NE D E RLA ND
MISDAAD
Het riskante van rijk zijn OVERVALLERS HEBBEN HET GEMUNT OP NEDERLANDSE MILJONAIRS. DIE BEVEILIGEN ZICH STEEDS INTENSIEVER – MET ALLE RISICO’S VAN DIEN
Gerlof Leistra
R
ijken vormen een gewilde prooi voor overvallers. In een villa op een afgelegen landgoed valt doorgaans meer te halen dan in een rijtjeshuis: contant geld, juwelen en sieraden, kostbare schilderijen, de sleuteltjes van dure auto’s. Elke overval op iemand uit de Quote 500 is voorpaginanieuws en leidt tot grote onrust onder vermogende families: wanneer zijn wij aan de beurt? Dit voorjaar was het raak bij multimiljonair Wim Zegwaard (67) in zijn zwaarbeveiligde huis in Rijswijk. Donderdagavond 22 maart werd de voormalige afvaltycoon – geschat vermogen ruim 100 miljoen euro – met zijn vriendin door twee Marokkaanse rovers onder dreiging met vuurwapens gekneveld. De overvallers namen alle tijd om het huis te doorzoeken en maakten voor 10 miljoen euro buit aan exclusieve sieraden en horloges van merken als Patek Philippe, Audemars Piguet en Hublot. Al snel na de overval werden de horloges en sieraden te koop aangeboden in het criminele circuit in Antwerpen en ook aan Zegwaard zelf. De overvallers zijn volgens de politie naar Marokko gevlucht. Dat land levert geen onderdanen uit. Begin vorig jaar werd miljonair Herman van Drie – telg uit een Quote 500-familie – met zijn jonge gezin overvallen en gegijzeld in zijn woonboerderij bij Kamerik. De twee overvallers dwongen hem onder bedreiging van een vuurwapen de pincodes te noemen van buitgemaakte bankpasjes en een creditcard. Een paar uur later werd een van de daders gefilmd terwijl hij geld pinde in Waddinxveen. Ook deze overval is niet opgelost. Eind april 2008 werd de gepensioneerde ondernemer Eric de Ligt met zijn vrouw en dochter tijdens een overval op hun landgoed in Bloemendaal vastgebonden. De Ligt werd in zijn buik geschoten. De overvallers wisten weg te komen met geld, bankpasjes en sieraden. Die zaak is wel deels opgelost. 20
• E L S E V I E R 20 OKTOBER 2012
Het aantal overvallen en bedreigingen van vermogende families neemt toe, zegt directeur Bas Kiepe (40) van het beveiligingsbedrijf Security Control in Haarlem. ‘Er is meer aandacht van het milieu voor deze doelgroep. De Quote 500 is de criminele handleiding voor overvallers.’ Met zijn bedrijf beveiligt Kiepe een aantal vermogende families (‘geen namen’) en mensen uit de top van het bedrijfsleven. Het niveau van beveiliging varieert per persoon (zie ‘Enorme kier onder de stalen deur’ op pagina 22). Kiepe: ‘Het gaat ons om het doelmatig beheersbaar maken van persoonlijke risico’s. Ik verkoop geen angst, maar gemoedsrust.’ Harde cijfers over overvallen op rijken heeft Kiepe niet en over zijn klanten is hij discreet. Toch noemt hij de trend ‘duidelijk’. Hoeveel risico lopen vermogende burgers? Laag profiel Jaarlijks haalt slechts een handvol overvallen op rijken de krant. Als er sprake is van een grote buit of een aansprekende naam. Een onbekend aantal zaken blijft buiten de publiciteit. De slachtoffers hechten aan anonimiteit en een laag profiel. Zo trok in 2010 een bende van vermoedelijk Oost-Europese kluiskrakers van de ene enclave van rijken naar de andere. Onder meer in Wassenaar en Bloemendaal sloegen ze met veel geweld hun slag. Ze werden nooit gepakt. De activiteiten van de bende kregen weinig aandacht in de pers. Tot 2009 nam het totale aantal woningovervallen gestaag toe, zo blijkt uit het vorig jaar verschenen rapport Woningovervallen ontmaskerd van het Korps Landelijke Politiediensten (KLPD). In 2009 waren het er 844. Daarna trad een lichte daling in, al bleef het aantal overvallen op ouderen wel stijgen. Het rapport bevat een paar interessante conclusies. Ongeveer een kwart van de overvallen blijkt samen te hangen met criminele activiteiten. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om
de eigenaar van een coffeeshop die thuis wordt overvallen of om diefstal van drugs bij een deal. Bijna de helft van alle overvallers gebruikt een vuurwapen. In het geval van criminele slachtoffers gaat het zelfs om ruim 80 procent. In ruim de helft van alle gevallen is fysiek geweld gebruikt. Slachtoffers die zich niet verweren, hebben een kans van 54,8 procent dat zij niet gewond raken. Dat geldt zelfs voor 77,8 procent van de mensen die op de vlucht slaan. Burgers die de overvallers aanvallen, raken in 75 procent van de gevallen gewond. Op basis van deze cijfers adviseert de politie bij overvallen het RAAK-principe: Rustig blijven, Aanvaarden, Afgeven van geld of goed en Kijken. Wie zich bij een overval verzet, betaalt daarvoor dus te vaak een prijs. Toch gaf staatssecretaris Fred Teeven (VVD) van Veiligheid en Justitie onlangs de landelijk overvalcoördinator Jos van der Stap van de KLPD publiekelijk een veeg uit de pan nadat die in een interview op basis van de cijfers burgers had geadviseerd bij een overval te vluchten. Soms schrikt onverwacht verzet criminelen af. Een overvaller met een mes werd door de vrouw des huizes bekogeld met fruit en een hoogbejaarde man die wakker schrok van overvallers met bivakmutsen en vuurwapens, sloeg direct één van hen met een volle katheterzak tegen zijn hoofd. Die droop af. Overvallen zijn opvallend vaak slecht voorbereid en verlopen daardoor chaotisch. Dat geldt niet voor overvallen op ondernemers. Omdat het rapport geen uitspraken doet over de gemiddelde buit, valt er niets uit af te leiden over de vermogende doelgroep. ‘Ik zie geen stijging van overvallen op rijken,’ zegt landelijk overvalcoördinator Jos van der Stap (52). ‘Het is een relatief kleine categorie. Het aantal overvallen op ondernemers stabiliseert. Door samenwerking met beveiligingsbedrijven willen wij meer overvallers op heterdaad betrappen dan de huidige
Foto’s Sijmen Hendriks/HH, ANP, ANP
Vermogend Nederland wordt om de zoveel tijd opgeschrikt door een al dan niet gewelddadige overval met miljoenenbuit. Soms blijft die uit de publiciteit, soms is de aandacht juist groot. Of er sprake is van een toename, is niet zeker. Duidelijk is dat rijken zich steeds grotere zorgen maken. Over criminelen én de ‘tweedeling’.
NEDERLAND
‘Gewone’ overvallen zijn vaak slecht voorbereid, die op rijken juist niet
Dertig jaar ontvoeringen Toos van der Valk (1982) – vrouw horecatycoon Gerrit van der Valk ontvoerd door bende Ita-
Heineken (links), Doderer
lianen. Na betaling van 13 miljoen gulden losgeld vrijgelaten. Freddy Heineken en Ab Doderer (1983) – bierbrouwer en diens chauffeur ontvoerd door Amsterdamse criminelen Cor van Hout, Willem Holleeder en drie ‘gabbers’. Deel van de 35 miljoen gulden losgeld nooit teruggevonden. Kwamen vrij na tip.
land. Onder bedreiging van vuurwapen meegenomen vanuit Antwerpen.
Valérie Albada Jelgersma (1987) – 10-jarige dochter directeur-eigenaar van Unigro ontvoerd in Laren. Ontvoerders vragen 5 miljoen Duitse marken. Na twee weken bevrijd. Gerrit Jan Heijn (1987) – door Ferdi E. bij villa in Bloemendaal. Dezelfde dag nog doodgeschoten. Ontvoerder hield familie maandenlang in onzekerheid. Liep tegen de lamp bij uitgeven van het losgeld.
Reinier Terwindt (2003) – 16-jarige zoon van steenfabrikant in Nijmegen ontvoerd; eis 10 miljoen euro. Na vijf dagen bevrijd.
Gerrit Jan Heijn Hansje Boonstra-Raatjes (1998) – vrouw van Philips-topman Cor Boonstra zwaar gewond en geboeid gevonden in Hoek van Hol-
Claudia Melchers (2005) – dochter van miljardair Hans Melchers ontvoerd uit haar huis in Amsterdam-Zuid. Twee dagen later vrijgelaten in Arnhem. Daders gepakt. EL SEVIER 20 OKTOBER 2012
• 21
NE D E RLA ND
Enorme kier onder de stalen deur De beveiliging lijkt vaak heel wat, beveiligd vertrek waar de familie zich bij overval kan verschansen tot de politie of maar is in de praktijk kwetsbaar een de beveiligers zijn gearriveerd. Kiepe: ‘On-
11 procent.’ Nieuwste wapen is het zogenoemde Life View-programma. Beveiligingsbedrijven kunnen camerabeelden van een overval meteen naar de meldkamer van de politie sturen. Van der Stap: ‘Met één druk op de knop zenden wij die naar alle politiewagens in de regio en zo nodig naar de poli-
22
• E L S E V I E R 20 OKTOBER 2012
der de stalen deur zat een enorme kier. Even je aansteker bij wat benzine en reken maar dat ze die deur snel open doen.’ Een bouwkundig adviseur bekijkt het huis van nieuwe klanten kritisch. ‘Dan zit er wel detectie op de ramen, maar niet in de kozijnen. Die ram je er zo uit. Het mooiste is als wij al bij de bouw betrokken worden.’ Vitaal is het screenen van personeel. ‘Dat is de zwakke schakel in de beveiliging. Je
Veilig gevoel: beveiligers in het Gooi
king, alarminstallatie, bewegingssensoren, kogelwerend glas en hoge hekken. Sommigen worden dag en nacht omringd door bodyguards en rijden in een gepantserde Beunhazen auto. Ze laten zich adviseren door professioUit angst voor overvallen maken veel rijken nele beveiligers, denken ze. van hun villa een vesting met camerabewaIn werkelijkheid gaat het bij 80, misschien wel 90 procent van de adviGewelddadige overval, seurs om beunhazen, zegt Bas eerder dit jaar, op het Kiepe van Security Control. ‘Jonhuis van Zegwaard gens die zes jaar hulpagent zijn geweest, jagen hun klanten onnodig angst aan. Een goed advies is altijd op maat en gebaseerd op kennis van zaken.’ Oud-politieman Hans Slaman (53) van International Security Partners (ISP) in Lelystad hoort bij de top van de beveiligingsbranche. Met zijn Family Security Office mag hij 36 vermogende families tot zijn clientèle rekenen, inclusief leden van raden van bestuur van beursgenoteerde bedrijven. Harde cijfers over overvallen op rijken kent ook hij niet. ‘We zien wel een toename van stalking en smaad die als bedreigend wordt ervaren. Niet ernstig genoeg om naar de rechter te stappen, maar buitengewoon schadelijk en hintiehelikopter of een arrestatieteam. Daardoor kunnen we veel sneller reageren dan voorheen.’
Foto’s Marco Okhuizen/HH, Stephen Peters
G
eregeld vragen vermogende Nederlanders directeur Bas Kiepe (40) van het Haarlemse bedrijf Security Control of ze beveiliging nodig hebben. ‘Op basis van een lang gesprek maak ik een eerste analyse van noodzakelijke maatregelen.’ Het niveau van beveiliging verschilt per persoon. De één wil veilig van en naar zijn werk, de ander wil dat ook de familie thuis geen risico loopt. De kosten lopen daarom uiteen van enkele tienduizenden euro’s tot al snel een paar ton per jaar. Vermogend Nederland is vaak onvoldoende beveiligd, zegt Kiepe. Hij kreeg eens het verzoek voor een second opinion van een zwaar beveiligde familie in Brasschaat, België. ‘Het leek heel wat, maar ik schoot overal gaten in. De gronddetectie in de tuin was niet voorzien van warmte-elementen. In de winter loop je dus zo door. De bollard – een inzinkbare paal – op de oprit was niet aangesloten op het brandalarm. Die rijd je er met een tank nog niet uit. Lastig voor de brandweer.’ Trots toonde de man de strongroom, een
moet niet met iedereen in zee gaan.’ Security Control telt in totaal honderd medewerkers verdeeld over de ‘divisies’ Onderzoeken, Specialistische rijopleidingen, Risico- en crisismanagement en Beveiliging. Voor de optimale beveiliging van de ‘TBP’ – Te Beveiligen Persoon – haalt Kiepe alles uit de kast. Sweepen bijvoorbeeld: kijken of er afluisterapparatuur zit verstopt in huis, hotelkamer, kantoor of auto. Met preventieve observaties kunnen zijn mensen – veelal ex-leden van een arrestatieteam of de Bijzondere Bijstandseenheid – afwijkend gedrag op straat vroegtijdig signaleren. Verder kunnen zij zorgen voor bewaking op afstand, ook in het buitenland. Kiepe: ‘Dat geeft klanten een veilig gevoel. “De jongens van Bas zijn er!”’ Chauffeurs worden getraind om gevaar tijdig te onderkennen. Maar ze leren ook reanimeren: de kans op een hartaanval is groter dan op een ontvoering. Medewerkers houden internetverkeer in de gaten, ook van de kinderen. Een foto op Facebook van het privévliegtuig van pa is niet slim. Zijn beveiligers zijn niet gewapend, zegt Kiep. ‘Als ik mijn wapen moet trekken, heb ik mijn werk niet goed gedaan. Elke drie maanden hebben we een briefing met de TBP. Dan kijken we of het niveau van beveiligen moet worden bijgesteld.’
NE D E RLA ND
derlijk.’ Wel bemerkt Slaman – van 1980 tot 1986 lid van het arrestatieteam in Amsterdam – in gesprekken met zijn klanten een toenemende zorg ‘over de tweedeling tussen arm en rijk. Dan neemt de kans op misdaad toe.’ Veel vermogende burgers weten zich geen raad met hun verworven rijkdom, is zijn ervaring. ‘Ze beseffen niet dat hun wereld is veranderd en dat de oude veiligheidsmaat-
regelen vaak niet meer volstaan. We proberen ze bewuster te maken van de risico’s die ze lopen. Daardoor worden ze alerter.’ Arjo de Jong (58) geldt in Nederland als de ‘godfather van de beveiliging’. Hij was baas van het eerste arrestatieteam, gaf leiding aan de beveiliging van het Koninklijk Huis, werd na diens ontvoering in 1983 gevraagd voor de beveiliging van bierbrouwer Freddy
Heineken, zette het beveiligingsbedrijf Interseco op en is nu onafhankelijk veiligheidsadviseur. ‘De risico’s van een overval zijn gering. Het is zaak om zin en onzin van elkaar te scheiden.’ Net als Hans Slaman betwijfelt Arjo de Jong of er meer overvallen op rijken worden gepleegd. ‘Maar ze maken zich wel meer zorgen. Over zo’n ontwikkeling als Occupy
A D V E R T E N T I E
BETROUWBARE PARTNERS IN FLEXWERK SNA-KEURMERK
Wist u dat u zelf aansprakelijk bent wanneer de uitzendonderneming of de (onder)aannemer van werk waarmee u zaken doet geen loonheffing of omzetbelasting heeft afgedragen? Bovendien riskeert u hoge boetes voor het werken met mensen die niet gerechtigd zijn om in Nederland te werken. Door uitsluitend te werken met ondernemingen met het SNA-keurmerk beperkt u uw risico.
Meer informatie? Op de website www.normeringarbeid.nl vindt u het register met gecertificeerde ondernemingen, waarmee u veilig en verantwoord zaken kunt doen.
www.normeringarbeid.nl
Landgoed in Noord-Holland
Foto Siebe Swart
wordt goed nagedacht. Wat zijn de gevolgen van een groeiende werkloosheid? Van open grenzen? Lopen ze meer risico op ontvoering? In Nederland is de kans op ontvoering gering. Zeven zaken in de afgelopen drie decennia (zie ‘Dertig jaar ontvoeringen’ op pagina 21). Ze worden vrijwel altijd opgelost. De kans dat je sterft als gevolg van een hartaanval of van de trap valt, is veel groter dan het gevaar van een ontvoering of overval.’ Personeel Zwakke plek in de beveiliging blijkt vaak het personeel: oppas, schoonmakers, tuinlieden, schilders. Een vermogende Nederlander had voor een paar ton zijn tweede huis in ZuidFrankrijk laten beveiligen, zegt Arjo de Jong. ‘Vlak voor vertrek werden via een bureautje in Rotterdam nog snel even drie meisjes ingehuurd voor de kinderen. De hele zomer ging alles goed. Die mensen waren nog geen twee dagen in Nederland of het hele huis was leeggehaald. Van alle Picasso’s aan de muur tot en met de keuken.’ Het is een patroon: ingehuurd personeel als het paard van Troje. De villa van Wim Zegwaard werd streng beveiligd, onder meer met loslopende waakhonden. Mogelijk waren de overvallers getipt door zijn eigen lijfwacht. Die werd gearresteerd op verdenking van betrokkenheid, maar al snel vrijgelaten. Eén van de Marokkaanse overvallers zou betrokken zijn geweest bij een tiental andere roofovervallen op rijke Nederlanders. Brein achter de overval op de Bloemendaalse ondernemer Eric de Ligt bleek zijn exklusjesman, een illegale Ghanees. Die speelde onder één hoedje met een 20-jarige Dominicaan die de overval uitvoerde. Bloemendaal was eerder al het toneel geweest van de ontvoering van Gerrit Jan Heijn in 1987 en het neersteken van de vrouw van
ondernemer Roel Pieper in 2003. Voor een aantal vermogende Bloemendalers was de gewelddadige overval op De Ligt aanleiding voor een open brief: ‘Er is wel geld om ieder bankfiliaal in de Dorpsstraat extra te laten beveiligen en er is veel politie voor voetbalwedstrijden, maar voor de leden van de Quote 500 wordt bitter weinig gedaan. Het is gewoon wachten op het volgende zeer ernstige incident.’ Steeds meer inwoners nemen hun toevlucht tot collectieve beveiliging door de Nachtveiligheidsdienst (NVD). De wagens van de NVD surveilleren naast een paar wisselende uren overdag standaard in de avond en nacht, en reageren via de eigen meldkamer razendsnel op elk alarm. De dienst is aangesloten op Life View en wisselt informatie uit met de politie. In Bloemendaal steeg het aantal NVDabonnementen van 394 in 2008 tot 693 in 2012. In Wassenaar steeg het van 65 in 2010 – toen de NVD daar actief werd – tot 325 in 2012. ‘Sinds onze komst is het veel veiliger,’ zegt NVD-directeur Patrick van der Leelie (49). ‘Een aantal wagens is voorzien van warmtebeeldcamera’s zodat we het meteen kunnen zien als iemand zich schuilhoudt achter een metershoge heg.’ De rijken zelf laten te vaak steken vallen: de sleutelbos zit nog in de voordeur, het toegangshek staat open, ze vergeten de ramen te sluiten, hun kinderen plaatsen foto’s op sociale media die de rijkdom illustreren en details prijsgeven. Honderd procent veiligheid is onmogelijk, zegt Hans Slaman van ISP. ‘Tenzij je in een bunker onder de grond je eigen potje kookt. Met passende maatregelen op basis van een gedegen risicoanalyse is permanente angst voor een overval niet nodig. Maar alertheid blijft geboden.’ 쐍 ELSEVI ER 20 OKTOBER 2012
• 25
ECCO BIRMINGHAM
ECCO ROXTON
www.gore-tex.com
