Het Westerse en het Joodse huwelijk

Cederic Poels & Glenn Fets Xios, 2010-2011

ERFGOEDEDUCATIE

Het Westerse en het Joodse huwelijk Cederic Poels & Glenn Fets

Het Westers huwelijk 1

Inleiding

Het huwelijk is en blijft nog altijd een belangrijk gebeuren in een mens zijn leven. We dromen allemaal van die persoon waarmee we ons leven willen delen. Voor deze belangrijke dag in ons leven, bereiden we dan ook een mooie trouwdag voor. Elke huwelijksdag verschilt van een andere, meestal regelt het bruidspaar zelf hun dag maar allen houden ze ongetwijfeld rekening met de rituelen of gebruiken en de symbolen van het huwelijk.

2

Huwelijksvormen

Het aanstaande bruidspaar kan kiezen voor een burgerlijk huwelijk gevolgd door een kerkelijk huwelijk of voor enkel een burgerlijk huwelijk. Als het bruidspaar gelooft in de kerk, kiezen ze meestal voor een burgerlijk huwelijk gevolgd door een kerkelijk. Maar het bruidspaar kan ook kiezen om enkel voor de wet te huwen. Alles is afhankelijk van de wil van de bruid en bruidegom.

2.1

Het kerkelijk huwelijk

Dit is een verbintenis binnen de christelijke traditie tussen man en vrouw. Hun liefde wordt bezegeld in het bijzijn van God en zijn gemeente of gemeenschap. Het huwelijk behoort tot een van de zeven sacramenten binnen de Katholieke Kerk. De huwelijkssluiting vindt meestal plaats tijdens een eucharistieviering.

2.2

Het burgerlijk huwelijk

Het burgerlijk huwelijk is het wettelijke huwelijk en vindt plaats meestal in een stadshuis of gemeentehuis. Dit huwelijk is rechtsgeldig in tegenstelling tot het kerkelijk huwelijk. Het is ook een verbond tussen twee personen. Dit wordt vastgelegd in een huwelijksakte opgemaakt door de ambtenaar van Burgerlijke Stand. Verder wordt er ook een trouwboekje meegegeven waarin latere kinderen in kunnen worden opgenomen.

Cederic Poels & Glenn Fets |

2

3

Symbolen van het huwelijk

3.1

De ringen

3.1.1

De verlovingsring

Deze ring wordt gegeven bij het ten huwelijk vragen van de vrouw. Het staat symbool voor de formele belofte die je aan elkaar doet om binnen aanzienbare tijd met elkaar te huwen. De voorloper van de traditionele verlovingsring was al bekend bij de oude Grieken. Het was vaak een ring die aan de vrouw gegeven werd voor het huwelijk maar soms was het ook gewoon een vriendschapsring en volgde er niet altijd een huwelijk. Tijdens de Middeleeuwen werden er in de lagere klassen verlovingsringen uitgewisseld gemaakt van gevlochten haar van elkaar. Later konden in West-Europa enkel de mensen van adel zich een verlovingsring veroorloven. De ringen werden gemaakt van zilver en overdreven versierd.

3.1.2

Trouwring

De ringen zijn cirkelvormig, het heeft geen begin of einde net als de tijd. Men noemt dit de eeuwige cirkel, wat symbool staat voor eeuwigheid. De trouwring is dus op zijn beurt het symbool voor de eeuwige verbondenheid tussen man en vrouw. Verder heeft het gat in de ring ook nog een betekenis. Deze staat symbool voor de doorgang naar alle gebeurtenissen in het leven van de drager. Binnen het christelijk huwelijk is dit een belangrijk gegeven maar het heeft echter geen religieuze betekenis. Het is hier enkel het symbool van de belofte van de eeuwige liefde aan elkaar. Symbool van verbintenis met elkaar. De geschiedenis van de trouwring is mysterieus en begon aan de weelderige oevers van de Nijl bij de oude Egyptenaren. De Nijl werd brenger van geluk en leven aan het volk van de Farao's en er groeiden planten langs de oevers. De eerste trouwringen werden vervaardigd van deze planten: biezen, riet en papyrus. Het waren meestal gevlochten ringen. Maar bijna 5000 jaar geleden werden hier niet alleen ‘natuurlijke’ ringen gemaakt maar ook ringen uit goud en zilver gefabriceerd.

Ringen gemaakt uit ivoor, hennep, bot en leer. Cederic Poels & Glenn Fets |

3

De oude Egyptenaren dachten dat vanuit de ringvinger van de linkerhand de ‘Vena Amoris’ (de ader van liefde) rechtstreeks naar het hart liep. Sommige mensen dragen daarom nog steeds hun trouwring aan de linker ringvinger. Maar vaak was het niet alleen een symbool van verbondenheid maar ook een symbool van weelde en status van degene die ze droegen. De Romeinen namen dit gebruik later over. Maar pas in de 3e eeuw na Chr. vervingen ze hun ringen van ijzer en brons in goud en zilver. Trouwringen hadden in de tijd van de Romeinen een sleutel als teken dat de vrouw zowel de man zijn hart had gestolen maar ook dat zij recht had op de helft van zijn bezittingen.

De sleutel-trouwring van de Romeinen.

De huidige moderne trouwringen. Meestal uit zilver of goud.


4

3.2

De huwelijkskaars

Tijdens de huwelijkmis wordt aan het koppel gevraagd de huwelijkskaars samen aan te steken. Deze kaars is een teken van het vuur van de liefde dat eeuwig moet blijven branden. Dit hoeft niet noodzakelijk enkel te gebeuren bij het kerkelijk huwelijk. Een nieuwe trend bij het wettelijk huwelijk is de trouwkaars. Bruid en bruidegom hebben elk hun kaars. Deze steken ze eerst elk apart aan. Daarna gaan ze samen met deze twee kaarsen hun trouwkaars doen branden. Het ontstaan van de huwelijkskaars is onzeker. Vele schrijvers beweren dat deze kaars ongeveer 30 tot 40 jaar oud is. Vele beweren dat de kaars voor het eerst zijn intrede maakte in Protestantse huwelijksvieringen.

3.3

Elkaar de hand geven

Tijdens de huwelijksvoltrekking wordt aan het koppel gevraagd elkaar de hand te geven. Ze spreken hiermee het vertrouwen in elkaar uit.

3.4

Kledij bruid

3.4.1

De bruidsjurk

De klassieke kleur voor een bruidskleed is wit, deze kleur staat voor de onschuld en de maagdelijkheid van de bruid. Verder is er het stof waaruit het kleed bestaat. Een zijde of satijnen jurk brengt ongeluk en een fluwelen kleed zou armoede garanderen. Verder mag de bruidegom de bruid ook niet zien in haar bruidsjurk voor de plechtigheid want dit zou ongeluk brengen. De traditie van de witte bruidsjapon is ontstaan in de Engelse monarchie. Door de trouw van Koningin Victoria is er de witte lange bruidsjurk zoals we hem vandaag kennen. Koningin Victoria droeg een witte trouwjurk op haar trouw met Albert van Saksen in 1840. De witte bruidsjurk was in die tijd meer een teken van rijkdom en klasse. Wanneer de industriële revolutie haar intrede maakt en er verschillende ‘warenhuizen’ ontstaan, kunnen meerdere vrouwen hun droom waarmaken en een nieuwe witte bruidsjurk veroorloven. In 1920 was het modehuis Coco Chanel degene die de witte korte bruidsjurk introduceerde. Maar door de twee wereldoorlogen was het niet meer zo simpel om een jurk te kopen enkel voor het huwelijk. Dus vele vrouwen kochten een witte jurk maar verfde deze na het huwelijksfeest bijvoorbeeld blauw zodat ze deze nog konden afdragen. Maar door het huwelijk van Grace Kelly met de prins van Monaco is er terug aandacht voor de bruidsjurk. Zij droeg een witte zijden bruidsjurk met kant afgewerkt.


5

Koningin Victoria

3.4.2

Grace Kelly

Sluier

Een sluier staat symbool voor onderdanigheid. De bruid draagt de sluier over het gezicht tot na de huwelijksvoltrekking. Dan kan de bruidegom deze optillen. Of de bruid kan ook de sluier zelf optillen en dan staat het symbool voor zelfstandigheid. De sluier zou uit de klassieke oudheid stammen. De sluier zou de bruid beschermen tegen boze geesten. Eens getrouwd, kon de sluier worden opgetild want vanaf dan beschermde haar man haar tegen deze geesten. Later werd het ook een symbool voor maagdelijkheid.

3.4.3

Something old, something new, something borrowed, something blue

Iets ouds, iets nieuws, iets geleend en iets blauws. Iets ouds vertegenwoordigd het verleden, het moet wel komen van een vrouw die zelf gelukkig getrouwd is. Iets nieuws staat dan weer voor de toekomst. Iets geleend dragen van een naast iemand zou dan weer betekenen dat je een toekomst vol weelde tegemoet gaat. De kleur blauw staat symbool voor trouw.


6

3.5

Het bruidsboeket

Het boeket bestaat meestal uit mooie bloemen. Deze bloemen kunnen symbool staan voor de liefde. Als het boeket bestaat uit verschillende kleurrijke bloemen stijgt de symbolische waarde van het boeket. Meestal bestaan bruidsboeketten uit witte bloemen, deze staan door hun kleur symbool voor de reinheid. Verder is het nog belangrijk dat de bruidegom het boeket uitkiest en deze aan zijn bruid geeft. Tot aan de huwelijksvoltrekking draagt de bruid het boeket in de rechterhand, erna in de linkerhand. In de oudheid werd het eerder anders gedaan, niet in de hand gedragen maar in het haar gestoken of aan de jurk vastgemaakt. Ook werden er niet alleen bloemen gebruikt maar ook kruiden zoals knoflook, bieslook en dille. Dit was in een poging om de boze geesten af te schrikken.

3.6 Witte duiven Na het voltrekken van het huwelijk worden er vaak een koppeltje witte duiven losgelaten. Vaak voor de deur van de kerk. Een koppeltje witte duiven staat symbool voor de liefde en trouw. Ook wel tortelduifjes genoemd. Duivenparen verwijzen naar de ware liefde vermits deze samen hun eieren uitbroeden en ze blijven als koppel bij elkaar. Het loslaten van witte duiven werd in het oude Egypte reeds gedaan.


7

3.7

Bruidskinderen

Wanneer de bruid de kerk of het gemeentehuis binnenkomt wordt ze vaak voorafgegaan door bruidsmeisjes of bruidsjonkers. Vroeger waren het meestal bruidsmeisjes die de bruid vergezelden maar tegenwoordig zien we ook veel jongetjes. Deze zijn vaak kinderen uit de familie. Deze kinderen vervullen wel degelijk een specifieke rol. Ze geven het huwelijk niet alleen een frisse en vrolijke toets maar staan wel degelijk symbool voor de jeugd en zuiverheid. De geschiedenis van het bruidsmeisje situeert zich in het begin van de Romeinse tijd. Toen vergezelden de bruidsmeisjes de bruid naar de stad van de bruidegom. Deze stoet van idem geklede bruidsmeisjes moest de bruid in haar tocht beschermen tegen schurken of wraakzuchtige vrijers of tegen het stelen van haar bruidsschat. De Westerse versie van het bruidsmeisje dateert uit het latere Romeinse recht. Volgens dit recht waren tien getuigen noodzakelijk op de bruiloft zodat boze geesten werden afgeleid en te plechtigheid niet konden bijwonen. De bruidsmeisjes en bodes liepen gekleed in dezelfde kledij als het bruidspaar zodat de boze geesten niet zouden weten wie echt ging huwen.

3.8

Rijst gooien

Bij het verlaten van de kerk of het gemeentehuis wordt het bruidspaar vaak bestrooid met rijst. Het symboliseert voorspoed en vruchtbaarheid. Op deze manier wensen familie en vrienden het koppel alle geluk toe. Deze traditie is afkomstig van het Verre Oosten. Waarschijnlijk begon het met gooien van tarwe. De mensen gooiden het zoals een boer zijn land bezaait. Het draaide toen dus allemaal om vruchtbaarheid.


8

4

Gebruiken bij het huwelijk

4.1

Vrijgezellenfeest

De traditie schrijft voor dat de bruid en bruidegom elk nog een keer, net voor de bruiloft een vrijgezellenfeest houdt. De bruid kan dan rekenen op haar zussen en vriendinnen en de bruidegom viert dit met broers en vrienden. Nooit tezamen dus, zo wil de traditie. Bij de organisatie van dit feest worden de bruid en bruidegom niet betrokken. Ze weten vaak van niets tot vlak voor het feestje start. De bedoeling is om nog even te genieten van het vrijgezellenleven, samen herinneringen ophalen en vooruitkijken naar wat de toekomst te bieden heeft. Meestal draait het bij zo een feest om de hobby’s die de bruid of bruidegom heeft of gaan ze terug naar een betekenisvolle plaats. Er wordt dan heel wat lol getrapt, gegeten en gedronken, gedanst en gezongen, noem maar op. Het is een mooie gelegenheid om de vriendschap nog even te vieren en te versterken voor het koppel huwt. Dit feest zou al een eeuwenoude traditie zijn. De oude Spartanen zouden in de 5e eeuw v.C. de eersten geweest zijn die een feest maakten van de bruidegom zijn laatste nacht als alleenstaande man. Spartaanse soldaten hielden een diner ter ere van hun vriend en spraken toast uit over hem.

4.2

Taart

Deze taart is in de loop van de jaren sterk geëvolueerd. Maar de traditie blijft dat het bruidspaar over de taart elkaar een kus geven voor geluk. Het koppel snijdt samen de bruidstaart aan. Het eerste stuk wordt gedeeld door het koppel. De taart bestaat de laatste jaren meestal uit verschillende verdiepen. Al sinds de Romeinen bestaat er een soort bruidstaart. Zo een 2000 jaar geleden zouden de Romeinen een koek eten na de plechtigheid, confarreatio waarvan het bruidspaar de eerste hap nam. Er werd toen veel gist in de taart gebruikt en dit kwam de vruchtbaarheid ten goede. Verder werd de taart of koek in stukken gebroken om de goden gunstig te stemmen. Tijdens de Middeleeuwen brachten de gasten allemaal een koek of taart mee, dit werd allemaal op elkaar Cederic Poels & Glenn Fets |

9

gestapeld. Als het bruidspaar elkaar kon kussen boven de stapel zonder dat deze omviel, zou dit het bruidspaar geluk brengen.

4.3

De bruid weggeven

Vooral bij het Kerkelijk huwelijk is dit een eeuwenoude traditie. Vroeger was het huwelijk een eerder zakelijke aangelegenheid. De vader van de bruid gaf zijn dochter weg in ruil voor een geldelijke of andere vergoeding. Hedendaags is het weggeven van de bruid een emotioneel moment voor vader en dochter. Vader begeleidt zijn dochter naar het altaar en geeft dan de hand van zijn dochter aan haar toekomstige echtgenoot. Hiermee laat de vader blijken dat hij vertrouwen heeft in de nieuwe verbintenis en is het een teken van liefde en genegenheid.

4.4

De bruid over de drempel dragen

Op het einde van de huwelijksdag draagt de bruidegom zijn kersverse echtgenote over de drempel van hun gezamenlijke huis. Deze traditie is al meer dan 1000 jaar oud. Men geloofde vroeger dat de bruid de boze geesten van haar familie mee in het huis zou nemen. Door de bruid over de drempel te dragen bleven deze demonen buiten. Deze traditie draagt dus ook weer bij tot het geluk van het koppel.

4.5

Getuigen

Voor het huwelijk worden er meestal 2 getuigen gekozen. De bruid en de bruidegom moeten dan elk een getuige kiezen. Meestal kiezen ze een broer of zus of beste vriend of vriendin. De traditie schrijft voor dat dit iemand is die je nauw aan het hart ligt. Deze getuigen staan je bij op je huwelijksdag. Maar ze hebben ook een wettelijke functie. Zij zijn de getuigen van het huwelijk en moeten ook hun handtekening zetten onder de huwelijksakte.

4.6

Hand van de bruid vragen

Dit is een traditie uit de Middeleeuwen. De bruidegom vraagt aan de vader om de hand van zijn dochter voor hij zijn verloofde zelf ten huwelijk vraagt. Hiermee toont de bruidegom zijn respect aan de vader. De vader van de bruid geeft dan zijn toestemming om zijn bruid te huwen.


10

4.7

Huwelijksreis

Het is de gewoonte dat het pasgetrouwde koppel op huwelijksreis vertrekt na het huwelijk. Soms vertrekken ze zelfs al op de avond van hun huwelijk, na het feest. Meestal valt de huwelijksreis wel nog tijdens de wittebroodsweken. Dit zijn de eerste zes weken na het huwelijk. Anderen vertrekken later. Ze trekken naar een bijzondere vakantieplaats. Waar ze ten volle van elkaar kunnen genieten.

4.8

De openingsdans

Volgens de traditie is de eerste dans op het avondfeest voor bruid en bruidegom. Vaak kiest het koppel een traag en romantisch liedje dat voor hun soms ook een speciale betekenis heeft. Nadat het bruidspaar gedanst heeft, vraagt de bruid haar vader om met haar te dansen en nodigt de bruidegom zijn moeder uit op de dansvloer.

4.9

De kus

Na de huwelijksvoltrekking mogen bruid en bruidegom het huwelijk bezegelen met een kus. Zo accepteren ze beiden het huwelijkscontract. Hedendaags is dit een heugelijk gebeuren, de kus gaat meestal gepaard met een luid applaus van familie en vrienden.

4.10 Just Married- blikjes Vrienden en familie van het bruidspaar gaan lege blikjes achter de wagen van het koppel hangen door middel van touwtjes. Dit zorgt ervoor dat wanneer ze met deze wagen vertrekken deze blikjes veel lawaai maken en over de grond rammelen. Deze traditie heeft ook weer te maken met het weghouden van boze geesten. Het stamt uit de tijd toen men zich nog met paard en koets moest verplaatsen. Men geloofde dat het geluid van de blikjes de boze geesten zou verdrijven, zodat deze geesten hen niet zouden achtervolgen.


11

5

Bekendmaking naar buitenwereld toe

5.1

Uitnodiging

Verschillende koppels gaan vaak op zoek naar een mooie en originele manier om hun huwelijk aan te kondigen. Ze willen familie en vrienden op de hoogte brengen van deze heugelijke gebeurtenis. De aankondiging en de uitnodiging voor de plechtigheid en het feest worden meestal gecombineerd in eenzelfde verzending. Vaak wordt er veel tijd gestoken in het opstellen en uitkiezen van de uitnodigingen, ze willen dit zo persoonlijk mogelijk maken. Meestal wordt er gekozen voor een mooie kaart met enveloppe. Er zijn tal van voorbeelden en designs te vinden op internet of bij een drukker, voor ieder wat wils. Toen er nog geen sprake was van postbodes, kranten of email werden de gasten persoonlijk uitgenodigd. Hiervoor werden speciale mensen ingeschakeld, “aanzeggers”. Deze bezorgden de uitnodigingen persoonlijk bij elke genodigde, ze gingen het huwelijk huisvoorhuis aanzeggen. Vooral de ouders van het koppel speelden een belangrijke rol hierin. Enkele voorbeelden:


12

5.2

Goednieuwskrant

De krant Het Belang Van Limburg brengt elke dinsdag een editie van de goednieuwskrant uit. In deze krant kan je alle heugelijke gebeurtenissen terugvinden van de voorbije week. In dit krantje is er ook een rubriek over het huwelijk. Getrouwde koppels verschijnen met hun foto in het krantje. In sommige gemeenten komt de fotograaf van het HBVL spontaan vragen of je als koppel in het krantje wil staan, sommigen vragen dit aan. Er wordt een foto gemaakt op de huwelijksdag, meestal bij het verlaten van de kerk of het gemeentehuis. Verder wordt er bij de foto ook een kort tekstje geschreven over het koppel. Op deze manier kan het kersverse bruidspaar ook hun huwelijk bekend maken. Een voorbeeld:


13

5.3

Versieringen

Het is ook vaak te traditie dat de getuigen samen met goede vrienden, de woning van het bruidspaar gaan versieren. Wat we vaak zien is dat de tuin wordt versierd met ofwel bloemen, ballonnen, teksten, lege flesjes, kortom alles wat je kan bedenken. Soms wordt ook de woning vanbinnen versierd, of probeert men de huwelijksnacht van het koppel te verstoren door de slaapkamer overhoop te halen. Je kan het zo gek niet bedenken. Dit is ook een manier van het bekendmaken van het huwelijk. De hele straat of gemeente mag weten dat er een huwelijk heeft plaatsgevonden!


14

Het Joods Huwelijk 1

Inleiding

In het Jodendom wordt het huwelijk aanzien als zeer belangrijk. De Joodse trouwerij is tevens een belangrijke grondlegger geweest voor andere godsdiensten zoals de Islam en het christendom. Man en vrouw komen op het punt om samen een verhaal te schrijven. Het begin, van dit hopelijk mooie verhaal, start op de trouwdag. Vanaf dan gaan man en vrouw samen hun verhaal verder vorm geven en uitstippelen. Zoals bij elk huwelijk zullen zij trachten om dit voor eeuwig in stand te houden. Het traditionele Joods huwelijk bestaat uit verschillende aspecten: Bijbelse, mystieke, culturele en wettelijke. Het Joods huwelijk wordt beschouwd als een volksaangelegenheid aangezien het voortbestaan van het Joodse volk hiervan afhankelijk is. De trouwdag wordt aanzien als een persoonlijke Jom Kippoer, Jom kippoer wordt beschouwd als de belangrijkste feestdag uit de Joodse geschiedenis. Het staat voor ‘Dag van de Vergevingen’, het is de heiligste dag uit het leven van man en vrouw die gaan trouwen. Situatieschets: Joods huwelijk België versus Israël In Israël, het enige land met een Joodse bevolkingsmeerderheid, was er tot voor kort geen sprake van een burgerlijk huwelijk tussen personen met een verschillend geloof. Enkel het religieuze huwelijk werd er wettelijk erkend. Sinds eind 2010 werd het burgerlijk huwelijk tussen personen van een gemende religieuze origine goedgekeurd. De situatie is op heden vergelijkbaar met die in België, waar burgerlijke huwelijken reeds plaatsvinden.

2

Verloop Joods huwelijk

In dit hoofdstuk wordt het verloop van een Joods huwelijk duidelijk geschetst. Eerst wordt er ingezoomd op de voorbereidingen die dienen getroffen naar aanleiding van een Joods huwelijk. Daarna volgt er een chronologisch dagverloop van de trouwdag zelf. Je zal opmerken dat een Joods huwelijk gekenmerkt wordt door verschillende tradities en rituelen.

2.1

Wat vooraf?

Een trouwerij wordt reeds een geruime tijd op voorhand gepland en georganiseerd. In hoofdstuk “2.1 Wat vooraf?” gaan we ons specifiek richten op 2 grote fasen waaruit de voorbereiding van een Joodse trouwerij bestaat.


15

2.1.1

De week voor het trouwen

Bruidegom en bruid brengen een periode voor de bruiloft apart door, dit is meestal de week voor de bruiloft. Zij zien elkaar pas terug op de dag van de trouwerij zelf. Ondanks dat zij apart leven, dienen zij niet alleen gelaten te worden, maar moeten kennissen, familie en vrienden de chatan(bruidegom) en de kallah(bruid) opvangen. De reden van dit ‘apart leven’ is van spirituele aard. Negatieve energie, ook ‘kepila’ genoemd, kan enkel worden tegengehouden door het bijzijn van deze toezichthouders. De traditie wil dat bruidegom en bruid elkaar niet zien of spreken de week voor de bruiloft. 2.1.2

AUFRUF

De dag voor de trouwerij is er bij de Joden ook sprake van activiteiten, vergelijkbaar met onze ‘vrijgezellenfeestjes’. De bruidegom gaat samen met de Joodse gemeente naar de synagoge en leest daar voor uit de Tora. Hij wordt bijgestaan door gezang en er wordt met voedsel gegooid, zoals noten en snoepjes. Het gooien van snoep staat symbool voor het zoete leven dat het bruidpaar tegemoet zal gaan en de mogelijkheid tot het baren van kinderen. De familie van de chatan brengt een speciale zegen over. De kallah heeft op deze dag haar eigen activiteiten, deze noemt men de ‘sjabbat kallah’.

2.2

De grote dag

Op deze trouwdag staat vasten voor de bruidegom en de bruid centraal met als doel zich te kunnen concentreren op het samensmelten van hun zielen. Door te vasten wil men aantonen niet te strikt verbonden te zijn aan het fysieke aspect van een relatie. Vasten heeft in dit opzicht dus niet enkel betrekking op voedsel en drank, maar ook op seksuele onthouding. Liefde schept voornamelijk een emotionele en intellectuele band tussen twee personen, door te vasten wil men dit benadrukken. De Talmoed, waarschijnlijk één van de belangrijkste boeken binnen het Jodendom, bepaalt het bruidspaar vrij van hun zonden. De trouwdag wordt ook weleens ‘de kleine Jom Kippoer’ genoemd omdat alle zonden, begaan in het verleden, worden vergeven. De vasten begint vanaf de dageraad en eindigt bij het drinken van wijn onder de choepa.


16

Er zijn ook dagen waarop de bruid en bruidegom niet vasten, hieronder heb ik ze even opgesomd(http://mens-en-gezondheid.infonu.nl): Rosh Chodesh (behalve Chodesh Nissan) Chanoeka Toe Bisjwat De 15de Av De dag na Pesach Sjavoeot Soekot Jom Kippoer Sjoesan Poeriem Poeriem Kattan Sjoesan Poeriem Katan

Tijdens de trouwdag wordt er aandacht besteed aan het bidden. ’s Middags bidden de bruid en bruidegom, de bruidegom bidt de ‘mincha’, dit is een speciaal middaggebed, hij doet dit zonder de ‘minjan’. De ‘minjan’ is een groep van minimum tien Joodse mannen, van minstens dertien jaar oud, die het gebed begeleiden. De reden waarom hij alleen bidt, is om zich perfect te kunnen concentreren op het gebed.

2.2.1

Voor de trouwceremonie

Voor de trouwceremonie dienen de gasten ontvangen en begroet te worden. Dit gebeurt niet door de chatan en de kallah te gelijk. Elk apart ontmoeten zij de gasten. Dit noemt men ‘Kabbalat Panim’. De bruid neemt plaats op een troon die speciaal voor haar is voorzien, terwijl de bruidegom in de zaal wordt omringd door de gasten die voor hem zingen en op toasten op het huwelijk. Beide moeders, zowel die van de chatan als die van de kallah, gaan naast elkaar staan en breken een plaat. Dit symboliseert dat de verbintenis tussen chatan en kallah serieus is en dat een gebroken relatie nooit volledig kan gelijmd worden.


17

2.2.2

De trouwceremonie

De invulling van het Joods huwelijk is sterk afhankelijk van de mate waarin zij geloven. Vervolgens is het niet evident om exact de volgorde en de inhoud van de ceremonie weer te geven. Hieronder vind je een zo goed mogelijke weergave van de trouwceremonie tijdens een Joods huwelijk. Om te beginnen vergezellen bruid en bruidegom elkaar naar de choepa. Daar worden zij verwelkomd door de rabbijn, die iedereen welkom heet en vraagt om Gods zegen. De choepa staat symbool voor het huis dat het bruidspaar gaat bouwen en daaronder vindt de ceremonie plaats met alle mensen er rond. De choepa is langs alle kanten open, dit wordt beschouwd als een teken van gastvrijheid. Iedereen mag zien wat er te gebeuren staat. De ceremonie gaat soms in een synagoge door, maar meestal ’s avonds in open lucht wanneer de sterrenhemel te bezichtigen is. De sterrenhemel staat symbool voor de zegen die God en Abraham de chatan en de kallah schenken. Tijdens de ceremonie dragen zij geen juwelen, dit betekent dat zij zijn zoals mensen zonder bezittingen. De bruidegom en de bruid worden door hun ouders naar de choepa gebracht. Wanneer de kallah de choepa betreedt, loopt ze zeven maal rond de chatan. Dit staat symbool voor de wereld die in zeven dagen is geschapen. Daarna neemt de bruid plaats aan de rechthand van de bruidegom.

Tijdens de trouwceremonie worden er twee bekers wijn uitgeschonken. De rabbijn spreekt de Kiddoesjien uit boven de eerste beker, daarna drinken de chatan en de kallah van de beker. De Kiddoesjien is een traktaat dat voorschriften omvat over het huwelijk en de wijze waarop een huwelijk dient gesloten te worden. Daarna wordt de sluier van de bruid afgenomen, dit gebeurt meestal door de moeder van de bruid, of door een goede vriend. Nu is het tijd voor de bruidegom om de ring over de vinger van de bruid te schuiven. Het is een steenloze ring die over de rechter wijsvinger van de bruid dient geschoven. De ketoeba, of het huwelijkscontract, wordt door de rabbijn hardop voorgelezen. Hierin staat beschreven welke verantwoordelijkheden de bruidegom dient na te komen. Na goedkeuring wordt deze door beiden ondertekend. De bruidegom geeft de ketoeba aan de bruid, vervolgens geeft zij deze aan haar ouders om te bewaren.


18

Ketoeba staat voor een huwelijkscontract. De Ketoeba is bedoeld voor de bruid. Het is een soort van dekmantel. Hierin staan verschillende verantwoordelijkheden neergeschreven die de bruidegom dient na te komen: zorgen voor voedsel, kledij en onderdak, alsook voor emotionele zorg. Het document heeft een wettelijke betekenis is wordt ondertekend door twee getuigen. De Ketoeba wordt meestal voor de choepa ondertekend en tijdens de ceremonie(choepa) voorgelezen. Het bevat naast de bijzondere huwelijksvoorwaarden na te komen door de bruidegom, ook de datum van ondertekening van de akte en de namen van het bruidspaar.

Tijdens de Sheva Brachot worden de zeven zegens uitgesproken over de tweede beker wijn. Dit traktaat handelt over het vertrouwen in God als Schepper van hemel en aarde, Schenker van vreugde en liefde, en de Verlosser van het Joodse Volk. Deze zegens worden meestal voorgelezen door de rabbijn. Daarna drinken de chatan en de kallah ook van de tweede beker met wijn. De bekers waaruit men wijn drinkt zijn de zogenaamde ‘kiddush-bekers’. Dit is symbolisch voor het verleden en de toekomst, zij worden gezuiverd van al hun begane zonden. De rabbijn verklaart het koppel ‘man en vrouw’. Het wettelijk huwelijk is een feit.

Nu volgt het ritueel ‘mazal tov’. Er wordt een glas op de grond geplaatst, dit moet de bruidegom kapot trappen. Dit staat symbool voor het verlies van de Tempel en de daaropvolgende diaspora en vervolgingen. Het identificeert ook het echtpaar met enerzijds de spirituele en anderzijds de nationale bestemming van het Joodse Volk. Daarna roepen ze ‘Mazal tov’, de ceremonie is ten einde. ‘Mazal tov’ is afgeleid van ‘mazzeltof’, dit betekent gefeliciteerd, het allerbeste. Tot slot verlaten man en vrouw de choepa onder begeleiding van muziek. Een traditionele muziek die wordt gebruikt tijdens een bruiloft heet ‘klezmorim’. Het is leuke en opgewekte muziek, met hier en daar een vleugje melancholie. Alsof het Joods huwelijk nog niet bol staat van rituelen, is er ook een vaste volgorde voor het verlaten van de choepa. Als eerste verlaat het bruidspaar de choepa, zij worden gevolgd door de ouders van de bruid en de ouders van de bruidegom. Vervolgens is het de beurt aan de getuigen en de ceremoniemeesters. Tot slot verlaten de bruidsmeisjes en de overige gasten de choepa.


19

Na de trouwceremonie volgt de Jichoed. Het bruidspaar wordt naar een aparte kamer geleid. Hier krijgen ze de tijd om even alleen te zijn. Dit is het moment waarop men stopt met vasten(voedsel en seks). Dit moment geeft het bruidspaar de kans om kort stil te staan bij de trouwerij en wat nog volgen zal.

2.2.3

Na de trouwceremonie

Na de trouwceremonie volgt er een feest. De Sueda is de feestmaaltijd. Het is een werkelijk spektakel met veel dans en muziek. De gasten en het bruidspaar nemen geruim de tijd om zich te vermaken. De gasten zijn verplicht om vreugde te brengen aan chatan en kallah. Na de maaltijd volgt de ‘Birkat Hamazon’, dit is een dankgebed dat na de maaltijd wordt uitgesproken nadat met bij het begin van de maaltijd een zegenspreuk over het brood heeft uitgesproken.

2.3

Besluit

De trouwdag wordt beschouwd als de belangrijkste dag uit het leven van de bruidegom en de bruid. Eerder aangehaald in de inleiding, wordt de trouwdag vergeleken met een persoonlijke ‘Jom Kippoer’. De chatan en de kallah beleven op deze dag het heiligste moment uit hun leven, want op de trouwdag worden alle zonden uit het verleden vergeven en smelten beide zielen samen tot één ziel. Chatan en kallah vasten op de trouwdag tot na de huwelijksceremonie, pas dan mogen ze hun dagelijkse behoeftes opnieuw vervullen. Tradities en rituelen zijn kenmerkend voor een Joods huwelijk. Zij symboliseren de echtheid van de relatie tussen bruidegom en bruid, alsook de wederzijdse verplichtingen.


20

3

Huwelijkselementen

In dit hoofdstuk wil ik aandacht schenken aan enkele belangrijke huwelijkselementen die betrokken zijn bij het Joods huwelijk. Deze elementen hebben een uitermate symbolische waarde voor het Joodse volk.

3.1

De ring

Eerder werd aangehaald dat de bruidegom de ring over de rechter wijsvinger van de bruid schuift. Later zal de bruid de ring zelf over haar linker ringvinger schuiven. De ring staat symbool voor de oneindigheid, het huwelijk moet oneindig zijn en mag niet worden verbroken. Bruid en bruidegom dienen elkaar bij te treden zowel in goede als in kwade dagen. Een huwelijk is voor eeuwig. Zonder ring is er geen geldige choepa mogelijk. Er bestaat wel een uitzondering op de regel. Volgens een oude Joodse traditie, zou de choepa wel geldig zijn als men eender welk andere object, met een zekere waarde, gebruikt voor het sluiten van het huwelijk. Doch wordt er verondersteld een ring te gebruiken vanwege de symboliek die oneindigheid benadrukt! De ring is eigendom van de bruid, zij heeft hem immers gekregen van de bruidegom. De ring is steenloos, hij moet vervaardigd zijn uit eenvoudig edelmetaal zonder versieringen. Het symboliseert de eenvoud en simpele schoonheid van het huwelijk. Zo kan de bruid de waarde van de ring zelf goed inschatten. De ring is tevens een teken van bescherming. De man dient zijn vrouw en later ook zijn kinderen te beschermen. De ring rond de vinger is zoals de man een muur bouwt om zijn vrouw. Het bevestigt ook dat vanaf nu de vrouw in staat voor het huishouden. We hebben gesproken over de ring van de bruid, maar hoeft de bruidegom dan geen ring te dragen? Toch wel! Maar hier wordt minder uitvoerig over gesproken. De bruid geeft de ring van de bruidegom pas later, dit gebeurt niet onder de choepa.

3.2

De talliet

Tijdens de trouwceremonie onder de choepa dient de bruidegom een gebedskleed met daaraan schouwdraden te dragen, dit wordt de Talliet genoemd. De Talmoed beweert dat de Talliet de bruidegom beschermt tegen verleidingen van buitenaf. Zo staat het ook in de Tora, 'je zult naar de Tsietsiet (schouwdraden) kijken en niet verleid worden' (Numeri 15:39). De symbolische betekenis van de Talliet bestaat erin om innige verbondenheid tussen bruidegom en bruid te bekrachtigen. Aan elke hoek van de Talliet hangen acht draden, in totaal zijn dat er tweeëndertig. De bruid wil met het schenken van zo’n Talliet benadrukken dat zij haar hele hart aan hem ‘overgeeft’.


21

3.3

De trouwjurk

Net zoals bij onze huwelijken, dient de bruid tijdens de trouwdag te stralen. Dit kan onmogelijk zonder trouwjurk. De traditionele kleur van zo’n jurk is wit, ze interpreteren dit als een teken van zuiverheid van geest. Belangrijker dan de kleur van de jurk, is de uiterlijke vorm van de trouwjurk. Deze dient te voldoen aan de regels van de ingetogenheid, namelijk de mouwen dienen tot over de elleboog en de rok tot over de knieën te komen, alsook mag de ‘decolleté’ niet uitgesneden zijn. Naar aloude gewoonte wordt de trouwjurk na de choepa weggeschonken aan arme meisjes.

3.4

Badeken

De Badeken is de sluier van de kallah. Het symboliseert bescheidenheid en de les dat hoe aantrekkelijk iemand er fysiek ook uit mag zien, de ziel en het karakter het belangrijkste zijn. De bruidegom plaatst de sluier over haar gezicht. Het is een teken van bescherming.

4

Bekendmaken naar buitenwereld toe

De bekendmaking van een Joods huwelijk vertoont opmerkelijke verschillen in vergelijking met onze rituelen. Het versieren van een voorgevel wordt niet toegepast bij de Joden. Hun manier om een huwelijk bekend te maken is door het bruidspaar de week na de bruiloft uit te nodigen bij hun thuis. Volgens de traditie houden vrienden en kennissen uitgebreide feestmaaltijden ter ere van het bruidspaar. Wanneer ik me toespits op versieringen tijdens de trouw, kom ik uit bij de choepa. Dit is meestal prachtig versierd met leuke bloemstukken.


22

Vergelijking Wanneer we de vergelijking maken met een Westers huwelijk en een Joods huwelijk zien we dat er toch wel wat gelijkenissen zijn. Ook binnen het Joodse geloof is het huwelijk een belangrijke gebeurtenis. Beiden hebben hun symbolen en rituelen.

Voor het huwelijk Zowel in het Joodse als in het Westers huwelijk brengen bruid en bruidegom tijd apart door vlak voor het huwelijk. Alleen in het Joodse geloof is dit gedurende een hele week, bij het Westerse huwelijk is dit enkel de nacht voor de trouwdag. Vergelijkbaar met onze vrijgezellenfeesten is er in de Joodse cultuur ook de dag voor de trouwerij sprake van activiteiten.

In beide culturen wordt veel aandacht besteed aan het uitkiezen van de juiste bruidsjurk. De traditionele kleur is bij beiden wit, symbool voor de zuiverheid. Bij het Joodse geloof moet echter de jurk voldoen aan de regels van de ingetogenheid, terwijl een Westerse bruid zelf mag bepalen wat ze zal dragen.

De trouwceremonie De ceremonie gaat bij het Westers huwelijk ofwel door in het gemeentehuis of in de kerk maar soms kiezen mensen ook voor een ceremonie in openlucht. Ook bij de Joodse cultuur is dit het geval. De bruidegom en de bruid worden bij het Joodse geloof door hun ouders naar de ‘choepa’ gebracht, bij het Westers huwelijk wordt dit ook gedaan. Hier kent men de traditie dat de vader van de bruid zijn dochter naar het altaar brengt.

De symboliek van de sluier kunnen we in beide huwelijken terugvinden. Maar bij het Joodse geloof wordt de sluier van de bruid afgenomen door haar moeder of goede vriend, bij het Westers huwelijk wordt dit meestal door de bruidegom afgenomen.

Het gebruik van de ringen kunnen we ook in beide huwelijken terugvinden. Het verschil is dat bij een Joodse trouwerij de ring steenloos is, bij een Westers huwelijk kan deze ring wel een steen bevatten. Maar in beide culturen staat de trouwring symbool voor de oneindigheid.

In vergelijking met het Westers trouwboekje vinden we bij de Joodse cultuur de ketoeba of huwelijkscontract terug. Het wordt in beide culturen ondertekend door het bruidspaar.


23

Zoals de burgemeester het Westers huwelijk voltrekt, kent het Joodse huwelijk een rabbijn die het huwelijk wettelijk verklaart.

Bij het verlaten van de kerk, in een kerkelijk huwelijk, is het ook de traditie dat het bruidspaar eerste de kerk verlaat. Gevolgd door de ouders van bruid en bruidegom, dan getuigen en dan de rest van het gezelschap. Dit kunnen we bij de Joodse trouwerij ook terugvinden.

Na de trouwceremonie Zowel in het Westers als in het Joods huwelijk volgt er na de trouwceremonie een feest. In beide feesten is het de gewoonte veel eten, drinken en muziek te voorzien.


24

Bronnenlijst Internet: http://etsel.infoteur.nl/specials/huwelijk.html http://www.tradities.be/tradities_detail.php?id=74 http://www.daarkomtdebruid.nl/dkdb/index.php?option=com_content&view=article&id=50&Itemid =57 http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/relatie-en-huwelijk/35623-het-joods-huwelijk-familie-centraalsamenspraak-manvrouw.html http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/relatie-en-huwelijk/20722-het-joods-huwelijk.html http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/relatie-en-huwelijk/19065-week-voor-trouwen-en-detrouwdag-joods-orthodoxe-visie.html http://brabosh.com/2011/04/14/pqpct-ala/ http://www.bruiloft.nl/ideeen-vrijgezellenfeest.html

Literatuur: BROECKAERT, B., Hove, I. Vanden, Branden, S. van den e.a., Grote rituelen in de wereldgodsdiensten, Davidsfonds Uitgeverij, Leuven, 2005. KOSOFSKY, S.M., The Book of Costums: A Complete Handbook for the Jewish Year, Harper, San Francisco, 2004. SONNTAG, L., Ceremonies en feesten: huwelijken, KIT Publishers, Amsterdam, 2003. PRINCE, D., Het huwelijk: een verbond, Ministries Nederland, Beverwijk, 1999. TOP, S., “Eigentijdse huwelijksgebruiken”, Volkskunde, jaargang 97, 1996.


25

Bijlagen Lesfiches

Lesfiche 1: het Joods huwelijk Situering leerplan Leerplan VVKSO Informatica - Tweede graad ASO – KSO – TSO LICAP – BRUSSEL D/2003/0279/028 MAART 4.2.3.5 Presentaties 4.2.3.5.1 Verschillende vormen van schermopbouw in een presentatie gebruiken. 4.2.3.5.2 In een bestaande presentatie dia's tussenvoegen, verwijderen, verplaatsen en dupliceren. 4.2.3.5.3 De vormelijke componenten van de presentatie kiezen, opmaken en aanpassen. 4.2.3.5.4 Ontwerpsjablonen gebruiken en aanpassen. 4.2.3.5.5 Spontaan en op sobere en functionele wijze gebruik maken van de mogelijkheden die het pakket biedt. 4.2.3.5.6 Grafische vormen toevoegen (pijl, cirkel ...). 4.2.3.5.7 Statische objecten invoegen. U Bijvoorbeeld afbeelding of tabel. 4.2.3.5.11 Vuistregels hanteren met betrekking tot het maken van een goede presentatie. Bijvoorbeeld lettertype en lettergrootte, aantal woorden per regel en per scherm, geen toeters en bellen. Leerplan godsdienst VVKSO niet digitaal beschikbaar!

Doelstellingen 1. De leerlingen kunnen het verloop van een trouwdag schetsen. 2. De leerlingen kunnen verklaren hoe een Joods huwelijk in Israël plaatsvindt. 3. De leerlingen kunnen de verschillende tradities en rituelen in verband met een Joods huwelijk opsommen en verklaren. 4. De leerlingen kunnen ICT-vaardigheden gebruiken om informatie op te zoeken op internet. 5. De leerlingen kunnen een presentatie maken met PowerPoint.


26

Aanpak Maak een webquest rond het thema ‘Joods huwelijk’. Dit kan je opbouwen zoals je zelf wilt. Je begint met een korte situering van het Jodendom. Op een volgende pagina schakel je over naar Joodse Huwelijke, je maakt de vergelijking tussen Joodse huwelijken in België en in Israël. Vervolgens laat je de leerlingen kennismaken met het verloop van een Joodse trouwdag. Hierbij komen verschillende tradities en rituelen aan bod. Deze zaken worden kort besproken. Hierna dient een opdracht gekoppeld. Ik deel de klas op in groepen van 3 personen. Elke groep dient diepgaander informatie te zoeken over een zelfgekozen aspect voorgesteld in de webquest. Bijvoorbeeld: choepa, aufruf, Jom Kippoer, ketoeba, kiddush-bekers, mazzal tov, … . Zij krijgen de opdracht om over hun gekozen aspect verder informatie te vergaren en laten te presenteren aan de rest van de klas d.m.v. een PowerPoint-presentatie. Het computerlokaal dient voor 2 lesuren gereserveerd, zodat de leerlingen gebruik kunnen maken van internet voor het opzoekwerk en van Office voor de presentatie. Een mogelijke website voor het maken van een webquest is: “http://www.weebly.com/”. Een voorbeeld van een webquest vind je op volgende link: “http://www.webkwestie.nl/jodendom/”.

Tijdschema Inleiding les + doorlopen webquest 15’ Groepsindeling + kiezen van onderwerp 30’ Opzoeken informatie + maken korte presentatie 50’ Presentaties aan medestudenten 140’


27

Lesfiche 2: een Joods Huwelijk Situering leerplan Leerplan VVKSO 1ste graad – A-stroom Nederlands D/2010/7841/016 Luisteren 2 De leerlingen zijn bereid: – te luisteren (ET 4*); – een onbevooroordeelde houding aan te nemen (ET 4*); – de luisteraandacht te laten blijken; – een ander te laten uitspreken; – over de eigen luisterhouding te reflecteren; – het beluisterde aan eigen ervaringen en opvattingen te toetsen (zie ook bij de vaardigheden); – luisterstrategieën toe te passen. Spreken 6 De leerlingen zijn bereid: – te spreken (ET 8*); – hun eigen mening te uiten (spreekdurf); – spreekremmingen en podiumvrees te overwinnen; – Standaardnederlands te spreken (ET 8*); – een kritische houding aan te nemen tegenover hun eigen communicatiegedrag (ET 8*); – spontaan en geëngageerd te lezen, te vertellen, voor te dragen en te spelen; – gespreksregels te hanteren zoals: − beurt afwachten; − bij het onderwerp blijven; − aanwijzingen van de gespreksleider volgen; − respectvol reageren op de bijdrage van de andere deelnemers.

Doelstellingen 1. 2. 3. 4.

De leerlingen kunnen een kort toneelstuk schrijven en voor de klas brengen. De leerlingen tonen spreekdurf tijdens de voorstelling. De leerlingen kunnen aandachtig de video volgen. De leerlingen kunnen hun creativiteit aanspreken om een toneelstuk te schrijven.


28

Aanpak Ik toon een video over de trouwceremonie van een Joods huwelijk. Door het bekijken van deze video en het eerder verwerken van de webquest dienen de leerlingen dit voldoende onder de knie te hebben. Om er iets creatiefs aan te koppelen deel ik de klas op in 2-3 groepen. Ze dienen een kort toneelstuk op te voeren waarin ze een stukje van de trouwceremonie of zo nodig de hele trouwceremonie naspelen voor de andere groep(en). Elke groep is met voldoende personen om de rollen te verdelen, leerlingen die graag “pauw-gedrag” vertonen kunnen een hoofdrol opeisen, diegenen die wat terughoudender zijn kunnen zich beperken tot bijvoorbeeld de rol van moeder of vader van bruid(egom).

Tijdschema Inleiding les + tonen video 10’ Groepsindeling + voorbereiden toneelstuk 35’ Toneelstuk aan medestudenten 50’


29

Het Westerse en het Joodse huwelijk

Recommend Documents