gebracht. Gelezen op 0705-2015 via http://www.denieuwereporter.nl/2008/11/de-werkwijze-van-deburgerjournalist-in-kaart-gebracht/ Mol, M. (2013). “Inzetten van burgers kan rol professionele journalist versterken”. Gelezen op 07-05-2015 via http://www.denieuwereporter.nl/2013/05/inzetten-van-burgers-kan-rolprofessionele-journalist-versterken/ Pleijter, A. (2009). Etmaal van de Communicatiewetenschap. Gelezen op 10-06-2015 via http://www.toekomstvandejournalistiek.nl/2009/02/geen-angst-voor-burgerjournalisten/ Pleijter, A. (2008). VOORAL OUDEREN WAARDEREN BURGERJOURNALISTIEK. Gelezen op 0505-2015 via http://www.toekomstvandejournalistiek.nl/2008/02/vooral-ouderenwaarderen-burgerjournalistiek/ Raeymaeckers, K. en Ugille, P. (2009). Bottom-up forces in journalism: Citizen journalists produsing news Reich, Z. (2008). How Citizens Create News Stories: The "News Access" Problem Reversed. Journalism Studies.
17 Deborah Parren
Reijnders, M. (2006). Oproep voorbeelden burgerjournalistiek levert weinig op. Gelezen op 04-04-2015 via http://www.denieuwereporter.nl/2006/06/oproep-voorbeeldenburgerjournalistiek-levert-weinig-op/ Stronks, J. (2008). Waarom Skoeps niet werkt – en wat dan wél werkt. Gelezen op 19-5-2015 via http://www.jaapstronks.nl/waarom-skoeps-niet-werkt-en-wat-dan-wel-werkt/ Gesproken bron Tijdink, T. [Persoonlijk interview]. 3 juni 2015
18 Deborah Parren
Bijlagen Mattermap 1
Mattermap experts
Redacteur Gelderlander Toelichting: De redactie van De Gelderlander geeft burgers de kans om te recenseren. Een redacteur (vooralsnog onbekend) is relevant voor mijn onderzoek, omdat hij/zij meer kan vertellen over de inzet van burgers. Irene Costera Meijer - Hoogleraar Journalistiek VU Toelichting: Als hoogleraar journalistiek heeft zij zich al veelvuldig beziggehouden met burgerjournalistiek. Zij is dus een echte specialist op het gebied van (burger)journalistiek. In dat opzicht past zij goed binnen mijn onderzoek. Tom Bakker - wetenschapper, innovator, consultant TNO Toelichting: Tom Bakker heeft zich verdiept in de mythe van het actieve internetpubliek. Burgerjournalistiek concentreert zich voornamelijk op het internet. In een van zijn onderzoek heeft Bakker ook burgerjournalistiek. Hij kan dus meer vertellen over burgers en internet. Danny Vermeulen – voorzitter OLON Toelichting: Danny Vermeulen is sinds kort voorzitter van de belangenorganisatie van de lokale omroepen in Nederland. Voor mijn onderzoek is het relevant om te weten hoe de OLON tegenover burgerjournalistiek binnen de lokale omroepen staat. Jack de Vries – voorzitter ROOS
19 Deborah Parren
Toelichting: ROOS is de belangenorganisatie van de regionale omroepen van Nederland. Om goed in kaart te brengen hoe burgerjournalistiek zich verhoudt tot regionale omroepen, is het relevant om ook deze expert te spreken.
20 Deborah Parren
21 Deborah Parren
22 Deborah Parren
23 Deborah Parren
24 Deborah Parren
25 Deborah Parren
26 Deborah Parren
27 Deborah Parren
28 Deborah Parren
29 Deborah Parren
30 Deborah Parren
31 Deborah Parren
32 Deborah Parren
33 Deborah Parren
34 Deborah Parren
35 Deborah Parren
36 Deborah Parren
37 Deborah Parren
38 Deborah Parren
39 Deborah Parren
