Bijlage 1
Het verloop van de Coca-Colacrisis1 8 juni 1999 Aanvang Op 8 juni 1999 werden 26 leerlingen van een Bornemse school ziek na het drinken
van
Coca-Cola
uit
20-centiliterflesjes.
De
symptomen:
2
braakneigingen, hoofdpijn, vermoeidheid en buikpijn . De crisis neemt haar aanvang. 11 juni 1999
Ook geurtje aan blikjes Coca-Cola s.a. BRUSSEL – Na de flesjes gaven gisteren ook blikjes van Coca-Cola aanleiding tot gezondheidsklachten. Maar de directie van Coca-Cola België benadrukte gisterenavond dat er geen verband is tussen beide zaken. Bij de blikjes betreft het een probleem van geurhinder die absoluut geen gezondheidsrisico inhoudt, aldus de directie. Zeven leerlingen en een opvoedster van het Sint-Jozefsinstituut in de Brugse binnenstad waren donderdagmorgen onwel geworden na het drinken van een blikje Coca-Cola Light. Ze hadden naar eigen zeggen het blikje tijdens de speeltijd uit een drankautomaat gehaald. De jongeren raakten niet bewusteloos en moesten ook niet braken, maar niettemin werd het medisch schooltoezicht ingelicht. Gisterenavond liet de directie van Coca-Cola weten dat de leerlingen bevangen waren geworden door geurhinder vanuit de buitenkant van de verpakking van het blikje. Er is volgens de directie niets aan de hand met de kwaliteit van de Cola zelf en er is ook geen gezondheidsrisico. Onderzoek moet nu uitwijzen wat de precieze oorzaak is. Een woordvoerster van CocaCola zei dat de blikken door een onderaannemer worden vervaardigd en bespoten3. Voor de drank in blikjes gaat, wordt alles grondig ontsmet. CocaAlle weergegeven artikels komen uit De Standaard. B. NEMERY, B. FISCHLER, M. BOOGAERTS, D. LISON, Dioxins, Coca-Cola, and mass sociogenic illness in Belgium. “Junkscience”: http://www.junkscience.com/jun99/coke.htm, 1999. Het artikel verscheen tevens in The lancet (03/07/1999). 3 Het meteen afschuiven van de schuld is meestal geen goede strategie en werkt enkel in specifieke situaties, die hier echter niet aan de orde waren. [93]
1
2
Bijlage 1 Cola Belgium benadrukte dat de huidige resultaten elk verband uitsluiten met de kwaliteitsafwijkingen die eerder deze week werden vastgesteld bij 20centiliterflesjes Cola. Een dertigtal leerlingen uit een Bornemse school kreeg last van buikkrampen, duizeligheid en hoofdpijn na het drinken van Cola uit de flesjes. Daarop besliste Coca-Cola 2,5 miljoen flesjes, gebotteld op 2, 3 en 4 juni, terug te halen. Wat daar het probleem is, is nog niet duidelijk. Achtergebleven resten van een spoelmiddel is niet meer dan een hypothese, aldus de woordvoerster. De onderzoeken, zowel door Coca-Cola zelf als door een labo in Nederland, worden voortgezet. Gisteren zijn vijf leerlingen van het Gemeentelijk Technisch Instituut van Tervuren onwel geworden na het drinken van een flesje Cola. Een van de meisjes had het flesje meegebracht van thuis. Ze vond dat de Cola raar smaakte en liet de vier anderen ervan proeven. Toen ze zich even later ziek voelden, werd er een dokter bijgehaald. Die schreef hen medicijnen en rust voor. De eetwareninspectie onderzoekt waar het flesje werd gekocht. Of het flesje van het verdachte lot afkomstig is, kon niet worden achterhaald. De dop waarop de productiegegevens staan, was al weggeworpen.1 12 juni 1999
Minister laat Coca-Cola uit rekken halen Oorzaak problemen nog onbekend Christophe Boval Coca-Cola moet praktisch alle flesjes en blikjes terugtrekken die in België werden geproduceerd. Daar komt de mededeling van de minister van Volksgezondheid, Luc Van den Bossche, vrijdagavond, na overleg met de frisdrankenproducent, op neer. Intussen doken vrijdag nieuwe klachten op na het drinken van producten van Coca-Cola. Minister Luc Van den Bossche heeft vrijdagavond beslist in overleg met de top van Coca-Cola België alle 20-centiliterflesjes van Coca-Cola, Coca-Cola Light en Fanta, die geproduceerd worden in Gent en Wilrijk, uit de handel te nemen. De flesjes zijn onderaan herkenbaar door de letters G (Gent) of W (Wilrijk). Gent en Wilrijk zijn de twee productievestigingen van Coca-Cola in België. Alle blikjes van Coca-Cola, Coca-Cola Light, Fanta en Sprite, geproduceerd in het Franse Duinkerke, net over de grens, worden eveneens Na de flesjes, bleek ook wat misgelopen met de blikjes. Coca-Cola reageerde vrij snel: de beslissing om meteen 2,5 miljoen flesjes uit de handel te halen, en het ingestelde onderzoek naar de oorzaak van de contaminatie. Ze benadrukten dat er geen verband kon zijn tussen de problemen met de flesjes en die met de blikjes. Opvallend is dat de slachtoffers, op een iemand na, wederom jongeren bleken. 1
[94]
Bijlage 1 uit de handel genomen. Die zijn herkenbaar onderaan de blikjes met de letters DU, DV of DW. Dat betekent dat zowat de hele productie voor België uit de handel gaat. In welke mate de bevoorrading kan worden overgenomen door buitenlandse productiecentra, was gisteren nog niet duidelijk. Het overleg tussen CocaCola en de minister ging na de persmededeling van de minister voort. Van den Bossche beklemtoonde dat er geen enkel gevaar bestaat voor de volksgezondheid, en dat het om een voorzorgsmaatregel gaat. In het Franse departement Nord/Pas-de-Calais is ondertussen een onderzoek gestart om de mogelijke kwaliteitsproblemen bij Coca-Colaproducten op te sporen. De Franse overheid besliste dat op vraag van de Belgische regering. De zaak ging dinsdag aan het rollen, toen dertig leerlingen uit Bornem met zware misselijkheid in het ziekenhuis werden opgenomen nadat ze Coca-Cola in flesjes hadden gedronken. Daarop liet Coca-Cola 2,5 miljoen flesjes, de productie van drie dagen, terughalen. Sindsdien is er geen dag voorbijgegaan zonder nieuwe klachten, ook over de blikjes. Vrijdag nog werd in het Heilig-Hartinstituut in Harelbeke misselijkheid en braakneigingen vastgesteld bij scholieren. Voorlopig houdt men de oorzaak op het drinken van Cola. Dertien jongeren werden naar het ziekenhuis gebracht. Bij een plasticbedrijf in Pittem heeft Coca-Cola vrijdag een drankautomaat weggehaald. Enkele blikjes Coca-Cola roken naar olie. Niemand werd ziek. Ook in Belsele en bij Sidmar in Gent waren er problemen. Bij Sidmar werden 40 automaten weggehaald.1 14 juni 1999
Crisistelefoon Coca-Cola staat roodgloeiend s.a. BRUSSEL (belga, eigen berichtgeving) – Bij Coca-Cola staan de telefoons van het gratis nummer sinds zaterdagochtend roodgloeiend. Bij Binnenlandse zaken was het zondag iets minder druk. Minister van Binnenlandse Zaken Luc Van Den Bossche had vier artsen ingeschakeld, die klaarstonden om medische raad te geven. Inmiddels bezoeken alle beschikbare inspecteurs en vertegenwoordigers van Coca-Cola sinds zaterdagochtend winkels en cafés. De directie van Coca-Cola vroeg
De crisis komt in een stroomversnelling. De maatregel van minister Van den Bossche -in overleg met Coca-Cola- is begrijpelijk gezien het eventuele gezondheidsrisico (dat op dat ogenblik nog niet was vastgesteld). Coca-Cola houdt zich voorlopig stil. 1
[95]
Bijlage 1 zaterdagochtend de consumenten die verdachte flesjes of blikjes kochten, die terug te brengen naar de winkel. Vrijdagavond had de regering beslist een aantal producten van Coca-Cola uit de handel te nemen, waaronder de blikjes Coca-Cola, Coca-Cola light, Fanta en Sprite met de codes DU, DV of DW. De maatregel slaat niet op volgende producten, aldus Coca-Cola: de 20 cl glazen flesjes Sprite, de 25 cl en 1 liter glazen flessen Coca-Cola, Coca-Cola light, Fanta en Sprite, en andere merken van Coca-Cola als Aquarius, Nestea, Bonaqua en Minute Maid. (HDW) 0800-15156 (gratis nummer).1 15 juni 1999
Alle Coca-Cola-producten uit de handel s.a. BRUSSEL (belga) - Alle producten van de frisdrankenproducent Coca-Cola, in eender welke verpakking, moeten uit de Belgische winkelrekken worden gehaald. Consumenten wordt aangeraden de producten die ze nog thuis hebben staan, niet meer te gebruiken. Minister van Volksgezondheid Luc Van den Bossche nam die maatregel nadat zich gisteren weer nieuwe gevallen van misselijkheid en medische klachten voordeden. Het gaat om Coca-Cola, Coca-Cola Light, Coca-Cola Cafeï nevrij, Cola Light Cafeï nevrij, Sherry Coke, Fanta Orange, lemon en light, Sprite en Sprite Light, Nestea Splash, Nestea, Aquarius lemon, orange en grapefruit, Bon aqua, Kinley tonic, BL en Lift. Bij aanhoudende misselijkheid, braken en buikpijn na het drinken van deze producten is het volgens de minister aangewezen een arts te raadplegen. De ingrijpende maatregel is het gevolg van enerzijds talrijke nieuwe vergiftigingsgevallen en klachten en van een aantal gevallen van hemolyse als gevolg van het drinken van Coca-Cola-producten die bij het antigifcentrum zijn gesignaleerd. Hemolyse is een vernieling van de rode bloedcellen als gevolg van de vrijkoming van hemoglobyne, waardoor ook ogen en huid geel kunnen verkleuren.2
Coca-Cola roept een crisislijn in het leven en krijgt een overvloed aan telefoontjes te verwerken. Het bedrijft vraagt alle verdachte flesjes en blikjes terug naar de winkel te brengen, een logische stap. Er wordt ook gespecificeerd welke producten veilig en niet veilig zijn. Daarop zal Coca-Cola een dag later moeten terugkomen. 2 De aanhoudende stroom klachten en een aantal gevallen van hemolyse doen minister Luc Van de Bossche besluiten alle producten van Coca-Cola uit de handel te nemen. De crisis bereikt hiermee een hoogtepunt. 1
[96]
Bijlage 1 Vragen maar geen antwoorden bij Coca-Cola Nieuwe vergiftiging opent weer alle hypotheses Christophe Boval BRUSSEL – De drastische beslissing van Volksgezondheid gisteravond om àlle verbruik van producten van Coca-Cola te ontraden maakt voor de frisdrankenproducent de nachtmerrie compleet. Er gaat geen dag voorbij zonder nieuwe klachten die de onderzoekers telkens weer met nieuwe vragen overladen. Het verbod wordt pas opgeheven als duidelijk is dat het probleem is opgelost. Maar om het probleem op te lossen, moet eerst duidelijk zijn wat het probleem is. En dat is nog altijd niet gebeurd. Meer nog, het gaat om problemen, in het meervoud. Bij de blikjes ligt de oorzaak blijkbaar in de verpakking, bij de flesjes in de drankmengeling. Volgens Coca-Cola hebben beide zaken niets met elkaar te maken. Maar gisteren werden in Lochristi leerlingen onwel na de consumptie van een als veilig beschouwd product. Meteen ligt een oplossing weer verder af, zijn alle hypotheses weer open. Gisterenmiddag nog hoopte Coca-Cola in de loop van de week klaarheid te kunnen brengen. Het is de vraag of dat nu nog zal mogelijk zijn. De productielijnen in Duinkerke, Gent en Wilrijk liggen stil. Van tijdelijke werkloosheid is volgens O’Sullivan (nog) geen sprake. Werknemers hebben de handen vol met het weghalen van de verdachte producten. Hoeveel financiële schade Coca-Cola oploopt, kan of wil O’Sullivan niet zeggen. “Onze eerste zorg is garanderen dat onze producten veilig zijn.” Maar de schade moet groot zijn, als je weet dat de productie van drie dagen in Gent en Wilrijk 2,5 miljoen flesjes vertegenwoordigt. Toen minister van Volksgezondheid Luc Van den Bossche vrijdag zo goed als alle blikjes en flesjes van Coca-Cola verbood, maakte de directie van Coca-Cola er niet echt een geheim van dat ze dat wat overdreven vond. “De minister heeft zelf gesproken over een verregaande maatregel. Daar kunnen we ons perfect bij aansluiten”, zei woordvoerster Maureen O’Sullivan gisterennamiddag nog. De frisdrankenproducent stelde dan in het weekeinde zelf voor om ook de blikjes met lotnummers DX en DP uit de handel te halen. Vrijdagavond had Van den Bossche al beslist dat de blikjes met codes DU, DV en DW uit de handel worden genomen. De blikjes met codes DX en DP worden echter op dezelfde productielijn in het Franse Duinkerke gemaakt, zodat het CocaCola logischer leek die hele productielijn stil te leggen. De glazen flesjes van 20 cl Coca-Cola, Coca-Cola Light en Fanta die herkenbaar zijn aan de letters G (van Gent) en W (van Wilrijk) bovenaan de kroonkurk waren volgens Volksgezondheid evenmin geschikt voor consumptie. Dat kwam neer op een verbod tegen zowat alle flesjes van 20 cl [97]
Bijlage 1 of blikjes van 33 cl in België. Sinds gisteravond zijn alle Coca-Cola-producten verboden. Meteen wordt ook alle onzekerheid weggenomen over wat nu mag en niet mag, want dat bleek gisteren voor veel consumenten onduidelijk te zijn.1 16 juni 1999
Feiten van de dag s.a. In een Kortrijks ziekenhuis wordt een meisje uit Wevelgem verpleegd dat afgelopen weekend vrij veel Minute Maid dronk. Haar toestand is ernstig, maar niet levensbedreigend. Een 20-jarige jongeman uit Aarschot werd gisteren in het station van Aarschot onwel na het drinken van een blikje Minute Maid - een product van Coca-Cola - uit een drankautomaat. Hij werd naar het Universitair Ziekenhuis van Gasthuisberg bij Leuven overgebracht. Het Leuvense parket stelde een wetsdokter en een toxicoloog aan om de jongeman én de Minute Maid te onderzoeken. Procureur des konings Ivo Carmen pleegde overleg met de Vlaams-Brabantse gouverneur Lodewijk De Witte om in het arrondissement Leuven bijkomende controlemaatregelen te nemen. In Bornem werd maandagavond een 37-jarige vrouw ziek nadat ze een blikje Sprite had gedronken. Ze kreeg last van duizeligheid, hartkloppingen en krampen en werd in het ziekenhuis opgenomen. Volgens de politie was ze er vrij ernstig aan toe. Eén van de meisjes van het Kortrijkse Sint-Niklaasinstituut dat opgenomen werd in het ziekenhuis, had Coca-Cola gekocht in het warenhuis Auchan in Roncq (Frankrijk). Dat bleek toen directeur Willy Forrez van het Sint-Niklaasinstituut een onderzoek deed naar de herkomst van de cola. In het warenhuis Auchan klinkt het antwoord kort en krachtig: On a l’autorisation. Ze kregen de bevestiging van Coca-Cola Frankrijk dat de voorraad niet uit de rekken moet worden gehaald en dat er niets aan de hand is. Afgelopen weekend had het meisje een grote hoeveelheid frisdrank van Minute Maid gedronken. Gisterochtend lag de tiener nog altijd in de afdeling intensieve verzorging.
Door meteen alle producten uit de rekken te halen, wordt de onzekerheid bij de consument beperkt. De directie van Coca-Cola verbergt echter niet dat ze de maatregel van Van den Bossche nogal verregaand vindt. Op dat ogenblik heeft Coca-Cola nog geen klaarheid geschept in het daadwerkelijke probleem met de blikjes en de flesjes. Wel blijven ze benadrukken dat het gaat om twee gescheiden problemen. De crisis sleept ondertussen reeds acht dagen aan. 1
[98]
Bijlage 1 Pepsi-Cola kan niet alle dorst lessen s.a. BRUSSEL – “Het regent telefoontjes, we doen ons uiterste best om de klanten te helpen, maar we kunnen niet snel genoeg leveren”, zegt Oliver Wheeler, woordvoerder van Pepsi in Londen. “Coca-Cola heeft 55 procent van de markt in België. Dat gat kunnen we niet zomaar vullen.” Coca-Cola-drinkers kiezen door de crisis steeds meer voor “namaak”: PepsiCola en Virgin Cola. Vooral Pepsi heeft succes. De concurrent van CocaCola moest zelfs een “crisismanager” aanstellen om de exploderende vraag op te vangen. Pepsi België, gevestigd in Zaventem, verwees voor alle toelichting naar Londen, waar woordvoerder Oliver Wheeler “België aan het ontdekken was”, zoals hij zelf toegaf. Volgens Wheeler is Pepsi-Cola absoluut veilig. “Toen we over de problemen bij Coca-Cola hoorden, hebben we ons controlesysteem onder de loep genomen om absoluut zeker te zijn”, zei hij. Pepsi-Cola wordt in België geconfronteerd met een extra vraag nu Coca-Cola uit de markt is. Het gat opvullen, is niet evident, zegt Wheeler. “Wij hebben drie procent van de markt, tegenover 55 procent voor Coca-Cola.” Pepsi-Cola werkt in België met twee onafhankelijke bottelarijen: Sunco in Ninove en het beursgenoteerde Brouwerij Haacht. Sunco belevert voor Pepsi de grootdistributie (super- en hypermarkten), terwijl Brouwerij Haacht (Co.Br.Ha) de horeca en de “grijze markt” (automaten) voor zijn rekening neemt. Sunco vervaardigt ook cola onder huismerk voor de grootdistributie. De Pepsi-blikjes voor de Belgische markt komen dan weer uit Duitsland. De grootste bottleneck voor Haacht en Sunco is de producten tijdig bij de afnemer krijgen. “Voor de productie zijn er minder problemen, Pepsi-Cola is maar een stukje van onze omzet”, zegt een woordvoerder van Sunco. Bij Haacht kan men niet meteen een cijfer kleven op de toegenomen omzet, maar noemt men het verschil beduidend. “Ongetwijfeld stappen er nu ook cafés over naar ons merk.” België is een van de landen waar Coca-Cola een zeer sterke marktpositie heeft en Pepsi-Cola zwak staat. Pepsi, dat in België slechts een marktaandeel heeft van 3 procent, staat in de VS voor 35 procent van de markt. “Coca-Cola dankt zijn sterke marktpositie aan een aantal Vlamingen die de juiste beslissingen namen”, zegt Emile Van Milders, die samen met zijn broer Jean Van Milders de catering-groep Carestel controleert. Emile Van Milders was destijds één van de belangrijke bottelaars en concessiehouders van CocaCola in België. Hij had een bottelarij in Wilrijk (Antwerpen) en Gent. Die laatste werd door zijn broer Jean uitgebaat voor rekening van Emile. CocaCola kocht de bottelaars in 1996 op, wat Emile Van Milders een aardig fortuin opleverde. “We hebben de Belgen Coca-Cola leren drinken. In de jaren veertig en vijftig gingen we naar de scholen en bedrijven om de mensen Coca te laten proeven”, zei Emile Van Milders gisteren. [99]
Bijlage 1 Emile Van Milders zegt gedurende de circa 50 jaar dat hij concessiehouder was van Coca-Cola, nooit problemen gehad te hebben zoals die zich nu voordoen. “Vroeger controleerde een werknemer 20 flesjes per minuut, nu heb je sensoren die er 2.000 per minuut moeten controleren. Volgens mij is de productiviteit daar te ver opgedreven.” Always Coca-Cola, behalve in crisistijd Christophe Boval BRUSSEL – Na zeven dagen aanhoudende gezondheidsklachten over CocaCola gaf de directie van Coca-Cola België gisteravond een eerste persconferentie. Blijkbaar is deel uitmaken van een multinationale groep met een miljardenbudget voor marketing geen garantie voor snelle en efficiënte crisiscommunicatie. “Ik dacht dat dit hier een serieus bedrijf was”, roept de sollicitante verbolgen uit wanneer ze verneemt dat haar toekomstige werkgever geen Coca-Colaautomaat heeft staan. Die reclamespot van Coca-Cola, enkele weken geleden op de radio, keert zich nu als een boemerang tegen de frisdrankenproducent. Vreemd toch. Er is allicht geen bedrijf ter wereld dat meer uitgeeft aan sponsoring en publiciteit. Wereldbeker voetbal, Olympische Spelen of Ronde van Frankrijk, Coca-Cola is hoofdsponsor. Waar ter wereld je ook komt, Coca-Cola is nooit ver uit de buurt. Bovendien is de groep bekend voor zijn rigoureuze kwaliteitscontrole op de afgeleverde producten. De kwaliteit staat voorop, die mag niet worden aangetast. Geen overbodige luxe overigens in de VS, waar fabrikanten vlug geconfronteerd worden met miljoenenclaims van consumenten die menen schade geleden te hebben. Precies zo’n bedrijf ondergaat een week lang de gebeurtenissen wanneer zijn producten op een zelden geziene manier in opspraak komen. De beslissing van minister van Volksgezondheid, Luc Van den Bossche, vrijdagavond om alle verdachte blikjes en flesjes uit de handel te nemen, pakte Coca-Cola duidelijk in snelheid. Na nieuwe klachten maandag besliste Van den Bossche dan om alle Coca-Cola-producten uit de handel te nemen. Pas een volle 24 uur later geeft de directie een persconferentie. In al die tijd kon woordvoerster Maureen O’Sullivan niet veel meer doen dan de schade binnen de perken houden. Voor informatie die niet rechtstreeks met de crisis verband hield, zoals basisgegevens over Coca-Cola in België, was geen tijd. Mogelijk werkt het deel uitmaken van een grote multinationale groep, in deze crisis tegen Coca-Cola België. De inmenging van de groepsdirectie uit Atlanta maakt de communicatielijnen er niet korter op en kan het beslissingsproces vertragen. Of misschien was het vertrouwen in de eigen controles zo groot dat men dergelijk scenario gewoon niet voor mogelijk hield. De omstandigheden zaten natuurlijk zwaar tegen. Meestal is in dergelijke gevallen sprake van één of hooguit enkele klachten. Nu ging er geen dag [100]
Bijlage 1 voorbij zonder nieuwe klachten. Elk nieuw geval zorgde weer voor nieuwe vragen en onzekerheden. Verder is het duidelijk dat de overheid, nog in volle nasleep van de dioxinecrisis, geen enkel risico wilde nemen. “Het zijn drastische maatregelen, maar ik denk niet dat we veel keuze hadden”, zegt Marc Pattyn van het kabinet van Van den Bossche. “Na ons gedeeltelijk verbod van vrijdag werden maandag weer leerlingen in het ziekenhuis opgenomen. Sommigen onder hen liggen er nu nog. Het is dus wel degelijk een gezondheidsprobleem, en niet enkel een probleem van smaak.” Twee pr-bureaus die voor Coca-Cola werken, vinden het optreden van Van den Bossche niet zozeer drastisch, als wel ronduit overdreven. “CocaCola is de speelbal geworden van het eigengereide optreden van de minister. Blijkbaar wilde Van den Bossche zich vlak voor de verkiezingen en na het dioxinedrama een nieuwe maagdelijkheid aanmeten”, zegt een van hen. Beiden verkiezen wel anoniem te blijven.1 Coca-Cola twee keer in de fout Wim Winckelmans BRUSSEL – De problemen met Coca-Cola hebben een dubbele oorzaak. In sommige flesjes frisdrank is een onwelriekend koolzuurgas gebruikt. En het antiroestmiddel dat op de bodem van de blikjes is aangebracht, heeft gereageerd met een pesticide op de paletten waarop de blikjes zijn vervoerd. Coca-Cola België bezweert dat er geen gevaar is voor de volksgezondheid. De afgelopen dagen werden meer dan 200 Belgen ziek na het drinken van Coca-Cola, Sprite, Fanta, Aquarius, allemaal producten van de multinational Coca-Cola. Vooral Vlaanderen werd getroffen, in Brabant en de Ardennen zijn veel minder gevallen vastgesteld. Gisteren nog werden twee Vlamingen onwel na het drinken van een blik Minute Maid, wat het aantal slachtoffers op ongeveer 100 bracht. Algemeen directeur Philippe Lenfant van Coca-Cola België zegt dat hij de oorzaken nu op het spoor is. In de Coca-Colafabriek in Wilrijk is onwelriekend koolzuurgas (CO2) van een slechte kwaliteit, dat is gebruikt bij de aanmaak van de plastic flesjes frisdrank, de enige mogelijke verklaring. Coca-Cola heeft de naam van de leverancier aan de overheid gegeven. In het Franse Duinkerke zijn Coca-Colablikjes op Franse paletten gezet die waren behandeld met een antischimmelproduct. Dat pesticide heeft gereageerd met een antiroestmiddel op de bodem van de blikjes, wat ook een slechte geur veroorzaakte. Bij het drinken hebben gebruikers die dampen ingeademd.
Coca-Cola organiseert een persconferentie, in de ogen van de journalist hebben ze daar veel te lang mee gewacht. 1
[101]
Bijlage 1 Coca-Cola België verzekert dat er geen gevaar is voor de volksgezondheid, maar wil toch geen details kwijt over wat er precies aan de hand was. “Over enkele dagen zullen we aan minister van Volksgezondheid Luc Van den Bossche kunnen bewijzen dat we veilig zijn en opnieuw op de markt mogen”, zei directeur Lenfant. Het personeel bij Coca-Cola blijft intussen aan de slag. “Bij het opsporen en herstellen van de oorzaken hebben we alle manschappen nodig”, aldus Coca-Cola. België deelde gisterochtend aan de Europese Commissie mee dat het alle Coca-Cola-producten van de markt haalt. Europa startte daarop haar alarmprocedure voor de melding van problemen over voedselveiligheid. Dit systeem wordt gebruikt wanneer een geval dat zich in één lidstaat voordoet, grensoverschrijdend is of kan zijn. Onze buurlanden breidden hun maatregelen alvast uit. Luxemburg besliste om uit voorzorg alle producten van de frisdrankenreus uit de rekken te halen. Frankrijk zette de verkoop stop van blikjes die uit de fabriek in Duinkerke komen, en normaal voor de Belgische markt waren bestemd. Nederland, Frankrijk en de Duitse deelstaat Hessen verhogen de controle op producten die in de eigen Coca-Cola-vestigingen worden gemaakt. 17 juni 1999
Gasleverancier Coca-Cola pleit onschuldig Karen De Becker en Wim Winckelmans De Amerikaanse multinational AGA Gas, leverancier van het koolzuur dat volgens Coca-Cola België tientallen jongeren ziek heeft gemaakt, ontkent dat een deel van de problemen bij haar zijn begonnen. Wat Coca-Cola met het koolzuur doet na de levering is haar zaak, zegt woordvoerder De Vos. Ondertussen werden dinsdagavond nog twee meisjes in de spoedopname van het Algemeen Ziekenhuis Sint-Lucas in Gent opgenomen nadat ze onwel waren geworden na het drinken van Coca-Cola uit blikjes. AGA Gas zegt dat het de enige leverancier is van de bottelarij in Wilrijk waar frisdrank met koolzuurgas van slechte kwaliteit is gemaakt. De multinational voelt zich dus geviseerd door de verklaringen van Philippe Lenfant, algemeen directeur van Coca-Cola België. Die onthulde dinsdagavond twee oorzaken voor de problemen met de frisdranken van zijn bedrijf. Koolzuurgas van slechte kwaliteit was er daar één van. Lenfant voegde eraan toe de naam van de leverancier aan de overheid gegeven te hebben, omdat problemen met het koolzuur “de enige wetenschappelijke en technisch mogelijke verklaring” waren. Maar die leverancier, AGA Gas, heeft na controle van de leveringen aan Coca-Cola België, geen afwijkingen gevonden in het koolzuur dat aan de bottelarij in Wilrijk is geleverd. [102]
Bijlage 1 Woordvoerder De Vos is formeel: de schuld kan niet bij AGA Gas liggen. Dat zou dus betekenen dat de ware, nog niet ontdekte oorzaak voor de problemen bij Coca-Cola zelf ligt, waar het koolzuur in gasvorm bij de frisdrank wordt gevoegd. “Wat ze na de levering met het koolzuur doen, is hun zaak”, zegt De Vos. AGA Gas is officieel nog niet op de hoogte gebracht van de verdenking die op haar rust. Het bedrijf weet ook niet precies welk lot wordt verdacht, een formele klacht is er niet. Coca-Cola België heeft volgens De Vos wel alle leveringen stopgezet, “en dat kunnen wij niet aanvaarden”. Coca-Cola is een grote klant van AGA Gas. Algemeen directeur Peter Degadt van het AZ Sint-Lucas in Gent bevestigde ondertussen dat dinsdagavond twee meisjes werden opgenomen na het drinken van een blikje Coca Cola. Het ene meisje had dinsdagmiddag een blik cola in een groenten- en fruitzaak in Gent gekocht. Het andere meisje dronk zondag en maandag thuis cola die in de GB gekocht werd. De beide meisjes vertoonden gelijkaardige symptomen als eerdere gevallen na het drinken van producten van Coca-Cola. Minister van Volksgezondheid Luc Van den Bossche laakt intussen andermaal de “gebrekkige communicatie” van Coca-Cola. Die moet alle nodige documenten aan de Eetwareninspectie bezorgen. Zolang er geen sluitend verslag is over de vervuiling, blijven de producten van Coca-Cola uit de handel. De Europese Commissie is wel tevreden over de aanpak van Coca-Cola. Van communicatie heeft Coca Cola nochtans heel wat kaas gegeten. Waar je ook gaat, reclame voor Coca-Cola vind je overal. Coca-Cola doet dat bewust, zelfs voor het bekendste merk ter wereld is die marketingondersteuning nodig en belangrijk. Het valt op dat The Coca-Cola Company (TCCC) een andere strategie gebruikt voor haar verschillende producten. Want dat Fanta, Sprite en Minute Maid tot hetzelfde imperium behoren, beseffen velen pas sinds het uitbreken van de Coca-Colacrisis. Fanta is geen tweede Coca-Cola, zoveel is duidelijk. Bij de verkoop in warenhuizen prijkt het gele drankje wel op een dertiende plaats, nog voor Pepsi. Toch is TCCC niet altijd even succesvol en dat bewijst het mislukken van Fruitopia, een nieuw vruchtendrankje, dat enkele jaren geleden met veel reclame werd gelanceerd. In ons land is Fruitopia niet langer op de markt: het sloeg niet aan. Minute Maid is wel een vast begrip geworden in de fruitsappenwereld. Coca-Cola blijft reclame maken, hoewel het op de colamarkt de marktleider is. Wegblijven uit het straatbeeld is achteruitgaan en er zijn altijd nieuwe markten en nieuwe jongeren te veroveren. Vroeger draaide de marketingcampagnes voor Coca-Cola rond drie A’s: acceptability, availability en affordability of de mate waarin Coca-Cola als merk wordt aanvaard, overal aanwezig en betaalbaar is. Enkele jaren geleden koos Coca-Cola voor drie P’s: preference, pervasive en price. Deze drie begrippen staan voor voorkeur, doordringend en prijs. Voorkeur volgt de eerste A van aanvaard op. Coca-Cola is algemeen aanvaard en bekend en het komt erop aan de voorkeur van de coladrinkers te [103]
Bijlage 1 blijven wegdragen. Doordringend slaat op het altijd aanwezig zijn met het juiste product op het juiste moment, iets meer uitgesproken dan gewoon aanwezig zijn (de tweede A). Blikjes, kleine flesjes, grote glazen flessen, nog grotere plastic gezinsflessen, automaten, Coca-Cola brengt een heel leger verpakkingen op de markt. En dan is er de prijs: Coca-Cola is duurder dan de huismerken van de grootwarenhuizen. De consument wil die prijs voor zijn Coca-Cola betalen. Een Coca-Cola op een terrasje in de zon mag - per glas wat duurder zijn dan de Coca-Cola thuis. Sinds enkele maanden kunnen Coca-Colaliefhebbers punten sparen om er een droomgadget van Coca-Cola mee te kopen. Voor vierhonderd punten en 2.990 frank heb je een exclusieve Coca-Cola-gsm. Op 1 april startte de campagne, vandaag zijn de 50.000 gsm’s de deur al uit. Met deze campagne mikt Coca-Cola bewust op jongeren en wil het terugkeren naar de beginselen: smaak, authenticiteit en het plezier om samen te genieten. De slogan Always Coca-Cola werd Enjoy the Real Thing - Always Coca-Cola. Een nuance waarmee Coca-Cola de jeugd wil veroveren. Frankrijk schort verkoop Coca-Cola op Mia Doornaert Omdat een tiental mensen in het noorden van het land ziek waren geworden na het drinken van Coca-Cola uit blikjes schortte Frankrijk op zijn beurt de verkoop ervan op. Tot nader order mogen er geen blikjes Coca-Cola, Coca-Cola Light, Sprite en Fanta gecommercialiseerd worden. Dat verbod geldt tot Coca-Cola “klaarheid kan scheppen over de herkomst van zijn producten op de Franse markt”, zei Marylise Lebranchu, staatssecretaris voor Handel. De Fransen die maagklachten kregen na het drinken van Coca hadden hun blikjes in de buurt van de Belgische grens gekocht. Maar ook elders in het land zijn blijkbaar blikjes opgedoken uit de productielijn van de fabriek in Duinkerken die in theorie alleen voor de Belgische markt bestemd is. Dat is, aldus Lebranchu, het gevolg van distributie vanuit de grote aankoopcentrales “die over de grenzen heen werken”. De miljoenen blikjes worden niet allemaal teruggehaald. Ze mogen gewoon niet gecommercialiseerd worden tot precies de herkomst is vastgesteld. De Fransen die thuis Coca, Sprite of Fanta staan hebben worden aangeraden ze voorlopig niet te verbruiken. De arts Bernard Kouchner, staatssecretaris voor Volksgezondheid, zei dat de maatregel gerechtvaardigd is omdat er een gezondheidsrisico bestaat. “Het risico is groter dan in de zaak van de dioxine want ditmaal zijn mensen ziek geworden”. In zo’n geval, aldus Kouchner, moet preventie de voorrang krijgen op alle andere belangen. “Het is beter een dag verkoop te verliezen dan het risico te lopen iemand te vergiftigen”, zei gisteren ook Marylise Lebranchu. Ze zei dat de voorzorgsmaatregel geboden was door “het onvermogen van Coca-Cola om [104]
Bijlage 1 duidelijk te zijn over de natrekbaarheid van zijn producten”. Veel parate kennis was er gisteravond ook niet in voorraad op de persdienst van het hoofdkwartier van Coca-Cola in Parijs. Men kon er niet zeggen op hoeveel blikjes de voorzorgsmaatregel precies sloeg (de media spraken van 50 miljoen), en evenmin wat het marktaandeel en de omzet van Coca-Cola in Frankrijk is. 18 juni 1999
Rotte eieren in Coca-Cola Wim Winckelmans BRUSSEL – De Coca Colaflesjes die de afgelopen weken meer dan 200 jongeren ziek hebben gemaakt, waren verontreinigd met waterstofsulfide (H2S), een stof die een geur van rotte eieren afgeeft. Dat heeft Coca Cola aan de Wetenschappelijk Vereniging van Vlaamse Huisartsen (WVVH) verklaard. Volgens een geraadpleegde toxicoloog rammelt deze uitleg. Coca-Cola België doet al dagenlang bijzonder geheimzinnig over de stoffen die de problemen met Coca, Sprite en Fanta hebben veroorzaakt. Gisteren pas kreeg de WVVH meer uitleg. Volgens Coca Cola zou het koolzuur verontreinigd geweest zijn met waterstofsulfide, een stof met de geur van rotte eieren. Maar de dosis was zeer laag: 5 tot 15 microgram per liter. Een gevaar voor de volksgezondheid was er dus niet. Een geraadpleegde toxicoloog zegt zelfs dat mensen onmogelijk ziek kunnen worden van dergelijke lage doseringen. Mensen krijgen pas last van braken of maagproblemen bij 200 microgram in de lucht. 800 microgram is dodelijk. Voor waterstofsulfide in water gelden mogelijk andere cijfers, maar dan nog is een waarde van 5 tot 15 microgram bijzonder laag, onvoldoende om de ziekteverschijnselen bij de jongeren te verklaren. “Een onbevredigende uitleg”, besluit de toxicoloog.1 Het schimmeldodend middel dat de blikjes frisdrank heeft aangetast, blijkt p-chloro-m-cresol te zijn, een stof die verwant is met het bruine goedje waarmee spoorbalken worden ingesmeerd. Het middel wordt ook gebruikt als bewaarmiddel in cosmetica, en zou een stinkende reactie hebben gegeven met het antiroestmiddel op de bodem van de blikjes. De Wetenschappelijke Vereniging van Vlaamse Huisartsen is niet bevredigd met de uitleg. “Als je rotte eieren ruikt in je glas, ga je het toch niet uitdrinken?”, vraagt voorzitter Jos De Smedt. “Het schimmeldodend middel zat bovendien niet in de frisdrank zelf. Hoe kun je er dan ziek van worden?”
Die vaststelling zal later mee de aanleiding geven tot het afdoen van de Coca-Colacrisis als een geval van Mass Sociogenic Illness. 1
[105]
Bijlage 1 De Smedt vermoedt dat er andere oorzaken mogelijk zijn, maar krijgt weinig informatie los bij Coca-Cola. Ook volgens minister van Volksgezondheid Luc Van den Bossche is het met de informatie die Coca Cola geeft “tot op heden niet mogelijk op een bevredigende en voldoende afdoende wijze de ziekteverschijnselen te verklaren”.1 Hij heeft de Eetwareninspectie en de Hoge Gezondheidsraad opdracht gegeven de zaak te onderzoeken. Coca Cola, Sprite en Fanta blijven intussen uit de handel. De teruggenomen flessen en blikjes moeten vernietigd worden. Ook het gebruik van Coca Cola-automaten blijft absoluut verboden. Nestea, Aquarius, Bonaqua, Kinley, Lift en Minute Maid mogen wel weer in de winkel. Over die producten waren tot nu toe nauwelijks klachten. Coca-Cola wil slachtoffers vergoeden s.a. BRUSSEL (belga) – “Wij zijn bereid de slachtoffers te vergoeden wanneer het gaat om aanhoudende klachten die door een arts bevestigd worden.” Dat zegt Maureen O’Sullivan, woordvoerster van Coca-Cola. Ze raadt aan de bewuste blikjes of flesjes die nog niet volledig geconsumeerd zijn, bij te houden voor onderzoek. O’Sullivan ontkent nu dat Coca-Cola gasleverancier AGA Gas heeft beschuldigd van het leveren van minderwaardig koolzuurgas. “Ook tijdens het vervoer of tijdens een tussenfase kan iets verkeerd gelopen zijn met het koolzuurgas”, zegt ze. Algemeen directeur Philippe Lenfant zei dinsdagavond dat “het gebruik van koolzuurgas van slechte kwaliteit” in de fabriek in Wilrijk aan de grondslag lag van een deel van de problemen. Hij voegde eraan toe dat de naam van de leverancier aan de overheid is gegeven. Tweehonderd Fransen ziek na drinken Coca-Cola s.a. RIJSEL (afp, eigen berichtgeving) – In het noorden van Frankrijk zijn tot nu toe tweehonderd mensen onwel geworden na het drinken van Coca-Cola. In Gent zijn de laatste twee Coca-Cola-zieken gisterenochtend uit het Gentse Sint-Lucasziekenhuis ontslagen.
Andere verklaringen konden echter niet worden gevonden omdat ze er eenvoudigweg niet waren. In de ogen van de overheid was de ontevredenheid begrijpelijk, gezien de duidelijke symptomen bij de slachtoffers. Aan Mass Sociogenic Illness werd op dat ogenblik namelijk nog niet gedacht. 1
[106]
Bijlage 1 De Gentse zieken zijn twee meisjes uit het Waasland, die met vergiftigingsverschijnselen waren opgenomen. Eerder mochten ook de dertig leerlingen van de middelbare school Edugo uit Lochristi naar huis. Volgens Wim Van Doorsselaere van Sint-Lucas heeft het ziekenhuis nog altijd geen zekerheid over de aard van de vergiftiging. Sint-Lucas kreeg een telefoontje van Coca-Cola waarin het bedrijf beloofde alle medische kosten te vergoeden. “We hebben gevraagd om die belofte op papier te zetten en een procedure uit te werken die een vlotte en snelle schaderegeling mogelijk maakt”, zegt Van Doorsselaere. Frankrijk wil de testresultaten van de blikjes Coca-Cola van het bedrijf in Duinkerke binnen de 48 uur. Dit zei de Franse minister van consumentenzaken Marylise Lebranchu donderdag. Lebranchu wil van de multinational de volledige lijst van alle mogelijk riskante producten. “Achtenveertig uur is nog te lang”, voegde ze eraan toe. De officiële Chinese pers was donderdag druk in de weer om de Chinese Cola-drinkers te verzekeren dat er geen problemen zijn met de in China verkochte Coca-Cola. “Alle cola op de chinese markt is hier geproduceerd en heeft geen uitstaans met de problemen in België”, meldde de Chinese pers. In Spanje is een levering van Coca-Cola uit België in beslag genomen. Dat meldde de Spaanse radio donderdag. Ook Saoedi-Arabië verbood woensdag alle invoer van Coca-Cola-producten uit België. 19 juni 1999
Coca-Cola tappen mag weer s.a. ANTWERPEN – Coca-Cola-producten uit tapinstallaties (postmix) mogen opnieuw verkocht worden. Het ministerie van Volksgezondheid zette het licht op groen voor de siropen die in de horeca gebruikt worden. Het gaat om Coca-Cola, Coca-Cola light, Sprite, Fanta, Nestea, Kinley en Minute Maid. Vrijdag kwam de algemeen directeur van Coca-Cola, Douglas Ivester, uit Atlanta overgevlogen naar België in een poging om het geschade imago van de grootste frisdrankenproducent wat op te blinken. De drankjes, die gemaakt worden met in Nederland geproduceerde siroop, zijn onder meer verkrijgbaar in fastfoodrestaurants, grote bioscopen, pretparken, de cateringsector, tentoonstellings- en evenementenhallen, enzovoort. Nestea, Aquarius, Bonaqua, Kinley, Lift en Minute Maid mogen opnieuw in de rekken staan in alle verpakkingen. (…)
[107]
Bijlage 1 22 juni 1999
Volksgezondheid beraadt zich over groen licht voor Coca-Cola s.a. BRUSSEL (belga) – Coca-Cola wacht met ongeduld op de beslissing van het ministerie van Volksgezondheid over de verkoop van zijn producten in België. De Amerikaanse frisdrankenproducent heeft aan de Eetwareninspectie en de Hoge Gezondheidsraad bijkomende productiestalen en analyses overhandigd die de oorzaken van de problemen volledig in kaart moeten brengen. Het kabinet van Volksgezondheid beraadde zich gisteren over de toelating om weer de producten Coca-Cola, Fanta en Sprite te verkopen, maar nam nog geen beslissing. Er wordt onder meer gewacht op de resultaten van de inspecties in de vestigingen van Coca-Cola in Duinkerke en Wilrijk. Frankrijk en België gingen gisteren in op het verzoek van de Commissie om samen met Europese ambtenaren de twee verdachte vestigingen van Coca-Cola te inspecteren. Coca-Cola maakte vorige week reeds bekend dat enerzijds een chemische reactie tussen het vernis op de blikjes en pesticiden op de houten paletten in Duinkerke en anderzijds het gebruik van minderwaardig koolzuurgas in Wilrijk aan de basis lagen van de gezondheidsklachten. “Nu hebben we het hoe en wanneer op vraag van de administratie duidelijk in kaart gebracht”, aldus woordvoerster Maureen O’Sullivan. “De bijkomende productiestalen en analyses zijn aan de administratie overhandigd en het is nu wachten op de aanbeveling van de administratie.” De onderzoeken van stalen van Coca-Cola-producten uit Duinkerke en Wilrijk door Volksgezondheid hebben niks abnormaals aangetoond, maar dit alleen kon minister Luc Van den Bossche nog niet overtuigen. Intussen vernietigt het concern de producten die uit de handel genomen werden. De verpakkingen worden gerecycleerd. Hoewel de productie stopgezet werd, is het volledige personeel ingezet bij de terugname van de producten. 24 juni 1999
Cola-ziekte was massahysterie Hilde Van Den Eynde BRUSSEL – Met de blikjes Coca-Cola is nooit iets aan de hand geweest. De Cola-crisis was een geval van massahysterie, gegangmaakt door de dioxine[108]
Bijlage 1 affaire. Volgens vier Leuvense onderzoekers kristalliseerde de angst voor de gifkippen in een nieuw, deze keer ingebeeld schandaal. Marc Boogaerts en zijn collega’s Benoit Nemery, Benjamin Fischler en Dominque Lison van de Leuvense universiteit publiceren die gewaagde stelling een deze in een toonaangevend medisch tijdschrift. Boogaerts, een hematoloog, kreeg de laboratoriumrapporten te zien van slachtoffers die aan het drinken van Coca-Cola hemolyse, bloedafbraak, zouden hebben overgehouden. Die conclusie veegt hij resoluut van tafel: niks mee aan de hand, helemaal geen aanwijzingen voor hemolyse. Evenmin geloven Bogaerts en zijn collega’s de verklaring waarmee CocaCola zelf komt: ‘slecht’ koolzuurgas en een schimmelwerend middel dat de verpakking aantast. De scheikundige analyseresultaten die Coca-Cola laat zien spreken boekdelen, vinden ze: “Minieme hoeveelheden waterstofsulfide, vijf, hoogstens vijftien deeltjes per miljard. Amper vier tiende microgram chloor3-methylfenol per blikje. Daar word je niet ziek van. Dat gaat hoogstens vies ruiken.” Volgens de wetenschappers was de Cola-crisis een uitloper van de dioxinecrisis. Zó erg was de bevolking geschrokken van de vaststelling dat er viezigheid in het eten zat, dat de geesten rijp waren voor een nieuw schandaal. Massahysterie, is zijn conclusie. De arts wijst erop dat de meeste slachtoffers pubermeisjes waren en vindt het veelzeggend dat in één getroffen school alle slachtoffers in twee aanpalende klassen zaten. Je ziet wel vaker massahysterie in scholen, zegt Boogaerts. In dit geval werd het effect nog versterkt door de grote media-aandacht en de radicale beslissing van minister van Volksgezondheid, Luc Van den Bossche, om alle blikjes uit het rek te halen - een maatregel waarvoor Boogaerts in het licht van de omstandigheden overigens alle begrip kan opbrengen. België weer Coca-veilig Bart Dobbelaere BRUSSEL – Wat de 249 Cola-drinkers heeft ziek gemaakt, weet niemand. De uitleg van Coca-Cola gelooft minister van Volksgezondheid Luc Van den Bossche niet helemaal. Toch laat hij de vestigingen in Wilrijk en Gent opnieuw draaien. Douglas Ivester, de Cola-baas, belooft intussen elke Belg een gratis drankje. Een week geleden meldde Coca-Cola dat de firma ontdekt had waarom 249 Cola-drinkers ziek waren geworden. Geen vergiftiging, maar een slechte smaak en reuk hadden de misselijkheid veroorzaakt. Toxicologen van de eetwareninspectie vinden die verklaring onvoldoende. Volgens hen kan dat niet verklaren dat sommigen er zo ziek van werden. Uitgebreid onderzoek er is sprake van enkele duizenden tests in verschillende laboratoria - heeft echter geen andere oorzaak aan het licht gebracht. [109]
Bijlage 1 Minister Van den Bossche vindt het dan ook niet nodig om Coca-Cola nog langer droog te leggen. “Het zou maanden kunnen duren voordat we zekerheid hebben. Als we die ooit hebben.” Uiteindelijk zijn er op een productie van 15 miljoen drankjes per dag, slechts 249 mensen ziek geworden. Dat er ook sprake is van enige voedselhysterie in ons land, verhult Van den Bossche niet. “Maar de hele Cola-crisis is wel meer dan dat.” Omdat er nog altijd een theoretisch risico bestaat mag Coca-Cola alleen produceren als het een nog striktere kwaliteitscontrole doet en met totaal nieuwe grondstoffen start. Bijkomende complicatie vormde een Duitse chantagezaak, waarbij een afperser dreigde de Duitse cola te vergiftigen. In ons land is daar echter geen sprake van geweest. Het groen licht geldt overigens nog niet voor de blikjesfabriek in Duinkerke. Daar is de Franse justitie intussen een nieuw spoor aan het onderzoeken. Wat de hele zaak Coca-Cola gaat kosten, weet de firma niet. Naast het stilleggen van fabrieken, het terugnemen en vernietigen van de slechte Cola, is er nog de schade aan het imago. Coca-Cola stuurde dan ook de grote baas, chief executive officer Douglas Ivester, naar ons land om iedereen gerust te stellen. Volgens hem weet Coca-Cola wel degelijk wat er is fout gelopen - wat minister Van den Bossche ook moge beweren. Meteen startte hij een promotiecampagne. I’ll buy everyone a coke. Coca-Cola wil elk Belgisch huishouden trakteren. Hoe dat precies in zijn werk zal gaan, weet de firma nog niet. Maar als de grote baas het belooft, gebeurt het ook. 25 juni 1999
Ook Frankrijk verklaart Cola opnieuw veilig Coca-Cola raamt verlies door crisis op 2,3 miljard Luc Vandenbroucke DUINKERKE/BRUSSEL (afp, reuters, eigen berichtgeving) – 800 van de 150.000 paletten die Coca-Cola heeft gebruikt vanuit de fabriek in Duinkerke om zijn drankjes te transporteren naar België, waren besmet met fenol. Dat heeft het Amerikaanse frisdrankenconcern gisteren verklaard. De Franse regering gaf groen licht om opnieuw blikjes te produceren in Duinkerke, nu de oorzaak achterhaald is. De Franse controledienst voor voedingswaren AFSA heeft de waarschuwing voor het drinken van Cola ingetrokken. Uit onderzoek van deskundigen is gebleken dat het risico van het drinken van cola uit de fabriek in Duinkerke minimaal is. De Franse minister van Financiën, Dominique Strauss-Kahn, ging in op de suggestie van de Controledienst en wees er tijdens een [110]
Bijlage 1 persconferentie nogmaals op “dat noch het product, noch de verpakking besmet blijken, zodat de verkoop weer kan worden opgestart”. De AFSA-deskundigen hebben niettemin de regering aanbevolen gezondheidsgegevens nog enige tijd bij te houden voor een epidemiologische analyse. Mochten later bewijzen van besmetting opduiken, dan kan het risico voor de volksgezondheid opnieuw worden ingeschat. Het onderzoek naar sporen van rattenvergif op de verdachte blikjes is negatief uitgevallen, zo werd gepreciseerd. Frankrijk had, net als België, Coca-Cola, Coca-Cola Light, Fanta en Sprite gebannen uit zijn rekken nadat in België 200 mensen ziek waren geworden door het drinken van cola uit blikjes, geproduceerd in Duinkerke. Coca-Cola zei gisteren dat alle 800 paletten met fenol vernietigd waren. Fenol is een corrosieve substantie die gebruikt wordt als desinfecteerder. De onderneming uit Atlanta heeft ondertussen berekend dat de crisis haar ongeveer 60 miljoen dollar (2,3 miljard frank) aan gederfde omzet gekost heeft. Maar ze verwacht dat dat verlies volgend jaar goedgemaakt zal worden. Daarbij moeten nog de kosten voor bijkomende marketingcampagnes geteld worden om het product in België en Frankrijk te herlanceren. De schoonmaakbeurt bij Coca-Cola beperkt zich overigens niet tot de frisdranken zelf. Het bedrijf besloot ook een gedeelte van zijn automatische blikjesverdelers in België aan een controle te onderwerpen. Automaten “We halen niet alle van onze 24.000 automaten op”, zegt Roger Pellens, directeur van het technische Cola-centrum in Londerzeel. “In eerste instantie blijven alle toestellen geblokkeerd en wordt een technische controle uitgevoerd op zo’n 2.000 exemplaren. Tien procent van ons totaal. Geen lukrake steekproef evenwel maar een gericht onderzoek bij bepaalde types van een bepaald bouwjaar.” Bij een aantal van die automaten kan een interventie nodig zijn. “Maar we lopen niet op de zaken vooruit”, zegt Pellens. “We brengen momenteel de types in kaart, starten de logistiek op en zoeken uit waar de eventuele ingreep gebeurt. Dat kan bij de klant zelf zijn of hier in Londerzeel. Binnen drie tot vier weken moet de klus geklaard zijn.” Coca-Cola Belgium ging tot die maatregel over nadat enkele klachten binnenliepen over de vieze geur die sommige koelkasten verspreidden. Minister van Volksgezondheid Luc Van den Bossche relativeerde gisteren de stelling van enkele professoren die de Coca-Cola-crisis toeschreven aan massahysterie. Hij wees erop dat sommige kinderen dagenlang in het ziekenhuis hadden gelegen met echte ziekteverschijnselen.
[111]
Bijlage 1 1 juli 1999
Massahysterie alleen volstaat niet om Cola-crisis te verklaren Vergiftigingsverschijnselen in Antwerpen en Bornem Wim Winckelmans BRUSSEL – Massahysterie kan misschien de omvang van de moeilijkheden bij Coca-Cola helpen verklaren, maar is zeker niet de enige oorzaak. Het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid besluit uit eigen onderzoek dat in Bornem de schoolkinderen wel degelijk vergiftigingsverschijnselen vertoonden. Nieuw onderzoek moet uitmaken wat er dan wel aan de hand was. Vorige week zagen verscheidene professoren in de Coca-Cola-crisis een vorm van “mass sociogenic illness”. Door de voedselcrisis rond de dioxinekippen zouden mentaal kwetsbare personen, zoals sommige schoolmeisjes, zich in groep hebben afgereageerd op een symbool van de moderne voeding: Coca-Cola. Maar die uitleg strookt niet volledig met de feiten. Nog voor de dioxinecrisis uitbrak, raakten vier volwassenen misselijk in een Antwerps café na het drinken van Coca-Cola. De directeur van de school in Bornem, waar tientallen kinderen ziek werden, getuigt dat leerlingen uit verschillende klassen tegelijk misselijk raakten. Het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (WIV) zegt nu dat het inderdaad vergiftigingsverschijnselen heeft vastgesteld. Uit onderzoek bij de schoolkinderen uit Bornem blijkt dat ze neurologische symptomen vertoonden na het drinken van de Cola: hoofdpijn, beven, evenwichtsstoornissen, zwakte of pijn in de benen. Hun risico op klachten lag 22 keer hoger dan bij kinderen die geen Cola hadden gedronken. De klachten die nadien werden gemeld in andere Vlaamse scholen (Kortrijk, Harelbeke, Lochristi en Brugge) zijn minder uitgesproken. Daar lag het risico driemaal hoger. Slechte Coca-Cola kan hier niet alles verklaren, want maar de helft van de zieke kinderen had frisdrank gedronken. Ook het WIV neemt aan dat hier een of andere vorm van massahysterie heeft meegespeeld. Schoolmeisjes in een stresserende situatie blijken daar vatbaar voor te zijn. Het WIV stelt nu voor om het onderzoek te concentreren op de Colaflesjes die in Bornem zijn gevonden, omdat de problemen met de blikjes die in de andere scholen werden gedronken, minder groot lijken. Bij Coca-Cola zelf voert Volksgezondheid nog controles uit alvorens de productie weer kan beginnen. Dat zal waarschijnlijk vrijdag gebeuren. Coca-Cola haalt intussen in Polen alle flesjes mineraalwater van 33 cl van de markt. In sommige flesjes is een schimmel ontdekt. Volgens Coca-Cola zelf vormt hij geen gevaar voor de gezondheid. [112]
Bijlage 1 2 juli 1999
Coca-Cola vanaf vandaag opnieuw in de winkels Luc Vandenbroucke BRUSSEL – Vanaf vandaag staan de eerste producten van Coca-Cola weer in de winkel. Maar volgens de woordvoerster van het bedrijf zijn nog niet alle verpakkingen onmiddellijk en overal verkrijgbaar. De productie in Gent is maandag opnieuw begonnen, maar draait nog niet op volle kracht. “We laten niets aan het toeval over”, aldus Coca-Cola. “De kwaliteit moet in orde zijn en daarom zijn bijkomende tests uitgevoerd. Om de verkoop zo snel mogelijk op toerental te krijgen, opteerden we voor import van cola uit Frankrijk, Engeland en Nederland. Omdat het om enorme hoeveelheden gaat en het ook voor die landen hoogseizoen is, vraagt dat allemaal tijd. Iedereen krijgt vanaf vandaag een beperkte hoeveelheid. Voor een volledige bevoorrading is het nog te vroeg. Reken maar op vier tot zes maanden voor alles weer normaal zal verlopen.” (…) 3 juli 1999
Een gratis Coca-Cola voor iedereen Luc Vandenbroucke Vijfduizend medewerkers van Belgische Distributie zijn sinds gisteren op pad om de belofte van Coca-Cola’s grote baas, Douglas Ivester, hard te maken. Zo meteen kunnen 4.370.000 gezinnen een foldertje ‘goed voor een gratis familiefles’ uit hun brievenbus opdiepen. 6.555.000 liter ligt zomaar voor het grijpen. “Wij zijn blij u te laten weten dat uw Coca-Cola terug is. En om dit goede nieuws te vieren willen we u en uw familie graag een Coca-Cola laten drinken… op onze kosten.” De Amerikaanse frisdrankengigant kruipt dit jaar vroeg in de huid van Sinterklaas. Op woensdag 25 juni beloofde Ivester elk Belgisch gezin een fles Cola. Hoe deze actie zou verlopen, was niet onmiddellijk duidelijk, temeer omdat het bedrijf nog andere katten te geselen kreeg. Het haalde de jongste weken immers 90 miljoen liter frisdrank van de markt. Gisteren was de kurk echter van de fles. De eerste winkels werden opnieuw bevoorraad en de folders vlogen de deur uit. Elk gezin - 4.370.000 in totaal - ontvangt een bon die recht geeft op een 1,5 liter-familiefles van één van volgende dranken: Coca-Cola, Coca-Cola [113]
Bijlage 1 Light, Coca-Cola cafeï nevrij, Coca-Cola light cafeï nevrij, Fanta orange, Fanta orange light, Fanta citroen, Sprite of Sprite light. “We zijn bezig de winkels opnieuw te bevoorraden”, zegt Laurence Guilmot van de persdienst. “Een opdracht die wel enkele weken of maanden in beslag kan nemen. Daarom kunnen de consumenten hun bon inwisselen tot en met 31 augustus ‘99 in de winkel van hun keuze.” “Wij appreciëren het geduld van de Belgische consumenten terwijl we volop werken aan de herintroductie van onze producten”, geeft Douglas Ivester nog mee. “We danken hen daarvoor.” Vijfduizend dragers zijn gisteren aan hun eerste rondes begonnen. Tegen zondagnamiddag moeten alle gezinnen hun bon ontvangen hebben. Ze kunnen die bon inwisselen tot en met 31 augustus ‘99 in een winkel van hun keuze. Het onderscheid tussen oude en nieuwe Coca-Cola-producten is makkelijk te maken. Bevat de code de letters G of W (op een flesje) of de letters B of D (op een blikje), dan gaat het nog om oude producten die naar de winkel mogen worden teruggebracht. (…) 8 juli 1999
Gedroomde reclame voor Coca-Cola s.a. ANTWERPEN (belga) – Er wordt gretig jacht gemaakt op de bon waarmee een gratis familiefles Coca-Cola kan worden afgehaald in de winkel. Het voorbije weekeinde werd die bon in heel België gebust, maar sindsdien zijn in het Antwerpse al tal van brievenbussen opengebroken, op zoek naar een extra fles Cola. De eerste meldingen kwamen uit Borgerhout, waar twee kinderen werden opgemerkt enkele honderden meters achter de dragers die de folders met aangehechte bon in de brievenbussen stopten. Zij plukten het pakketje weer uit de bus en bemachtigden zo een rist bonnen. Twee “benadeelden” - met weinig gevoel voor humor - dienden klacht in. Maar de daders werden (nog) niet gevat. In enkele flatgebouwen ging het er wilder aan toe. Daar werden honderden brievenbussen opengebroken om de bonnen te bemachtigen. Ook die fans van Coca-Cola blijven voorlopig onvindbaar. Na weken waarin Coca-Cola zijn producten nog niet aan de straatstenen kwijt kon, had het bedrijf zich waarschijnlijk geen betere reclame kunnen indenken.
[114]
Bijlage 1 14 juli 1999
Schadefactuur Coca-Cola dreigt op te lopen tot 4 miljard frank s.a. NEW YORK (reuters) - Het terugnemen van verdachte frisdranken in een aantal Europese landen, waaronder België, zal voor frisdrankengigant CocaCola heel wat duurder uitvallen dan was verwacht. Volgens Coca-Cola Enterprises, de bottelaar die voor 44 procent in handen is van de Coca-Cola, zal de factuur oplopen tot 103 miljoen dollar (4,08 miljard frank). Eind juni werd nog uitgegaan van een schadepost van 60 miljoen dollar (2,37 miljard frank). Niet alleen zijn er meer blikjes dan verwacht ingeleverd door winkels, maar bovendien bleken particulieren thuis meer Coca-Cola-producten in voorraad te hebben dan werd aangenomen en vallen de kosten van de terugroepactie tegen. Driekwart van de producten van de Coca-Cola Company, waaronder ook de merken Sprite, Fanta en Minute Maid, worden langs Coca-Cola Enterprises geleverd. De bottelaar heeft onder meer de licenties voor de Verenigde Staten en de Benelux. Coca-Cola kwam half juni in een van de ergste crises in zijn 113-jarige geschiedenis terecht. De problemen begonnen toen enkele Belgische kinderen onwel waren geworden na het drinken frisdranken van Coca-Cola. De voorzieningen voor de terugroepactie worden ten laste genomen van het tweede kwartaal. 16 juli 1999
Winst Coca-Cola omlaag door Europese gifschandalen s.a. ATLANTA (dpa) - Het resultaat van Coca-Cola Company in Atlanta, Georgia leed in het tweede kwartaal onder de gevolgen van de gifschandalen die het bedrijf in België en Frankrijk troffen. Ook de economische problemen in een aantal afzetlanden en de sterke dollar hadden negatieve gevolgen voor de resultaten van de grootste frisdrankenproducent ter wereld. In het tweede kwartaal werd, vergeleken met dezelfde periode van vorig jaar een winstdaling van 21 procent genoteerd tot 942 miljoen dollar (36,7 miljard fr.) of 38 dollarcent per aandeel. Daarmee blijft de firma wel binnen de prognoses van Wall Street. [115]
Bijlage 1 De problemen waarmee Coca-Cola in België en Frankrijk te kampen had, leidden in het tweede kwartaal wel tot twee tot drie dollarcent winstdaling per aandeel. De kwartaalomzet steeg nog met 4 procent tot 5,4 miljard dollar, al krompen de wereldwijde leveringen met 2 procent. Coca-Cola slaagde er wel tijdens het eerste halfjaar in de omzet met 2 procent op te drijven tot 9,8 miljard dollar (380 miljard fr.), maar de winst kromp met 18 procent tot 1,69 miljard dollar (65 miljard fr.). 18 augustus 1999
Europa niet tevreden met uitleg Coca-Cola s.a. BRUSSEL (reuters, eigen berichtgeving) - Onderzoekers van de Europese Commissie zijn niet tevreden met de uitleg van Coca-Cola over de vergiftiging van een kleine tweehonderd Belgische kinderen na het drinken van cola begin juni. Volgens hen kan er wel degelijk sprake zijn van een fout in het productieproces. Intussen heeft Coca-Cola niets verdachts gevonden bij de recente klachten. Coca-Cola heeft altijd ontkend dat er iets fout was met zijn productiemethodes. Volgens de Amerikaanse frisdrankenproducent was de vergiftiging van de blikjes uit Duinkerke veroorzaakt door het gebruik van bijtende schoonmaakmiddelen, waarvan een deel op paletten met blikjes frisdrank terecht is gekomen. De Europese onderzoekers noemen dit echter “hoogst onwaarschijnlijk”. De uitleg over slechte koolstofdioxide in de bottelarij in Antwerpen is voor de onderzoekers aanvaardbaarder, maar dan nog verbazen ze zich erover dat twee verschillende oorzaken aanleiding gaven tot dezelfde klachten van misselijkheid en hoofdpijn. Het Belgische ministerie van Volksgezondheid besloot op 14 juni alle producten van Coca-Cola voor tien dagen uit de handel te laten halen. Frankrijk volgde dat voorbeeld. De Europese onderzoekers zijn vol lof over die Belgische stap. België wordt wel bekritiseerd voor de gebrekkige controle op de maatregel om alle Coca-Cola uit de handel te halen. “Zelfs met inachtneming van de inspectieproblemen waarmee België al kampte door de Dioxinecrisis, had meer gedaan kunnen worden.” De inspecteurs bevelen België daarom aan een betere inspectieprocedure op te stellen. Verder moeten zowel de Franse als Belgische autoriteiten de oorzaak van de vergiftiging blijven onderzoeken. De Europese Commissie vraagt daarover maandelijks een gedetailleerd verslag. Steve Leroy, assistent van de algemeen directeur van Coca-Cola België, zegt in een reactie dat Coca-Cola bij zijn bevindingen blijft. “We hebben al het mogelijke gedaan om klaarheid te scheppen. Ik geef toe dat er sprake was [116]
Bijlage 1 van een ongelofelijke samenloop van omstandigheden, maar een andere uitleg hebben wij niet.” Voor de nieuwe moeilijkheden, in Vorst en Tongeren, heeft Coca-Cola geen verklaring. “Na onderzoek van het blikje uit Vorst kunnen we met grote stelligheid beweren, en dat wordt bevestigd door Volksgezondheid, dat er niets mankeerde aan de Coca-Cola. Voor het geval-Tongeren beschikken we slechts over voorlopige gegevens, maar ook daar zijn in de resten van het blikje geen vreemde stoffen aangetroffen.” (…) 23 oktober 1999
Weer scholieren ziek na drinken Cola-Cola s.a. TIENEN – Vier leerlingen van het Tiense lyceum zijn gisterochtend even opgenomen in de afdeling spoedgevallen van het Heilig-Hartziekenhuis. Ze waren in de klas onwel geworden, nadat ze Cola en Fanta hadden gedronken. Of ze daarvan ziek werden is niet bewezen, maar er is wel een sterk vermoeden. “De leerlingen hadden beperkte klachten, vergelijkbaar met die van de andere Cola-zieken”, zegt dokter De Coster van het Heilig-Hartziekenhuis. “Ze voelden zich onwel, hadden huiduitslag en braakneigingen. Ze waren er niet erg aan toe en mochten na een grondig onderzoek snel naar huis.” De rijkswacht verzegelde de automaat waar de halfliterflessen waren gekocht, en waarschuwde Coca-Cola. 1 april 2000
Colacrisis was massahysterie Ook wie geen Coca-Cola had gedronken, werd ziek Bart Dobbelaere BRUSSEL – De colacrisis in juni vorig jaar was te wijten aan mass sociogenic illness, een vorm van massahysterie. Tot die conclusie komt de Hoge Gezondheidsraad van België na uitgebreid onderzoek van de colaslachtoffers. De Coca-Colaflesjes stonken misschien wel, giftig waren ze niet. Experts van het antigifcentrum, van het Instituut voor volksgezondheid, maar ook specialisten in beschavingsziekten zijn eensluidend. Er was in juni wel degelijk iets mis met enkele colaflesjes en -blikjes. Spreken over vergiftiging of gevaren voor de volksgezondheid, is evenwel onzin. De reactie [117]
Bijlage 1 om Coca-Cola een tijdlang uit de rekken te halen, was op zijn minst voorbarig. Op 8 juni werden in Bornem 39 schoolkinderen ziek na het drinken van een flesje cola. Het bedrijf haalde onmiddellijk alle flesjes van 20 cl van de markt. De daaropvolgende dagen werden in vier andere scholen nog eens 210 leerlingen ziek. Uiteindelijk meldden in juni 1.200 mensen dat ze onwel waren geworden na het drinken van frisdrank. Minister van Volksgezondheid Luc Van den Bossche - net op post na het vertrek van Marcel Colla door de dioxinecrisis reageerde op 14 juni met een verbod op colaproducten. De fabrieken in Antwerpen, Duinkerke en Gent werden stilgelegd. Pas op 23 juni mocht Coca-Cola weer produceren. De crisis heeft het bedrijf zo’n vier miljard frank gekost. Coca-Cola schoof na intern onderzoek twee verklaringen naar voren: er zat in sommige flesjes een slecht, stinkend koolzuurgas. En: de blikjes die in Duinkerke werden gemaakt, hadden op paletten gestaan met lichtgiftige stoffen. De commissie die de zaak heeft onderzocht, aanvaardt beide verklaringen. Meteen voegt ze eraan toe dat beide niet de ziektebeelden hebben veroorzaakt. Prof. Isidore Pelc, expert in de medische psychologie: “Door de productiefouten van Coca-Cola gingen sommige flesjes of blikjes stinken. Giftig was de drank niet. De zware buikpijn, misselijkheid, het overgeven en de duizeligheid: het had een andere oorzaak.” Pelc noemt het mass sociogenic illness, een vorm van massahysterie. “Daarvoor moet je de context van de colacrisis kennen. Eén: de dioxinecrisis had ons allemaal extreem gevoelig gemaakt voor onze voeding. Twee: we zaten in de aanloop van verkiezingen, met een nieuwe minister van Volksgezondheid. En zijn voorganger was aan de deur gezet omdat hij te laks had gereageerd. Drie: de meeste coladrinkers - vooral meisjes - werden ziek op school, tijdens de examentijd.” 37 leerlingen uit Bornem die ziek waren geworden, werden onderzocht, net als 34 leerlingen die niet ziek waren geworden. Bleek dat drie zieken die dag geen Coca-Cola hadden gedronken. Bij de niet-zieken zaten dan weer acht leerlingen die wel Cola hadden gebruikt. In andere scholen werd een soortgelijke proef gedaan. Van de 75 leerlingen die ziek waren geweest hadden er 44 geen cola gedronken. Van de 130 jongeren die niet ziek waren geworden, hadden liefst 22 leerlingen wel hun dorst gelest met cola. Prof. Pelc wijst op nog een ander onderzoek. “De zieke en niet-zieke leerlingen van Bornem hebben we ook aan een kleine psychologische test onderworpen. Liefst 20 van de 37 zieke leerlingen bleken gevoeliger te zijn dan de gemiddelde leerling. Meer vatbaar dus voor vormen van massahysterie. Bij de 34 niet-zieken waren maar 11 leerlingen psychisch iets minder standvastig.” Was de colacrisis een heruitgave van Le malade imaginaire van de Franse toneeldichter Molière? Pelc ontkent: “Die kinderen waren echt ziek, laat daar [118]
Bijlage 1 geen twijfel over bestaan. Alleen was het niet de cola die hen ziek had gemaakt. Hooguit had bij enkele jongeren de slechte reuk de ziekte in de hand gewerkt.” Ook als die klachten weken na datum niet helemaal weg waren? “Als je moet bewijzen dat je ziek bent, herstel je niet zo gauw.”
[119]
