5 Het verhaal van de beroepskrachten Inleiding Trefpunt De Nieuwe Stoof neemt als uitvalsbasis en als ontmoetingsplek een belangrijke plaats in voor het opbouwwerk. In het vorige hoofdstuk gaven de vrijwilligers al aan dat de start van Onze Buurt Aan Zet ook voor het buurthuis nieuw elan met zich meebracht. Ze juichen het toe dat er nieuwe groepen en activiteiten bij zijn gekomen. En steunen van harte de initiatieven van OBAZ buiten de muren van het buurthuis, zoals de buurtfeesten en de ontmoetingskraam. De Nieuwe Stoof is verder een multicultureel Trefpunt geworden, de nieuwe bewoners zijn er welkom en voelen zich er steeds meer thuis. Illustratief voor het open karakter van het buurthuis is de jaarlijkse open tafel, die bij de buurthuisvrijwilligers al gememoreerd werd.
Basisvoorwaarde voor zo’n actievere rol van het buurthuis is de
de slotsom dat de losse puzzelstukjes van toen intus-
onderlinge samenwerking tussen vrijwilligers en beroepskrachten.
sen één geheel vormen. Frank: ”De zaken zijn inmid-
Die liet in het verleden nog wel eens te wensen over, zoals uit het
dels op orde en het klopt op de een of andere manier
verhaal van de buurthuisvrijwilligers al naar voren kwam. Het
zoals we samen bezig zijn. Er is iets essentieels terug
opbouwwerk en Onze Buurt Aan Zet hebben bijgedragen aan meer
in het werk. Iets dat we in het welzijnswerk door
onderling overleg en een betere samenwerking binnen het buurt-
opeenvolgende bezuinigingen zijn kwijtgeraakt.
huis. Een belangrijke motor hierbij is het delen van een visie op de
Noem het teamspirit, of geloof in waar we mee bezig
bijdrage die het buurthuis kan leveren aan de leefbaarheid in de
zijn Er zit schwung in. De sfeer is er een van samen de
wijk. Daar heeft het opbouwwerk met name op ingezet. In het
schouders er onder.”
hierna volgende verhaal van de beroepskrachten Frank Horeman en Sisline Janga komt naar voren hoe het buurthuis een integraal
Sisline Janga die naast hem zit knikt instemmend bij
onderdeel is geworden van de participatiemethode die het
deze woorden van haar collega. Zij is in december
opbouwwerk heeft aangedragen. Anders gezegd, het verschil in
2003 aangesteld als opbouwwerkassistent, met name
taken, functies en andere scheidslijnen doet er in de praktijk minder
voor de OBAZ-activiteiten. De nieuwe medewerkster
toe als beroepskrachten eenmaal op één lijn zitten. Dan gaat het er
was al een bekend gezicht, in 1997 kwam ze met haar
vooral om hoe je gebruik maakt van ieders kwaliteiten en deskun-
zoon en dochter in Crabbehof wonen. En sinds het
digheden.
voorjaar van 2003 bezocht ze de wekelijkse vrouweninloop van OBAZ in buurthuis De Nieuwe Stoof. In
Het verhaal van directe collega’s Frank Horemans en
het kleine half jaar dat ze in dienst is, heeft Sisline
Sisline Janga
Janga gemerkt hoe aanstekelijk het enthousiasme van
Frank Horemans is sociaal cultureel werker in buurthuis De Nieuwe
de medewerkers is. En dat ook bij de bewoners de
Stoof. ”Ik werd gelijk in het diepe gegooid toen ik hier anderhalf
vonk overslaat. Als voorbeeld noemt ze de fietslessen
jaar geleden begon,” vertelt hij over zijn chaotische start. Er was
die ze heeft opgezet naar aanleiding van droomkaar-
sprake van onderbezetting bij het personeel, financieel waren de
ten die daarover gingen. Janga: ”Via de vrouwen-
zaken niet op orde en daarbovenop was de droomkaartenactie
inloop hadden we contacten met nog meer vrouwen
zojuist van start gegaan. Toch pakte het allemaal goed uit. En als hij
die belangstelling voor fietslessen hadden. We zijn
even later de veranderingen in zijn werk nu op een rijtje zet, volgt
gewoon begonnen en hebben acht fietsen aange-
44
in de wijk schaft. Oefenen op het plein voor de kerk en theorie
muleert ze weer om deel te nemen aan de vrouweninloop, waar ze
in het buurthuis. Aan het eind van de lessen kwam de
in een veilige en voor hen prettige omgeving een gesprek in het
wethouder langs tijdens de vrouwenbrunch om daar
Nederlands met andere vrouwen kunnen aanknopen. De activitei-
officieel een certificaat uit te reiken aan vijf vrouwen
ten versterken elkaar en vullen elkaar aan. Hetzelfde geldt voor bij-
die er met goed gevolg aan hadden deelgenomen. Er
voorbeeld de vrouwenbrunch, de fietslessen of een wekelijks
kwam een foto van de uitreiking in de krant. Daarna
praatje tijdens een kop koffie bij de ontmoetingskraam naast de
liep het storm met de aanmeldingen, het was een
groentenboer.
gekkenhuis. Op dit moment heb ik achttien vrouwen op de wachtlijst.”
Back to the roots Van een keten van op elkaar aansluitende activiteiten was nog
Activiteiten versterken elkaar
geen sprake toen Frank Horemans in De Nieuwe Stoof van start
Over de taaloefeningen vertelt Sisline Janga een
ging als sociaal cultureel werker, met coördinatie van de activiteiten
soortgelijk succesverhaal. Ook hier is er een grote toe-
in zijn pakket. Bij zijn aantreden was er weliswaar reeds een scala
loop van belangstellenden. Janga coördineert: ”Toen
aan activiteiten, maar door de impulsen van Onze Buurt aan Zet is
ik begon werden er al taaloefening door vrijwilligers
het aanbod fors toegenomen. Horemans: ”In de beginperiode zat ik
gegeven, twee vrijwilligers doen het zelfs al heel lang.
nog in een andere buurt, ik ben hier met tien uur per week begon-
Maar de organisatie er omheen ontbrak. We bereiken
nen. Financieel was het een puinhoop en door onderbezetting en
de meeste deelnemers via informele contacten, door
ziektes ontbrak het overzicht. Mijn eerste zorg was om de boel
mond tot mond reclame of we komen met nieuwe
organisatorisch weer op orde te krijgen. Aliek was met Onze Buurt
deelnemers in contact tijdens gesprekken op de ont-
aan Zet net met de droomkaartenactie gestart. Ik kwam terecht in
moetingsactiviteiten. Een groot aantal deelnemers is
de hectiek van de kerstboomactie en werd gelijk in het diepe
analfabeet, daar is het een hele stap voor om zich aan
geslingerd. Het was enerverend om mee te maken. Het is een uitda-
te melden. Die vrouwen starten dan in een beginners-
ging waar je op zo’n moment voor komt te staan. En als het goed
groep met weinig deelnemers. Er zijn ook groepen
uitpakt dan is de voldoening er ook naar.”
met gevorderden waar de deelnemers veel met elkaar
Die waardering is op zijn plaats vindt Frank Horemans, toch wil hij
oefenen. Ik ken de groepen en de vrijwilligers die er
dit succes ook van een kritische voetnoot voorzien. Want door de
les geven. Met iedereen heb ik vooraf een intake. Aan de hand van dat gesprek kijk ik welke lesgroep het meest geschikt is. We werken veel samen met ‘Meetingpoint’ in de Colijnstraat, daar vinden de taaloefengroepen plaats.”
De organisatie om de taaloefening heen moet breed opgevat worden, blijkt als Sisline Janga vertelt over haar andere werkzaamheden. Zo vindt de werving voor taaloefening onder meer plaats als ze aanwezig is op een koffieochtend of themabijeenkomst met moeders op een peuterspeelzaal. Moeders die het Nederlands niet machtig zijn, merken welke nadelen dit heeft bij de opvoeding van hun kind. Voor Sisline Janga is dit een aangrijpingspunt om de mogelijkheid van taaloefening onder de aandacht te brengen. En vrouwen die al deelnemen aan de beginnersgroep sti-
45
jarenlange bezuinigingen is het welzijnswerk volgens hem over de
gewoon op straat aansprak. Daar doet hem Aliek haar
hele linie behoorlijk in de versukkeling geraakt. Dat was zo in de
outreachende manier van werken sterk aan denken.
wijk waar hij werkte en ook in Crabbehof was dit het geval.
Hij herinnert zich nog goed dat werkwijze veel ener-
Horemans: ”Het werk is uitgekleed door inkrimpingen in combina-
gie en doorzettingsvermogen vergt. Horemans: ”Ik
tie met de verzakelijking in het werk, de kengetallen, het denken in
bewonder in haar dat ze dat nog kan opbrengen. Mij
producten. De tijd nemen om contacten te leggen en die uit te bou-
lukt dat niet meer en ik wil het ook niet. Ik kies liever
wen, ruimte voor ontmoeting, dat schiet er al tien jaar bij in.
voor een organisatorische rol op de achtergrond.
Daardoor wordt er gevreten aan de ziel van het werk. De verdien-
Zorgen dat de zaken op rolletjes lopen en de boel
ste van het opbouwwerk met Onze Buurt Aan Zet is dat ze tegen
goed geadministreerd wordt. Zaken dichtlopen op
die stroom in voor een opleving gezorgd hebben. Buurtwerk hoort
momenten dat het mis gaat. Je gebruikt de talenten
in mijn ogen te zijn van het kaliber zoals wij het nu doen. Back to
waar je goed in bent en vult elkaar aan.” Frank ver-
the roots in feite.”
wijst naar het buurtfeest in de Troelstraweg waar hij en Sisline een ondersteunende taak hadden. Hij
Met geld en uren van Onze Buurt Aan Zet alleen is het succes in
bediende er de knoppen van de geluidsapparatuur,
Crabbehof niet te verklaren, wordt duidelijk als beide beroeps-
regelde de achtergrondmuziek, Aliek had de micro-
krachten de rol van opbouwwerkster Aliek van den Berg onder
foon in handen en voerde het woord.
woorden proberen te brengen. Frank Horemans heeft het zelfs over het Midaseffect; alles wat ze aanraakt verandert in goud: ”Er gaat
Het geld van Onze Buurt Aan Zet maakt dingen
een enorme stuwende kracht van haar uit als collega. En het is zon-
mogelijk die in het reguliere werk zwaar onder vuur
der meer een gave zoals zij het vertrouwen weet te winnen, men-
zijn komen te staan, is Frank Horemans wel opgeval-
sen over de streep weet te halen. Ze stort zich er ook vol overgave
len: ”Neem de zomerse dagtochtjes die we momen-
op. Ze heeft een enorme drive, stapt in de gekste situaties op men-
teel organiseren. Het loopt storm, de doelgroep waar
sen af. Daar moet je sterk voor in je schoenen staan. Neem zo’n
het voor bestemd is waardeert het enorm. De sfeer is
kraam naast de groentenboer, wie bedenkt zoiets? Zij dus.”
relaxt, het is voor de meeste deelnemers hun enige uitje in de zomervakantie. Zonder OBAZ-gelden had
Een verademing
dit nooit door kunnen gaan. Het is niet een van je
Frank Horemans vertelt dat hij een jaar of vijftien geleden als
kerntaken, is de argumentatie van hogerhand. Die
straathoekwerker ook op jongeren afstapte en ze op een plein of
zien dit als franje. Maar dan blijft buiten beschouwing
46
dat zoiets een schakel is in een keten aan activiteiten die je gebruikt om iets op gang te brengen. Net als de andere ontmoetingsactiviteiten en feesten zijn het de krenten waar je veel goodwill mee kweekt. Stap voor stap is er veel van deze zogenaamde franje geschaafd en weggesneden uit ons werk. Dat heeft tot veel frustraties geleid. Ik realiseer me nu pas goed dat we door deze jarenlange verschraling de essentie in dit werk zijn kwijtgeraakt. Hier niet, vandaar ook dat ik het een verademing vind om hier te werken. Het lijkt ook steeds makkelijker te gaan.”
Het verhaal van de woonmaatschappelijk werkster: Marlies Kooiman Bewoners die hun koelkast van driehoog naar beneden gooien, of uit rancune over de was van de benedenburen urineren. Wanneer zich dergelijke uitwassen voordoen zijn de onderlinge verhoudingen in een buurt behoorlijk uit het lood geslagen. ”Bij situaties die uit de hand dreigen te lopen, rest ons als woningcorporatie vaak weinig anders meer dan brandjes blussen en zorgen dat de boel niet verder escaleert,” vertelt Marlies Kooiman, woonmaatschappelijk werkster bij woningcorporatie Interstede. Ze is dan ook blij dat het opbouwwerk in Crabbehof al in een pril stadium aandacht besteedt aan het verbeteren van de verstandhouding in portieken en buurten.
In samenwerking met het opbouwwerk heeft
hand van een aantal praktische voorbeelden waarin de rechten en
Interstede een plan ontwikkeld om nieuwe bewoners
plichten van huurder en verhuurder verduidelijkt worden. Zonodig
in de wijk middels een uitgebreid introductietraject
wordt een tolk ingeschakeld om ervan verzekerd te zijn dat de aan-
een hele andere woonstart te bieden. Met dit nieuwe
staande bewoners weten welke consequenties het huren van de
beleid hoopt de corporatie vroegtijdig onnodige mis-
woning zoal heeft.
verstanden te voorkomen en de anonimiteit te doorbreken. Daarmee bevorder je de leefbaarheid in de
Verwelkomgesprekken
buurt.
Het tweede onderdeel is een verwelkomgesprek, enkele weken nadat de nieuwe bewoner intrek heeft genomen in zijn of haar
Het introductieproject van Interstede is in de zomer
woning. De corporatiemedewerker voorziet de bewoners verder
van 2004 gestart. Het introductieplan voor nieuwe
van informatie over de buurt waaronder de aanwezige voorzienin-
bewoners bestaat uit drie componenten. Nog voor het
gen en beantwoordt mogelijke vragen. Er wordt ze onder andere
tekenen van de huurovereenkomst neemt de speciale
een wijkkrant overhandigd en een strippenkaart voor koffie of thee
medewerker van de corporatie het huurreglement
in het buurthuis. Het derde onderdeel van de introductie is een ken-
door met de toekomstige huurder. Dit gebeurt aan de
nismakingsgesprek met de meest directe buren. In een veel eerder
47
stadium is dan al een kennismakingskaartje naar alle medebewo-
Een positieve entree
ners van het portiek verstuurd. Op dat kaartje staan vermeld de
Het nieuwe beleid van de corporatie is op gang geko-
naam van de nieuwe buren, de samenstelling van het gezin en de
men naar aanleiding van gesprekken met het
datum dat de woning betrokken wordt. Dit om de anonimiteit al in
opbouwwerk. Marlies Kooiman: ”Bij ons bestonden al
een pril stadium te doorbreken.
ideeën voor een soortgelijk project, je zou kunnen zeggen dat we elkaar op dit punt gevonden hebben.”
Zonder poespas
De contacten tussen de corporatie en opbouwwerk
De reden waarom de samenwerking met het opbouwwerk in
zijn gegroeid door de ontmoetingsactiviteiten van het
Crabbehof zo goed uit de verf komt, is volgens Marlies Kooiman
opbouwwerk in de Troelstraweg en omgeving. De
mede te danken aan hun visie op het werken aan leefbaarheid.
twee werkten hier nauw samen omdat de woningen
Kooiman: ”Het is heel laagdrempelig wat ze doen, en toch goed
in deze buurt in bezit zijn van Interstede.
doordacht. Niet zo maar los vast een feestje of een gezellige middag. De activiteiten en contacten sluiten op de een of andere
Marlies Kooiman: ”Wanneer je hoofdzakelijk via
manier op elkaar aan. Uitvoerend doen we daar ons voordeel mee.
klachten en conflicten in contact komt met je huur-
Zoals bij het organiseren van portiekgesprekken. Ze geven dan tips,
ders, dan heb je als corporatie steeds weer een nega-
geven door welke sleutelpersonen een rol kunnen spelen, of wie er
tieve entree bij de mensen. De activiteiten van het
actief is in het vrijwilligerswerk. Dat gaat heel praktisch en infor-
opbouwwerk zijn anders van aard, ze gaven ons de
meel, zonder poespas. Maar ook beleidsmatig bieden ze belangrijke
gelegenheid om ook een positief contact met de
aangrijpingspunten. Het nieuwe introductieproject is daar een goed
bewoners te onderhouden. Het opbouwwerk slaagt er
voorbeeld van. Dat is helemaal in lijn met hun benadering om leef-
in veel mensen bij hun ontmoetingsactiviteiten te
baarheid te bevorderen vanuit een positieve invalshoek. En op die
betrekken. Ze hebben volgens het principe van ken-
manier de problemen probeert voor te zijn. Dat spreekt me aan.”
nen en gekend worden veel informele contacten opgebouwd in de buurten. Wij proberen daar op verschillende manieren op aan te sluiten. Bijvoorbeeld door ons gezicht tijdens dergelijke gelegenheden te laten zien en middels de contacten van onze huismeester, die ook wekelijks spreekuur in de Nieuwe Stoof houdt. En via het overleg met het wijkbeheer en wijkmanagement, zodat we op de hoogte zijn van wat zich verder in de wijk afspeelt.”
Het verhaal van Pater Bouke Halma. ”Het kwam in een opwelling bij me op; een kerstboom die boven alles uittorent zodat hij in de wijde omgeving te zien is,” vertelt pater Bouke Halma over het idee dat hij bij Onze Buurt Aan Zet als droomwens voor Crabbehof indiende. De pater herinnert zich nog goed de grote groep mensen op het plein voor de kerk die toekeek hoe een hijskraan de kerstboom de lucht in hees. Halma: ”We stonden daar met zo’n 150 bewoners uit de wijk, de burgemeester en zijn vrouw waren er bij en ook wethouder Kamsteeg. Zo’n gebeurtenis brengt mensen dichter bij elkaar. De
48
behoefte om bijeen te komen, iets samen te beleven,
Onverwachte wendingen
het onderlinge contact, dat leeft, soms latent, bij de
De orde van het klooster waar de pater aan verbonden is, de
meeste mensen. En in de tijd van kerst en oud en
Karmelieten, omschrijft hij als godzoekers op het snijvlak van
nieuw zijn ze extra gevoelig voor dat gevoel van ver-
gerechtigheid in de samenleving en spiritualiteit. Halma: ”Je zult
bondenheid.”
Karmelietenkloosters nooit in het centrum, tussen de rijken en machtigen aantreffen. Altijd, zoals hier in Crabbehof, in de marge
De Verrezen Christuskerk staat op een steenworp van
met aandacht voor gemarginaliseerden.” Het klooster heeft de ver-
buurthuis De Nieuwe Stoof. Pater Bouke Halma
antwoording voor de parochie die behalve Crabbehof zo ongeveer
onderhoudt een zoals hij dat noemt warm contact
de halve stad Dordrecht omvat. Crabbehof en het aangrenzende
met de opbouwwerkers. ”Dit contact is gebaseerd op
Wielwijk zijn wel de meest multiculturele wijken. Na een werkbe-
een intuïtieve herkenning van waar we mee bezig
zoek van de bisschop aan deze wijk is de relatie met de Antilliaanse
zijn. Ik zie ze ook eerder als geestverwanten, dan als
gemeenschap hechter geworden. En door de huisvesting van de
collega’s,” merkt de pater op in een van de werkver-
Filipijnse organisatie Fidoc in dit klooster zijn ook de contacten met
trekken van zijn klooster. Hij ziet duidelijke parallellen
die groep intensief. Pater Bouke Halma schat dat hij een jaar of
tussen het parochiewerk en Onze Buurt Aan Zet: ”Bij
zeven actief in de wijk is. Door zijn contacten met het opbouwwerk
ons gaat het net als in het opbouwwerk om de con-
is hij zich steeds meer gaan verdiepen in de gemeenschapsopbouw.
tacten tussen mensen. Daar ligt in de kern onze over-
Halma: ”De moeilijke kant, maar ook het verrassende van dit werk
eenkomst. In het diaconale werk hanteren we als lei-
is dat je nooit weet waar je uit komt en waarin je terechtkomt.”
draad: Laat maar merken dat de mensen je ter harte gaan”. Na een korte stilte herhaalt hij die laatste zin
Een voorbeeld van zo’n onverwachte wending vond plaats op het
nog eens, nu met enige dictie: ”Laat merken dat de
plein waar we vanuit de werkkamer op uitkijken. De plek ook waar
mensen je ter harte gaan”. Om er met een volle lach
de kerstboom op grote hoogte pronkte. Halma: ”Toen Aliek ver-
op het gezicht aan toe te voegen: ”Daar gaat het toch
telde dat je in deze wijk zo veel mogelijk de middelen moet gebrui-
om?!”
ken die voorhanden zijn, noemde ze als voorbeeld dit plein. En de
49
doen verdient dan ook alle waardering. En de steun van de gemeente natuurlijk, want het gaat ook om een politieke keuze voor deze groepen.”
Pater Bouke Halma noemt het een graadmeter voor de menselijkheid in de politiek in hoeverre er financiële en politieke ruimte is voor dit soort werk. Met de kanttekening dat de waarde en productiviteit van dergelijk welzijnwerk niet met scores of cijfertjes zijn aan te duiden. Halma: ”Ik zou niet weten wat je daarbij als ijkpunt zou moeten hanteren. Het percentage oplossingen dat behaald is misschien? Hoe moet je dit dan turven, is dan de volgende vraag. Dit soort werk laat zich niet omzetten in cijfers en producten, op die manier kom je er niet uit.” De wedervraag hoe je de meerwaarde van het opbouwwerk dan aan zou moe-
mogelijkheid om daar fietslessen te geven. Daar had ik dus nog nooit bij stilgestaan. Nu oefenen hier wekelijks Turkse, Marokkaanse en andere vrouwen uit alle streken van de wereld op dit plein. Prachtig natuurlijk om dit plein op deze manier te gebruiken.” Net zo ongebruikelijk is het initiatief om na de jaarlijkse kerstviering met de bejaarden van de parochie bijeen te komen in het buurthuis aan de overkant van de straat. Het zijn eenvoudige, maar reuze praktische manieren om de beschikbare voorzieningen toegankelijker te maken voor de bewoners in de wijk.
Graadmeter voor menselijkheid De pater en de parochie staan uitvoerig stil bij de maatschappelijke taken die ze kunnen vervullen. Er zijn weliswaar parallellen te trekken met het opbouwwerk, maar Bouke Halma waarschuwt tegelijkertijd om beiden niet over één kam te scheren. Halma: ”Een belangrijk verschil is natuurlijk onze religieuze roeping als kerk.
ten geven, vindt de pater een lastige. Maar na enig
Maar ook op maatschappelijk vlak is er verschil, onze aandacht voor
nadenken wil hij wel een poging wagen om zijn visie
de gemarginaliseerden zou ik als bijzonder willen omschrijven en
daarop te formuleren. Halma: ”De meerwaarde zit in
niet als exclusief. Het draagvlak daarvoor is ook afhankelijk van de
de hoop die je mensen biedt. En de overtuiging dat er
binnenkring, de eigen kerkgemeenschap. Voor 85 tot 90 procent
in menselijk opzicht geen hopeloze gevallen zijn.”
moeten we het hebben van hun vrijwillige inzet en financiële bijdragen. De opbouwwerkers kunnen gelukkig wel een onvoorwaar-
Vergeet elkaar niet
delijke keuze maken voor de zwakste schakels, bewoners die bui-
Het zijn woorden die tegen de tijdgeest ingaan, tegen
tengesloten zijn, de gemarginaliseerden of welke naam je er ook
de stroom in waar getamboereerd wordt op zelfver-
maar aan wilt geven. Deze mensen krijgen de volle aandacht die ze
antwoordelijkheid en voor je zelf opkomen. Dat reali-
verdienen. De manier waarop Aliek en Agnes dat hier in Crabbehof
seert de pater zich terdege. Halma: ”Ik voel me wel
50
eens hofnar in een gedeconfessionaliseerde wereld. Een hofnar die met zijn vragen de koning op het verkeerde been zet. Of een profeet die met zijn vragen het religieuze geweten aan de kaak stelt. Iemand die vraagt ‘waar kom je God tegen?’ waarin het parool is ‘ieder voor zich en God voor ons allen’. De vraag die ik in herhaling zou willen stellen is ‘vergeet je elkaar niet?’” Wat de pater betreft appelleert het opbouwwerk met zijn activiteiten aan diezelfde vraag. En zorgt ervoor dat de buurt echt aan zet is.
Het verhaal van peuterleidster Mieke Eijskoot Op het grote wijkfeest dat in juni wordt gehouden in winkelcentrum Crabbehof heeft Mieke Eijskoot een kraam ingericht waar peuters en kleuters kunnen knutselen met papier en karton. Ondanks de stevige wind en stapelwolken die met regen dreigen, maakt
Praten met handen en voeten
ze als een van de eersten haar kraam in orde.
Peuterspeelzaal ’t Crabje is met zestien peuters en twee gediplo-
Uitnodigend staan er verfpotten, kwasten, potloden
meerde begeleiders een kleine opvangvoorziening onder de vier
en kleurstiften klaar. ”Zo’n wijkfeest is er ook voor de
peuterspeelzalen die de wijk telt. Vanwege de Christelijke identiteit
kleintjes, die horen er ook bij” legt de leidster van
is het aandeel Nederlandse peuters, zes op de zestien, relatief groot
peuterspeelzaal ’t Crabje de aanwezigheid van haar
bij ‘t Crabje. In de beginjaren was dat anders. De eerste lichting
kraam uit. Om er gelijk aan toe te voegen dat ze van-
peuters met een andere etnische achtergrond waren kinderen van
wege de sfeer en gezelligheid zelf geen editie over-
Antilliaanse ouders, herinnert Mieke zich. Daarna is de variatie toe-
slaat De feestkraam is één uit een rij activiteiten van ’t
genomen. Tegenwoordig komen de ouders die hun kinderen naar ’t
Crabje om zowel binnen als buiten de muren van de
Crabje brengen overal vandaan. In gedachten gaat de peuterleid-
peuterspeelzaal een bijdrage te leveren aan de leef-
ster in vogelvlucht de wereldbol over: Columbia, Bosnië, Turkije,
baarheid in de wijk. Als partner van het opbouwwerk
Marokko, China. Tijdens gesprekken met die ouders en soms ook
boort ze steeds weer nieuwe mogelijkheden aan in
met de grootouders moet Mieke Eijskoot met handen en voeten
het werken met moeders van opgroeiende peuters.
communiceren, omdat ze het Nederlands niet of nauwelijks beheersen.
Mieke Eijskoot moet even uitrekenen hoe lang het ook al weer geleden is dat ze bij peuterspeelzaal ’t
Het misverstand dat hun kinderen daarmee automatisch een ach-
Crabje ging werken. Haar twintigjarige dochter was
terstand hebben helpt ze graag uit de wereld. Eijskoot: ”Sommige
destijds vier rekent ze terug, dus het zal zestien jaar
kinderen pakken de taal snel op en doen het juist heel goed. Er zit-
geleden zijn dat ze er solliciteerde en aan de slag kon
ten ook ouders tussen met een goede opleiding, zeg maar HBO, die
op de peuterspeelzaal waar ook haar dochter op zat.
door hun gebrekkige Nederlands maar niet aan het werk komen.
”Dat was voor mij twee vliegen in één klap, ik hoefde
En hier een heel geïsoleerd leven leiden. Alle peuters worden twee
geen aparte opvang voor haar te regen. Daar bofte ik
keer per jaar getoetst. Kinderen met een spraak- of ontwikkelings-
mee,” aldus Mieke Eijskoot, die met enige weemoed
achterstand krijgen extra aandacht in wat we een tutorgroep noe-
terugblikt. Na zoveel jaren vertelt ze nog altijd met
men. Daar zitten momenteel zes peuters in, twee van hen hebben
veel enthousiasme over ‘haar’ peuters en de contacten
Nederlandse ouders. Er zitten dus net zo goed kinderen van
met hun ouders.
Nederlandse ouders bij met een achterstand.”
51
Samen met het opbouwwerk organiseert ’t Crabje twee keer per jaar een voorleesochtend voor ouders en kinderen. Deze activiteit wordt niet in de peuterspeelzaal zelf georganiseerd, maar in de bibliotheek en in het buurthuis, voorzieningen die toevalligerwijs achter dezelfde voordeur gehuisvest zijn. Eijskoot: ”Door het voorlezen daar te houden, leren de moeders de bibliotheek en De Nieuwe Stoof van binnen kennen. De opbouwwerksters vertellen het een en ander over het buurthuis. En met kleurplaten, een rondleiding en dergelijke raken ze bekend met de bibliotheek. Het voorlezen is meer een middel om de drempel te slechten en moeders te stimuleren om er naar toe te gaan. Voor veel moeders die er aan deelnemen is het ook een leuk uitje en een mogelijkheid om informeel contacten met andere moeders te leggen.”
Hun hart luchten Twee tot drie keer per jaar worden er themaochtenden georganiseerd, dit is een gezamenlijke activiteit van onder meer het opbouwwerk en alle peuterspeelzalen in de wijk. De bijeenkomsten zijn overigens ook bedoeld voor ouders van kinderen die niet op een van
In de week zetten
de peuterspeelzalen zitten. Mieke Eijskoot: ”Wij als
Eens per maand organiseert ’t Crabje een koffieochtend voor de
leidsters van de peuterspeelzalen dragen de thema’s
ouders. Het is een informele bijeenkomst waar ook opa’s en oma’s
aan, het opbouwwerk zorgt voor de verdere uitwer-
of broertjes en zusjes welkom zijn. Eijskoot: ”Die ochtenden zijn
king. Het gaat vaak om thema’s die vrouwen thuis
bedoeld voor de contacten tussen de ouders, die kunnen op zo’n
niet zo gemakkelijk aankaarten. Of waar wij in het
ochtend vrijuit ervaringen uitwisselen. Je komt er veel alleen-
contact met de moeders tegenaan lopen en er om de
staande moeders tegen. Moeders die er grotendeels alleen voor
een of andere reden niet verder op ingaan. Zo’n grote
staan, voor hen biedt zo’n bijeenkomst een uitlaatklep. Er zitten
bijeenkomst biedt toch weer andere mogelijkheden.
ook moeders tussen die zich nogal onzeker voelen over de opvoe-
De belangstelling is steeds groot. Wij hebben vanuit ’t
ding van hun kinderen. Voor iedereen geldt dat het uitwisselen van
Crabje zelf in het verleden wel eens geprobeerd om
ervaringen steeds weer voor veel herkenning zorgt. In bijzondere
een ouderavond over een thema te organiseren, maar
gevallen zien we wel eens dat een moeder moeilijk aansluiting
dan kwam er geen kip. Waar hem dat in ligt? Ik zou
vindt, in zo’n situatie stappen we daar zelf op af. Het opbouwwerk
het niet weten. Feit is dat deze themaochtenden dui-
is ook aanwezig, zij spelen in op wat zich maar voordoet. Het komt
delijk in een behoefte voorzien.”
regelmatig voor dat wij dingen met ouders in de week zetten, we maken ze bijvoorbeeld warm voor een activiteit. Dan nemen zij het
De uitvoering van de themaochtenden organiseert het
estafettestokje over en gaan ze er mee verder. Dat kan van alles
opbouwwerk in samenwerking met het
zijn, taallessen, een fietscursus, een vrouweninloop of ze helpen
Opvoedbureau en medewerkers van Stap-in. Er zijn op
iemand op weg naar de juiste instanties.”
de ochtenden gespreksleidsters die verschillende talen
52
spreken. Een aantal malen per jaar is er een breed overleg met alle peuterspeelzalen in de wijk met onder meer de inhoud van de themaochtenden op de agenda. De thema’s worden hier met elkaar doorgesproken. Eijskoot: Thema’s die zoal aan de orde komen zijn slaapproblemen, zindelijkheid en kortgeleden hadden we het over grenzen stellen. De ouders stellen het op prijs dat ik met hen meega, vandaar dat ik aanwezig ben. Wat me elke keer weer opvalt is hoeveel er op zo’n bijeenkomst bij ze loskomt. Er is ook alle ruimte om hun hart te luchten over zaken die de vrouwen hoog zit of waar ze in hun dagelijkse omgeving niet zo snel mee komen.”
Nee zeggen Exemplarisch voor de inloop van de themaochtenden is de laatste bijeenkomst over het thema grenzen stellen. Enige impressies uit de aantekeningen van de opbouwwerkster: Uit de verhalen valt op dat de moeders over het algemeen erg veel energie in de kinde-
moeite die ze hebben om nee te zeggen en grenzen te stellen. Niet
ren steken. De ouders hebben er ook veel voor over
alleen bij het eten, ook op andere gebieden. Het uitwisselen van
om hun kinderen vooruit te helpen. Het moet goed
dergelijke ervaringen lucht op, levert vaak hele praktische tips op
met ze gaan, ze moeten het beter krijgen dan ze het
en helpt de moeders om zich minder op de problemen te fixeren.
zelf hebben. Ze zijn namelijk nogal onzeker over zichzelf, ze voelen zich buitengesloten en niet welkom.
Mieke Eijskoot van peuterspeelzaal ’t Crabje merkt na afloop van
Kleine problemen worden al snel als onoverkomelijke
de themaochtenden dat ze veel bij de moeders losmaken. Eijskoot:
kwesties ervaren. Bij de afbeeldingen over eten komt
”Door zelf bij de themaochtend aanwezig te zijn, weet ik zo’n
een stroom aan voorbeelden en verhalen naar boven
beetje wat er speelt. Dat heeft aan twee kanten zo zijn voordelen.
over grenzen stellen. Zoals die van een Chinese vrouw
Als eerste kan ik er na afloop met de moeders nog eens op terug
die voortdurend bezig is haar kind te voeden. En over-
komen. Ik vraag ook vaak wat ze er van vonden. Het gebeurt ook
dreven bezorgd is of het kind wel genoeg te eten
wel dat je er een aanleiding in vindt om het gedrag van een kind
krijgt. Bang is dat het anders ziek wordt, of erger nog
op de peuterspeelzaal eens aan te kaarten. Of ze te herinneren aan
doodhongert. En als haar kind naar koekjes, chips,
tips en voorbeelden die daar naar voren kwamen. Soms is het
cola, een ijsje of bananen enzovoorts vraagt, nooit
weken later dat je er nog eens op terugkomt.”
nee verkoopt. Een Chileense moeder vertelt dat ze drie warme maaltijden per dag kookt. Ze wil op die manier tegemoet komen aan alle wensen en voorkeu-
I
n
t
e
r
m
e
z
z
o
ren van haar kinderen. Zolang ze goed eten blijven ze
Smeerolie en communicatie
gezond, is haar redenering. En daar heeft ze veel voor
De vrouwen die Aliek van den Berg ontmoet krijgen nogal eens een
over. Ook al moet ze daarvoor urenlang in de keuken
flyer in handen van een activiteit die op stapel staat Toen iemand
staan. Het zijn twee extreme voorbeelden, maar de
vertelde dat hij onderweg was naar wethouder Kamsteeg rende ze
neiging om hun kinderen extreem ver tegemoet te
nog snel even naar haar kantoor om een Smeerolie-uitgave te
komen, herkennen veel andere moeders. Evenals de
halen. ”Wil je die even persoonlijk overhandigen en doe hem maar
53
de groeten.” Zuinigheid of een eigen manier van communicatie en
iedereen die ze spreekt met één of meer flyers in de
pr bedrijven? Waarschijnlijk het laatste, want het is een terugke-
hand laat vertrekken. Dat kan een uitnodiging zijn
rend patroon: bewoners die flyers aangereikt krijgen, zoals ze
voor een disco- of knutselmiddag voor de kinderen,
beroepskrachten en organisaties die betrokkenen zijn bij Onze
voor een vrouwenlunch, voor fietslessen of een buurt-
Buurt Aan Zet een uitgave van Smeerolie in handen druk. Net als de
feest. Ze deelt ze nooit zomaar uit, altijd tijdens of na
flyers zou ze haar Smeerolie-boekjes nog het liefst iedereen per-
een praatje. En ter ondersteuning van het gesprek dat
soonlijk overhandigen Transparant en interactief, hoe modieus deze
ze met de mensen voert. Zodat ze thuisgekomen nog
termen ook zijn, ze komen wellicht het dichtst bij haar oorspronke-
even kunnen nalezen waar en wanneer de activiteit
lijke manier van communiceren.
ook al weer was waar ze het met de opbouwwerkster over had.
Uit de verhalen van vrouwen die terugkijken op die eerste ontmoetingen valt op hoe snel de opbouwwerkster hun vertrouwen wist te
In de aanpak van het opbouwwerk in Crabbehof
winnen. En wie Aliek van den Berg een tijdje aan het werk ziet, zal
wordt veel belang
het opvallen dat ze er op een hele natuurlijke manier in slaagt om die contacten aan te gaan. Het leggen van contacten en het uitbouwen naar vervolgstappen is cruciaal voor een opbouwwerker. Helemaal als het gaat om bewoners in een geïsoleerde positie die zich buitengesloten voelen. Met succes weet de opbouwwerkster deze mensen aan te sporen om actief te worden. Opmerkelijk is dat haar directe en persoonlijke manier van benaderen zich niet beperkt tot haar doelgroep, in wezen niet verschilt van de manier waarop ze communiceert met collega’s, partners en organisaties waar ze in haar werk mee te maken heeft. Het is een deel van haarzelf geworden. Bij al haar activiteiten staat het directe persoonlijke contact voorop. Hulpmiddelen bij de communicatie, zoals flyers, affiches, wijkkranten en andere media spelen daarbij een ondersteunende rol. Niet meer en niet minder.
Ronduit origineel is haar sprookje en de brief waarin ze prinses Máxima persoonlijk uitnodigt voor een bezoek aan Crabbehof. Ze hoopt op die manier ‘haar’ wijk weer eens op een positieve manier voor het voetlicht te brengen. Alledaagser is zoals ze bij de groentenkraam links en rechts passanten aanspreekt en vrijwel
54
gehecht aan de ontmoeting. Voor de beroepskracht bieden deze bijeenkomsten een keur aan mogelijkheden om contacten te leggen en signalen op te pikken. Ze fungeren ook als springplank naar andere activiteiten. Zo deelt de opbouwwerkster tijdens het wijkfeest uitnodigingen uit voor een open tafel bijeenkomst waar gepraat wordt over het reilen en zeilen van het buurthuis. Regelmatig overhandigt ze na een kort gesprek zo’n uitnodiging voor de bijeenkomst van een week later. Op die manier probeert de opbouwwerkster ook buitenstaanders te betrekken bij de discussie over De Nieuwe Stoof en de vraag hoe dit buurthuis meer kan bijdragen aan het samenleven in de wijk.
Voor veel beroepskrachten, managers en bestuurders zijn de ontmoetingsactiviteiten een gewilde gelegenheid om even langs te komen, even bij te praten of gewoon poolshoogte te nemen. Aliek van den Berg:
Onze Buurt Aan Zet. Het is een greep uit de gebeurtenissen.” De
‘Vooral mensen met een volle agenda, politici,
inhoud is een bonte mengeling van verslagen van activiteiten,
bestuurders, directeuren en managers. Als je die uit-
berichten over nieuwe initiatieven, geboekte resultaten, gesprek-
nodigt voor een vergadering, dan moet er wel een
ken met deelnemers aan activiteiten en korte schetsen van de
hele dringende reden zijn om te komen. Dat kost ze
ontwikkelingen die een aantal bewoners doormaken. De teksten
vaak te veel tijd. Bij het soort informele ontmoetings-
worden afgewisseld door artikelen over OBAZ die in lokale kranten
bijeenkomsten die wij veel organiseren kunnen ze
zijn verschenen, alsmede afdrukken van foto’s, flyers, en ander
even langs wippen en ook weer opstappen als het ze
drukwerk van activiteiten. Het omslag is in kleur en oogt vrolijk, de
uitkomt. Je krijgt ze dan toch even te spreken, genoeg
inhoud is gevarieerd en onderhoudend, het formaat is klein en
om even je ei kwijt te kunnen en het biedt de gele-
handig.
genheid om hun interesse te wekken en kans op een vervolgafspraak te maken. Zoiets werkt veel beter dan
Met de twee Smeerolie-uitgaven biedt Aliek van den Berg een
de trage omwegen van het formele vergader- en over-
kijkje in de keuken van haar werk. Ze laat op een enigszins associa-
legcircuit.
tieve manier ziet wat er zoal in haar beroepspraktijk omgaat. Gaat het bij flyers om feitelijke gegevens als tijdstip, plaats en kosten van
De zogeheten Smeerolie-uitgaven zijn van hetzelfde
activiteiten die binnenkort starten. Smeerolie biedt impressies en
laken een pak: informeel, uitnodigend, persoonlijk en
terugblikken op die evenementen, en doen dat soort feitelijkheden
heel toegankelijk. Voor ingewijden is de hand van
er minder toe. Smeerolie is dan ook bedoeld voor actieve bewoners,
Aliek van den Berg te herkennen in de enthousiastme-
collega’s, managers, samenwerkingspartners, bestuurders en ande-
rende toon: ”Lucia komt uit Argentinië. Een pracht-
ren die betrokken zijn bij het opbouwwerk in Crabbehof. En ook
vrouw.”, om er maar eens een krent uit te pikken. Er
hier ondersteunt het de persoonlijke relaties.
zijn in de achterliggende OBAZ-periode twee uitgaves van verschenen. In deel 1 wordt het boekje als volgt geïntroduceerd: ”Met deze Smeerolie deel 1 krijgt u een beeld van de sociale investeringen en hiermee samenhangende ontwikkelingen in het kader van
55
