Hoe lees ik mijn UPO?

Editie 2 Nu al leuk voor later

STIP Jaarverslag

......................... p.16 Herstelplan ......................... p.4 2006, 2007 en 2008

Het Verantwoordingsorgaan. Wat doet het?

......................... p.20 Hoe lees ik mijn UPO? ......................... p.23 Waar kan ik met mijn pensioenvragen terecht?

......................... p.30 Deeltijdpensioen: iets voor jou?

......................... p.24 ...en andere informatie die het bewaren waard is.

HERINNERINGEN & VERWACHTINGEN

3 Turbulente tijden Het is het afgelopen jaar op z’n zachtst gezegd een turbulent jaar geweest. De financiële crisis die Nederland in oktober 2008 trof, heeft ook de pensioenfondsen geraakt. STIP, een middelgroot fonds met een belegd vermogen van zo’n vijftig miljoen euro, is daarop geen uitzondering. We zijn in feite op twee manieren geraakt. In de eerste plaats was er sprake van een daling van onze beleggingsopbrengsten. De aandelenkoersen hebben het afgelopen jaar flinke klappen gekregen, en een pensioenfonds als STIP voelt dat direct in de portemonnee. Daarnaast is de langetermijnrente het afgelopen jaar flink gedaald. En ook dit is negatief voor STIP. STIP moet daarom namelijk meer vermogen hebben staan tegenover de opgebouwde pensioenen. Als gevolg van dit alles is onze dekkingsgraad, oftewel de verhouding tussen onze bezittingen en onze verplichtingen, in een jaar tijd een stuk kleiner geworden. Op een gegeven moment was deze zelfs tot onder de 100% gedaald. En dat terwijl een dekkingsgraad van 105% in de pensioenwereld als minimum vereiste geldt. Op last van De Nederlandsche Bank hebben we dan ook een herstelplan moeten indienen. Dat hebben we eind maart 2009 gedaan, met hulp van een extern onafhankelijk actuarieel bureau. In het herstelplan komt naar voren dat we naar verwachting binnen vijf jaar een dekkingsgraad bereiken boven 105%


en binnen 15 jaar boven 117%. Daarbij voldoen we aan de eisen van een herstelplan. We kunnen dit realiseren door het verhogen van de pensioenpremie, waarvoor de werkgever een groot deel voor zijn rekening zal nemen. Daarnaast kunnen we maatregelen treffen zoals het afdekken van de renterisico’s. Met deze maatregelen is het mogelijk om binnen enkele jaren weer op een veilig niveau te zijn. Het goede nieuws is dat die opwaartse lijn alweer is ingezet. Wie de aandelenkoersen een beetje in de gaten houdt, weet dat de beurzen de afgelopen maanden flink zijn gestegen. Het gevolg is dat we op dit moment (eind september 2009) een dekkingsgraad kennen van 107,3%. Dat is natuurlijk goed nieuws, maar we willen onze buffer verder versterken. Eind 2010 loopt het contract van onze kapitaalverzekering bij AEGON af. Het bestuur zal de verschillende mogelijkheden voor het uitvoeren van de pensioenregeling vanaf 2011 in kaart brengen. Eén ding weten we zeker. De onzekerheid op de financiële markten blijft nog wel even bestaan. Aan ons de uitdaging om STIP zo goed mogelijk te wapenen tegen die onzekerheid. Namens het bestuur, met groeten, Thijs Jansen, voorzitter STICHTING IKEA PENSIOENFONDS (STIP).

5


Herstelplan Het jaar 2008 stond in het teken van de kredietcrisis. Het vertrouwen tussen banken onderling verdween, de beurzen wereldwijd schoten naar beneden en de langetermijnrente daalde. Dit alles heeft ook effect gehad op de financiële positie van STIP. Eind 2008 bedroeg de dekkingsgraad van STIP 94,4%. Daarom moest STIP net als veel andere pensioenfondsen een kortetermijnherstelplan maken en dit ter goedkeuring inleveren bij De Nederlandsche Bank. Gelukkig gaat het sinds het voorjaar van 2009 allemaal wat beter en was de dekkinggraad van STIP eind augustus weer gestegen tot 104,3%. Met brieven hebben we je dit jaar op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen bij STIP als gevolg van de financiële crisis. Toch willen we hier opnieuw aandacht aan besteden, want we vinden het belangrijk dat jij weet hoe het zit met je pensioen en de crisis. Wat is een dekkingsgraad? De dekkingsgraad van een pensioenfonds geeft de verhouding aan tussen de bezittingen aan de ene kant en de huidige en toekomstige pensioenen

aan de andere kant. Een rekenvoorbeeld om de betekenis van het woord dekkingsgraad duidelijker te maken: Je staat in een winkel, je moet 100 euro afrekenen en je hebt 115 euro bij je; dan is jouw dekkingsgraad 115%. Stel, je hebt 85 euro te besteden, maar volgende week moet je 100 euro afbetalen aan je buurman. Dan heb je een dekkingsgraad van 85%. Voor STIP is de gewenste dekkingsgraad 115%. In dat geval heeft STIP voldoende reserves voor slechtere tijden. De lage dekkingsgraad betekent niet dat STIP nu te weinig geld in kas heeft om de gepensioneerden hun pensioen uit te betalen. Volgens de rekenregels voor het vaststellen van de dekkingsgraad moet STIP met allerlei zaken rekening houden en vooral kijken wat er op de lange termijn gebeurt. Als de dekkingsgraad zo laag blijft als deze vorig jaar december was en STIP zou niets doen, dan zou de uitbetaling van

de pensioenen op den duur wél in gevaar komen. Daarom heeft STIP een kortetermijnherstelplan opgesteld.

len om ervoor te zorgen dat de dekkingsgraad van STIP zo gauw mogelijk het gewenste niveau bereikt.

Wat is een kortetermijnherstelplan? In het kortetermijnherstelplan legt STIP uit wat zij gaat doen om te zorgen dat zij binnen 5 jaar in elk geval een dekkingsgraad heeft van 105%, en hoe het fonds uiteindelijk weer terechtkomt boven de 115%. Een belangrijk besluit van het bestuur is geweest om geen toeslagen (indexatie) meer te geven op de pensioenen totdat de financiële positie van STIP is verbeterd. Dat is vervelend voor iedereen. Opgebouwd pensioen behoudt immers alleen zijn waarde als het pensioen meestijgt met de stijging van de lonen of prijzen. Dat is nu niet het geval. Daarom wil het STIP-bestuur, als het weer beter gaat, proberen de toeslagen (indexatie) die nu gemist worden later alsnog te geven. Dat noemen we inhaalindexatie. Verder zijn zowel IKEA als de deelnemers in STIP meer premie gaan beta-

Wat als het slecht blijft gaan met de economie? Niemand kan de toekomst voorspellen. Op dit moment zijn er mensen die zeggen dat het einde van de crisis in zicht is, maar sommigen denken dat het eerst nog slechter zal gaan voordat er herstel intreedt. Als het laatste waar is, kan het bestuur van STIP besluiten de pensioenen te verlagen. Zowel die van de mensen die al pensioen krijgen, als die van de deelnemers die nog bij STIP pensioen aan het opbouwen zijn of inmiddels ergens anders werken maar hun pensioen bij STIP hebben laten staan. Zoals het er nu uitziet, is het niet waarschijnlijk dat dit gaat gebeuren. Maar wanneer de dekkingsgraad van STIP in de komende jaren niet uitstijgt boven de 105%, zal pensioen verlaging als uiterste redmiddel worden gebruikt.

7



Pensioen is een voorziening voor later. Maar wanneer is ‘later’? Voor wie gepensioneerd is nu. Voor iemand die net bij IKEA is begonnen, over 40 jaar. Daartussenin zit je als je halverwege je loopbaan bent. Maar later kan ook eerder komen als je geconfronteerd wordt met gezondheidsproblemen. We spraken Wing Tang, Yvonne Pisters, Ton van Leur en Sjef Faber over hun herinneringen en verwachtingen.


Wing (27): ‘Postzegels verzamelen, dat is niks voor mij.’ Wing, sinds wanneer werk je bij IKEA? Sinds maart dit jaar. Ik ben dus pas net gestart. Wat doe je en wat deed je hiervóór? ‘Ik ben HR-communicatie medewerker op het RSC in Amsterdam. Dit is mijn eerste vaste baan. Hiervoor heb ik alleen bijbaantjes gehad naast mijn studie.’ Wat voor studie heb je gedaan? ‘HBO Commerciële economie en Communicatiewetenschap aan de universiteit.’ Wat waren je bijbaantjes? ‘Ik heb in verschillende call-centers gewerkt. En na mijn studie verving ik iemand met zwangerschapsverlof op de marketingafdeling van een audio-videobedrijf.’ Wat vind je van STIP? ‘De krant ziet er erg leuk uit. De stijl sprak mij in ieder geval als jongere

wel aan. Ik denk ook dat de informatie op zo’n manier is geschreven dat het voor iedereen te begrijpen is.’ Interesseert het je ook? ‘Omdat ik niet eerder een vaste baan had, was ‘pensioen’ tot nu toe een ver-van-mijn-bed-show. Maar omdat het er nu toch naar uitziet dat ik hier een tijd blijf, heb ik wel wat meer interesse gekregen in deze materie. Het is gewoon heel belangrijk dat je voldoende geld hebt als je oud bent. Bij mijn vorige baantjes heb ik verspreid al wat stukjes pensioen opgebouwd, en ik zou eigenlijk willen onderzoeken of ik die kan overdragen. Dat is wel handig om te weten. Vroeger begon je heel jong bij één vaste werkgever en dan bouwde je ook behoorlijk wat op. Nu komt het vaker voor dat je switcht en pas later een vaste baan krijgt. Ik weet niet of dat ongunstig is.’ Rare vraag, omdat het nog zo kortgeleden is, maar wat herinner je je van de eerste dag? ‘Het bedrijf kwam op mij over als heel

open en heel vertrouwd. Wat me ook opviel, was dat veel mensen hier al lang zitten. En dat ik een van de weinigen was die van buiten kwam.’ Wat doe je over 40 jaar bij IKEA? Ben je dan landenmanager? ‘Daar heb ik echt geen idee van! Ik heb wel mijn ambities, maar welke kant die opgaan, dat kan ik nu nog niet zeggen.’ En je ambities op korte termijn? ‘Ik hoop mij nog veel verder te ontwikkelen; in ieder geval in de functie waarin ik nu zit. En wellicht later in een andere functie. Maar daar denk ik echt nog niet over na.’ Praten we over pensioneren, dan praten we ook over hobby’s. ‘Hobby’s! Dat is echt een woord waar ik niet van houd.’ Postzegels verzamelen? ‘Daar denk ik inderdaad aan bij hobby’s!’ Een ‘passie’ dan? Dat is meer van nu. Die móet iedereen hebben. ‘Nee, ik vind het leuk om gezellige dingen te doen met vrienden en familie. Lekker uit eten, een dagje weg of op vakantie gaan. Dat zijn dingen die ik in mijn vrije tijd graag doe. Maar echt een passie voor iets – sport, muziek – nee, dat heb ik niet. Ik ben ook eigenlijk jaloers op mensen die een passie hebben. Het kán nog komen.’

Dat wordt dan wel een probleem als je met pensioen gaat en je zeeën van tijd hebt... ‘Wat ik wél graag wil, is veel van de wereld zien. En van oude culturen leren: Azië, China, Zuid-Amerika. Dat zou ik zeker willen doen als ik daar de kans voor krijg.’ Met een backpack? ‘Ja! Ik heb het nog nooit gedaan, maar dat zit zeker in de planning. Ik las laatst dat mannen na hun pensioen gemiddeld nog 17 jaar in goede gezondheid leven – dat is best nog een hele tijd. En dan ga ik ervan uit dat vrouwen zelfs nog iets ouder worden. Ik hoop dat ik op die leeftijd ook nog fit genoeg ben om veel te reizen. Met het pensioen dat ik dan heb opgebouwd... Dat zou ik wel heel fijn vinden.’

Yvonne (43): ‘Weinig verplichtingen, veel op vakantie... Zo wil ik het ook!’ Hoe lang werk je bij IKEA en wat deed je hiervóór? ‘Ik ben 9 jaar in dienst bij IKEA Heerlen. Hiervoor ben ik een paar jaar thuisgebleven bij de kinderen. En dáárvoor heb ik bij grote en kleine winkelbedrijven gewerkt.’ Hoe maakte je kennis met IKEA? ‘Ik kwam hier de eerste keer als klant. Ik kende het hele bedrijf niet. Mijn buurvrouw zei dat ik eens bij IKEA moest gaan kijken. Toen hingen er overal advertenties voor nieuw personeel. Ik heb een formulier ingevuld en twee weken later werd ik gebeld.’ Wat viel jou op toen je hier kwam werken? ‘Dat iedereen hier zo sociaal met elkaar omgaat. Dat er zoveel begrip is voor iedereen, dat was ik niet gewend bij mijn vorige werkgever. Dat was echt nieuw voor mij. Heel positief.’

Hoe is het toen verder gegaan? ‘Ik ben met een paar uurtjes begonnen en naarmate de kinderen ouder werden, zijn die contracturen telkens uitgebreid. Ik kreeg eigenlijk steeds werk op maat.’ Het werk veranderde mee met je leven thuis. ‘Ja, dat kwam perfect uit. Ik ben nu inmiddels teammanager en werk fulltime. Eerst bij Opbergen en Verlichting en nu sinds 1 oktober bij CZM [Commercieel Zelfbedieningsmagazijn, red.] . De kinderen zijn nu 16 en 14, dus dat is goed te combineren.’ Dacht je negen jaar geleden ook al eens na over pensioenzaken? Mijn man en ik hebben het altijd belangrijk gevonden om onze pensioenen goed geregeld te hebben. Wij zijn thuis ook bijverzekerd, buiten het pensioen dat we allebei bij onze werkgevers hebben. Ik lees de STIP-krant goed door en bewaar hem. Afgelopen week kregen we ook weer zo’n overzicht.’

Een UPO: Uniform Pensioen Overzicht. ‘Ja. Een afkorting, daarvan hebben we er al zoveel, hè.’ Heb je de indruk dat het goed geregeld is? ‘Ja. Ik kan het vergelijken met het bedrijf van mijn man. Dan zie je dat het bij het ons keurig geregeld is. Of het via de staat ook zo goed voor elkaar is, moeten we nog maar afwachten. Er zijn steeds minder jongeren die voor steeds meer ouderen moeten zorgen.’ Dus dan is het des te belangrijker dat je zelf ook wat spaart. ‘Ja, dat denk ik ook. Je ziet in je omgeving voorbeelden genoeg van oude mensen die het krap hebben. Terwijl je op je 65ste normaal gesproken nog heel veel leuke dingen kan doen. Maar je moet ze wel kunnen financieren, natuurlijk.’ Zelfs op hun 80ste maken mensen nu grote reizen. ‘Ik zie het ook aan mijn vader, die heeft de tijd van zijn leven. Weinig verplichtingen, heel veel op vakantie... Dan denk ik: zo wil ik het ook!’ Wat zou jij doen als je niet meer hoeft te werken? ‘Dan zou ik wel een beetje door Europa willen trekken. Met een camper misschien, de details weet ik nog niet. In elk geval ga ik niet achter de geraniums zitten. Reizen staat toch wel met stip op nummer één.’

Met STIP? ‘Met STIP!’ En qua loopbaan? Ga je bínnen IKEA ook op reis? ‘Nee, want ik woon heel fijn in Valkenburg. Wat mobiliteit betreft, hebben we in Heerlen wel het nadeel dat de volgende vestiging een heel eind verderop is. In de Randstad is dat anders; daar kun je zo uit een paar vestigingen kiezen. Maar ik werk hier hartstikke graag en er zijn binnen IKEA Heerlen voor mij voorlopig mogelijkheden genoeg. Dus je kan nog even vooruit? ‘Ik denk dat we bij een werkgever zitten die heel hard meedenkt over hoe je prettig oud kan worden binnen het bedrijf. Als je het ene niet meer zou kunnen, is er wel iets anders dat je wél kan. Ik doe nu lichamelijk wat zwaarder werk, maar over een paar jaar kan ik ervoor kiezen om het wat rustiger aan te doen. Of uiteindelijk toch weer wat minder uren te werken. Alles is bespreekbaar.’



Ton (58): ‘Ik hoop het leven dat ik nu leid zoveel mogelijk te kunnen voortzetten.’ Ton, wat weet jij van pensioenen? ‘Ik weet dat STIP bestaat en dat STIP de pensioenen voor IKEA verzorgt sinds 2006. De STIP-krant lees ik door en bewaar ik. Maar heel diep zit ik er niet in. Wat dat betreft ben ik zoals de gemiddelde werknemer.’

tiende. Ik keek uit naar een vaste baan, en toen zag ik een advertentie van IKEA in de krant – die ik overigens altijd heb bewaard. Met een couponnetje erbij dat je kon uitknippen en opsturen. IKEA kende ik uiteraard niet. IKEA kwam nieuw in Nederland.’

Scheelt het dat je weet dat er collega’s zijn die jouw belangen behartigen? ‘Jazeker. Pensioenen hebben in deze tijd iets ongrijpbaars, waardoor je extra vertrouwen moet hebben in de mensen die het geld namens jou beheren. Ik heb zelf jaren in de WIM gezeten en ik werk nu 31 jaar bij IKEA. Dus ik ken de organisatie en heb dat vertrouwen.’

Maar je had er wel vertrouwen in. ‘Het klonk hartstikke leuk. Ik was jong, ik zag de mogelijkheden. En dan stap je erin. Ik begon in Sliedrecht bij de klantenservice annex goederenuitgifte. Ik heb van alles gedaan. Ook in Duitsland rondgekeken en zelfs een week in Älmhult.’

Dus je was een man van het eerste uur? ‘Met de anderen in Sliedrecht, natuurlijk. Waarvan er nu nog maar een heel klein ploegje over is.’ Je was 27. ‘Ja. Maar ik werkte al vanaf mijn zes

Älmhult! Heb je daar bijzondere herinneringen aan? ‘Je ziet waar het allemaal begonnen is. Ik had ook nog nooit een magazijn gezien waar de treinwagons binnenrollen. Dat is zó massaal, daar heb je geen idee van. Als je dan later op de klantenservice werkt, heb je er meer begrip voor dat er eens wat mis kan gaan met een product. Dat kan je dan ook beter uitleggen. Iedereen streeft hier naar

perfectie, maar het blijft mensenwerk.’ Wist je toen al dat je zo lang bij IKEA zou blijven? ‘Nee. Maar als je het ergens echt naar je zin hebt, waarom zou je dan vertrekken? Verder heb ik binnen IKEA diverse jobs aangepakt. De opbouw van klantenservices in nieuwe winkels zoals Utrecht en Eindhoven. Ik heb ook zes jaar in Delft gezeten, toch weer een andere organisatie dan IKEA Nederland.’ Dacht je wel eens aan ‘later’? ‘Als je jong bent denk je niet zozeer aan later. Je betaalt wel mee aan dingen als je pensioen, maar je bent er totaal niet mee bezig. Dat wordt anders als het dichterbij komt.’ Voor jou nog zeven jaar? ‘In principe wel. Maar als het 67 wordt, durf ik het niet precies te zeggen. Want de laatste jaren heb ik ernstige problemen met mijn rug, waardoor ik bepaalde werkzaamheden niet meer kan doen. Maar ik vind dat ik mijn steentje dan ook wel heb bijgedragen. De arbeidsomstandigheden waren in de beginjaren heel anders dan nu. In Sliedrecht deden we op zaterdag van ’s ochtends tot ’s avonds zware fysieke arbeid zonder pauze. Ja, tussendoor snel even een hap brood en een slok appelsap – en dan weer de volgende kar pakken. Tegenwoordig is dat gelukkig allemaal keurig geregeld.’ Hoe is het om ‘gedeeltelijk arbeids ongeschikt’ te zijn? ‘Toen het gebeurde, riep ik wel: Reken er maar op dat ik weer voor 40 uur

terugkom! Zo is mijn instelling. Maar dat bleek helaas niet haalbaar. Ik heb het geluk gehad dat het management mijn staat van dienst zo waardeerde, dat er van alles is georganiseerd om mij binnenboord te houden. Winkelwerk mocht ik niet meer doen. Na de sluiting van IKEA Sliedrecht ben ik terechtgekomen bij Controlling in Barendrecht. Fijn is dat mijn collega’s en leidinggevenden wéten dat ik slechte dagen kan hebben. Ik hoef het dus niet te verstoppen. Men weet wat ik wel en niet mag, en daar wordt heel goed rekening mee gehouden.’ Is het financieel nu zo dat je wel pensioen opbouwt maar slechts een gedeelte van de premie betaalt? ‘Voor het deel dat ik arbeidsongeschikt ben, betaal ik inderdaad geen premie. Het pensioen loopt gewoon door.’ Wat zou je graag willen doen als je met pensioen gaat, rekening houdend met de beperkingen die je hebt? ‘Ik zou mijn familie graag vaker willen zien. Verder help ik via een kerkelijke organisatie mensen die eenzaam zijn, door op bezoek te gaan en te luisteren. Daar is veel behoefte aan. Want er zijn tegenwoordig meer mensen eenzaam dan dat er mensen zijn die luisteren... Eigenlijk hoop ik het leven dat ik nu leid zoveel mogelijk te kunnen voortzetten. Ook financieel. Niet dat je alleen een aow’tje hebt waarbij je ieder dubbeltje moet omdraaien. Daar heb je al die jaren niet voor gewerkt.’

Sjef (62): ‘Ik zou het zó weer overdoen.’ We hoeven jou niet te vragen of je thuis bent in pensioenen. ‘Nee, want ik ben nog actief als voorzitter van de deelnemersraad van STIP en lid van het Verantwoordingsorgaan.’ Dus je bent met pensioen en toch werk je nog? Hoe kan dat? ‘Officieel ben ik gepensioneerd in november 2012. Maar ik val nog binnen de prepensioenregeling, en daar maak ik dankbaar gebruik van. Maar ze noemen je al wel ‘gepensioneerd’.’ Vind je dat een belediging? ‘Nee, hoor. Ik vind het goed. Ik geniet van mijn verworven vrijheden.’ Is je leven sindsdien veranderd? ‘Zoveel is er eigenlijk niet veranderd. Want ik doe nu vrijwilligerswerk voor voetbalclub De Graafschap en kom daardoor wéér tijd tekort. Maar het is wel ontzettend fijn om ’s ochtends op te staan en geen verplichte

verplichtingen te hebben. Mijn echtgenote – die ook bij IKEA werkt – is daar dan ook stinkend jaloers op. En zij móet nog een tijdje, want ze is een stuk jonger.’ Doe je bestuurlijk werk of echt iets met voetbal? ‘Ik help de jeugdafdeling. Die jongens moeten ’s ochtends van huis worden gehaald en naar school gebracht. Aan het eind van de dag begeleid ik ze soms met huiswerk.’ Dus dat is leuk en zinvol. ‘Ik vind van wel. Een ander doet goed werk bij ‘De Zonnebloem’, maar dat is niks voor mij. Dan word je zo geconfronteerd met hoe je later zelf misschien bent. Ik doe liever iets met jongeren. Dat heeft ook te maken met waar ik vandaan kom: voordat ik bij IKEA ging werken, was ik sportleraar. Nu ben ik dus eigenlijk weer terug in de sportwereld en dat is wel heel erg leuk.’ En dan doe je STIP er nog bij.

‘Ik kan daar nu meer tijd aan besteden dan toen ik het naast het werk bij IKEA deed. Zo zit ik vaak op internet te kijken hoe het bij andere bedrijven met de pensioenen gaat, in deze roerige tijden. En voor de rest moet ook het huishouden worden gedaan!’ Je verveelt je dus niet? ‘Absoluut niet. Zo zit ik ook niet in elkaar. Ik moet bezig zijn.’ En mis je IKEA niet? ‘Toen ik laatst even terug was op het werk, was dat de eerste vraag die collega’s stelden. En ik moest ze echt een beetje teleurstellen. Ik ben nu met zóveel andere dingen bezig. Dus eerlijk gezegd: nee.’ Wat niet betekent dat je geen goede tijd gehad hebt. ‘O, nee! Als ik mocht kiezen, zou ik het zó weer overdoen. IKEA is gewoon een geweldig bedrijf om voor te werken. Ik heb een fantastische periode gehad als medewerker. En heb me goed kunnen ontwikkelen. Ik begon in het magazijn als plaatsvervanger van de chef. Daarna werd ik gevraagd om groepsleider van de vulploeg te worden. Erg leuk, ook omdat ik toen weer met jonge mensen kon werken. Een gewéldige tijd... Daarna ben ik een beetje gaan zwerven. Ik heb in de opbouw gezeten en via Com&In ben ik uiteindelijk bij Verkoop terechtgekomen. Nooit geweten dat verkopen zo’n leuk vak is! Dat lag mij heel goed.’

Dus dat was echt een ontdekking. ‘Als je bij IKEA binnenkomt krijg je een jasje aangereikt en dat trek je aan. Past het, dan zit je goed. Past het niet, dan moet je een beslissing nemen. Bij mij zat het jasje als gegoten. Ik ben ook altijd een sterk verdediger geweest van de IKEA cultuur. Die je vooral sterk ervaart als je samen met een club supergemotiveerde mensen in de opbouw zit. Ook dát heb ik met enorm veel plezier gedaan. Hier zit gewoon een héél gelukkig mens!’ En, wat de lezers graag willen weten: hoe heb je je vrouw nou leren kennen...? ‘Ik ben een tijdje haar leiding gevende geweest in Duiven. Wij waren daar een van de eerste ‘IKEA setjes’. Maar we hebben het heel lang geheim weten te houden. Zó lang dat de storemanager zelfs niet wist dat we getrouwd waren. We hebben privé en werk altijd strikt gescheiden gehouden. En dat is ons goed gelukt.’


17 Het jaarverslag van STIP: de balans van drie woelige jaren Wat is een jaarverslag? Nederlandse stichtingen zijn wettelijk verplicht een jaarverslag op te maken. Een jaarverslag bestaat uit een finan cieel gedeelte, dat de balans en de winst- en verliesrekening (‘jaarrekening’) bevat. Daarnaast geeft het een algemene beschrijving (’verslag’) van de gang van zaken in het boekjaar. Aan deze stukken worden natuurlijk eisen gesteld. De belangrijkste is dat ze ‘moeten kloppen’. Een accountant en een actuaris controleren daarom de jaarrekening en het jaarverslag en voegen daarna een verklaring toe dat ze correct zijn opgesteld en voldoen aan de wettelijk eisen. 2006, 2007 en 2008 Het jaarverslag van STIP is om drie redenen een bijzonder jaarverslag. Eén, omdat het het eerste jaarverslag van ons eigen pensioenfonds is. Twee, omdat het een periode van drie kalenderjaren beslaat: 2006, 2007 en 2008. Drie, omdat er tegen het eind van de verslagperiode plotseling ongekend


grote negatieve economische en financiële ontwikkelingen waren (uitbraak van ‘de crisis′). Het complete jaarverslag van 68 pagina’s met daarin alle financiële gegevens kan je downloaden op intranet. Hieronder volgt een samenvatting van een aantal onderdelen van het jaarverslag. Hoofdlijnen Tot 1 januari 2006 was IKEA als werkgever aangesloten bij de Stichting Pensioenfonds Wonen die pensioen regelingen voor onze bedrijfstak uitvoert. Per 1 januari 2006 werd IKEA op eigen verzoek en met instemming van de vakorganisaties vrijgesteld van verplichte deelname aan Pensioenfonds Wonen. Over de eventuele waardeoverdracht van de pensioenaanspraken die vóór 2006 zijn opgebouwd is IKEA nog met Pensioenfonds Wonen in gesprek. Doel van dat gesprek is om mogelijk te maken dat de waarde van die pensioenaanspraken van alle actieve deelnemers wordt over gedragen aan STIP. Het was een grote uitdaging om het pensioenfonds op te richten in een periode dat de weten regelgeving veranderde. De Pensioen- en spaarfondsenwet werd in 2007 vervangen door de Pensioenwet en de voorschriften voor Pension Fund Governance vroegen om een extra inspanning van alle betrokkenen bij STIP. Inmiddels is STIP een volwaardig pensioenfonds.

19 Om zo ver te komen, werden onder andere pensioenreglementen en de Actuariële en Bedrijfstechnische Nota opgesteld; vond de installatie plaats van een deelnemersraad, verantwoordingsorgaan en visitatiecommissie; werd een heldere taakafbakening tussen AEGON en STIP geformuleerd en kon een verantwoorde uitbesteding van de financiële admini stratie worden gerealiseerd bij KPMG. Wat het beleggingsbeleid betreft, besloot het bestuur AEGON opdracht te geven de gelden te beleggen die deze maatschappij beheert via een kapitaalcontract. De waarde van deze beleggingen komt aan het einde van de contractsperiode ter beschikking van STIP. De opdracht aan AEGON om 80% van de gelden te beleggen in vastrentende waarden en 20% in aandelen, heeft z’n voordelen gehad: de klap door sterke daling van aandelenkoersen viel hierdoor relatief mee. Onderdekking en herstelplan Vanaf de oprichting van STIP moest er direct gewerkt worden aan het creëren van een financiële buffer. De werkgevers, IKEA BV Nederland en Inter IKEA Systems BV Delft, hebben daarom vanaf het begin extra herstelpremies betaald. In 2007 bedroeg de dekkingsgraad 110,6 %, zodat er toen sprake was van een reservetekort. Sinds 31 oktober 2008 verkeert STIP als gevolg van de financiële crisis in onderdek-

king. Deze onderdekking is direct na de constatering ervan aan De Nederlandsche Bank gemeld. Eind maart 2009 heeft STIP bij DNB een kortetermijnherstelplan ingediend. Als onderdeel van dit plan kunnen waarschijnlijk de komende jaren geen toeslagen (= indexatie) worden verleend. Volgens de berekeningen zoals die gemaakt zijn voor het herstelplan zal STIP over vijf jaar, eind 2011, een dekkingsgraad van 105% hebben bereikt. Als door gunstige ontwikkelingen op de kapitaalmarkt (hogere koersen aandelen; hogere rente) het herstel eerder inzet, kan het bestuur beslissen om eerder over te gaan tot toeslagverlening. Onderdeel van het herstelplan is een verhoging van de totale pensioenpremie, deze wordt door de werkgevers en de werknemers betaald. Financiële positie In het schema hiernaast uit het jaarverslag kan je zien hoeveel geld STIP in kas heeft per 31 december 2008. Dat was toen ruim 54 miljoen euro. Deelnemersraad De deelnemersraad legt in het jaarverslag uit wat hij de afgelopen jaren heeft gedaan. De raad heeft verschillende keren vergaderd om adviesaanvragen te behandelen. Deze adviesaanvragen gingen onder andere over de aanpassingen van de pensioenreglementen, de statuten, de herstelplannen, de regle-


Samenvatting van de financiële positie van STIP en ontwikkelingen gedurende de periode 2006 – 2008

Stand per 1 januari 2006

Pensioen vermogen

Technische voorzieningen

Dekkingsgraad

EUR

21.121

Cumulatief effect stelselwijziging (overgang naar FTK)

1.709

Beleggingsresultaten

2.187

Premiebijdragen Uitkeringen

-4.572 54.855

Verantwoordingsorgaan Ook het verantwoordingsorgaan (verder VO) geeft in het jaarverslag zijn bevindingen weer. Het heeft advies uitgebracht over een klachtenen geschillenregeling. Het VO vindt dat het voor de medewerkers duidelijk moet zijn dat er een klachtenen geschillenregeling bestaat.

58.194

94,3

-323

Stand per 31 december 2008

De deelnemersraad heeft ook een ongevraagd advies gegeven en dat betreft de communicatie met de gepensioneerden. De DR is van mening dat de gepensioneerde deelnemers te weinig informatie kunnen bemachtigen via een website.

% 104,5

34.733

Overige

menten voor de deelnemersraad zelf, het reglement verantwoordingsorgaan, het reglement klachten en geschillen, het reglement voor de visitatiecommissie en de startbrief.

EUR 20.218

Het VO is content met het eerste jaarverslag van STIP en de manier waarop het bestuur is omgegaan met de economische situatie waarin we ons bevinden. Het daaruit voortvloeiende herstelplan is hopelijk afdoende om vanaf 2011 weer over te gaan tot toeslagverlening. Het VO staat achter het plan om het renterisico verder af te dekken en het kredietrisico jegens AEGON aan het einde van het kapitaalcontract op te lossen. STIP is naar het oordeel van het VO op de goede weg om een sterk pensioenfonds te worden. De manier waarop het bestuur van STIP het jonge fonds door de financiële crisis stuurt, stemt het VO tot tevredenheid. Het volledige jaarverslag kan je lezen op: http://inside.ikea.com/careerlearning/Benefits/ Pension/Pages/01watispensioen.aspx

21


Het Verantwoordingsorgaan Sinds 2008 kent het pensioenfonds van IKEA een zogenaamd Verantwoordingsorgaan. Voorzitter Maurice Driessen legt uit wat het is en wat het doet.

Het bestuur van een pensioenfonds is verplicht periodiek verantwoording over zijn beleid af te leggen aan belanghebbenden. Belanghebbenden zijn de werknemers, de werkgever en de pensioengerechtigden. Deze drie groepen moeten vertegenwoordigd zijn in een Verantwoordingsorgaan. Voorzitter Maurice Driessen, in het dagelijkse leven medewerker Sales & Supply Support in Duiven, legt uit: ‘Eén van de taken van het Verantwoordingsorgaan is om het jaarverslag en de jaarrekening te controleren die door het bestuur zijn opgesteld. Dit verslag van het verantwoordingsorgaan wordt opgenomen in het jaarverslag van STIP, met een reactie van het bestuur. In 2009 is pas het eerste gecombineerde verslag van 2006, 2007 en 2008 verschenen, vandaar dat we nu pas goed op stoom zijn

gekomen. Naast het jaarverslag kijkt het verantwoordingsorgaan ook naar de beleidskeuze van het bestuur. Er zijn drie leden naar voren geschoven die hier in principe voor vier jaar zitting in hebben.’ Elk van deze drie leden vertegenwoordigt dus een bepaald deel van de achterban. Maurice, de voorzitter, zit er namens de werknemers. Albert-Jan Schnell zit er namens de werkgevers en Sjef Faber vertegenwoordigt de gepensioneerden. ‘Om ons werk goed te kunnen doen, hebben we vooraf een tweedaagse cursus gevolgd’, ver-

telt Maurice. ‘Dat is niet alleen nodig voor onszelf, maar dat is ook een eis die de Nederlandsche Bank stelt aan leden van het Verantwoordingsorgaan. In deze cursus kregen we informatie over de nieuwe pensioenwet, maar ook over onze taken en rollen in zowel het Verantwoordingsorgaan als de Deelnemersraad.’ Want naast het Verantwoordingsorgaan is er ook nog een Deelnemersraad. Deze bestaat uit vertegenwoordigers van de Centrale Ondernemingsraad, de WIM (Werknemersvereniging IKEA Medewerkers) en de FNV. De Deelnemersraad

kijkt mee over de schouder van het bestuur en bedient het gevraagd en ongevraagd van advies. Maurice: ‘Waar het Verantwoordingsorgaan voornamelijk controleert, geeft de Deelnemersraad het bestuur vooral advies. Zowel Sjef Faber als ik maken ook deel uit van de Deelnemersraad. IKEA heeft er namelijk bewust voor gekozen om de bezetting van de >>

23

Het Verantwoordingsorgaan vervolg >>


Hoe lees ik mijn UPO? Vorige maand heb je je UPO ontvangen. UPO staat voor Uniform Pensioenoverzicht. Het laat je in één oogopslag zien hoeveel pensioen je tot nu toe hebt opgebouwd. >> controlerende en de adviserende organen zo klein mogelijk te houden. Bovendien kan onze kennis vanuit de Deelnemersraad ons goed van pas komen bij ons werk in het Verantwoordingsorgaan. Pensioen is namelijk een behoorlijk complexe materie. Alle informatie daarover en ervaring daarmee helpt.’ Mocht de opgedane kennis uit de cursus en uit de praktijk niet voldoende zijn, dan kunnen de leden van het Ver-

antwoordingsorgaan altijd nog te rade gaan bij het bestuur of bij externe experts. Maurice: ‘Zoals gezegd is het bepaald geen simpele materie. Stel dat wij er bijvoorbeeld niet zouden uitkomen met de cijfers, dan kunnen we ofwel het bestuur zelf raadplegen en om uitleg vragen, ofwel een beroep doen op externe specialisten op het gebied van pensioenrecht. En met al die kennis samen zijn we prima in staat om onze taak te vervullen.’

Bij het lezen van je UPO kan je het best eerst je aandacht richten op twee bedragen, namelijk: je te bereiken pensioen en je opgebouwd pensioen. Beide bedragen vind je boven aan de tweede pagina. Het te bereiken pensioen is het bedrag dat je jaarlijks aan pensioen zult ontvangen wanneer je bij IKEA blijft werken tot aan je pensioendatum. Eventuele veranderingen in je leven, zoals promotie maken en daardoor meer verdienen, of juist minder verdienen omdat je parttime gaat werken, zijn bij die berekening natuurlijk niet meegenomen. Daaronder staat het opgebouwde pensioen vermeld. Dit is het bedrag dat je tot nu toe hebt opgebouwd en dat je – wanneer je nu zou stoppen met werken bij IKEA – vanaf je 65ste jaarlijks ontvangt. Heb je een partner en/of kinderen? Zo ja, dan is het goed om te weten dat je op het UPO op pagina 2 en 3 kan zien hoeveel geld je partner of kinderen

krijgen als jij komt te overlijden. Soms kan het verschil tussen de bedragen die genoemd worden op pagina 2 en 3 best groot zijn. Dat heeft te maken met het tijdstip waarop je komt te overlijden. Als je doodgaat als je nog bij IKEA werkt, krijgen je partner en kinderen meer pensioen dan wanneer je niet meer bij IKEA in dienst bent. Let daar goed op als je van baan wisselt. Wil je meer weten over je UPO, lees dan de toelichting die met je UPO is meegezonden.

25


Deeltijdpensioen Misschien heb je er weleens over nagedacht op welke leeftijd je zou willen stoppen met werken. Sommigen willen graag vóór hun 65ste stoppen, anderen vinden dat juist helemaal geen aantrekkelijk idee. Als je hierover nadenkt, weet dan dat je bij STIP ook met deeltijdpensioen kan gaan. Dat kan niet in elke pensioenregeling, maar bij STIP bestaat die mogelijkheid wel.

Stel, je wilt eigenlijk wel door-

werken. Maar als je ouder wordt, vind je 5 dagen per week werken toch wat veel. In overleg met IKEA kan je dan kiezen voor deeltijdpensioen. Je spreekt bijvoorbeeld af dat als je 63 bent, je 4 dagen in de week gaat werken en 1 dag in de week pensioen ontvangt. En vanaf je 65ste maak je daar 2 dagen pensioen en 3 dagen werken van. Vanaf je 66ste stop je helemaal met werken en krijg je een volledig pensioen. Dit is maar een voorbeeld van de vele varianten die je met IKEA kan bespreken om op een geleidelijke manier de overstap te maken van werk naar pensioen. Er is nog andere reden om aan deeltijdpensioen te denken. Het kan zijn dat degene met wie je samenleeft een paar jaar jonger is dan jij en weinig verdient. Nu is het nog zo, dat als jij AOW krijgt terwijl je partner nog geen 65 jaar is, je voor hem of haar een

toeslag krijgt boven op je eigen AOW. Vanaf 2015 wordt die partnertoeslag op de AOW afgeschaft. Alles daarover lees je op www.pensioenkijker.nl. Die afschaffing van de partnertoeslag kan een behoorlijke invloed hebben op het gezinsinkomen. Een oplossing kan zijn om de periode dat je partner nog geen 65 is te overbruggen door wat langer bij IKEA te blijven werken, en op je 65ste met deeltijdpensioen te gaan. Je kan er dan in overleg met IKEA bijvoorbeeld voor kiezen drie dagen te werken en twee dagen van je pensioen te genieten. Met dit extra inkomen kan je het tekort in het gezinsinkomen door het afschaffen van de AOW-partnertoeslag misschien wel opvangen.

27

Heb je een klacht over STIP? Het bestuur van STIP doet samen met de mensen en organisaties waar het mee werkt erg zijn best om ervoor te zorgen dat alles goed verloopt. Maar het kan natuurlijk gebeuren dat het bestuur van STIP iets besluit waar jij het helemaal niet mee eens bent. In bepaalde gevallen kan je dan een klacht indienen. Hoe dat in zijn werk gaat, leggen we uit in dit artikel.

Wie kan een klacht indienen? Iedereen die op grond van de pensioenreglementen of de statuten van STIP recht heeft op iets van STIP kan een klacht indienen. Dat ben jij als deelnemer, maar het kunnen bijvoorbeeld ook je kinderen zijn, die recht hebben op een wezenpensioen als jij komt te overlijden. Waar het om gaat, is dat je op een zeker moment ergens recht op hebt bij STIP. Je hoeft dus niet nu al pensioen van STIP te ontvangen, om een klacht te kunnen indienen. Waar moet de klacht over gaan? Je klacht moet gaan over de manier waarop het bestuur de pensioenreglementen of de statuten toepast. De manier waarop het bestuur dat doet, moet in jouw nadeel zijn of het bestuur moet zich tegenover jou niet fatsoenlijk hebben gedragen. Dit zijn twee voorwaarden waar je klacht aan moet voldoen. Hoe verloopt de procedure? Stel, jij vindt dat het bestuur van STIP een besluit heeft genomen dat het volgens jou niet had mogen nemen op grond van het pensioenreglement. Dan stuur je een brief aan het bestuur van STIP waarin je je klacht uitlegt.


Binnen een week stuurt STIP je een ontvangstbevestiging. Daarmee is je klacht geregistreerd. Vervolgens heeft het bestuur 6 weken de tijd om je klacht te onderzoeken, een beslissing te nemen en je schriftelijk uit te leggen wat het besloten heeft. Daarna zijn er twee mogelijkheden. Als je klacht terecht is, zal het bestuur zijn besluit herzien en je hiervan schriftelijk op de hoogte stellen. Als het bestuur vindt dat je klacht onterecht is, zal het in een brief aan je uitleggen waarom. Ben je het na het lezen van die brief nog steeds niet eens met het bestuur, dan kan je een klacht indienen bij de Ombudsman Pensioenen (Postbus 93560, 2509 AN Den Haag, telefoon: 070 - 333 89 65) of naar de rechter stappen. De regels voor het indienen van een klacht zijn vastgelegd in de Klachtenen geschillenregeling van STIP. Je kan ze vinden op het intranet.

29 Veel gestelde vragen


Vraag: Kan ik mijn pensioen dat bij Pensioenfonds Wonen staat, overdragen aan STIP?

Vraag: De hoogte van mijn opgebouwde pensioen op mijn UPO viel nogal tegen. Ik werk al 15 jaar voor IKEA. Hoe kan dat? Antwoord: Op het UPO staat alleen het pensioen dat je bij STIP hebt opgebouwd. Het pensioen dat je hebt opgebouwd vóór 2006 bij het Pensioenfonds Wonen zit daar niet bij. Op dat pensioen heb je wel gewoon recht. Als je wilt weten hoeveel pensioen je bij Pensioenfonds Wonen hebt opgebouwd, kan je dat navragen bij Stichting Pensioenfonds Wonen, p/a Interpolis Pensioenbeheer BV, Klant Contact Center, Postbus 3183, 3502 GD Utrecht. Het telefoonnummer is 030 - 245 39 22.

Antwoord: Nee. Je hebt als individu alleen recht op het overdragen van de waarde van je pensioen als je bij een andere werkgever gaat werken. Dat noemen we het wettelijk recht op waardeoverdracht. Naast dit individuele recht op waardeoverdracht kan er ook sprake zijn van een collectieve waardeoverdracht. Dat houdt in dat alle pensioenen van de IKEA medewerkers overgedragen worden van Pensioenfonds Wonen aan STIP. Die collectieve waardeoverdracht van alle pensioenen kan alleen als iedereen het daar mee eens is, dus zowel de besturen van Pensioenfonds Wonen en STIP, als jij zelf. Op dit moment zijn de besturen van de twee pensioen fondsen het niet eens over hoe die collectieve waardeoverdracht zou moeten worden uitgevoerd. Zolang de twee besturen het hier niet over eens zijn, is de collectieve waarde overdracht niet mogelijk.

Vraag: Ik ga scheiden, moet ik mijn pensioen ook meenemen bij de verdeling van onze spullen? Antwoord: Ja. Echtscheiding is een belangrijk moment om goed te kijken naar het pensioen van jou en je partner. Je hebt standaard recht op de helft van het ouderdomspensioen dat je partner tijdens het huwelijk heeft opgebouwd. Je kan er ook samen voor kiezen om een andere verdeling af te spreken, bijvoorbeeld omdat je voordat je ging trouwen al 5 jaar hebt samengewoond. Het is belangrijk dat je de afspraken die je maakt over het pensioen tijdig meldt aan STIP en de pensioen uitvoerder van je ex-partner. Dat moet je doen met het Formulier Mededeling van scheiding in verband met verdeling van ouderdomspensioen. Dat formulier kan je downloaden via Postbus 51. Of je vraagt ernaar bij je echtscheidingsadvocaat.

Vraag: We hebben net ons tweede kind gekregen en nu ga ik minder werken. Heeft dat gevolgen voor mijn pensioen? Antwoord: Ja. Je bouwt pensioen op over een gedeelte van het salaris dat je verdient. Als je minder gaat verdienen, bouw je ook minder pensioen op. Dat heeft niet alleen effect op je ouderdomspensioen, maar ook op je partnerpensioen. Ook dat wordt minder. Het is daarom belangrijk niet alleen goed door te rekenen wat het effect is van minder werken op het totale gezinsinkomen, maar ook stil te staan bij de situatie als er iets met een van jullie tweeën gebeurt. Kijk of er na het overlijden van een van jullie voor de achterblijvende partner wel voldoende inkomen is om bijvoorbeeld de kinderopvang te kunnen blijven betalen.

31

n waar ka n ik met mij N E PENSIO n vrage terecht?


Hoe je pensioen precies geregeld is, valt niet in een paar woorden uit te leggen. Het is dus logisch als je er vragen over hebt. Hieronder lees je met welke vragen bij wie je terecht kan.

Algemene vragen HR portaal



......................................................... Heb je algemene vragen over het pensioenreglement? Dan kan je de antwoorden meestal vinden via het HR-portaal. Het gaat dan om zaken als regels die van toepassing zijn op jouw pensioen, de indexatie van het pensioen, enzovoort. Mocht je het antwoord niet kunnen vinden bij het HR-portaal, dan kan je je vraag stellen aan het HRSC, de centrale personeelsadministratie van IKEA op het RSC in Amsterdam.

Vragen over je vaste gegevens  HRSC ......................................................... Heb je vragen over je persoonsgegevens zoals naam, geboortedatum, salaris enzovoort? Dan kan je deze stellen aan het

Vragen over je opgebouwde pensioen



Vragen over eerder stoppen met werken  afdeling HR

Klachten

......................................................... Wil je weten óf en wanneer je eerder kan stoppen met werken en wat hiervan de financiële gevolgen zijn? Stel je vraag dan eerst aan de afdeling HR van je eigen vestiging. HR-medewerkers daar kunnen je verder helpen. Zijn er aanvullende vragen, dan weten zij wie ze kunnen inschakelen.

Heb je klachten die betrekking hebben op je pensioen? Richt je dan rechtstreeks tot STIP, het pensioenfonds van IKEA. Bij ons kan je je klacht indienen. Zonodig zorgen wij ervoor dat een klachtenprocedure in gang wordt gezet. Via mail: [email protected]



STIP

.........................................................

AEGON (PAC)

....................................................................................................................... Wil je weten hoe het zit met de opbouw van je pensioen, het nabestaandenpensioen, de regels rondom het arbeidsongeschiktheids- of prepensioen, de hoogte ervan, of je pensioendatum? Hiervoor kan je terecht bij de Pensioenafdeling AEGON Consumentenservice (PAC) op telefoonnummer 070 - 344 49 99.

Overige vragen



HRSC

.................................................................................................................. Heb je nog andere vragen of kom je er niet uit? In dat geval kan je altijd terecht bij het HRSC, 020 - 564 67 47.

10% ger Jon

Dat zou pas een goede aanbieding zijn. Misschien iets voor de toekomst? Dit keer houden we het op 10% korting op de prijs van Rituals-producten.

Rituals bedenkt inspirerende producten voor de verzorging van je lichaam én je huis. Rituals helpt je om van de dagelijkse routines weer kleine, bijzondere rituelen te maken. Gewoon door even de tijd te nemen en te genieten van een lekker bad, een kop thee of een bijzondere massage. Ieder product is gebaseerd op een ritueel. Als deelnemer van STIP ontvang je 10% korting op je aankopen van Rituals tot en met 31 december 2009. Om thuis in de wintermaanden lekker te kunnen genieten, waardoor je je misschien toch iets jonger voelt – en nog láng niet met pensioen wilt.

©Inter IKEA Systems B.V. 2009

Wat moet je hiervoor doen? Ga naar www.ritualsshop.nl/actie/stip/ Hier vind je de speciale kortingscode en voorwaarden. Kies iets uit het assortiment, doe het in je winkelwagentje en betaal met je 10% voordeel. Het product van je keuze wordt de volgende dag thuisbezorgd.

Hoe lees ik mijn UPO?

Recommend Documents