Het Totaalproject Schuldpreventie in de Westhoek “Hoe omgaan met geld en hoe schulden voorkomen”
Aanleiding Meer en meer mensen met schulden komen aankloppen bij een OCMW en/ of het CAW. De interesse van andere gemeenten voor het initiatief van OCMW Poperinge, namelijk de budgetbeurs. Proces
De 18 OCMW’s hebben in het voorjaar van 2009 het mandaat gegeven om een proces op te starten begeleid door een werkgroep samengesteld uit medewerkers van OCMW, CAW de Papaver, Jeugd in de Westhoek, Welzijnsraad Arrondissement Ieper en de Gebiedsgerichte werking van de Provincie. In een tiental bijeenkomsten werkten we een kader uit, stelden we de doelstellingen scherp, bakenden we doelgroepen af en werkten we het project uit. Naast de bijeenkomsten met de werkgroep engageerden individuele personen zich om bepaalde onderdelen verder te verkennen. Een overzichtje: •
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
December 2008-februari 2009: verkennende gesprekken OCMW Poperinge, Welzijnsraad Ieper, Welzijnsraad Veurne-diksmuide, Welzijn in de Westhoek, Provincie West-Vlaanderen 16 februari 2009: overleg OCMW-diensthoofden Tegen midden mei 2009: van alle OCMW-raden een positieve beslissing ontvangen 4 juni 2009: bijeenkomst werkgroep 25 juni 2009: beperkte bijeenkomst 7 september 2009: 2de bijeenkomst werkgroep 7 oktober 2009: overleg Vlaams centrum schuldbemiddeling Brussel 26 oktober 2009: 3de bijeenkomst werkgroep 18 november: bijeenkomst werkgroep 26 november: bezoek voorstelling target in Pocket Game, Zottegem 9 december: bijeenkomst werkgroep 10 december: overleg centrum schuldbemiddeling in Brugge 7 januari: Overleg dienst Welzijn + School van Bestuursrecht 8 januari: bijeenkomst werkgroep 18 januari: overleg Howest Kortrijk 20 januari: bijeenkomst werkgroep 20 januari: overleg OLV Tuine Ieper 25 januari: overleg KTA Diksmuide 26 januari: overleg Scholengemeenschap Sint-Niklaas, Veurne 27 januari: overleg Scholengemeenschap Sint –Bertinus, Poperinge 28 januari: voorbereiden schrijven dossier 2 februari: overleg Kartje kilo 16 februari: opmaken dossier 17 februari: overleg Eandis 22 februari: bijeenkomst werkgroep 26 februari: voorstelling “Totaalproject Schuldpreventie Westhoek”
Totaalproject Schuldpreventie: hoe omgaan met geld en hoe schulden voorkomen
Pagina 1
Samenstelling werkgroep
CAW De Papaver
Karina Oisseur/Steven Vantorre
Coördinator Jeugd Westhoek
Wieland De Meyer
Gebiedswerking provincie WVL
Jan Leicher
OCMW Alveringem
Patrick Truwant
OCMW Diksmuide
Patrick Vandevyvere
OCMW Ieper
Paul Hoorelbeke
OCMW Koekelare
Katrien Vansteelandt
OCMW Koksijde
Sandy Janseune
OCMW Kortemark
Marleen Desnyder
OCMW Poperinge
Eveline Hautekeur/Gregory White
OCMW Veurne
Cindy Vanoverbeke
OCMW Vleteren
Angelique Engelrelst
Welzijnsraad Ieper
Lien De Vos
1
ste
fase verkenning+ kader
Open School
Joke De Baene
Welzijnsraad Veurne-Diksmuide
Kristien Degroof
Doelgroepen Het realiseren van een project schuldpreventie “hoe omgaan met geld en hoe schulden voorkomen” voor de ganse Westhoek gericht op volgende doelgroepen: -
De burgers van de Westhoek Jongeren uit de Westhoek Cliënten van het OCMW/CAW uit de Westhoek
De burgers van de Westhoek Vaststelling: We leven in een snel evoluerende maatschappij. Het is belangrijk om te beschikken over heel divers palet aan vaardigheden. Dit is niet voor iedereen zo evident. Het overbruggen van een kenniskloof en de digitale kloof blijft dan ook een belangrijke uitdaging. Heel wat burgers hebben grote moeite met het lezen van ingewikkelde formulieren en contracten, laat staan met het verstaan van de reikwijdte ervan. Nochtans stoelen de verhoudingen tussen o.a. de kredietverstrekkers en -instanties en burgers vaak op papieren verbintenissen en moeten mensen hun informatie putten uit (de kleine lettertjes in) folders, advertenties en contracten. Mensen in financiële problemen stappen vaak veel te laat naar advies -of hulpverlenende instanties. Mensen met schulden schamen zich en durven hier niet over te spreken, vaak niet binnen hun eigen sociaal netwerk, en zeker niet bij hulpverleningsinstanties. Met de acties voorzien in ons project willen we er voor zorgen dat de problematiek uit de taboesfeer gehaald wordt en dat het thema bespreekbaar wordt. Want kleine geldproblemen hoeven niet automatisch te leiden tot grote schulden. De laatste jaren zijn heel wat tegemoetkomingen op allerhande niveaus en door allerhande organisaties in het leven geroepen. Vaak veranderen de criteria binnen deze regelingen. Er bestaan heel wat tegemoetkomingen waarvan men vaak het bestaan niet kent of die men amper begrijpt. We willen dit voor de burger duidelijker en overzichtelijker maken. Daarnaast is het belangrijk dat de burger bewust wordt van de invloed van reclame, de gevolgen van het aangaan van kredieten,… Totaalproject Schuldpreventie: hoe omgaan met geld en hoe schulden voorkomen
Pagina 2
Doelstellingen: -
-
Het thema bespreekbaar maken, weghalen uit de taboesfeer. De burgers van de Westhoek zetten vlugger de stap naar advies- of hulpverleningsinstanties, wanneer geconfronteerd met dreigende financiële problemen. Elke burger in de Westhoek vindt zijn weg naar de hulpverlening wanneer hij daar nood aan heeft. Elke burger in de Westhoek is een bewuste consument (gaat bewust om met zijn krediet). Elke burger is bekend met en begrijpt het aanbod aan tussenkomsten/op welke tegemoetkomingen heb ik recht?
Acties: -
-
Elk jaar rond 1 thema bewust informeren en sensibiliseren. Mogelijke thema’s wonen/energie, budgetteren, bewust consumeren Rond deze thema’s een geïntegreerde campagne voeren: via affiches, folders, flyers, artikels, filmpjes, opleidingen, infovergaderingen,… Gedurende drie jaar willen we op een laagdrempelige manier in de gemeenten van de Westhoek de aandacht trekken op de problematiek “Hoe omgaan met geld en hoe schulden voorkomen”. Daarom gaan we samen werken met Kartje Kilo uit Ieper. Zij doen aan straattheater en luisteren infovergaderingen op via ludieke tussenkomsten. We spelen dit uit op plaatsen waar heel veel volk aanwezig is. Op deze evenementen wordt steeds de link gelegd met schuldpreventie. Tegemoetkomingen beter vertalen naar verschillende doelgroepen, opmaken van begrijpbare en praktische folders Ontwikkelen van een eigen huisstijl (Logo, baseline, lay-out) in functie van de herkenbaarheid van de initiatieven genomen binnen het project.
Jongeren uit de Westhoek
Vaststelling: Niet voldoende inzicht, bewustzijn, weerbaarheid op vlak van consumentengedrag. Jongeren hebben soms onvoldoende besef over de waarde van het geld. Financiële geletterdheid/educatie is opgenomen in de vakoverschrijdende eindtermen (actief van september 2010). Er bestaat enorm veel preventiemateriaal voor scholen,… men ziet door het bos de bomen niet meer (aanbod). Bij deze doelgroep is het niet de bedoeling om rechtstreeks met de jongeren aan de slag te gaan maar wensen wij te werken via de intermediairen met name de secundaire scholen en hun leerkrachten. Doelstellingen: -
Jongeren sociaal vaardiger maken in het omgaan met geld Jongeren moeten beseffen dat geld uitgeven, impliceert dat men keuzes moet maken. Jongeren inzicht doen krijgen in gevaren van reclame, kopen op krediet,… Onderwijs laten kennismaken met verschillende producten betreffende financiële educatie. Ondersteunen van het onderwijs in het integreren van het thema financiële geletterdheid in het lessenpakket
Acties: -
voorstelling van de verschillende producten financiële educatie aan het onderwijs voor de tweede graad: aanbieden van de toneelvoorstelling “Target in Pocket game” , ontwikkeld in samenwerking met het Vlaams centrum Schuldbemiddeling(infra) voor de derde graad:het aanbieden van de budgetbeurs (infra)
Totaalproject Schuldpreventie: hoe omgaan met geld en hoe schulden voorkomen
Pagina 3
-
-
ondersteunen van het onderwijs om zowel “Target in Pocketgame” als de budgetbeurs voor te bereiden en na te bespreken in de les, wordt op vraag van elke school op maat uitgewerkt. op vraag van elke school kunnen we specifieke initiatieven mee helpen ontwikkelen en ondersteunen.
De cliënten van het OCMW/CAW
Vaststelling:
Steeds meer en meer mensen doen beroep op budgetbegeleiding, -beheer, bemiddeling bij een OCMW en/of CAW. De cliënten blijven steeds langer in begeleiding bij het OCMW/CAW. Cliënten willen soms uit een gevoel van veiligheid, zekerheid, gemak,… zo lang mogelijk in budgetbeheer/budgetbegeleiding te blijven. Vaak geven ze zelf aan niet klaar te zijn om uit budgetbeheer te stappen. Daarom is het belangrijk dat de cliënt gedurende budgetbeheer en -begeleiding ook nog zelf verantwoordelijkheid blijft dragen. Men moet waakzaam zijn voor het gevaar dat de cliënt te afhankelijk wordt van de maatschappelijk werker, waardoor het moeilijk is om uit de begeleiding te komen. Omgekeerd is het voor maatschappelijk werkers niet altijd evident om, gezien de druk en de beperkte tijd, cliënten voldoende te begeleiden in functie van het zelfstandig beheer van de eigen middelen. Maatschappelijk werkers voelen dat ze niet altijd voldoende tijd kunnen steken in een goede afbouw van de budgethulpverlening en de re-integratie van de cliënt. Het is ook hier niet de bedoeling om rechtstreeks naar OCMW- of CAWcliënten te werken. We willen hen bereiken via de intermediairen met andere woorden via de maatschappelijk werker.
Doelstelling: -
De maatschappelijk werkers van de OCMW’s of het CAW van de Westhoek worden gesensibiliseerd, geïnformeerd en vaardigheden bijgebracht met het oog op een effectieve en efficiënte begeleiding van cliënten met een schuldenproblematiek waarbij men oog heeft voor de empowerment van de cliënten.
Acties: -
Twee maal per jaar wordt één thema/issue op een integrale wijze benaderd o o
o
Maatschappelijk werkers en bestuurders prikkelen, bewustmaken via slogans, cartoons, affiches, korte nota’s die ze in hun mailbox mogen ontvangen. De thema’s worden vertaald naar een activiteit (opleiding, inleefmoment, workshop, bezoek goede voorbeelden,…). Doelgroep hierbij is maatschappelijk werkers en eventueel (afhankelijk van de activiteit of het thema) hun bestuur. Van elk thema wordt een module met informatie samengesteld met handvaten om mee te nemen naar de eigen praktijk (elke module kent een theoretisch kader, een goed praktijkvoorbeeld en praktische tips).
Totaalproject Schuldpreventie: hoe omgaan met geld en hoe schulden voorkomen
Pagina 4
BEGINDATUM PROJECT: 1 september 2010 - EINDDATUM 31 augustus 2013 Acties : Burgers
Timing
Indicator
Er wordt een eigen huisstijl (logo,slogan…) ontwikkeld om de herkenbaarheid van het project te verhogen
sep 2010 – dec 2010
Huisstijl met logo en slogan
Er worden 3 thema’s uitgewerkt (1 per werkjaar). Hieromtrent worden affiches, folders, (pers)artikels, voordrachten… georganiseerd -
Wonen en Energie -Budgettering - Bewust consumeren
jan 2010 – aug 2011 sep 2011 – aug 2012 sep 2012 – aug 2013
Subthema’s kunnen uitgewerkt worden
3 themaslogans, 3 themaaffiches, 3 themafolders, 6 artikels in elke stadskrant van de deelnemende gemeente, 3 persmomenten om het thema in te luiden, webpagina per gemeente/OCMW met info over het thema
Op een laagdrempelige de burger bereiken Ontwikkelen straattheateract + humoristische interventies op vergaderingen -
- Straattheater Opluisteren infomomenten
sep 2010 – dec 2010
jan 2011 – aug 2013
18 voorstellingen door Kartje Kilo 10 infovergaderingen opgeluisterd door Kartje Kilo
tegemoetkomingen/premies waar mensen recht op hebben beter vertalen naar verschillende doelgroepen - opmaken folders Acties: Jongeren
jan 2011 – aug 2013 Timing
focus target in pocket game - focus budgetbeurs
Aanbieden van toneelvoorstelling Target In Pocketgame voor de 2de graad SO
Indicator 2 voorstellingsmomenten
Voorstellingsmomenten organiseren voor het onderwijs met betrekking het thema financiële geletterdheid -
5 folders
sep– okt 2010 sep– okt 2011 sep 2010 – aug 2012
17 voorstellingen 2/3 van de leerlingen uit 2de graad SO 1/2 leerlingen 3de graad SO
Aanbieden van de Budgetbeurs voor de 3de graad SO - Concept Budgetbeurs herdenken - Herontwerpen Budgetbeurs - Openstellen voor leerlingen
sep 2010 – dec 2010 jan 2011 – aug 2011 sep 2011 – aug 2013
Intermediairen handvaten aanreiken om bezoek Target in Pocketgame en Budgetbeurs voor te bereiden alsook om er in klas nabesprekingen over te houden
sep 2010 – aug 2013
1 vormingsmoment voor intermediairen per deelnemende school
Structureel integreren van financiële geletterdheid in de lessen. Totaalproject Schuldpreventie: hoe omgaan met geld en hoe schulden voorkomen
Pagina 5
Acties: OCMW/CAW cliënten
Timing
Indicator
Er wordt nagedacht over de 6 te behandelen thema’s (2 thema/issues per werkjaar opgesplitst naar 1 activiteit per 6mnd)
sep 2010 – dec 2010
Titels van de 6 thema’s/issues die aan bod zullen komen tijdens het project
Maatschappelijk werkers OCMW’s/CAW en hun beleid bewustmaken van de thematiek via cartoons, slogans, affiches en nieuwsitems
jan 2011 – aug 2013
6 cartoons, 6 affiches, 6 slogans, 6 nieuwsbrieven
Per thema worden 1 activiteit georganiseerd (vormingen, intervisie, workshops,…)
jan 2011 – aug 2013
6 activiteiten/vormingsmome nten
Per thema wordt een module met info samengesteld (theoretisch kader, praktijkvoorbeelden, tips,…)
jan 2011 – aug 2013
6 modules
Extra info
Kartje Kilo Naast de eerder klassieke kanalen zoals affiches, folders en artikels denken we dat deze communicatie versterkt en ondersteund kan worden door creatieve en laagdrempelige initiatieven. We willen zelf naar de mensen stappen. Waar veel mensen komen daar willen wij ook zijn om mensen te sensibiliseren omtrent de problematiek van schulden. We willen dit echter niet doen met het vingertje maar via een humoristische insteek. Via straattheater willen we onze boodschap meegeven aan het grote publiek. Het thema wordt zodanig uitvergroot dat de boodschap niet bedreigend overkomt maar wel blijft hangen. De straattheateract wordt gekoppeld aan een informatief luik op ditzelfde evenement Kartje Kilo brengt straattheater: het duo stapt in een bepaalde rol op de mensen af en animeert TUSSEN het volk. Ze begeven zich als één of ander vreemd type tussen de mensen. Het is letterlijk theater op straat spelen en het publiek betrekken bij de act.
Het Ieperse duo Kartje Kilo (Johan Feys en Wouter Sinaeve) speelde al op meer dan 100 straattheaterfestivals, privé-feesten, stoeten, braderijen, recepties, sportwedstrijden, muziekfestivals, ... http://www.kartjekilo.be/
De budgetbeurs De budgetbeurs is ontwikkeld door OCMW Poperinge en vond daar reeds verschillende malen plaats. Het is een interactieve en begeleide beurs die jongeren inzicht geeft in de oorzaken en gevolgen van financiële problemen. De beurs is ontwikkeld als een wandeling door verschillende werelden. Men start in de wereld van dromen en behoeften. Vervolgens wordt aangetoond hoe de mensen worden beïnvloed door reclame, mode en krediet. Andere ruimtes geven zicht op de inkomsten en uitgaven van verscheidene gezinssituaties, de oorzaken en gevolgen van de problemen. Tevens wordt de hulpverlening toegelicht. Totaalproject Schuldpreventie: hoe omgaan met geld en hoe schulden voorkomen
Pagina 6
De budgetbeurs zal aangeboden worden aan alle leerlingen van de derde graad van het secundair onderwijs in de Westhoek.
In het eerste werkjaar van het project zal de budgetbeurs zoals ze nu bestaat, herwerkt worden. Dit zal gebeuren door een werkgroepje met medewerkers van het OCMW/CAW – jeugddiensten – jongeren – leerkrachten uit het secundair onderwijs – CLB. In samenwerking met Eandis zal een interactieve module energie ontwikkeld worden (onder voorbehoud, nog geen definitieve beslissing). Er zijn verschillende redenen voor de heroriëntering van de budgetbeurs. -
-
-
-
De beurs is nogal groot en bestaat uit zware panelen. Het is een hele klus om de beurs te verplaatsen en op te stellen. Het is noodzakelijk de beurs makkelijk te kunnen opzetten, afbreken en vervoeren omdat het de bedoeling is de beurs open te stellen in de gemeente waar er effectief een secundaire school is. De beurs is met veel enthousiasme en creativiteit gemaakt maar zou nog meer afgestemd kunnen worden op de belevingswereld van jongeren (moet blijven hangen). De beurs wordt nu begeleid door iemand van het OCMW. Dit is zeer intensief qua personeelsinzet. De beurs moet herwerkt worden op zo’n manier dat jongeren zelfstandig info kunnen opnemen en dat de begeleiding gemakkelijk door vb. de leerkracht kan gebeuren (kan ook iemand anders zijn). De beurs moet actueel zijn en blijven. Het moet ook meegolven op de nieuwe trends en tendensen binnen de maatschappij.
De implementatie van deze denkoefening wordt uitgevoerd in samenwerking met secundaire scholen.
Toneelvoorstelling: Target in Pocket Game Het toneelstuk ”Target in pocket game’ is een stuk van PACO producties. Het toneel is geschikt voor jongeren van de eerste en tweede graad. Het stuk brengt thema’s aan bod als steaming, gokken, cyberpesten, schulden en schuldpreventie. Het stuk wordt zeer levendig en op maat van jongeren gebracht door professionele acteurs. Binnen het project is het de bedoeling dat het toneelstuk eenmaal wordt aangeboden aan alle leerlingen van de tweede graad van het secundair onderwijs. PACO producties ontwikkelde in samenwerking met OCMW Zottegem educatief materiaal dat kan gebruikt worden om in de klas te werken rond de thema’s die aan bod kwamen in het toneelstuk. Deze bundels zijn gratis verkrijgbaar voor scholen die het toneel aanvragen. http://paco.pixelit.be/
Totaalproject Schuldpreventie: hoe omgaan met geld en hoe schulden voorkomen
Pagina 7
