Hoe de mogelijkheden van het platte dak duurzaam exploiteren?

RENOSCRIPTO

68

RONDE TAFEL

De vierde week van juli was het raak. Een kleine hittegolf drong ons landje binnen en wij Belgen veerden massaal recht om richting kust een file te veroorzaken. Ik liet de drukte aan me voorbij gaan en sprong op mijn fiets richting Oudenaarde. Wat Vlaamse Ardennen en de conditie wat aanscherpen. Zalig. Nadien ontspande ik bij een vriend op zijn terras. Met een ijsgekoelde cocktail en wat hapjes onder de luifel vertelde hij me over zijn groendak. Een weelderig bloemenpark dat hij zelf op zijn plat dak had gezaaid. Wat potgrond erop en klaar is kees. Alleen die afwatering lukte niet altijd. Rustig nippend van mijn drankje fronste ik de wenkbrauwen en realiseerde me… Zoals mijn maat zijn er honderden die ‘wel eens iets’ met hun platte dak willen doen. Om alvast u, architecten en bouwheren, te overtuigen van een doordachte en professionele aanpak omtrent het platte dak organiseerden we dit rondetafelgesprek.

Hoe de mogelijkheden van het platte dak duurzaam exploiteren?

RONDE TAFEL

Doordachte dakinvestering verdient zichzelf terug Frank Vanhove, Foamglas Building: “Het platte dak zit al enkele jaren in de lift. Meer en meer bouwers kiezen het als bekroning voor hun woning, al dan niet in combinatie met andere daktypes zoals het zadeldak of een gebogen dak. De reden van dit succes? De vele mogelijkheden, de hoogkwalitatieve producten en de verbeterde technieken en systemen. Het kennisplatform ‘De Vijfde Gevel’ bundelt de kennis van de verschillende technieken en wil de talrijke mogelijkheden uitdragen naar architecten en bouwheren. Onder meer De Boer en Foamglas zijn lid van dit kennisplatform. Waar het dak vroeger stiefmoederlijk behandeld werd en niet de aandacht kreeg die het verdiende, zien we dat steeds meer architecten en bouwheren overtuigd raken van het feit dat een doordachte dakinvestering heel wat interessante voordelen te bieden heeft. Met hoogwaardige materialen, nieuwe technologieën, het inzetten van professionals en ontzorging achteraf is een dak een duurzame investering met een erg hoge levensverwachting.” Marc Geerts, Soprema:“Investeren in een dak is investeren in comfort. Problemen worden tot een absoluut minimum beperkt. En ook op de energiefactuur wordt flink bespaard. Thermische isolatie en zonnepanelen zorgen voor een energiebesparing en -opbrengst. De ecologische voe-

tafdruk verkleint zo aanzienlijk. Op lange termijn betaalt het dak zichzelf dus terug. De return on investment is véél groter dan de initiële investeringskost.” Eerste voorwaarde: kwalitatieve waterdichting Etienne Naulaerts, Derbigum:“Hét grote probleem van het platte dak is de waterdichting. Niet verwonderlijk, want een plat dak krijgt het hard te verduren. In de winter ligt het onder een laag ijzel en ‘s zomers kunnen de temperaturen aan het dakoppervlak oplopen tot boven de 50 °C. Door deze temperatuurschommelingen, mag het niet verbazen dat een dakbedekking na verloop van tijd barsten vertoont, wat nadelige gevolgen kan hebben.” Dirk Van de Waeter, De Boer: “Gelukkig bestaan er afdoende,

69

duurzame dakafdichtingen waarop een architect beroep kan doen. Bitumineuze afdichtingen liggen nog steeds goed in de markt en zijn er de afgelopen jaren sterk op vooruitgegaan. Het oudere geblazen bitumen werd vervangen door meer degelijke polymeerbitumen, gewapend met polyester of composiet. We onderscheiden de plastomeermengsels (APP) en de elastomeermengsels (SBS). SBS-polymeren zijn soepeler en kleven beter dan APP-polymeren, die dan weer uv-bestendig zijn. Ze hoeven geen beschermende ballastlaag zoals de SBS-dakrollen.” Rudy Evens, Tectum: “Kunststoffen zijn een alternatief voor de bitumineuze afdichtingen. EPDM is de bekendste. Voor de meeste particuliere daken wordt dit in één stuk gelegd zodat je een naadloze dakafdichting krijgt. Interessant omdat de meeste problemen zich juist voordoen aan de verbindingsnaden. Voor grotere oppervlaktes is EPDM verkrijgbaar in rollen. De bevestiging gebeurt dan mechanisch of via verlijming. Pvc leg je niet in één stuk, maar in banen. Je kan de naden lijmen of met hete lucht lassen. De kunststofmembranen worden losliggend, gelijmd of mechanisch geplaatst op de ondergrond.” Tot slot zijn er dakafdichtingen zoals polyester en polyurethaan die je op het dak kan spuiten. Interessant bij sommige renovaties, maar ze vergen een vakkundige plaatsing. Bovendien

RENOSCRIPTO

RENOSCRIPTO

70

RONDE TAFEL

Etienne Naulaerts (Derbigum)

Marc Geerts (Soprema)

Danny Pauwels (Atab)

Rudy Evens (Tectum)

duurt het even voor ze vorst- en regenbestendig zijn. Eric Deckers, Soprema: “Nadeel bij kunststofafdichtingen is dat er geen minimumdikte door het WTCB is bepaald. Waar dit voor bitumen wel het geval is. Dit kan ervoor zorgen dat sommige aannemers en dakdekkers, omwille van prijsdruk, kiezen voor een onvoldoende dikte. Om dit tegen te gaan, pleiten we voor een verplichte ondergrens die wordt opgelegd door de bevoegde instanties. Dit zal een belangrijke impact hebben op de schadeclaims. En zorgen voor een beter preventief beleid.” Tweede voorwaarde: inspelen op nieuwe bestemming Frank Vanhove, Foamglas Building:“Naast weersomstandigheden en energieverlies is er een andere belangrijke reden waarom de totale dakopbouw aan de hoogst haalbare kwalitatieve normen moet voldoen: het krijgen van een nieuwe bestemming van het platte dak. Denken we maar aan dakterrassen, daktuinen, groendaken, parkeerdaken, zonnepanelen,…Vele daksystemen zijn niet voorzien op mogelijke

Frank Vanhove (Foamglas Building)

Dirk Van de Waeter (De Boer)

nieuwe bestemmingen in de toekomst. En wie niet goed oppast, beschadigt het dak met alle nadelige gevolgen vandien.” “De rol van de aannemer is hierin erg groot. Wie een performante dakopbouwwil realiseren, moet over de juiste vakkennis en ervaring beschikken. Net zoals we tijdens de vorige rondetafelgesprekken hoorden, zijn er nog teveel ‘vakmannen’ die zich aan deze discipline wagen zonder over de nodige adelbrieven te beschikken. Zo merken we, bijvoorbeeld, dat heel wat plaatsers van zonnepanelen geen enkel benul hebben waarmee ze bezig zijn. De meeste fabrikanten stellen een onderbouwde ondersteuning ter beschikking van dakaannemers. Hier kan nog meer gebruik van worden gemaakt om tot nog kwalitatievere oplossingen te komen.” Bouwbudget Danny Pauwels, Atab: “Het bouwbudget is vaak een bepalende factor. Vaak wordt er gekozen voor de aannemer die zijn diensten het goedkoopste aanbiedt. Hier is het belangrijk dat de offertes goed vergeleken

Eric Deckers (Soprema)

worden met mekaar, zodat dit niet ten koste gaat van de kwaliteit. Wij als fabrikanten kunnen hier een belangrijke rol inspelen door de nodige documentatie, technische fiches en advies ter beschikking te stellen. Op deze manier zorgen we ervoor dat voor elke dakconstructie met zijn specifieke functies de juiste opbouw geadviseerd wordt. En kunnen fouten vermeden worden.” Marc Geerts, Soprema: “In de bouw is een compromis niet mogelijk, de basis moet goed zitten. Wie toekomstige mogelijkheden op het dak wil vrijwaren, kiest voor een structuur die toelaat om later probleemloos extra functies te integreren. Stem dus de opbouw van het platte dak af op wat je ermee wil doen: zowel de functies binnen als buiten. En hou rekening met mogelijkheden in de toekomst. Een dak dat later kan worden ingericht als een dakterras moet een andere kwaliteit genieten dan een dak dat gedurende zijn hele levensduur zal worden gebruikt als afdekking van een goederenloods.” Rudy Evens, Tectum: “Hiermee rekening houden doe je best al van bij

RONDE TAFEL

Opbouw van het platte dak Voor de opbouw van een plat dak zijn er twee veelgebruikte systemen: het warme dak en het omkeerdak. Beide verschillen van elkaar door de plaats van de isolatie ten opzichte van de afdichting. Het koude dak, dat vroeger werd toegepast, wordt nu ten strengste afgeraden. In dit systeem bleef er tussen de isolatie en de dakafdichting een luchtlaag vrij. Tegenwoordig grijpt met vooral naar het warme dak. Hierbij wordt het platte dak van een isolatielaag voorzien bovenop de draagstructuur, zonder een luchtspouw. De isolatie wordt bedekt met het dichtingsmembraan. In de meeste gevallen wordt er een dampscherm geplaatst tussen de draagstructuur en de isolatie. Bovenop de dichting wordt er al dan niet een ballast voorzien. Dit systeem heeft het voordeel dat de dakvloer door de isolatielaag beschermd wordt tegen sterke temperatuurschommelingen waardoor het risico van scheuren in de dakvloer kleiner wordt. De isolatie bewaart al haar thermische eigenschappen en bij zware draagstructuren verhoogt de thermische inertie van het lokaal. Ook is het plaatsen van isolatie in afschot eenvoudiger en de kans op plasvorming en algengroei kleiner. Het nadeel is dat het membraan grote temperatuurschommelingen ondergaat en bij een renovatie sowieso moet worden vernieuwd. Eventueel kan het gebruikt worden als dampscherm. Omgekeerde dak Op een omgekeerd dak komt onder de isolatielaag een dichtingsmembraan dat tegelijk doet dienst als dampscherm. Bovenop de isolatie wordt een ballastlaag aangebracht. Het beschermt de isolatie tegen windzuigkrachten, thermische schokken en UV-stralen. Bij renovaties is het omgekeerd dak een alternatief. Het bestaande dichtingsmembraan kan behouden blijven. En je kan zonder veel problemen isolatie en een ballastlaag voorzien als de dakafdichting nog in goede staat is. Op voorwaarde dat de bestaande draagstructuur het extra gewicht van de ballastlaag kan opvangen. Ook dient de bestaande dakopstand voldoende hoog te zijn om de extra opbouwdikte op te vangen; anders dient deze verhoogd te worden om een goede aansluiting van de dakdichting te verzekeren. Defecten aan de afdichting zijn wel moeilijker op te sporen. Als door ernstige lekken de isolatie beschadigd is, moet de hele dakopbouw eraf en vervangen worden. Dan is een klassiek warm dak aangeraden. Het is bovendien aan te raden om een minimum afschot van 1,5 cm/meter (1,5%) te voorzien om het hemelwater makkelijk af te voeren. Een ander min-

punt van een omgekeerd dak is dat je meer warmteverlies hebt bij dezelfde isolatiedikte als een warm dak: slechts 80% van de initiële isolatiewaarde. Als isolatiemateriaal komen enkel XPS-panelen in aanmerking. Bij een omgekeerd dak kunnen ook problemen ontstaan met het ter plaatse houden van de isolatieplaten en zijn koudebruggen moeilijk te vermijden aan de randen. De bovenzijde van het omkeerdak moet altijd dampopen zijn zodat het vocht dat in de dakopbouw aanwezig is kan uitdrogen in de zomerperiode. Anders krijg je vocht in de isolatie en verliest het dak zijn isolerend vermogen. Compactdak, voor platte daken met houten dakvloeren Sinds kort is er ook een derde soort dakopbouw voor platte daken met houten dakvloeren: het compactdak. Bij een compactdak wordt het isolatiemateriaal tussen het dampscherm en de liggers van de dakvloer geplaatst. Deze dakopbouw lijkt op deze van het vroegere koude dak, maar het grote verschil is dat de ruimte tussen de draagbalken volledig wordt gevuld met thermische isolatie. Dit levert enkele interessante mogelijkheden op. Zo kan je de thermische isolatie kwijt in de beschikbare ruimte tussen de liggers, is de continuïteit van de luchtdichtheid van de gebouwschil eenvoudiger te realiseren en de schade aan het dampscherm makkelijk te herstellen. Er zijn ook nadelen: een dergelijke dakopbouw verhoogt het risico op inwendige condensatie van de binnenlucht. Een goede dampdichtheid langs de binnenzijde is dan ook onontbeerlijk. Ook kan er bij een compactdak sneller bouwvocht ingesloten worden in het dakcomplex. De houten dakconstructie en de dakafdichting worden doorgaans door verschillende aannemers uitgevoerd, waardoor de dakconstructie langer blootgesteld wordt aan de weersomstandigheden. Verder kan het houtwerk een hoog houtvochtgehalte bezitten indien het snel na de houtverduurzaamheidsbehandeling geplaatst werd. Een compactdak kan een goede oplossing zijn voor renovaties waarbij er onvoldoende dakopstandhoogte beschikbaar is. Maar om een performant compactdak te realiseren, moet er tijdens en na de werken aan heel wat voorwaarden voldaan worden. Zowel de opvatting als de uitvoering van een dergelijke dakopbouw vereisen een specifieke deskundigheid, aanpak en ervaring. En het blijft hoe dan ook een koud dak. Een warme- of omkeerdakopbouw biedt op dit ogenblik nog steeds de beste garantie om vochtproblemen uit te sluiten.

71

RENOSCRIPTO

RENOSCRIPTO

72

RONDE TAFEL

het ontwerp. De rol van de architect is hierin primordiaal. Zeker als hij zijn rol als designer wil opnemen. Het juist inschatten van de mogelijkheden hangt af van de verbeelding van zowel architect als bouwheer.”

regelmatig dakonderhoud verlengt de levensduur van je dak fors. Wie kleine mankementen op voorhand kan detecteren en verhelpen, vermijdt een forse investering in de toekomst.”

“Het is onze taak als fabrikanten om architecten, aannemers, onderaannemers en bouwheren bij te staan in het maken van de juiste keuzes. Om de juiste informatie ter beschikking te stellen, evenals de nodige technische voorlichting en opleidingen.”

“Hoewel vele gebouweneigenaars zich hiervan bewust zijn, zien we dat in de praktijk slechts een kleine minderheid een jaarlijks onderhoud echt laat uitvoeren. Nog steeds geldt het adagio: het mag niets kosten. Een gemiste kans die zich jaren later vertaalt in een nieuwe en dure dakrenovatie. Er zijn bedrijven die echter van de noodzaak overtuigd zijn en die één of tweemaal per jaar hun daken verplicht laten controleren. In dit opzicht is de deskundigheid van de dakinspecteurs belangrijk. Men moet weten waar de pijnpunten liggen.”

Duurzaamheid van meer dan 30 jaar Danny Pauwels, Atab: “Door hoogkwalitatieve materialen, een lange levensduur en het inspelen op mogelijk veranderingen in de toekomst, scoort het platte dak hoog op het vlak van duurzaam bouwen. Belangrijk, want duurzaamheid weegt steeds sterker door.” “Een mooi voorbeeld is het PPSproject ‘Scholen van Morgen’. Een grootschalige inhaaloperatie op het vlak van onderwijsinfrastructuur in opdracht van de Vlaamse Regering. Met als doelstelling om meer dan 200 schoolgebouwen te bouwen of te renoveren tot een inspirerende leeromgeving. Met aandacht voor duurzaamheid, milieuvriendelijkheid en modern comfort: thermisch, akoestisch, luchtkwaliteit,…. Scholen van Morgen is een DBFMprogramma dat zowel het ontwerp (Design), de bouw (Build), de financiering (Finance) als het onderhoud (Maintain) van de scholen omvat. En dit gedurende 30 jaar.” “Een gegarandeerde duurzaamheid van 30 jaar is erg lang. Voor elk aspect in een gebouw. Maar omdat het aspect onderhoud in het project vervat zit, moeten ook de beste platte daken aan deze duurzaamheidsvoorwaarde kunnen voldoen.” Regelmatig dakonderhoud Dirk Van de Waeter, De Boer:“Een

Etienne Naulaerts, Derbigum:“Ook veiligheid is belangrijk. Daken moeten goed bereikbaar zijn. Zowel tijdens de inspectie als tijdens het plaatsen of renoveren van het dak moet de veiligheid gegarandeerd zijn. Wij als fabrikanten zijn medeverantwoordelijkheid om het risico op ongevallen te minimaliseren. Denk maar aan lichtere dakrollen, snelle en makkelijke asbestverwerking,… Wel moeten erover waken dat we niet overreguleren, zoals dat in Nederland het geval is.” Rudy Evens, Tectum:“Wat de regelgeving over het dak betreft, zien we dat ook in de bouw de wereld is kleiner geworden. Steeds meer architecten en aannemers werken op Europese of zelfs internationale schaal. De bestaande regelgeving is hier niet op aangepast. Ieder land heeft zijn eigen voorschriften, zijn eigen beschrijvingen. Wat zorgt voor een ingewikkeld administratief kluwen. Een fout is zo snel gemaakt.” “We pleiten voor het oprichten van een Europese instantie die deze regelgeving in één keurs-

lijf giet. Maar waarbij er wel rekening gehouden wordt met de specifieke situatie van elk Europees land. Zoals vochtigheid, regenval, temperatuurschommelingen,…” Cradle to cradle Eric Deckers, Soprema: “Een andere, belangrijke vraag op het vlak van duurzaamheid is wat er gebeurt na een levensduur van 30 jaar of meer? Het cradle to cradle principe moet ook na deze termijn worden toegepast. Grondstoffen die gebruikt zijn, moeten makkelijk gerecupereerd en herbruikt worden.” Etienne Naulaerts, Derbigum: “We merken dat dit vooral een bezorgdheid is van overheidsinstanties en bedrijven die zich een groen imago aanmeten. De meeste bouwheren huldigen pas groene principes als dit geen negatieve impact heeft op hun portemonnee.” “Dat wil niet zeggen dat wij als fabrikanten en architecten onze maatschappelijke verantwoordelijkheid moeten ontlopen. Wanneer we niet duurzaam omspringen met onze grondstoffen, hypothekeren we de toekomst van de Aarde en toekomstige generaties. Het is onze taak om duurzame producten en systemen te ontwikkelen. Van wieg tot wieg. Gelukkig worden we hierin ondersteund door de overheid die met subsidies het nemen van doordachte ecologisch verantwoorde investeringen aanmoedigt.” Dirk Van de Waeter, De Boer: “Deze subsidies moeten echter mijns inziens gereserveerd zijn voor producten en systemen die hun ecologisch nut bewezen hebben. Tegenwoordig zien we een wildgroei aan producten die net dat tikkeltje extra ‘groen’ zijn. Of beweren te zijn. Denk maar aan CO2-absorberende systemen, lichtkleurige daken,... Het nut van deze ecologische marketing is vaak minimaal of onvoldoende bewezen.”

RONDE TAFEL

Frank Vanhove, Foamglas Building: “Toch moeten dergelijke innovaties ondersteund worden. Maar misschien nog niet via het systeem van bouwsubsidies. Deze kunnen pas komen nadat het systeem zijn nut heeft bewezen bij early adapters.” Danny Pauwels, Atab: “Het is onjuist te stellen dat lichtkleurige daken en/of daken met luchtzuiverende eigenschappen extra worden gesubsidieerd. Juist in een traditionele sector zoals de bouw is het belangrijk deze innovatieve producten en systemen te ondersteunen en te promoten.” Wetenschappelijk onderbouwde certificaten Steeds meer bouwheren doen inspanningen om tot een duurzaam project te komen. Steeds vaker willen zij dit gevaloriseerd zien door een erkend certificaat. Dit vergt een evaluatie-instrument op het vlak van energieverbruik, gebruikte materialen, geproduceerd afval,…

Danny Pauwels, Atab: “Een van de meest gevestigde en betrouwbare labels is deze van het Britse Building Research Establishment (BRE). Deze instantie ontwikkelde de Environmental Assessment Method (BREEAM). Ook andere methodes zoals LEED uit de Verenigde Staten en DGNB uit Duitsland zijn erg betrouwbare certificaten. Alle drie zijn ze breed toepasbaar en wetenschappelijk sterk onderbouwd.” “In een eerste fase, de preassessment, wordt afgetoetst welk potentieel het project heeft. Beslist de klant om zich te registreren, dan wordt het bewijsmateriaal verzameld: plannen, technische beschrijvingen, testrapporten,… Dit alles is nodig voor het toekennen van de credits. Op basis hiervan wordt een beoordelingsrapport opgesteld. BRE certificeert het project na een geslaagde kwaliteitscontrole. De lat ligt hoog, duurzaamheid verdient erkenning.”

73

Deelnemers rondetafelgesprek Wij danken graag alle deelnemers aan het rondetafelgesprek. Verder in dit magazine stellen zij hun producten voor. Indien je vragen of opmerkingen hebt, kan je hen steeds contacteren via onderstaande gegevens: Atab: Danny Pauwels, Project Manager, [email protected] De Boer: Dirk Van de Waeter, Sales & Marketing Manager, [email protected] Derbigum: Etienne Naulaerts, Technical Department Project Manager, [email protected] Foamglas Building: Frank Vanhove, Managing Director Benelux, [email protected] Soprema: Marc Geerts, Commercial Director, [email protected] & Eric Deckers, Marketing & Communications Manager, [email protected] Tectum: Rudy Evens, CEO, [email protected]

RENOSCRIPTO