Hoe motiveer ik mijn doelgroep?

Hoe motiveer ik mijn doelgroep? Liever Actiever inspireert

Liever Actiever is een initiatief van het VIGeZ i.s.m. de Vlaamse Logo’s, de VVSG, het ISB, de Landsbonden en het Netwerk tegen armoede.

Over deze fiche Elk project richt zich naar een specifieke doelgroep. De Liever Actiever projecten richten zich voornamelijk naar ouderen en kansengroepen, dit zijn geen gemakkelijke doelgroepen om te bereiken en motiveren. In de vorming ‘Hoe motiveer ik mijn doelgroep’ gingen we daarom stapsgewijs samen met jullie op zoek naar antwoorden op vragen zoals: wie is mijn doelgroep? Wat zijn hun kenmerken? Hoe kan ik hun gedrag verklaren? Hoe kan ik hun gedrag veranderen? …

Deze fiche is het resultaat van jullie eigen denkwerk tijdens de vormingen in Gent en Leuven. Laat je inspireren door de talrijke voorbeelden die tijdens de vormingen aan bod kwamen! Ook als je niet aanwezig kon zijn op één van de vormingsmomenten, kan deze fiche jou stapsgewijs een antwoord bieden op hoe de doelgroep van jouw project te bereiken en motiveren. Net zoals in de vorming wordt ook in deze fiche theorie afgewisseld met oefeningen en praktische voorbeelden.

Veel leesplezier!

©VIGeZ, 2015

2

1. Wie is jouw doelgroep? Om je doelgroep te bereiken en te motiveren is het belangrijk dat je jouw doelgroep eerst en vooral goed kent. Het gebeurt vaak binnen projecten dat de doelgroep heel breed gedefinieerd is, zoals ‘alle inwoners van gemeente X, met focus op kansengroepen’. Binnen deze projecten zal het moeilijker zijn de geformuleerde doelgroep ook effectief te bereiken, omdat deze zo algemeen is. Doelgroepsegmentatie is een manier om je doelgroep te verdelen in homogene segmenten/groepen (op basis van de aard en samenstelling van deze groep).Hierdoor krijg je een beter inzicht in jouw doelgroep. Een doelgroep bestaat immers vaak uit subdoelgroepen. Bij het zoeken naar segmenten kan je jezelf de volgende vragen stellen om af te toetsen of jouw doelgroep voldoende afgebakend is: 

 

 

Is het segment meetbaar en aflijnbaar? Met andere woorden, kan ik de mensen die tot mijn doelgroep behoren identificeren? Bv. segment = inactieve thuiswonende 65plussers. 65-plussers die de beweegnorm van 8.000 stappen per dag niet halen en die nog op zelfstandige basis thuis wonen behoren tot dit segment. Is het segment voldoende substantieel? Met andere woorden, is het segment zo klein als het kan, maar zo groot als nodig is? Het moet rendabel zijn om dat segment te kiezen. Is het segment voldoende bereikbaar? Met andere woorden, beschik je over voldoende communicatie- en distributiekanalen om het segment te bereiken? Bv. kanalen om de inactieve thuiswonende 65-plusser te bereiken kunnen de thuiszorg- of poetsdienst zijn, lokale dienstencentra en de media. Verwacht ik in het segment een homogene respons? Met andere woorden, zullen de personen binnen het segment op dezelfde manier reageren op het project? Heb je voldoende tijd en middelen om het gekozen segment te bereiken?

©VIGeZ, 2015

3

2. Verwerf inzicht in de gedragsdeterminanten van jouw doelgroep om hun gedrag te veranderen Nu je je doelgroep afgebakend hebt, is het belangrijk om inzicht te krijgen in het gedrag die je doelgroep stelt en waarom je doelgroep doet wat hij doet. Hiervoor is het belangrijk om zicht te hebben in de factoren die het gedrag bepalen, dit noemen we de gedragsdeterminanten. Enkel wanneer je inzicht hebt in de gedragsdeterminanten van jouw doelgroep, kun je hierop inspelen om het gedrag van jouw doelgroep te veranderen. In onderstaande tabel vind je verschillende algemene voorbeelden van factoren die het gedrag kunnen bepalen. Persoonlijke determinanten Kennis en bewustzijn

Gedragsintentie

Attitude (houding) Sociale invloed (steun of druk vanuit omgeving) en sociale norm

Eigen effectiviteit Geanticipeerde spijt (de schuld die je voelt als je een gezond gedrag niet uitvoert of een ongezond gedrag wel uitvoert) Omgevingsdeterminanten Fysieke omgeving Sociale omgeving

Voorbeelden ‘ik denk dat ik wel voldoende beweeg om gezond te zijn’ ‘ik wil wel meedoen met beweegactiviteiten ‘ik ben gemeente, van plan ommaar 10.000 stappen per dag in mijn ik ken het aanbod te zetten’ niet.’ goede voornemens ‘meer bewegen geeft me een goed gevoel’ Rubensvrouwen waren vroeger de sociale norm Sociale druk om te stoppen met roken ‘ik acht mezelf niet in staat om te stoppen met roken’ ‘ik acht mezelf niet in staat om meer te bewegen’ ‘ik voel me schuldig als ik een hele middag in mijn zetel blijf zitten’ Voorbeelden ‘er zijn geen veilige fietspaden in mijn omgeving’ ‘in mijn vriendengroep vinden we het maar normaal dat je niet rookt.’

Economische omgeving

‘ik kan geen sport-outfit betalen’

Politieke omgeving

‘mijn gemeente is een Gezonde Gemeente’

©VIGeZ, 2015

4

We kunnen dezelfde oefening ook doen voor beweging en opgesplitst per doelgroep (enkele determinanten bij de algemene bevolking, ouderen en kansarmen worden weergegeven). Ouderen Gebrek aan kennis over eigen lichaam, gezondheidsvaardigheden en beweegaanbod Geen beweeggeschiedenis Onvoldoende steun uit de sociale omgeving Gebrek aan een gericht en sprekend aanbod op maat in de buurt

Kansarmen

Algemene bevolking

Niemand uit de sociale woningen is bij een sportclub

Gezondheidsstatus

Geen aangepaste kledij Schuld en schaamte

Teveel andere zorgen

Eigen-effectiviteit In het verleden reeds actief bewogen Sociale en fysieke omgeving (bv. onvoldoende steun van familie, vrienden en sleutelfiguren; minder toegankelijke en bereikbare omgeving voor beweging,…)

Drempelvrees Kostprijs

Gedragsverandering: barrières wegwerken bij mijn eigen doelgroep Pas wanneer je inzicht hebt in deze gedragsdeterminanten van je eigen doelgroep, kan je hierop inspelen om hun gedrag te veranderen. In onderstaande tabel vind je tal van concrete voorbeelden die aangehaald werden tijdens de vormingen van barrières en mogelijke oplossingen. Deze werden niet opgesplitst per doelgroep en dienen ter inspiratie. Het is dus belangrijk om na te gaan welke barrières van toepassing zijn bij jouw doelgroep. Barrières Gebrek aan tijd

Het voordeel niet inzien van meer bewegen Omgeving is niet stimulerend om meer te bewegen (bv. printer vlakbij bureau, de trap is niet gemakkelijk te vinden,…) Eigen kunnen niet goed inschatten ‘Ik kan dat niet’ ‘ik kan dat niet alleen’

©VIGeZ, 2015

Oplossingen De tijd anders invullen (bv. samen een wandeling maken in plaats van samen op café) Het zelf laten ervaren Verhogen van de kennis De omgeving aanpassen (bv. printer op een ander verdiep, vuilbakjes niet naast bureau, trap die in het oog springt,…) - Persoonlijke begeleiding voorzien - (haalbare, kleine) doelstellingen formuleren - Successen benoemen - Voorbeelden van rolmodellen (waarmee zij zich identificeren) die er wel in slagen

5

De verplaatsing, geen vervoer ‘ik geraak er niet’

-

Reputatie van de organisatie (bv. ‘OCMW is enkel voor sukkelaars’) Angst om alleen deel te nemen ‘ik ken er niemand’ ‘ik kan dat niet alleen’ Angst om te vallen

Geïsoleerde personen

       

Drempelvrees Taalbarrière

Verschil in cultuur/leefwereld Kostprijs

Lichamelijke achteruitgang ‘mijn lichaam kan dit niet’

       

  

©VIGeZ, 2015

Inzetten op sociale steun uit de omgeving Activiteiten zo dicht mogelijk bij de doelgroep organiseren Informeren over de verschillende alternatieve vervoerswijzen: carpoolsysteem opzetten, minder-mobielnummer, samen te voet,… Met het project een diverse groep aanspreken. Persoonlijk contact Werken met ‘buddy’s’ en vertrouwensfiguren Laten ervaren Verhogen van de kennis: bewijs geven dat bewegen beschermt tegen vallen Oefeningen aanpassen aan doelgroep Persoonlijk maken Vertrouwen creëren Werken met sleutelfiguren (bv. mantelzorger, familie, postbode inzetten) Samenwerking met organisaties die de doelgroep kennen (bv. vereniging waar armen het woord nemen) Via intermediairs: organisaties aan huis, de huisarts, kinesist,… Persoonlijk contact Tolken Pictogrammen Enkele woorden uit eigen taal Luisteren Empathie tonen Uitlenen stappentellers ipv aankopen Een bon voorzien voor gereduceerd tarief (om niet te stigmatiseren kan deze bon ook ter beschikking gesteld worden aan zij die het niet nodig hebben) Sociale kaart in kaart brengen Kleine succeservaringen benoemen en loven Zoeken naar capaciteiten van de persoon: beweging op maat

6

3. Boost de zelfdeterminatie van jouw doelgroep om hen gemotiveerd te houden Wanneer jouw doelgroep een gezond gedrag stelt, zoals deelnemen aan de beweegactiviteiten, is het nodig om hen gemotiveerd te houden zodat zij blijven deelnemen aan de activiteiten. De theorie van zelfdeterminatie leg uit hoe je dit het best kan aanpakken. Immers, hoe meer zelfdeterminatie, hoe meer motivatie om het (gezonde) gedrag op lange termijn vol te houden.

        

Omdat ik het leuk vind Omdat ik het interessant vind Omdat ik het zinvol vind Omdat ik anders te dik word Omdat ik me anders schuldig voel Omdat ik ervoor betaald word Omdat ik dan een beloning krijg Omdat ik anders gestraft word Omdat ik ‘moet’

Zelfdeterminatie stijgt

Waarom doen mensen wat ze doen?

Hoe meer zelfdeterminatie, hoe meer motivatie om het gedrag op lange termijn vol te houden.

Drie ‘psychologische noden’ kunnen de zelfdeterminatie versterken Om de zelfdeterminatie van jouw doelgroep te versterken, kan je binnen jouw project inzetten op 3 psychologische noden: 1) autonomie, 2) verbondenheid en 3) competentie. In onderstaande tabel vind je tal van concrete voorbeelden die aangehaald werden tijdens de vormingen om de autonomie, verbondenheid en competentie van een doelgroep te vergroten. Deze werden niet opgesplitst per doelgroep en dienen ter inspiratie voor jouw eigen project. Autonomie 

  



Dring niet enkel jouw eigen aanbod op, maar vertrek vanuit de noden van de doelgroep Werk vanuit de sterktes van jouw doelgroep Heb aandacht voor kleine successen en kleine stapjes voorwaarts Zorg voor maatwerk (ook binnen groepswerk kan je aandacht hebben voor individuen) Zorg voor verschillende keuzes: zowel een

©VIGeZ, 2015

Verbondenheid 

   

Bied de mogelijkheid om mensen elkaar te leren kennen (bv. kennismakingsspelletjes in groep), elkaar te ontmoeten,… Zet in op persoonlijke begeleiding Bevorder het sociaal contact Bevorder het groepscontact Stel gezamenlijke doelen bv. groepsuitdaging in online

Competentie    



Maak de resultaten zichtbaar (bv. via online stappentool) Herontdek te kwaliteiten Verhoog de kennis over wat ze kunnen Zet de competentie van mensen uit de omgeving in: bv. verzorgenden, familie van mensen met dementie,… Zelfvertrouwen bijscherpen

7

 

 

individueel als een groepsaanbod Leg geen verplichtingen op, hou het vrijblijvend Vertrek vanuit buurtinitiatieven (ideeën van de mensen zelf) en laat lokale organisaties samenwerken. De stad kan dienen als facilitator die de goede voorbeelden bundelt. Hou rekening met ieders niveau (Bv. via een instaptest) Verhoog de betrokkenheid van jouw doelgroep

 



stappenregistratietool1 met gezamenlijke doel Maak gebruik van rolmodellen Maak gebruik van succesverhalen van personen waarmee men zich identificeert Verleg samen de grenzen

 

Planningsvaardigheden: ondersteunende beweegdagboekjes Realistische doelen stellen

4. Gedragsverandering bevorderen in fasen Mensen doorlopen verschillende fasen om een nieuw gedrag (bv. 10.000 stappen per dag zetten of 8.000 voor 65+’ers) in hun dagelijks leven te integreren. Afhankelijk van de fase waarin jouw doelgroep of een individu zich bevindt, kan je hier anders op reageren om hun te stimuleren naar een nieuwe fase over te gaan.  Fase 1

Fase 2

Voorbeschouwing

Overweging

    

Fase 3

Voorbereiding

Fase 4

Actie

 

1

Fase 5

Behoud

Fase 6

Terugval

  

Persoon heeft geen belangstelling om fysiek actief te zijn Persoon heeft geen enkele intentie om fysiek actief te zijn Persoon vindt het een ‘ver-van-zijn-bed-show’ Persoon is zich bewust dat hij te weinig beweegt Persoon is de voor- en nadelen nog aan het afwegen. Er is een lichte intentie om fysiek actief te zijn, maar het is nog onbepaald wanneer. Persoon heeft de intentie om fysiek actief te zijn in de zeer nabije toekomst Persoon begint plannen te maken, zodat het concreet wordt Persoon tracht het meer bewegen in te bouwen in zijn dagelijks leven Het is nog onstabiel en onzeker De persoon heeft het meer bewegen al gedurende 6 maanden in zijn dagelijks leven geïntegreerd De persoon stopt met zijn nieuwe gedrag, vervalt terug in oude gewoontes

www.10000stappen.be

©VIGeZ, 2015

8

In onderstaande tabel vind je tal van concrete voorbeelden van acties om een doelgroep uit een specifieke fase te bereiken en te motiveren. Deze voorbeelden werden bedacht tijdens de vormingen. Ga voor jouw eigen project na in welke fase jouw doelgroep zich bevindt en laat je inspireren door onderstaande acties. Wanneer jouw doelgroep bestaan uit mensen die zich in verschillende fasen bevindt, is dit fasen-model minder van toepassing. FASE 1: Voorbeschouwing  



 

 

Informeren via een infosessie Beroeren met een persoonlijke getuigenis van een persoon waarmee de doelgroep zich kan identificeren Gebruik maken van quotes, foto’s van inspirerende voorbeelden, en ervaringen van deelnemers bij geschreven communicatie Een ludiek filmpje met een positief verhaal verspreiden Gebruik maken van voorbeeldfiguren met succesverhalen bv. de burgemeester heeft 10.000 stappen na 6 maand ingebouwd in zijn leven. Persoonlijk contact: luisteren, vragen, empathie tonen Thema bewegen (fysiek) koppelen aan andere interesses, zoals cultuur, kunst, vrijetijd,…

FASE 2: Overweging              

Laagdrempelig werken Succesverhalen van evaringsdeskundigen naar boven brengen Positieve groepsdruk Een mini-engagement laten formuleren: een eerste stap laten zetten Eerlijk en goed gesprek hebben Inzetten op initiatielessen Persoonlijk gesprek en aftoetsen van interesses Laten proeven Activiteit op een open plek organiseren “toekijken mag” Een vriend(in) moedigt aan Succesverhaal/filmpje in wachtzaal van WGC Huisarts of kiné inzetten Barrières en mogelijkheden bespreken Concrete afspraken maken

©VIGeZ, 2015

FASE 3: Voorbereiding             

Een buddy zoeken (om barrières weg te werken) Mensen persoonlijk uitnodigen Beweegdagboekje in 10.000-stappentellerpakket Beweegtips Zelf stappenroutes maken (met aanduiding van aantal stappen) Oefenprogramma van EVV aanbieden Verschillende meetpunten (jaar 1 – jaar 2) Rustbanken plaatsen Outdoor fitness toestellen Samen breien Hometrainer aanbieden SMS sturen ter herinnering van de activiteit Gratis aanbieden van startmoment

FASE 4: Actie           

Beweegtips en herinneringen Stappenteller als bewustmaker en beloning Belonen: afsluiten met een drankje en lekkers Zichtbaar maken: fotomuur Resultaten in the picture zetten: persoonlijke verhalen Sociale contacten bevorderen: inzetten op groepsbinding Opvolging tijdens project Vaste lesgever als vast aanspreekpunt Stappen rond de wereld als 10.000-stappenclash. 100e deelnemer belonen. Clash tussen verschillende organisaties Een gezamenlijk groepsdoel voorop stellen

9







 

Bv. wandelen met gids,  tentoonstellingsroute, kubb-spel  integreren in wandeling,… ‘nulmeting’ bij persoon doen zodat hij/zij zich bewust wordt van de situatie. Bv. begintest bij Elke stap telt. Verkenning doen van de noden, behoeftes en interesses bij de doelgroep via: focusgroepen, tijdens sociale aangelegenheden,… Met een wandelgroepje uit één organisatie op de koffie gaan bij een andere organisatie. Zo leren de wandelaars de andere organisatie kennen en leren de leden van de andere organisatie het wandelgroepje kennen. Gebruik maken van publieke ruimtes zodat de zichtbaarheid van de actie vergroot wordt. Tijd maken voor ‘babbeltjes’. Bv. tijdens dansmomenten die openstaan voor iedereen ook luisteren naar de mannen die op de stoel blijven zitten.

Stap voor stap Gesprek met gezondheidscoach

    

©VIGeZ, 2015

Concrete beeldvorming scheppen over de activiteiten en omgeving Koken met vergeten groenten Extra opportuniteiten zoeken om extra stappen te zetten Activiteiten zo centraal mogelijk houden Toegankelijkheid naar activiteiten faciliteren: prijs, in de buurt, reclame, instapdrempel, terugkerend en flexibel (bv. fietsdeelsystemen,…)

    

Eigen traject opbouwen: iedere week een nieuwe fiche Samen deelnemen aan een actie Afsluiten “in style” Stempelkaart  prijs Iets herkenbaars (bv. een badge, een groepsnaam) om groepsgevoel te stimuleren.

10

5. Meer lezen en weten Ben je getriggerd om nog meer te weten? Hieronder alvast enkele tips. Basisopleiding gezondheidsbevordering bij VIGeZ In deze opleiding maak je kennis met de belangrijkste modellen van gedragsverandering en toegepaste principes van gezondheidsbevordering. De gezondheid van mensen bevorderen is geen evident gegeven. Gedrag verander je niet in een handomdraai, en dat geldt ook voor de omgeving waarin we leven. Je leert in de opleiding hoe je op een wetenschappelijk onderbouwde wijze een project kan opzetten om mensen gezonder te maken. Momenteel kan worden ingeschreven voor de basisopleiding in het najaar van 2015. Meer informatie: www.vigez.be/opleiding Website Gezonde Gemeente Op www.gezondegemeente.be/succesfactoren vind je heel wat praktische informatie over o.a. op maat werken van specifieke doelgroepen, een wijkgerichte aanpak en het betrekken van inwoners. Handboeken 

Brug J. et al. (2012) Gezondheidsvoorlichting en gedragsverandering: een planmatige aanpak. Koninklijke van Gorcum. Dit handboek gaat over planmatige bevordering van gezond gedrag om zo de gezondheid te verbeteren. De auteurs behandelen theorieën over het ontstaan van gedrag en theorieën en methodieken voor gedragsverandering. Deze worden vervolgens vertaald naar de praktijk. Dit handboek is bestemd voor iedereen die zich professioneel met gezondheidsvoorlichting en –bevordering van gezond gedrag bezighoudt of gaat houden.



Scheerder G. et al. (2003) Projecten voor gezondheidspromotie: een handleiding voor kwaliteitsvol werken. Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie. Dit handboek is bedoeld als ondersteuning bij het opzetten en uitvoeren van projecten voor gezondheidspromotie. Naast een afbakening, de basisprincipes en strategieën van gezondheidspromotie, kwaliteit en projectmatig werken, wordt rum ingegaan op de verschillende fasen in de planning en uitvoering van een project. Dit handboek richt zich tot alle personen en organisaties in Vlaanderen die projecten voor gezondheidspromotie opzetten en bekommerd zijn om de kwaliteit van hun werk.

©VIGeZ, 2015

11