Het nieuwe werken in de apotheek

Veel medicatie pakt voor oudere patiënten slecht uit

mei 2014 jaargang 28

Alles wat je weten moet over de pil

Het nieuwe werken in de apotheek Vakblad voor apothekersassistenten, farmaceutisch consulenten en farmaceutisch managers

Pubers en pillen gaan lastig samen

Inhoud

04 Nieuws 06 Onverklaarbare klachten door vitaminen 10 Korte lijnen, snelle service bij de apotheekhoudend huisarts

Een lintje

14 Incidenten met orale oncolytica

Het zal je niet ontgaan zijn: patiëntenfederatie npcf vindt dat het eerste-uitgiftege-

16 Het nieuwe werken

sprek niet vaak genoeg wordt uitgevoerd.

23 Mooie voeten in de zomer 24 Kont tegen de krib bij een strak therapieregime 26 Verenigingsnieuws: Vragen rond de eerste-terhandstelling

Meer dan de helft van de patiënten zou zo’n gesprek niet hebben gehad bij een eerste aflevering. Een onderzoeksverslag is niet beschikbaar, dus of de cijfers kloppen is volstrekt onduidelijk. Hoe zit het met dat eerste-uitgiftegesprek? Ik kreeg onlangs keurig uitleg van de apothekersassistent. Maar misschien hebben patiënten niet al-

12

tijd in de gaten dat die informatie een eerste-uitgiftegesprek betreft. En: de kosten van het gesprek komen ten laste van het eigen risico. Dat voelt de patiënt in zijn portemonnee. Op de verenigingspagina besteedt Marian Otten aandacht aan dit onderwerp. Zij is docent aan de opleiding tot apothekersassistent en besteedt veel aandacht aan het

Veel pillen pakken voor oudere patiënt slecht uit

eerste-uitgiftegesprek. Het is immers de core business van de apothekersassistent, dat de voorpagina’s van de kranten heeft

18


Optima Farma

gehaald. Het goede nieuws van dit alles is: je bent als apothekersassistent belangrijk. Je vervult in de apotheek de voorlichtende taak. De apotheker is verplicht die voorlichting te geven, maar zonder de apothekersassistent krijgt hij dat domweg niet voor elkaar. Je verdient een lintje...

Alles wat je weten moet over de pil

Mariël Croon Hoofdredacteur

04

optima farma nr 05

-


n ieuws

Campagne Nierstichting: ‘Medicijnen moeten u beter maken. Niet slechter’ De Nierstichting start 20 mei een campagne om verborgen nierschade op te sporen. Nierschade vraagt om aanpassing van de medicatiedosering, om zo de medicatieveiligheid te waarborgen. Vooral patiënten met diabetes, hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten hebben een verhoogd risico op chronische nierschade. Naar schatting gaat het om een miljoen patiënten. Veel van hen zijn zich hiervan niet bewust. Bij afwijkende nierfunctiewaarden

Verkorte UA-vragenlijsten nu beschikbaar Vanaf april 2014 zijn ze eindelijk beschikbaar: de verkorte ua-vragenlijsten. De knmp kreeg hiervoor veel verzoeken, omdat de gewone ua-vragenlijsten vrij lang zijn. De verkorte ua-vragenlijsten staan op één A4’tje en bevatten alle relevante vragen, maar dan zo kort mogelijk beschreven. Ook staan de interacties niet meer op de vragenlijsten. In plaats hiervan schrijf je het ua-middel aan in het apo-

Viagra verhoogt kans op huidkanker

theeksysteem, zoals je ook doet bij medicatie op recept. En je plakt de sticker met naw-gegevens en

Het gebruik van sildenafil (Viagra) tegen erectiestoornissen geeft een

geboortedatum van de klant op het ua-formulier,

verhoogd risico op melanoom, een agressieve vorm van huidkanker. Dat blijkt

zodat je deze niet meer apart hoeft te noteren.

uit Amerikaans onderzoek uitgevoerd door wetenschappers van de Harvard

Een

apotheek

Medical School in Boston. Zij onderzochten de gegevens van meer dan 25.000

Zenderpark te IJsselstein, hebben de verkor-

mannen. Er werd hen gevraagd of zij sildenafil hadden gebruikt, en ook

te ua-vragenlijsten een aantal weken getest.

wanneer. Vijf procent had dat recent nog gedaan, en zes procent had ooit

Jo-Ann Liauw, apotheker: “Ons team vindt

wel eens Viagra gebruikt. Van de 25.000 mannen kregen in de loop van tien

de verkorte ua-vragenlijsten veel overzichte-

jaar tijd 142 een melanoom. Patiënten die recent sildenafil hadden gebruikt,

lijker, je ziet in één oogopslag wanneer je iets

hadden daarop een bijna twee keer zo grote kans als mannen die dat niet

niet mag meegeven. Zeker een verbetering!”

deden. De Viagragebruikers hadden géén verhoogde kans op andere typen

Benieuwd geworden? Je vindt de verkorte ua-vra-

huidkanker, zoals plaveiselcelkanker en basaalcelkanker. De onderzoekers

>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>

genlijsten op de knmp- Kennisbank.

vinden het nog te vroeg om conclusies te trekken. Zoals alle onderzoekers

Probiotica helpen tegen antibioticumdiarree

>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>

moet bij 15 procent van de patiënten de dosering van de medicatie worden aangepast.De Nierstichting hoopt met de campagne het bewustzijn te vergroten van patiënten, maar ook van zorgverleners, van het grote belang van de nierfunctie. Als apothekersassistent kun je hierin een belangrijke rol spelen. Je kunt patiënten erop wijzen dat ze de huisarts toestemming kunnen geven om hun nierfunctiewaarden door te geven aan de apotheek. Ook kun je patiënten met een hoog risico verwijzen naar de apotheker voor een consult. Dat geldt bijvoorbeeld voor ouderen, voor mensen die veel geneesmiddelen gebruiken en voor patiënten met ernstige diabetes, hoge bloeddruk of hartvaatziekten. Meer informatie: nierstichting.nl.

Patiënten die diarree krijgen als bijwerking van antibiotica hebben baat bij het gebruik van probiotica. Clostridium difficile (cd) is een bacterie die voorkomt in de darm van 9 procent van de volwassenen en 80 procent van de

paar

apotheken,

waaronder

stellen zij dat er meer onderzoek nodig is.

Omega-3-vetzuren helpen tegen depressie

pasgeborenen, en die gewoonlijk onschuldig is. Maar bij

Mensen met een depressie lijken baat te hebben bij omega-3-vetzuren,

een verminderde weerstand, of bij antibioticagebruik,

de vetten die veel voorkomen in vette vis, zoals zalm, makreel en haring.

kan het evenwicht in de darm verstoord raken en kan de

Dat blijkt uit een groot aantal samengevoegde wetenschappelijke on-

C. difficile de overhand krijgen. De patiënt krijgt dan diarree

derzoeken. In landen waar weinig vis wordt gegeten, zoals Duitsland,

en soms ook ernstiger complicaties, zoals colitis of zelfs een

Canada en Nieuw-Zeeland, komt depressie vaker voor dan in Azia-

levensbedreigende darmperforatie. cd-infecties (cdi) zijn

tische landen, waar drie tot vijf keer meer vis wordt gegeten. Vooral

berucht in ziekenhuizen en verpleeghuizen, waar op gezette

het omega-3-vetzuur epa (eicosapentaeenzuur) laat het gunstige effect

tijden uitbraken plaatsvinden. Sommige patiënten krijgen de

zien, meer dan dha (docosahexaeenzuur). Bij zowel een zogenoemde

infectie telkens opnieuw. Eén op de tien van deze chronisch

unipolaire ('gewone') depressie als bij een bipolaire stoornis (manisch-

patiënten – vooral ouderen – overlijdt daar uiteindelijk aan.

depressiviteit) namen de depressieve verschijnselen af (maar niet de ma-

De reguliere behandeling voor cdi bestaat uit metronidazol

nische). Omega-3-preparaten met meer dan 60% epa kunnen worden

en vancomycine. Maar probiotica, uit een potje of uit een

toegevoegd aan de voorgeschreven medicatie. Onderzoekers raden aan

zuiveldrankje, lijken goed te helpen om het evenwicht in de

om vooral preparaten te gebruiken, omdat je van vis dagelijks veel zou

darm te herstellen en de kosten door ernstige cdi terug te

moeten nemen om effect te zien. Vorige maand meldden we al dat ome-

dringen.

ga-3-vetzuren effectief zijn tegen adhd.

06

optima farma nr 05

-


b ijwerk in g e n

Als een patiënt onverklaarbare klachten heeft, kan dit soms B6: gevoelsstoornis

komen door een overmatig gebruik van vitaminen. Dat blijkt uit

Patiënt A, een 71-jarige vrouw,

meldingen die bijwerkingencentrum Lareb binnenkrijgt.

gebruikte al dertien jaar het voedingssupplement One Daily OAV. Dat bevat onder andere 25 mg vitamine B6. Volgens eigen

door: dr. Florence van Hunsel, Sonja van de Koppel, dr. Agnes Kant

zeggen gebruikte ze dit éénmaal daags, een normale dosering.

Onverklaarbare klachten door vitaminen

Deze vrouw meldde bij Lareb onder andere een gevoelsstoornis die sluipenderwijs was ontstaan. Bij

een

bloedspiegelbepaling

werd een vitamine B6-gehalte van 528 nmol/L gevonden. Ze stopte het gebruik van het voedingssupplement en de spiegel

Vitaminen zijn belangrijke stoffen die

is. Dat laatste gebeurt bijvoorbeeld bij

ten omdat ze denken daarmee ziek-

van vitamine B6 daalde naar 156

de mens nodig heeft, maar niet of

de ziekte van Crohn, een chronische

ten te kunnen voorkomen. Dat doen

nmol/L. Hierna verdwenen de

onvoldoende in het lichaam worden

darmontsteking, waarbij de darmen

ze ook wel op eigen initiatief. Hoewel

klachten.

aangemaakt. Een vitaminetekort kan

minder vitamine B12 opnemen.

de meeste mensen via gezonde voe-

komen door onvoldoende inname. Het

ding genoeg vitaminen binnenkrijgen,

kan ook zijn dat er via het voedsel vol-

Warenwetproduct

gebruikt een kwart tot de helft van

zit hebben invloed op de bloedstolling.

doseringen die veel hoger waren dan

risico’s geven. ‘Baat het niet, dan

doende binnenkomt, maar dat er toch

Behalve om tekorten aan te vullen,

de Nederlanders het hele jaar door

Het is daarom belangrijk dat mensen

de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid.

schaadt het niet’ gaat niet altijd op. Het

te weinig in het lichaam beschikbaar

gebruiken mensen vitamineprepara-

voedingssupplementen, vooral in de

die cumarines (antistollingsmiddelen)

Onder de 49 meldingen waren drie

is daarom belangrijk dat het apotheek-

winter. Bijna iedereen die in Nederland

gebruiken, de trombosedienst inlich-

meldingen van maag-darmstoornissen

team er erg in heeft dat klachten van

geen vitamine D-supplement gebruikt,

ten als ze ook vitamine K gebruiken.

zoals

mensen

patiënten die moeilijk te verklaren zijn,

heeft in de winter een tekort aan deze

Anders kan de bloedstolling ontregeld

klaagden over huidbijwerkingen, bij-

ook kunnen komen door het gebruik

vitamine.

raken.

voorbeeld huiduitslag en lichtgevoelig-

van vitamineproducten.

Vitamineproducten kunnen in Neder-

misselijkheid.

Zeven

heid. Ook waren er twee personen die

land op de markt zijn als officieel ge-

Gezondheidsrisico’s

acne kregen bij gebruik van multivitami-

Dr. Florence van Hunsel is apotheker-

neesmiddel. Vitamine B12 bijvoorbeeld

Lareb kreeg tot begin 2014 in totaal

nen met onder meer vitamine B12. Elf

epidemioloog, Sonja van de Kop-

kan als injectie worden toegediend bij

338 meldingen binnen over vitaminen

mensen hadden last van stoornissen in

pel is farmaceutisch consulent en

mensen die hieraan een tekort hebben.

die als geneesmiddel op de markt zijn,

het zenuwstelsel zoals zenuwpijn door

studeerde farmacie in Slovenië, dr.

Ook kunnen vitaminen als Warenwet-

bijvoorbeeld vitamine B12. Daarnaast

gebruik van multivitaminen die ook

Agnes Kant is epidemioloog. Allen

product in de handel zijn, wat voor de

kreeg Lareb 49 meldingen over vitami-

vitamine B6 bevatten (zie ook kader).

zijn werkzaam bij het Nederlands

meeste vitamineproducten geldt. Er

neproducten die onder de Warenwet

Vitaminen kunnen dus gezondheids-

Bijwerkingen Centrum Lareb.

mogen niet te veel vitaminen inzitten,

vallen en dus vrij verkrijgbaar zijn. Bijna

omdat dat schadelijk kan zijn voor de

alle keren waren dit multivitaminepro-

gezondheid. Zo gelden voor vitamine

ducten of voedingssupplementen met

A en D grenzen. Volwassenen mogen

meerdere vitaminen. De hoeveelheid

maximaal 3000 µg vitamine A en maxi-

vitamine A en D was voor zover be-

maal 25 µg vitamine D per dag binnen

kend niet te hoog, wel bevatten som-

krijgen. Producten waarin vitamine K

mige producten andere vitaminen in

<<

Lareb kreeg tot begin 2014 totaal 338 meldingen binnen over vitaminen die als geneesmiddel op de markt zijn

08

optima farma nr 05

-

mei mei 2014 2014 jaargang jaargang 28 28

b ij wer k in g e n

Per mei is insuline degludec (Tresiba) in de

!

Functies vitaminen

handel. Naast de gebruikelijke sterkte voor insulines van 100 E/ml is het ook in de afwijkende sterkte van 200 E/ml verkrijgbaar. Om verwissel-

Er zijn vier vetoplosbare vitaminen – A, D, E en K – en negen wateroplosbare: vitamine B-complex (B1, B2, B3, B5, B6, B11 (foliumzuur), B7

ing van de twee sterkten te voorkomen adviseert de knmp om

en vitamine B12) en vitamine C. Vooral bij vetoplosbare vitaminen geldt dat er niet te veel van mag worden ingenomen: ze worden

hier tijdens je teamoverleg aandacht aan te besteden.

opgeslagen in het lichaamsvet. Wat doen vitaminen en hoe komen we eraan?

• Vitamine A verhoogt de weerstand. Bronnen: lever, vis en

boter. Belangrijk is dat zwangere vrouwen niet te veel vitamine A

binnenkrijgen. Dat kan leiden tot aangeboren afwijkingen als een

gespleten gehemelte.

• Vitamine B is een complex. Hierin zitten bijvoorbeeld vitamine B6

Nieuwe sterkte insuline Degludec beschikbaar

en B12. Vitamine B6 is belangrijk voor de weerstand, de

Reden introductie afwijkende stekte

spijsvertering, de vorming van rode bloedcellen en een goede

Voordeel van de afwijkende sterkte is dat het geschikt is voor patiën-

werking van het zenuwstelsel.

ten die veel insuline nodig hebben door insulineresistentie. Naar schat-

Bronnen: vlees, eieren, vis, graanproducten, aardappelen en

ting hebben 200.000 – 700.000 diabetespatiënten in de EU meer dan

80E per injectie nodig. 80E is echter het maximum dat een patiënt per

peulvruchten, groenten, melk en kaas.

• Vitamine B12 voorkomt bloedarmoede en is belangrijk voor een

goede weerstand. Het lichaam maakt dit zelf niet aan.

Bronnen: onder andere vlees en zuivel.

injectie met een sterkte van 100 E/ml kan toedienen. Met de introductie van de sterkte van 200 E/ml hoeven deze patiënten dus niet meer twee keer te spuiten en kunnen zij in één keer tot 160E injecteren. Dit is prettiger voor de patiënt.

• Vitamine C zorgt voor een goede weerstand en gezonde botten,

tanden, huid en bloedvaten. Bevordert de opname van ijzer.

Bronnen: groente, fruit en aardappels.

• Vitamine D draagt bij aan botopbouw. Bron: voornamelijk zonlicht,

dat de aanmaak van vitamine D via de huid bevordert.

• Vitamine E is belangrijk bij de aanmaak van rode bloedcellen en de

Aandachtspunten ter voorkoming van verwisselingen Omdat de injectiepen van 200 E/ml de enige in zijn soort is, bestaat de kans op verwisselingen en dus doseerfouten. Om dit te voorkomen zijn er de volgende aandachtspunten:

• Het doseren met de injectiepen van 200 E/ml gaat per stappen van 2 E. In de gebruikelijke sterkte gaat dit in 1 E per stap.

instandhouding van spier- en andere weefsels. Bronnen: plantaar-

• De fabrikant heeft de verpakking en labels van de injectiepennen zo

dige producten zoals granen, noten, zaden, groenten en fruit.

aangepast dat het onderscheid duidelijk zichtbaar is.

• Vitamine K is belangrijk voor de bloedstolling en de botstofwisse -

ling. Pasgeboren baby’s krijgen extra vitamine K om (hersen)bloe -

dingen te voorkomen. Bronnen: aanmaak door bacteriën in de

dikke darm en voedsel (bijvoorbeeld groene bladgroenten).

• De fabrikant heeft in overleg met de EMA en het CBG voorlichtings materiaal voor zorgverleners en patiënten ontwikkeld.

• Om doseerfouten te voorkomen wordt geadviseerd niet om te rekenen van de ene naar de andere sterkte.

• Voor het voorschrijven op stofnaam wordt de naam (prk) in de G-Standaard zo aangepast dat duidelijk te zien is om welke sterkte het gaat.

De knmp adviseert in je teamoverleg aandacht te besteden aan het bovenstaande om verwisseling van de twee sterkten te voorkomen.

<<

1 10

optima farma nr 05

-


De apot he ke r sa s si s t e n t

“Gewoon rustig blijven. En uitleggen dat ik er ook niks aan kan doen, het zijn nu eenmaal de regels.” Janet de Jongh (54) heeft veel begrip voor haar klanten. Ze kent ze dan ook heel goed.

‘Mensen die vanuit de stad naar Kockengen zijn verhuisd, zijn vaak verbaasd. Ze zijn niet gewend dat het in een apotheek zó snel gaat’

door: Susanne de Joode

Korte lijnen, snelle service bij de apotheekhoudend huisarts

Sommigen al dertig jaar.

Mopperende patiënten; elke apothekersassistente heeft er tegenwoordig wel mee te maken. Zo ook Janet de Jongh, apothekersassistent bij de Apotheek en Huisartsenpraktijk Kockengen. “Mensen vinden het lastig dat ze een verplichte riedel aan moeten horen bij de eerste uitgifte als ze zelf alle informatie al hebben. Of ze snappen niet dat hun medicijnen alweer in een ander doosje zitten. Of ze balen omdat we een middel niet op voorraad hebben. En dan worden sommige mensen hier ter plekke boos”, weet Janet de Jongh. “Ik laat het van me afglijden, want ik weet dat ze het niet persoonlijk bedoelen. Ze kiezen gewoon de gemakkelijkste weg.” Janet de Jongh kent ze bijna allemaal, de patiënten die bij haar aan de balie komen. Is het niet van naam, dan wel van gezicht. Sommigen al dertig jaar – zo lang werkt ze al bij de apotheek in Kockengen. Er zijn drie huisartsen in de huisarstenpraktijk gevestigd, en verder een poh-somatiek, poh ggz, een diëtiste en een logopediste. De apotheek is de spil, iedereen die binnenkomt loopt langs de balie. Janet spreekt bij bijscholingen regelmatig collega's uit een ziekenhuis of een openbare apotheek. Zelf heeft ze ook ooit in een openbare apotheek gewerkt – voor geen goud

wil ze terug. “Daar was het werk zo veel anoniemer. Hier weet ik precies wat er speelt. Omdat het dossier van de huisarts gekoppeld is aan dat van ons, weten we veel meer dan wat er op het recept staat. Dat kan ook zwaar zijn, zeker als het om jonge mensen gaat die ernstig ziek zijn. Of als we weten dat iemand niet lang meer te leven heeft. We kunnen dan niet veel zeggen vanachter de balie, maar we laten echt wel merken hoezeer we meeleven. Zoals dat gaat in een dorp. Ik zie vaak hoe mensen hier elkaar even een aai over de arm geven, of een knuffel.” Stadse 'import' die een boerderij in Kockengen heeft gekocht, moet vaak even wennen. “Ze zijn verbaasd dat het hier zo snel gaat allemaal, de lijnen zijn veel korter dan ze gewend zijn. Sommigen verwachten misschien dat de apotheek er in een huisartsenpraktijk 'even bij gedaan wordt' . Vroeger was dat vaak zo, dan werkte de vrouw van de huisarts mee. Maar bij ons is dat nooit zo geweest. Zelfs toen de boeren uit de buurt nog hun pak uit de mottenballen haalden om naar de dokter te gaan was er hier al een apothekersassistent in de praktijk. En nu zijn we gecertificeerd. We mogen dan wel 'ouderwets' zijn, we zijn wel goed!”

<<

-

inter vi e w


1

optima farma nr 05

Geriater Rob van Marum ziet mogelijkheden om de farmaceutische zorg bij ouderen te verbeteren. De nieuwe bijzonder hoogleraar

'Er is ook vaak sprake van onderbehandeling, vooral op gebied van pijn en depressie'

aan het VUmc vindt dat zorgverleners meer moeten kijken naar de praktische winst die ouderen hebben van geneesmiddelen. door: Frits Baltesen

‘Veel pillen pakken voor oudere patiënt slecht uit’

we bijwerkingen. Als je als hartpatiënt diuretica krijgt, maar je loopt moeilijk en wordt incontinent, durf je niet naar buiArtsen schrijven veel geneesmiddelen

onderzoek naar medicatieveiligheid. Van Marum: “Als mensen ouder

Worden er te veel geneesmiddelen voorgeschreven voor ouderen?

ten. Dat tast je functioneren aan.”

voor in de ouderenzorg, vindt klinisch geriater Rob van Marum van het Jeroen

worden, zien we dat door interacties van

Van Marum: “Gemiddeld zitten tach-

maar de kennis bij huisartsen, specia-

Bosch Ziekenhuis in Den Bosch. “Terwijl

hun geneesmiddelen de balans tussen

tigplussers met meerdere aandoenin-

listen en apothekers is in het algemeen

we steeds meer de nadelige gevolgen

werkzaamheid en veiligheid verschuift

gen aan zeven of acht middelen vast.

onvoldoende om dat goed op te pak-

zien, zoals bijwerkingen”, zegt hij.

richting onveiligheid.” Hij pleit voor

Nu geef je een diabeet met cardiovas-

ken. De farmacologische kennis van

Eind vorig jaar werd Van Marum

meer onderzoek naar de effecten van

culaire problemen naast glucoseverla-

benoemd tot bijzonder hoogleraar

het stoppen van geneesmiddelen bij

gende medicatie een ace-remmer, sta-

patiënt geen gunstig effect ziet, maar

“Als ik een cijfer moet geven voor de

matig. Terwijl het voorschrijven van me-

farmacotherapie bij ouderen aan het

kwetsbare ouderen: “Dat onderzoek

tine en misschien aspirine. Dan moet er

waarvan hij mogelijk wel bijwerkingen

kwaliteit van de farmacotherapie bij

dicatie voor een arts het belangrijkste

VUmc in Amsterdam. Hij deed veel

staat nog in de kinderschoenen.”

een maagbeschermer bij en zit je dus

heeft. Dan is het niet gek dat bij oude-

ouderen, is dat een magere 6. Het ont-

instrument is.”

zo aan vijf of zes pillen. Maar de effec-

ren de therapietrouw voor die medica-

breekt vaak aan kennis over nadelige

tiviteit en veiligheid van die medicatie

tie vaak laag is. Op die manier heb je

effecten van middelen bij kwetsbare ou-

´Als je alleen bent, eet je minder´

zijn meestal vastgesteld bij onderzoek

waarschijnlijk weinig kans dat medicij-

deren. Amitriptyline werkt bijvoorbeeld

Door ondervoeding komen veel ouderen vaak slechter uit het zieken-

bij jongere mensen.”

nen helpen, maar je hebt wel kans op

voor zenuwpijnen bij jongeren goed,

huis dan ze erin kwamen, zegt klinische geriater Rob van Marum. Dat

“Wat betekent dat voor tachtigplussers

bijwerkingen.”

maar ouderen hebben bij gebruik veel

Krijgen ouderen in verzorgingscentra te snel medicatie om ze rustig te houden?

komt volgens hem omdat ouderen minder mobiel zijn en sommige

en voor de stopcriteria? Moet je die

bijwerkingen, zoals vallen, verwardheid,

“Als het gaat om dementerenden, is dat vaak zo. Iedereen doet zijn best, maar

“Iedereen onderkent de problemen,

artsen die van de universiteit komen is

medicijnen de eetlust verminderen. “Door dementiemedicatie bijvoor-

middelen tot de dood gebruiken als je weet dat de schade mogelijk groter is

Krijgen ouderen de goede medicatie?

sufheid en urineretentie.”

beeld voelen veel patiënten zich misselijk en moeten ze overgeven.” Alleen zijn heeft een negatief effect op de kwaliteit van voeding.

dan bij jongeren? Fabrikanten hebben

“Er is veel te verbeteren. Ik had het

Wat heeft dat voor gevolgen?

lijk te voorkomen. Er is vaak te weinig

“Eten is iets sociaals, dus dat doe je minder als je alleenstaande bent.

er geen belang bij om een stopregel

over overbehandeling, maar vaak is ook

“Als je duizelig wordt, neemt de kans

personeel en te weinig goed opgeleid

Wat ook niet helpt is dat mensen vaak het eten dat ze krijgen niet

mee te geven. Heb je bij hartfalen op

sprake van onderbehandeling, vooral op

op vallen toe, durf je misschien niet naar

personeel, dus dan is snel de vraag:

lekker vinden, bijvoorbeeld van Tafeltje Dekje. Hun kinderen kopen

korte termijn wel gunstige effecten van

gebied van pijn en depressie. Ik kan bij

een winkel en wil je misschien niet meer

‘Dokter: doe iets’. Dan kom je uit op

dan magnetronmaaltijden voor hen, maar dat heb je na drie weken

een bètablokker, van je spironolacton,

alle patiënten die meerdere geneesmid-

je vrienden te bezoeken. Je blijft vaker

bewustzijnsverlagende middelen, met

echt wel gezien.”

van je ace-remmer?”

delen slikken verbeteringen voorstellen:

thuis en wordt misschien somber, zodat

bijvoorbeeld antipsychotica. Dat is echt

“Er zitten veel pillen bij waarvan de

daarvan ben ik overtuigd.”

je een antidepressivum krijgt met nieu-

zorgwekkend.”

probleemgedrag bij dementie is moei-

<<

-


C MR s c r e e nin g

1

optima farma nr 05

I edere week screent de cmr de meldingen die in de voorgaande

week zijn binnengekomen. Deze screening gebeurt aan de hand van drie criteria, namelijk: kans op herhaling, kans op (ernstige) schade en educatieve waarde. Aan de hand van deze selectie en het aantal meldingen binnen een bepaald onderwerp

correcte aantal tabletten wordt afgele-

zien door controleassistente. De fout

verd. Maar het verkeerde etiket wordt

is ontdekt doordat de patiënt terug-

op het doosje geplakt, hierdoor heeft

kwam omdat doosje met ‘haar’ etiket

patiënt slechts 1450 mg geslikt (2 ta-

500 mg voortijdig op was. Toen ze

bletten van 500 mg en 3 tabletten van

deze dus bij wilde halen kwam ze er-

150 mg). De fout werd gemaakt bij

achter dat ze precies de andere tablet

uitvullen door de stagiaire en niet ge-

kreeg aangevuld.

<<

Werking en bijwerking capecitabine - Xeloda Capecitabine remt de groei van sommige tumoren. Artsen schrijven het voor als chemotherapie (chemokuur) bij kanker van de dikke darm, de endeldarm en het

worden analyses uitgevoerd en risico’s in kaart gebracht.

rectum (het laatste deel van de endeldarm), bij maagkanker of borstkanker. Op welke bijwerkingen moet ik letten?

door: Henriëtte Leenders

Dit middel heeft een krachtige werking op de celdeling, niet alleen van kankercellen, maar ook van gezonde lichaamscellen. Hierdoor kunnen bijwerkingen ontstaan,

Incidenten met orale oncolytica

bijvoorbeeld op plaatsen waar de cellen zich van nature snel delen. Dit zijn de slijmvliezen van mond, maag en darmen, de huid, de haren en het bloed.

Aanbevelingen: • Wanneer een recept voor een oraal oncoly-

De belangrijkste bijwerkingen die regelmatig (bij meer dan 30 op de

ticum wordt voorgeschreven door de huis-

In de afgelopen twee jaar heeft de

door een apotheker (zie kader bijwer-

2 x daags 2 tabletten van 500 mg in

100 mensen) voorkomen zijn:

arts, ga na bij de voorschrijver of dit inder

cmr 80 incidenten ontvangen waarbij

king).

plaats van 2 x daags 4 tabletten. Het

• Maagdarmklachten, zoals misselijkheid, braken diarree, buikpijn,

daad de bedoeling is.

orale oncolytica betrokken waren. De

De patiënt heeft gedurende 14 dagen

• Pijnlijke mond, tong of keel; een vuurrode kleur van de slijmvliezen. Eten

oraal oncolyticum in de apotheek. Verwijs

volgens het etiket gebruikt en is na 1

en drinken kunnen hierdoor pijnlijk zijn. In veel gevallen helpt het om op

naar de specialist of verifieer bij de specialist.

analyse zijn de incidenten met betrekking

week rust weer begonnen (hij had im-

ijsblokjes te zuigen, tijdens en direct na de chemotherapie.

• Maak gebruik van een doseringsbriefje om

middel capecitabine (Xeloda). Bij deze

maagpijn, brandend maagzuur en winderigheid.

• Accepteer geen herhalingsaanvraag voor een

aantal tabletten was goed uitgerekend.

A. Verkeerd schema of ontbreken van informatie over stopweek

helft van deze incidenten betrof het

tot methotrexaat (mtx) niet meegeno-

Een patiënt wordt behandeld met

mers nog de hoeveelheid voor 1 kuur

• Hand-voet-syndroom. De handen en voeten zijn pijnlijk, rood en gezwol-

de dosering na te rekenen en de berekening

men. De meeste incidenten gaan om

capecitabine en een chemokuur op de

van 14 dagen). Daarna meldt hij zich

len en kunnen tintelen of doof aanvoelen. De huid kan afschilferen en er

vast te leggen. Laat daarbij ook het aan

een verkeerd aantal tabletten of een

dagbehandeling. Hij moet de capeci-

in de apotheek met een nieuw recept.

kunnen zweren of blaren op de huid ontstaan.

tal benodigde tabletten berekenen.

verkeerde dosering (berekening van

tabine 14 dagen slikken en vervolgens

Het ais geeft een doseringswijziging

totaal aantal milligram naar aantal

een week stoppen (de hoeveelheid op

aan, waarna de fout wordt ontdekt.

tabletten van verschillende sterktes).

het recept is voor veertien dagen). Als

Volgens protocol was het recept voor

Ook een foutief voorgeschreven sche-

de patiënt op controle komt bij de spe-

afleveren

ma wordt meermaals gemeld. Verder

cialist vertelt hij dat hij gewoon is door-

tweede assistente, zij heeft het fou-

is een specifieke fout voor capecita-

gegaan met slikken. Toen zijn tabletten

tieve gebruik niet opgemerkt. Ook de

bine het verwisselen van de etiketten

op waren heeft hij de voorkant van het

apotheker heeft bij het nakijken van de

dosering is tweemaal daags 1800 mg

schade adviseert de cmr om recepten met capecitabine vooraf nogmaals

Op recept staat voorgeschreven Xeloda

ten van 150 mg). De Xelodakuur wordt

voor afleveren te laten controleren

2 x daags 2000 mg. De assistente typt

correct in het ais ingebracht en het

(3 tabletten van 500 mg en 2 tablet-

etiket.

0

tie T vo en or on ge re sch ch re te ve n Ve rw iss el in g Ov er dr ac ht

apotheek voor een Xeloda-kuur. De

B. Dosering, vergissing in aantal tabletten per keer

Vanwege de ernst en grote kans op

indien van toepassing de stopperiode op het

2

ra c

Een patiënt komt met een recept in de

In te

gezorgd.

ta bl et te n

apotheek heeft voor een herhaalrecept

de kans op incidenten te verkleinen.

periode vermeld staat op het recept. Vermeld

g

ventieve) aanbevelingen gedaan om

• Verifieer bij de voorschrijver als er geen stop-

4

rin

recepten bij betreffende apotheek). De

6

se

ten verder toe. Tot slot worden (pre-

C. Verwisseling van het etiket op doosjes van verschillende sterktes

geprint wordt bij elk aangeschreven oncolyticum.

Aa nt al

(gewone gang van zaken bij herhaal-

‘dosiscontrole cytostatica’, dat automatisch

8

Do

licht de drie meest opvallende inciden-

• Activeer zo mogelijk in het ais een formulier

sch em a

gen apotheek in de brievenbus gedaan

10

g

doosje uitgeknipt en deze bij zijn ei-

sterkte. De onderstaande casuïstiek

worden (zie voorbeeld).

rin

recepten de fout niet opgemerkt.

op de doosjes met een verschillende

cytostatica moet dit briefje opnieuw ingevuld

12

ve

een

dat wil zeggen: komen de etiketten overeen met het voorschrift? Bij elk voorschrift

14

Ve rk ee rd

door

Soort incidenten met capecitabine

Le

gecontroleerd

Bereken ter controle terug vanaf de etiketten,

• Bereken onafhankelijk van elkaar de dosering. • Bij aflevering aan de patiënt de totale dag dosering eveneens vertalen in het aantal tabletten.

optima farma nr 05

-


Het Ni e uw e W e r ke n

1

Stap 6

Hoorde je vandaag een collega "Ik heb een heel zwaar

leven, ja echt heel zwaar" zingen, uit het liedje van Brigitte Kaandorp? En was dat misschien net nadat jij even mopperde omdat er weer eens iets was misgegaan achter de balie?

Externe contacten Hoeveel wijkverpleegkun-

digen, medewerkers van verpleeghuizen en andere mensen met wie je samenwerkt, ken je van gezicht? Nodig hen eens uit voor een overleg. Vraag hen, en vertel zelf, wat er nodig is om de zorg soepeler te laten verlopen. Zo kunnen bijvoorbeeld verpleeghuizen van elkaars best-practice profiteren – en jij ook. En toekomstig overleg gaat

door: Susanne de Joode

sneller en prettiger als je elkaar kent. Tip: Door dit in gang te zetten, kun je je laten zien wat je in je mars hebt. Veel

Het Nieuwe Werken

apothekersassistenten werken eigenlijk al op hbo-niveau.

Stap 7

Eigen initiatieven nemen

Als je een nieuwe telefooncentrale noGrote kans dat je zingende collega

twintig minuten kan houden waarin

senheid’ in jezelf en in elkaar aan te bo-

dig hebt, wat doe je dan? A: je plakt

aanwezig was bij de workshop die Peter

jullie ervaringen, vragen, dilemma’s en

ren. Dit soort dingen zijn hele gewone

een sticker op het bureau van de apo-

Felen gaf op het Optima Farma Congres.

twijfels delen. Zo leer je van elkaar.

onderdelen van het werk.

theker en vraagt of hij er één aan wil

Daar sprak hij met de zaal af dat ze als ludiek protest zachtjes zouden zingen in de buurt van klagende collega’s. En vooral dat

schaffen. Als er niks gebeurt, begin je

Stap 2

De klant echt centraal Geef niet alleen het stan-

Stap 4

Elkaars kwaliteiten erkennen en benutten

er niet nog eens over. Of b: je houdt een week lang bij waar de meeste te-

ze zelf niet meer zouden klagen.

daardadvies, maar verplaats je in de

Apothekersassistenten werken volgens

lefoontjes over binnen komen, en doet

Want ook al staan er twintig mensen aan

situatie van de klant die voor je staat.

rooster. Maar zo worden hun kwali-

een voorstel waarbij je uitlegt hoe jullie

de balie te wachten en worden er elke dag

Neem plastabletten. Standaardadvies

teiten niet optimaal benut. Op som-

nieuwe telefooncentrale het werk snel-

meer eisen aan je gesteld: klagen helpt niet.

is: ‘s ochtends innemen. Maar zeg je

mige dagen heeft de slechtste typer de

ler en gemakkelijker kan maken.

Wat je wel nodig hebt om prettig te kunnen

dat ook tegen een buschauffeur die

grootste stapel...

Tip: Loop je tegen een probleem aan?

werken, weet Peter Felen gelukkig ook.

ochtenddienst heeft?

Tip: Durf te vragen om coaching of een

Leg het dan ‘professioneel neer’ bij de

“Allereerst dit: het besef dat je als moderne

Tip: Vraag jezelf bij elke uitgifte af:

opfriscursus in bijvoorbeeld typen. Ook

apotheker. Benoem het probleem, bied

apothekersassistent niet alleen steeds meer

hoe kan ik op dit moment het juiste

als je al jarenlang werkt; het is nooit te

een mogelijke oplossing en beschrijf

verantwoordelijkheden krijgt, maar ook

advies geven aan deze klant? Je hebt

laat om nog beter te worden.

hoe dat je werk nog beter kan maken.

steeds meer kansen om te laten zien wat

een prima raadgever; je eigen gezonde

je in je mars hebt.” Hoe je die kansen pakt,

boerenverstand.

zet Peter Felen uiteen in zeven stappen.

Denk niet dat je apotheker dat te ei-

Stap 5

Zelf doelen stellen

gengereid zal vinden. Integendeel, hij

Vraag je je wel eens af hoe

zal je dankbaar zijn!

<<

Teamleden spreken elkaar aan op werkuitvoering

je de zorg in jullie apotheek op een

Bijscholing volgen is het minimum; het

Veel mensen willen een cursus volgen

niet af tot er een scholing komt over

gaat erom hoe je kennis gebruikt en

om te leren ‘elkaar feedback te geven’.

bijvoorbeeld copd, diabetes of reuma,

deelt. Als er een apothekersassistent

Zeggen ze. Wat ze echt willen, is heel

maar ga zelf op onderzoek uit.

is met een schoolgaand kind, weet zij

simpel tegen elkaar kunnen zeggen;

Tip: Denk niet: wat moesten we ook al-

Je eigen stappenplan? Kijk op de OF website onder het kopje Congres als je je ei-

ongetwijfeld het meeste van hoofdluis.

wil jij even helpen opruimen? Of: wil je

weer allemaal doen? Maar: wat willen

gen stappenplan wilt invullen en als je persoonlijke begeleiding van Peter Felen

Tip: Vraag aan de apotheker of hij of

even inspringen?

we doen?

wilt hebben, mail [email protected].

zij eens per week een teamoverleg van

Tip: Probeer een stukje ‘sociale volwas-

Stap 1

Kennis delen, creëren en behouden

Stap 3

nog hoger plan kunt tillen, en wat je daaraan zou kunnen bijdragen? Wacht

Peter Felen is coach. Hij studeerde psychologie, pedagogiek en bedrijfskunde. In de afgelopen 25 jaar trainde en begeleidde hij honderden apotheken in allerlei vormen van communicatie en samenwerking. Hij schreef het handboek De Apothekersassistent.

18

optima farma nr 05

-


Wat j e éc ht mo e t w e t e n

alles wat je weten moet over...

de pil

stopweek kan de betrouwbaarheid zelfs vergroten.

ethinylestradiol hebben geen voordelen boven die

Driekwart van de vrouwen kan twee strippen achter

met minder dan 50 mcg ethinylestradiol. Ze geven

elkaar slikken zonder doorbraakbloedingen, en ruim

juist meer kans op tussentijds bloedverlies en pil failu-

de helft zelfs drie strippen.

re door interacties met andere geneesmiddelen. Pillen met 50 mcg ethinylestradiol zijn met name geschikt

Hoewel de pil al vijftig jaar op de markt is, zijn er nog steeds nieuwe ontwikkelingen. Nieuwe pillen komen beschikbaar en oude pillen komen in opspraak door bijwerkingen. Breng je kennis over het meest gebruikte voorbehoedsmiddel weer op peil. door: Linda de Graaf

De pil is de meest gebruikte vorm van anticonceptie

Het oestrogeen en progestageen voorkomen op drie

door vrouwen die nog een kinderwens hebben. Van

manieren de bevruchting van een eicel:

Welke pil?

voor vrouwen die geneesmiddelen gebruiken die de

De eenfasepil met 30 mcg ethinylestradiol en le-

betrouwbaarheid beïnvloeden, zoals fenytoïne of car-

vonorgestrel is volgens het Nederlands Huisart-

bamazepine.

sen Genootschap (nhg) de beste keuze, met name

Met de komst van de vaginale ring en de anticon-

door het laagste risico op trombose en de hoge be-

ceptiepleister is het mogelijk de hormonen uit de

trouwbaarheid. Meerfasenpreparaten hebben een

anticonceptiepil op een andere manier toe te dienen.

grotere kans op innamefouten en bovendien is het

Voor vrouwen die het lastig vinden elke dag een pil te

wat lastiger om de pil door te blijven slikken zon-

slikken kan dit een alternatief zijn. De pleister geeft

der stopweek. Tussen de verschillende progestage-

per 24 uur 34 mcg ethinylestradiol en 203 mcg no-

nen is geen verschil aangetoond in de werkzaam-

relgestromine af. De vaginale ring geeft dagelijks 15

heid bij acne. Daarom geeft het nhg aan dat voor

mcg ethinylestradiol en 120 mcg etonogestrel af. De

de anticonceptiepil met cyproteron geen aparte plek

hormonen uit de ring worden door de vaginawand

meer is. Combinatiepillen met minder dan 30 mcg

opgenomen. De ring en de pleister hebben dus allebei

Pil vergeten Een pil geldt als vergeten als de pil meer dan twaalf uur te

alle Nederlandse vrouwen tussen de 18 en 45 jaar gebruikt 40% een anticonceptiepil. De combinatiepil is

• de vorming van de hormonen fsh en lh

laat wordt ingenomen. Is er slechts één pil vergeten (met

al sinds het begin van de jaren zestig op de markt. Het

wordt geremd, waardoor de follikel niet rijpt

uitzondering van de eerste maand van gebruik), dan blijft de

principe van de pil is sindsdien nauwelijks veranderd,

en geen eisprong plaatsvindt;

pil betrouwbaar. Bij twee of meer vergeten pillen kun je de volgende adviezen geven:

maar toch is het assortiment de laatste jaren weer uitgebreid.

• de opbouw van het baarmoederslijmvlies verandert,

Alle anticonceptiepillen, behalve de minipil met des-

waardoor – indien toch een eicel is vrijgekomen –

• In de eerste week van de strip twee of meer pillen verge-

ogestrel (Cerazette), bevatten een oestrogeen en een

een bevruchte eicel niet kan innestelen;

ten: de laatste pil alsnog innemen en de hele strip afmaken. De eerste zeven dagen is aanvullende anticonceptie

progestageen. Het oestrogeen is meestal ethinylestradiol en soms estradiol(-valeraat). Sommige proges-

de •

tagenen, zoals levonorgestrel en norgestimaat, heb-

baarmoederhals verandert, waardoor dit moeilijker

ben nog duidelijk androgene en anabole bijeffecten.

doordringbaar is voor zaadcellen.

samenstelling

van

het

slijmvlies

in

de

nodig. Als de vrouw in de vijf dagen vóór de tweede vergeten pil seks heeft gehad, is bovendien noodanticonceptie nodig. • In de tweede week twee of drie pillen vergeten: de laatste

Andere zijn ontwikkeld om de androgene effecten te Als de pil goed wordt gebruikt is de betrouwbaarheid

pil alsnog innemen en de hele strip afmaken. Aanvullende

heel groot. In onderzoek werden drie van de 1000

maatregelen zijn niet nodig.

Werking

gebruiksters van de eenfasepil in een jaar zwanger.

• In de tweede week vier of meer pillen vergeten: de laatste

Gedurende 21 tot 24 dagen neemt de vrouw elke dag een

In de dagelijkse praktijk is de kans op zwangerschap

pil alsnog innemen en zeven dagen aanvullende anticon-

pil in die zowel een oestrogeen als een progestageen bevat.

groter, drie op de 100 vrouwen. Te laat beginnen met

ceptie gebruiken. De hele strip afmaken.

Daarna volgt een periode van twee tot vier dagen waarin

een nieuwe strip na de stopweek, in combinatie met

• Als de vrouw in week drie twee of meer pillen vergeet,

geen pil of een placebotablet wordt ingenomen. Gedurende

het vergeten van een of meerdere pillen in de week

dan heeft ze twee keuzes: de laatst vergeten pil alsnog

deze periode heeft de vrouw een onttrekkingsbloeding. (NB

voor de stopweek, is waarschijnlijk de belangrijkste

innemen en zonder stopweek doorgaan met de volgende

de vierfasenpil Qlaira heeft twee fasen met alleen estradiol

oorzaak voor pil failure. Een stopweek is medisch ge-

strip. Of meteen een stopweek inlassen van zeven dagen

en slechts twee placebotabletten).

zien helemaal niet noodzakelijk. Het overslaan van de

vanaf de eerste vergeten pil.

minimaliseren, zoals dienogest.

mei 2014 jaargang 28 net als de pil een systemische werking! Dat wil zeggen

met cyproteron geven een tweemaal zo grote kans op trombo-

dat ze niet plaatselijk maar door het hele lichaam hun

se. De kans op trombose is overigens het hoogste in het eerste

werking uitoefenen. De bijwerkingen zullen dan ook

jaar dat een vrouw de pil gebruikt. Pilgebruiksters hebben een

niet veel verschillen van die van de combinatiepil. De

iets grotere kans op borstkanker en baarmoederhalskanker. Na

voortdurende afgifte van de hormonen voorkomt wel

het stoppen met de pil daalt het risico. Dat is na tien jaar weer

pieken in de bloedconcentraties, wat misschien wat

gelijk. Dit is geen reden om het gebruik van de pil af te raden.

minder bijwerkingen geeft. De betrouwbaarheid van de ring en de pleister was in onderzoek iets lager dan

Noodanticonceptie

de eenfasepil.

De kans op een zwangerschap na één keer onveilig vrijen ligt tussen de 0 en 17%, afhankelijk van het

Bijwerkingen

moment in de cyclus. Door het innemen van een

Ongeveer één op de tien vrouwen krijgt in het begin last van

morningafterpil wordt deze kans 80-90% lager. De

bijwerkingen, zoals misselijkheid, hoofdpijn of gevoelige bor-

morningafterpil-benaming is op zich niet zo handig

sten. Na een paar maanden zijn deze klachten meestal weer

gekozen, want de noodanticonceptie hoeft niet de

verdwenen. Verder kunnen doorbraakbloedingen voorkomen.

volgende ochtend te worden ingenomen.

Als deze aanhouden kan het kan helpen naar een andere pil

Het middel van eerste keuze is 1.5 mg levonorgestrel,

over te stappen. Een deel van de pilgebruiksters krijgt pigment-

dat tot 72 uur na de onveilige vrijpartij kan worden

vlekken in het gezicht: melasma. De vlekken verdwijnen niet

ingenomen. Hoe eerder het wordt ingenomen, hoe

na stoppen. Overstappen naar een andere pil heeft meestal

effectiever het is. De betrouwbaarheid is lager

ook weinig effect. Alle anticonceptiepillen vergroten de kans

bij vrouwen zwaarder dan 75 kg. Alternatie-

op trombose. De kans op een trombose bij een gezonde jonge

ven

vrouw is ongeveer 1 op 10.000 vrouwen per jaar. Bij de pil

morningafterpil met ulipristal en het koperhoudend

met minder dan 50 mcg ethinylestradiol en een progestageen

spiraal. Beide kunnen tot vijf dagen na de onveilige

voor

levonorgestrel

zijn

de

nieuwere

van de tweede generatie is de kans verhoogd naar 2 tot 3 per

seks worden toegepast. Het nhg adviseert binnen 72

10.000 vrouwen per jaar. De nieuwere pillen van de derde en

uur levonorgestrel of een koperhoudend spiraal en

vierde generatie (zie kader) vergroten het risico op trombose

na drie tot vijf dagen het spiraal; dit vanwege het feit

nog meer. Bij pillen met drospirenon is het risico ongeveer

dat er nog onvoldoende onderzoek is geweest naar

tweemaal zo groot als bij tweedegeneratiepillen. Ook pillen

ulipristal in deze periode.

<<

Indeling van anticonceptiepillen Anticonceptiepillen kunnen worden ingedeeld in fasen of in generaties. Meerfasenpillen zijn bedacht om de totale hormoonbelasting te verminderen en de natuurlijke cyclus beter na te bootsen.

• Eenfasepil: elke tablet heeft een vaste samenstelling • Tweefasenpil: in Nederland niet meer op de markt • Driefasenpil: de hoeveelheid progestageen wordt tweemaal

verhoogd, soms wisselt ook de hoeveelheid oestrogeen

• Vierfasenpil: het hormoongehalte wisselt viermaal per strip De indeling in generaties is gebaseerd op het progestageen:

• Eerste generatie: lynestrenol of norethisteron • Tweede generatie: levonorgestrel of norgestimaat • Derde generatie: desogestrel of gestodeen • Vierde generatie: drospirenon, dienogest of nomegestrol

optima farma nr 05

-

Ze l f z o r g


De zomer komt eraan, voeten zijn dan weer volop zichtbaar en moeten er dus verzorgd uitzien. Maar hoe kom je af van die vervelende voetschimmels, kalknagels en wratten? door: Marc de Leeuw

Optima Farma Congres 2014

Mooie voeten in de zomer De organisatie van het Optima Farma Congres wil graag langs deze weg de deelnemers, sprekers, fotografen, visagist, KNMP collega’s, standhouders en expositiepartners hartelijk bedanken voor hun deelname en bijdrage aan het succes van het Optima Farma Congres 2014.

Voetschimmel

de kleine teen. De huid gaat ontste-

te zien. En een systemische behan-

Voetschimmel, ook wel zwemmers-

ken, schilferen en verweken. Soms zijn

deling via de huisarts, met terbinafi-

We hopen jullie uiteraard volgend jaar in april weer te mogen begroeten.

eczeem genoemd, ontstaat als de huid

er pijnlijk kloofjes of blaasjes. Bij een

netabletten, 1 maal daags 250 mg,

Bestuur Optima Farma

te lang nat blijft en week wordt. Bij-

voetschimmel kun je een zelfzorgmid-

vraagt eveneens geduld: drie maanden

voorbeeld bij slecht afdrogen, zweet-

del, bijvoorbeeld terbinafinecrème of

lang. Zo hardnekkig zijn kalknagels.

voeten of dragen van slecht ventileren-

-oplossing adviseren. Een alternatief is

Belangrijk is dat de medicatie trouw

de schoenen of sokken. Voetschimmel

clotrimazolcrème of -strooipoeder. Ook

wordt ingenomen, benadrukt Dekker:

begint vaak tussen de vierde teen en

is het belangrijk dat de patiënt hygië-

“Te

nische maatregelen neemt, zoals elke

tot een nieuwe infectie.” Verwijzing

dag de voeten wassen, goed afdrogen

naar een dermatoloog is nodig als de

en schone sokken aantrekken. Helpt

behandeling, ook na verlengd gebruik

dit allemaal niet, dan kun je de patiënt

van de medicatie, niet aanslaat. Dit

adviseren naar de huisarts te gaan.

komt echter niet vaak voor. Volgens

Apotheek.nl nu ook als app!

kort

behandelen

kan

leiden

Dekker kunnen nagels na een schim-

appotheek

Kalknagels

melinfectie helemaal genezen, zonder

Breidt een voetschimmel zich uit naar

dat ze er beschadigd uit blijven zien.

de nagels, dan kan een kalknagel ontstaan. De nagels verkleuren dan

Wratten

en worden dik of bros. “Diabetespa-

Wratten ontstaan door besmetting

• informatie over aandoeningen en ziekten

tiënten of mensen die vaak last heb-

met het humaan papillomavirus, waar-

• onafhankelijke en betrouwbare

ben van wondroos, lopen extra kans

bij de sterke verhoorning van de huid

• alle medicijnen overzichtelijk op alfabet

informatie over medicijnen

op schimmelnagels”, zegt dr. Sybren

kenmerkend is. Wratten kan de pa-

Gratis te

Dekker, dermatoloog in het Albert

tiënt zelf behandelen met bijvoorbeeld

downloaden via

Schweitzer Ziekenhuis in Dordrecht.

salicylzuurvloeistof, -hydrogel of -col-

Zelfzorgadvies is hierbij wel mogelijk,

lodiumzalf. Verder zijn hygiënische

hoewel de patiënt ook naar de huisarts

maatregelen nodig, zoals elke dag de

kan stappen. Middelen waarmee de

voeten wassen, goed afdrogen en da-

patiënt kalknagels zelf kan behande-

gelijks schone sokken. Helpt dit niet

len, moeten langdurig, vaak maanden-

dan is doorverwijzing naar de huisarts

lang, gebruikt worden om verbetering

nodig.

de appStore en Googleplay

Advertenties 180x116 mm Appotheek .indd 1

11-03-14 15:43

<<

-


pub er s

2

optima farma nr 05

D e puberteit kan ingrijpend zijn. Deze levensfase gaat voor jongeren met een chronische aandoening vaak gepaard met meer complicaties en een slechtere gezondheid. Oorzaak kan zijn dat jongeren zich afzetten tegen het strenge behandelingsregime.

door: Ellen Koster

Kont tegen de krib bij een strak therapieregime jongeren zelfstandiger. De veranderin-

middelengebruik is een jaar geleden

jongeren het moeilijk vinden het dagelijkse

gen zijn ook van belang voor een goed

een studie gedaan onder middelbare

ritme vol te houden. Advies van de omge-

gebruik van geneesmiddelen: wan-

scholieren. Bijzonder is dat de gege-

ving om zich te houden aan de voorge-

neer en hoe neem ik mijn geneesmid-

vens hiervoor werden verzameld door

schreven therapie en medicatie is voor

delen? Daarnaast spelen schaamte en

drie scholieren in het voortgezet on-

hen minder vanzelfsprekend. Bij jongeren

‘niet anders willen zijn dan anderen’

derwijs, onder begeleiding van onder-

met een chronische aandoening als astma

een rol. De puberteit is daarom een

zoekers van de Universiteit Utrecht.

en diabetes treden daarom meer compli-

belangrijk moment om het belang van

Eind 2012 zijn scholieren van vijf mid-

caties op en verslechtert de gezondheid.

therapietrouw te benadrukken en po-

delbare scholen in de omgeving van

Een afname in therapietrouw tijdens

sitieve opvattingen over geneesmid-

Utrecht via de schoolmail of in hun

de puberteit is misschien niet vreemd,

delgebruik te stimuleren. Ook omdat

digitale

want voor jongeren kan dit een turbu-

veel opvattingen die in deze leeftijds-

een online vragenlijst in te vullen. Die

lente periode zijn waarin veel gebeurt,

fase worden gevormd later kunnen

vragen gingen over hun opvattingen

zowel lichamelijk als geestelijk. Ook

blijven bestaan.

over geneesmiddelen, gedachten over

op sociaal gebied wordt alles anders:

uitgenodigd

schadelijkheid en het gebruik van ge-

jongeren wisselen van school en ne-

Studie naar opvattingen

neesmiddelen.

men deel aan nieuwe buitenschoolse

Om meer inzicht te krijgen in de denk-

Bijna de helft (47%) van de deelne-

activiteiten. In de puberteit worden

wereld van jongeren over genees-

mende middelbare scholieren vindt dat geneesmiddelen te veel worden

De helft van de jongeren vindt dat er te veel geneesmiddelen worden gebruikt

met patiënten bespreken. De onderzoekers

weinig contact hebben met die doelgroep

te veel worden gebruikt.

menen dat de puberteit een belangrijke pe-

en omdat vaak hun ouders de geneesmid-

riode is om de opvattingen van patiënten

delen in de apotheek halen. Dit nieuwe

Vervolgstappen

over geneesmiddelen en ziekte in kaart te

onderzoek zal zich daarom meer richten

Het onderzoek laat zien dat persoonlijke

brengen. Onlangs is upper (Netwerk voor

op therapietrouw, maar ook in hoeverre

kenmerken, zoals de culturele en etnische

onderzoek en stages in de farmaceutische

patiënten behoefte hebben aan ondersteu-

achtergrond, maar ook eerder contact met

praktijk van de Universiteit Utrecht) begon-

ning.

zorgverleners voor een belangrijk deel de

nen met onderzoek naar geneesmiddelge-

E.S. (Ellen) Koster is werkzaam bij upper,

mening bepalen over geneesmiddelgebruik

bruik bij pubers met astma in de apotheek,

netwerk voor onderzoek en stages in

bij middelbare scholieren. Deze bevindin-

om meer inzicht te krijgen in geneesmiddel-

de farmaceutische praktijk, departe-

gen kunnen van belang zijn voor de manier

gebruik en opvattingen bij patiënten in die

ment Farmaceutische Wetenschappen,

waarop artsen en apothekers het gebruik

leeftijdsfase. Het bereiken van deze patiën-

Universiteit Utrecht. Correspondentie:

(therapietrouw en langdurig gebruik) apart

tengroep kan lastig zijn, omdat apothekers

[email protected].

<<

Religie en etniciteit beïnvloeden mening over medicijnen

De puberteit is een periode waarin veel

leeromgeving

sitiever: ze vinden minder vaak dat ze

gebruikt, onder andere omdat ze te vaak worden voorgeschreven door artsen. Een vijfde deel is van mening dat geneesmiddelen in het algemeen schadelijk zijn. Jongeren die zelf een geneesmiddel gebruikten, blijken po-

De religieuze en etnische achtergrond beïnvloedt opvattingen over geneesmiddelgebruik

van

jongeren

negatief. Religieuze jongeren vinden bijvoorbeeld vaker dat medicijnen te veel worden voorgeschreven en ze vinden geneesmiddelen vaker schadelijk vergeleken met niet-religieuze jongeren, zo blijkt uit het onderzoek onder jongeren van middelbare scholen in Utrecht. Pubers van niet-Nederlandse afkomst maken zich vaker zorgen over de omvang van het

geneesmiddelgebruik

dan autochtonen. Wanneer een jongere het afgelopen half jaar een arts had bezocht, was hij of zij op dit punt positiever gestemd over medicijngebruik.

26 2

optima farma nr 05

-


ver en ig in g s n ie uw s

Vragen rond de eerste-terhandstelling Op dit moment worden er aan de balie veel lastige maar begrijpelijke vragen gesteld over de verzekeringsnota waarop sinds 1 januari 2014 de apotheekkosten gespecificeerd staan. Nu staan op de nota de geneesmiddelkosten, de afleverkosten (circa E 6,-) en eventueel de eerste-uitgiftekosten (circa E 6,-) vermeld. Voor de patiënt is het meestal niet inzichtelijk wat de apothekersassistent moet doen om een middel aan de balie af te leveren. Maak duidelijk aan de patiënt dat er allerlei controles plaatsvinden voordat het geneesmiddel aan de balie wordt verstrekt. Je voorkomt vragen achteraf wanneer je bijvoorbeeld duidelijk vermeldt dat het middel voor het eerst verstrekt wordt en dat je de werking en de bijzonderheden van het middel gaat bespreken. Vertel de cliënt dat dit apart vermeld zal worden op de nota van de verzekeraar. Vergeet niet om de patiënt thuis te bellen voor het eerste-uitgiftegesprek als hij of zij niet in de gelegenheid was om het geneesmiddel zelf op te halen. De patiënt heeft recht op een gedegen toelichtend gesprek bij de eerste uitgifte. Om dit gesprek goed te kunnen uitvoeren heb je vooral veel kennis en goede communicatieve vaardigheden nodig en

Optima Farma commissie opleidingen Begin van dit jaar heeft Optima Farma

de ogen van de beroepsgroepen apothekersassistenten,

farmaceutisch

managers en farmaceutisch consulenten en bepleit dat deze beroepen

de beroepsvereniging Optima Farma en knmp. Het maandblad bereikt apothekersassistenten,

benoemd worden.

farmaceutisch consulenten en farmaceutisch managers, die werkzaam zijn bij de openbare,

een Commissie Opleidingen in het

huisarts-, of ziekenhuisapotheek, poliklinische

leven geroepen. Deze commissie be-

De volgende vergadering van de

staat uit een combinatie van apothe-

Commissie Opleidingen is op 19 juni

kersassistenten, farmaceutisch con-

2014. De vergaderfrequentie is een-

sulenten en managers en een farma-

maal per kwartaal. Heb je een vraag

www.optimafarma.nl. Oplage 14.500 exem-

kundige, afkomstig uit zowel open-

over het werkterrein van de com-

plaren (verstuurd naar privé-adres).

bare, ziekenhuis- als poliklinische

missie, wil je reageren of heb je een

apotheken.

onderwerpsuggestie, stuur dan een

De Commissie Opleidingen orga-

e-mail naar

niseert zelf geen scholing maar zal

farma.nl ter attentie van commissie

onder andere op landelijk niveau de

opleidingen.

secretariaat@optima-

onderwijspartners adviseren over de inhoud en kwaliteit van scholing. Zo gaat de commissie meedenken over wat een beginnend apothekersassistent moet kennen en kunnen aan

Agenda

het eind van de mbo-opleiding (kwa23 september

Farma ook in gesprek met diverse

Dag van de apothekersassistenten

scholingsaanbieders over het aanbod

Vierde dinsdag van september

Heb jij suggesties voor het eerste-uitgiftegesprek? Mail deze

en de inhoud van bij- en nascholing

Meer informatie:

naar [email protected]

voor zowel de apothekersassistenten

www.optimafarma.nl

als apothekersassistent anno 2014 voortdurend te blijven nascholen.

Het vakblad Optima Farma is een uitgave van

en hun competenties en taken beter

lificatiedossier). En verder is Optima

dat alles binnen een beperkte tijd. Hieruit blijkt hoe belangrijk het is om

Colofon

apotheek of farmaceutische groothandel. Een persoonlijk abonnement kunt u aanvragen via het formulier op de website van Optima Farma:

Adreswijzigingen & abonnementen Administratie KNMP Postbus 30460 2500 GL Den Haag tel. 070 373 71 41 e-mail: [email protected] Advertenties Monique Ruigrok Kevin Aniba tel. 070 373 74 07 [email protected] [email protected]

als de farmaceutisch consulenten.

Redactieadres Postbus 30460 2500 GL Den Haag tel. 070 373 73 02 fax. 070 346 49 26 [email protected]

Naast inhoudelijk advies over scho-

Hoofdredacteur Mariël Croon

Marian Ottens, bestuurslid Optima Farma (commissie opleidingen)

Start herregistratie KAOF/KABIZ medio 2014

ling en competenties zal de com-

Ben je kaof of kabiz geregistreerd, dan herinneren wij je er

duidelijk aangegeven met welke activiteiten je punten kunt

aantrekkelijker presenteren van de

graag aan dat je vijf jaar na registratie in aanmerking komt

behalen. Wist je bijvoorbeeld dat werkoverleg ook registratie-

beroepsgroepen. In dat kader hebben

voor herregistratie. Omdat kaof/kabiz medio 2009 van start

punten oplevert? Als je hulp nodig hebt bij het vullen van je

de leden van de commissie in samen-

zijn gegaan, zullen de eerste herregistraties medio 2014

portfolio, kun je het volgende doen:

werking met het bestuur van Optima

plaatsvinden. Om voor herregistratie in aanmerking te ko-

missie zich ook inzetten voor het

Farma een reactie op concept nan

Optima Farma

men heb je naast voldoende werkervaring 60-80 punten no-

• kaof: telefonisch contact opnemen met:

2.0 van de knmp opgesteld. In deze

Voor vragen en/of opmerkingen

dig voor nascholing en 20-40 punten voor overige deskun-

030-6009048 (kies 1), of een mail sturen aan

nan (Nederlandse Apotheek Norm)

over je beroep of de vereniging:

digheidsbevorderende activiteiten. In totaal heb je minimaal

[email protected]

staat wat apothekers verstaan onder

Optima Farma, Margo Briejer

verantwoorde farmaceutische zorg in

(ambtelijk secretaris)

100 punten nodig. Indien je het totale aantal punten na vijf jaar niet hebt behaald, dan vervalt je status ‘kwaliteitsgeregi-

• kabiz: telefonisch contact opnemen met

de openbare apotheek. De commissie

Postbus 13166, 2501 ED Den Haag

streerd’ en wordt je diploma geregistreerd in het diplomare-

0900 - 0400 694 (maandag en vrijdag van

heeft in een advies aan het bestuur

T 070 373 72 15

gister. Het is dus te allen tijde belangrijk je digitale portfolio

9.00-12.30 & dinsdag en donderdag van 9.00-15.00

van Optima Farma haar visie op de

[email protected]

goed bij te houden. Op de website staat onder ‘Portfolio’

uur) of een mail sturen aan [email protected]

zorg in de apotheek gegeven vanuit

www.optimafarma.nl

Aan dit nummer werkten mee: Frits Baltesen, Margot Briejer, Linda de Graaf, Peter Huijs, Susanne de Joode, Florence van Hunsel, Sonja van de Koppel, Agnes Kant, Ellen Koster, Henriëtte Leenders, Marc de Leeuw, Marian Ottens Ontwerp Ton Sampiemon, TSdesign Almere Fotografie Hans Oostrum Fotografie Het volgende nummer verschijnt 6 juni ISSN 0920 -2110

Preventieve voetverzorging bij diabetes

VOOR EEN COMPLEET ZORGADVIES

Preventieve voetverzorging bij diabetes is belangrijk om eventuele infecties te voorkomen of te behandelen. DiaClin VoetSchuim is speciaal ontwikkeld voor mensen met voetproblemen: een droge huid, kloven, eelt, slechte huidconditie of jeuk.

Voorkomt voetproblemen

VOORKOMT EN BEHANDELT

Maatschappelijk partner van Diabetesvereniging Nederland

DiaClin VoetSchuim herstelt het natuurlijke hydratatieniveau en verbetert de barrièrefunctie van de huid. De foam is gemakkelijk aan te brengen, niet vettig en trekt snel in. De aanwezigheid van menthol zorgt voor een goede doorbloeding en werkt jeukstillend.

Neutraliseert schadelijke bacteriën (2QR-complex)

2QR-COMPLEX Voetklachten kunnen ontstaan door een overmatige groei aan schadelijke bacteriën. Door schadelijke bacteriën te neutraliseren zijn ontstekingen en infecties te voorkomen of te behandelen. Het belangrijkste bestanddeel van DiaClin VoetSchuim, het 2QR-complex, blokkeert de binding van schadelijke bacteriën op een veilige en natuurlijke manier.

www.DiaClin.nl

Voorheen Actavis Benelux, distributeur van DiaClin

Het nieuwe werken in de apotheek

Recommend Documents