Het nieuwe praktijkboek

EHBO LEREN & DOEN Iedereen vindt eerstehulp belangrijk. Niet toekijken, maar dóen als de nood aan de man of vrouw is. EHBO Leren & Doen is geschreven voor iedereen die meer wil weten van eerste hulp en wil handelen als de situatie daarom vraagt. Dit boek biedt de leerstof die nodig is om het diploma Eerste Hulp te behalen, inclusief het werken met de AED volgens de eindtermen van het Oranje Kruis. Ook de jongste richtlijnen voor reanimatie worden - uiteraard - gevolgd. EHBO Leren & Doen biedt méér dan voor het behalen van het diploma Eerste Hulp nodig is. Met EHBO aan kinderen, EHBO bij zwangerschap, EHBO aan senioren, EHBO tijdens evenementen en EHBO bij overmatig gebruik van alcohol en drugs komen verschillende levensfasen en situaties aan bod. EHBO Leren & Doen is daarmee zonder meer compleet. Aan dit boek is zowel door medici als door praktijkdeskundigen meegewerkt. Kennen, kunnen en weten staan centraal. Daarom gaat het het bij hulpverlening. Deze drieslag komt in dit boek goed tot uitdrukking. Alle hoofdstukken zijn zelfdragend, dat wil zeggen dat informatie, handelen en kennis over beschreven situaties altijd in één hoofdstuk staan. Dat geeft structuur, voorkomt onnodig zoeken of telkens heen en weer bladeren. EHBO Leren & Doen is overzichtelijk en logisch ingedeeld. De vormgeving, foto’s en illustraties maken het boek voor iedereen toegankelijk. Tegen geringe vergoeding is een CD met lespresentaties en tientallen foto’s en illustraties beschikbaar.

Het nieuwe praktijkboek

EHBO Leren & doen Het nieuwe praktijkboek

Inhoud

Deel A

Algemeen

Van buik- naar rugligging

35

3 Oogletsels

105

Vuiltje in het oog

106

2 Stoornissen in de ademhaling

37

Doordringende oogwond

107

Controleren van de ademhaling

39

Stomp letsel

107

Stabiele zijligging

41

Bevroren ogen

108

Stoornissen

42

Verslikking/handgreep van Heimlich

44

Deel E Extra 1 Eerste Hulp aan kinderen

142

Levensfasen en ontwikkelingen

142

4 Hitteletsels

110

Benaderen van kinderen

144

Hittekramp

112

Veiligheidsmaatregelen

144

1 Het menselijk lichaam Cellen, weefsels en organen

6

3 Stoornissen in het bewustzijn en de ademhaling 49

Hitte-uitputting

112

Kinderziekten

146

6

Hittestuwing

112

Kindermishandeling

151

Orgaanstelsels

7

Het hart- en vaatstelsel

49

Hitteberoerte

113

Verslikking en reanimatie

152

Zintuigen

8

Stoornissen

51

Verdrinking

157

Keten van overleven

54

5 Koudeletsels

115

Vergiftiging

158

Reanimatie- en AED-handelingen

55

Bevriezing

116

2 Verband- en hulpmiddelen Verbandmiddelen

10

13

Hulpmiddelen

Lichte onderkoeling

118

2 Eerste Hulp bij zwangerschap

159

4 Shock

66

Ernstige onderkoeling

119

Problemen bij de zwangerschap

160

Symptomen

67

Aangepaste hulpverlening

161

Handelingen bij shock

68

6 Vergiftiging

121

Bevalling en miskraam

162

10

3 Vijf belangrijke punten

15

Noodvervoersgreep van Rautek

18

Vergiftiging in het spijsverteringskanaal

121

Slachtoffer ondersteunend verplaatsen

21

Vergiftiging via lucht- en longwegen

123

3 Eerste Hulp aan senioren

164

ABC-methode

21

Koolmonoxidevergiftiging

123

Veranderingen in het lichaam

164

Het benaderen van ouderen

165

4 Hulpverlener let op!

22

7 Elektriciteitsletsels

125

Veel voorkomende ziekten en

Besmetting

22

Eerste Hulp algemeen

126

problemen en de aanpak daarvan

Aansprakelijkheid

23

Bliksem

127

Niet-reanimerenverklaring

23

SOS-penning

24

Deel B Stoornissen

Deel C Letsels

4 Eerste Hulp aan stembandlozen

Herkennen van een stembandloze

174

Eerste Hulp

175

1 Uitwendige wonden

72

Huid, slijmvliezen, ontstekingsreactie

72

Wonden

74

5 Eerste Hulp tijdens evenementen

177

Aanleggen van een dekverband

75

Crowd management

177

Actieve bloedingen

80

Organisatie en draaiboek

178

Doordringende wonden

83

Hulpverlening en vervoer

179

Brandwonden

84

Deel D Kleine ongevallen

6 Eerste Hulp bij alcohol en drugs

184

2 Bewegingsletsels

91

Bloedneus

132

Verstoringen door alcohol

184

Verstoringen door drugs

185

1 Stoornissen in het bewustzijn

28

Het bot- en spierstelsel

91

Beten en steken

133

Stoornissen door ziekten en letsels

29

Kneuzing en verstuiking

94

Tanden, lip, neus en oor

135

Benaderingsprotocol

34

Botbreuk en ontwrichting

98

Slangen en eikenprocessierups

137

3

166

Index

191 4

Inhoud

Deel A

Algemeen

Van buik- naar rugligging

35

3 Oogletsels

105

Vuiltje in het oog

106

2 Stoornissen in de ademhaling

37

Doordringende oogwond

107

Controleren van de ademhaling

39

Stomp letsel

107

Stabiele zijligging

41

Bevroren ogen

108

Stoornissen

42

Verslikking/handgreep van Heimlich

44

Deel E Extra 1 Eerste Hulp aan kinderen

142

Levensfasen en ontwikkelingen

142

4 Hitteletsels

110

Benaderen van kinderen

144

Hittekramp

112

Veiligheidsmaatregelen

144

1 Het menselijk lichaam Cellen, weefsels en organen

6

3 Stoornissen in het bewustzijn en de ademhaling 49

Hitte-uitputting

112

Kinderziekten

146

6

Hittestuwing

112

Kindermishandeling

151

Orgaanstelsels

7

Het hart- en vaatstelsel

49

Hitteberoerte

113

Verslikking en reanimatie

152

Zintuigen

8

Stoornissen

51

Verdrinking

157

Keten van overleven

54

5 Koudeletsels

115

Vergiftiging

158

Reanimatie- en AED-handelingen

55

Bevriezing

116

2 Verband- en hulpmiddelen Verbandmiddelen

10

13

Hulpmiddelen

Lichte onderkoeling

118

2 Eerste Hulp bij zwangerschap

159

4 Shock

66

Ernstige onderkoeling

119

Problemen bij de zwangerschap

160

Symptomen

67

Aangepaste hulpverlening

161

Handelingen bij shock

68

6 Vergiftiging

121

Bevalling en miskraam

162

10

3 Vijf belangrijke punten

15

Noodvervoersgreep van Rautek

18

Vergiftiging in het spijsverteringskanaal

121

Slachtoffer ondersteunend verplaatsen

21

Vergiftiging via lucht- en longwegen

123

3 Eerste Hulp aan senioren

164

ABC-methode

21

Koolmonoxidevergiftiging

123

Veranderingen in het lichaam

164

Het benaderen van ouderen

165

4 Hulpverlener let op!

22

7 Elektriciteitsletsels

125

Veel voorkomende ziekten en

Besmetting

22

Eerste Hulp algemeen

126

problemen en de aanpak daarvan

Aansprakelijkheid

23

Bliksem

127

Niet-reanimerenverklaring

23

SOS-penning

24

Deel B Stoornissen

Deel C Letsels

4 Eerste Hulp aan stembandlozen

Herkennen van een stembandloze

174

Eerste Hulp

175

1 Uitwendige wonden

72

Huid, slijmvliezen, ontstekingsreactie

72

Wonden

74

5 Eerste Hulp tijdens evenementen

177

Aanleggen van een dekverband

75

Crowd management

177

Actieve bloedingen

80

Organisatie en draaiboek

178

Doordringende wonden

83

Hulpverlening en vervoer

179

Brandwonden

84

Deel D Kleine ongevallen

6 Eerste Hulp bij alcohol en drugs

184

2 Bewegingsletsels

91

Bloedneus

132

Verstoringen door alcohol

184

Verstoringen door drugs

185

1 Stoornissen in het bewustzijn

28

Het bot- en spierstelsel

91

Beten en steken

133

Stoornissen door ziekten en letsels

29

Kneuzing en verstuiking

94

Tanden, lip, neus en oor

135

Benaderingsprotocol

34

Botbreuk en ontwrichting

98

Slangen en eikenprocessierups

137

3

166

Index

191 4

A Algemeen

1

Het menselijk lichaam In dit hoofdstuk komt aan de orde: • De opbouw van het lichaam • De orgaanstelsels • De zintuigen • De stofwisseling Om Eerste Hulp te kunnen verlenen, is het van belang enige kennis te

1 2 3 4

Het menselijk lichaam Verband- en hulpmiddelen Vijf belangrijke punten Hulpverlener let op!

hebben van de werking en de functies van het menselijk lichaam. Deze basiskennis zorgt ervoor dat je levensbedreigende situaties beter kunt inschatten en daardoor misschien wel levens kunt redden. In dit hoofdstuk leer je in algemene zin meer over het menselijk lichaam. In andere delen van dit boek gaan we nader in op bepaalde functies van het menselijk lichaam.

1.1

Cellen, weefsels en organen Het menselijk lichaam is opgebouwd uit miljarden cellen. Cellen zijn de bouwstenen van elk levend wezen en bevatten alle genetische informatie van dat wezen. Elke cel heeft zijn eigen unieke bouw, eigenschap en functie. De meeste soorten kunnen zich delen en maken zo weefsel aan. Een weefsel is een samenstelling van een groep van dezelfde soort cellen. In de bouw van het menselijk lichaam onderscheiden we verschillende hoofdweefsels: Dekweefsel bedekt het lichaam en de inwendige holten zoals huid en slijmvliezen Botweefsel

geeft steun, is hard en weinig elastisch

Kraakbeenweefsel is veerkrachtig maar minder hard dan botweefsel Spierweefsel

kan samentrekken en ontspannen

Zenuwweefsel

geeft signalen in de vorm van prikkels

Bindweefsel bindweefsel geeft steun aan, beschermt en verbindt organen Vetweefsel

vult de ruimte tussen organen

Zenuw- en spierweefsels kunnen zich niet delen. Deze worden namelijk gevormd vóór de geboorte. Ze kunnen wel groeien. Als zenuw- of spiercellen te zwaar beschadigd raken, sterven ze af. De hierdoor ontstane ruimte wordt opgevuld door littekenweefsel (bindweefselcellen). 5

EHBO Leren & Doen algemeen

6

A Algemeen

1

Het menselijk lichaam In dit hoofdstuk komt aan de orde: • De opbouw van het lichaam • De orgaanstelsels • De zintuigen • De stofwisseling Om Eerste Hulp te kunnen verlenen, is het van belang enige kennis te

1 2 3 4

Het menselijk lichaam Verband- en hulpmiddelen Vijf belangrijke punten Hulpverlener let op!

hebben van de werking en de functies van het menselijk lichaam. Deze basiskennis zorgt ervoor dat je levensbedreigende situaties beter kunt inschatten en daardoor misschien wel levens kunt redden. In dit hoofdstuk leer je in algemene zin meer over het menselijk lichaam. In andere delen van dit boek gaan we nader in op bepaalde functies van het menselijk lichaam.

1.1

Cellen, weefsels en organen Het menselijk lichaam is opgebouwd uit miljarden cellen. Cellen zijn de bouwstenen van elk levend wezen en bevatten alle genetische informatie van dat wezen. Elke cel heeft zijn eigen unieke bouw, eigenschap en functie. De meeste soorten kunnen zich delen en maken zo weefsel aan. Een weefsel is een samenstelling van een groep van dezelfde soort cellen. In de bouw van het menselijk lichaam onderscheiden we verschillende hoofdweefsels: Dekweefsel bedekt het lichaam en de inwendige holten zoals huid en slijmvliezen Botweefsel

geeft steun, is hard en weinig elastisch

Kraakbeenweefsel is veerkrachtig maar minder hard dan botweefsel Spierweefsel

kan samentrekken en ontspannen

Zenuwweefsel

geeft signalen in de vorm van prikkels

Bindweefsel bindweefsel geeft steun aan, beschermt en verbindt organen Vetweefsel

vult de ruimte tussen organen

Zenuw- en spierweefsels kunnen zich niet delen. Deze worden namelijk gevormd vóór de geboorte. Ze kunnen wel groeien. Als zenuw- of spiercellen te zwaar beschadigd raken, sterven ze af. De hierdoor ontstane ruimte wordt opgevuld door littekenweefsel (bindweefselcellen). 5


6

3.3

Noodvervoersgreep van Rautek bij een zittend slachtoffer

3.4

Stap 1 Voorkom dat het slachtoffer van de stoel valt

Deze noodvervoersgreep mag uitsluitend in noodgevallen -er dreigt

door hem bij de schouder tegen te houden.

bijvoorbeeld ontploffingsgevaar-worden toegepast. Denk ook hier

Stap 2 Schuif met je voet de voeten van het slachtoffer

aan eigen veiligheid. Personen die na een ongeluk niet zelf uit de

onder de stoel.

auto komen hebben bijvoorbeeld letsel, of zijn buiten bewustzijn.

Stap 3 Houd de hand op de schouder en loop om het Stap 4

Noodvervoersgreep van Rautek vanuit een autostoel

Professionele hulpverleners zijn getraind in de complexe handelingen

slachtoffer heen.

die nodig zijn om dergelijke slachtoffers in veiligheid te brengen.

Schuif je andere hand onder de oksel door.

Na auto-ongelukken is de kans op nekletsel groot. Daarom is het

Stap 5 Verplaats de eerste hand van de schouder en

wachten op professionele hulpverlening belangrijk.

schuif de hand onder de oksel door. Stap 6 Pak de onderarm van het slachtoffer met beide

Stap 1 Als het slachtoffer voorover in zijn stoel is gezakt, dan

handen vast (zorg dat jouw duimen boven langs

plaats je het slachtoffer heel voorzichtig rechtop tegen

vastgrijpen en niet om de arm heen).

de rugleuning. Ondersteun het hoofd terwijl je de

Stap 7

Til het slachtoffer voorzichtig van de stoel.

veiligheidsgordel losmaakt.

Stap 8

Begeleid het hoofd voorzichtig naar de grond.

Stap 2

Controleer of de voeten van het slachtoffer niet vast zitten.

Stap 3 Schuif de stoel van het slachtoffer zo ver mogelijk naar achteren. Stap 4

Z et je been tegen de auto. Steek je beide armen onder de oksels van het slachtoffer door en grijp de verste arm. Pak de onderarm van het slachtoffer met beide handen vast.

Stap 5 Draai het slachtoffer heel voorzichtig en niet meer dan strikt noodzakelijk naar je toe totdat het slachtoffer tegen je dijbeen steunt. Stap 6 Stap achteruit en versleep het slachtoffer uit de gevarenzone. Stap 7 Leg het slachtoffer voorzichtig neer door met gestrekte rug door de knieën tot in hurkzit te zakken. Stap 2/3

Stap 6

Stap 8

Stap 8

Laat de arm los, ondersteun de schouders, het hoofd en de hals.

Stap 6

Stap 7

Stap 1 Zorg dat een slachtoffer bij een reanimatie op een harde ondergrond ligt. Gebruik daarvoor de volgende noodvervoersgreep: Rautek vanaf bed of bank Trek het slachtoffer eerst met behulp van een deken of laken naar de rand van het bed. Hurk ernaast. Pas de noodvervoersgreep toe zoals bij een liggend slachtoffer (pag. 18 stap 3 t/m 7). Houd je voeten op de grond als je het slachtoffer in een zittende houding brengt en achter het lichaam op bed of bank gaat zitten. Til het slachtoffer op door je benen te strekken. Versleep het slachtoffer naar een harde ondergrond. 19

Stap 4/5


20

3.3

Noodvervoersgreep van Rautek bij een zittend slachtoffer

3.4

Stap 1 Voorkom dat het slachtoffer van de stoel valt

Deze noodvervoersgreep mag uitsluitend in noodgevallen -er dreigt

door hem bij de schouder tegen te houden.

bijvoorbeeld ontploffingsgevaar-worden toegepast. Denk ook hier

Stap 2 Schuif met je voet de voeten van het slachtoffer

aan eigen veiligheid. Personen die na een ongeluk niet zelf uit de

onder de stoel.

auto komen hebben bijvoorbeeld letsel, of zijn buiten bewustzijn.

Stap 3 Houd de hand op de schouder en loop om het Stap 4

Noodvervoersgreep van Rautek vanuit een autostoel

Professionele hulpverleners zijn getraind in de complexe handelingen

slachtoffer heen.

die nodig zijn om dergelijke slachtoffers in veiligheid te brengen.

Schuif je andere hand onder de oksel door.

Na auto-ongelukken is de kans op nekletsel groot. Daarom is het

Stap 5 Verplaats de eerste hand van de schouder en

wachten op professionele hulpverlening belangrijk.

schuif de hand onder de oksel door. Stap 6 Pak de onderarm van het slachtoffer met beide

Stap 1 Als het slachtoffer voorover in zijn stoel is gezakt, dan

handen vast (zorg dat jouw duimen boven langs

plaats je het slachtoffer heel voorzichtig rechtop tegen

vastgrijpen en niet om de arm heen).

de rugleuning. Ondersteun het hoofd terwijl je de

Stap 7

Til het slachtoffer voorzichtig van de stoel.

veiligheidsgordel losmaakt.

Stap 8

Begeleid het hoofd voorzichtig naar de grond.

Stap 2

Controleer of de voeten van het slachtoffer niet vast zitten.

Stap 3 Schuif de stoel van het slachtoffer zo ver mogelijk naar achteren. Stap 4

Z et je been tegen de auto. Steek je beide armen onder de oksels van het slachtoffer door en grijp de verste arm. Pak de onderarm van het slachtoffer met beide handen vast.

Stap 5 Draai het slachtoffer heel voorzichtig en niet meer dan strikt noodzakelijk naar je toe totdat het slachtoffer tegen je dijbeen steunt. Stap 6 Stap achteruit en versleep het slachtoffer uit de gevarenzone. Stap 7 Leg het slachtoffer voorzichtig neer door met gestrekte rug door de knieën tot in hurkzit te zakken. Stap 2/3

Stap 6

Stap 8

Stap 8

Laat de arm los, ondersteun de schouders, het hoofd en de hals.

Stap 6

Stap 7

Stap 1 Zorg dat een slachtoffer bij een reanimatie op een harde ondergrond ligt. Gebruik daarvoor de volgende noodvervoersgreep: Rautek vanaf bed of bank Trek het slachtoffer eerst met behulp van een deken of laken naar de rand van het bed. Hurk ernaast. Pas de noodvervoersgreep toe zoals bij een liggend slachtoffer (pag. 18 stap 3 t/m 7). Houd je voeten op de grond als je het slachtoffer in een zittende houding brengt en achter het lichaam op bed of bank gaat zitten. Til het slachtoffer op door je benen te strekken. Versleep het slachtoffer naar een harde ondergrond. 19

Stap 4/5


20

B Stoornissen in de vitale functies

1

Stoornissen in het bewustzijn In dit hoofdstuk komt aan de orde: • Achtergrondinformatie • Stoornissen in het bewustzijn door ziekte en letsels • De vitale functies van het menselijk lichaam • Buik- naar rugligging

1.1

Achtergrondinformatie Het lichaam functioneert alleen als er een constante aanvoer van zuurstof en voedingsstoffen plaatsvindt. Voedingsstoffen en zuurstof

1 Stoornissen in het bewustzijn 2 Stoornissen in de ademhaling 3 Stoornissen in het bewustzijn en de ademhaling 4 Shock

worden door het bloed getransporteerd. Het hart en de longen zijn daarvoor van vitaal belang. Het hart fungeert als een pomp, die het bloed rondpompt door het lichaam en zo zuurstof en voedingsstoffen levert aan de organen. Afvalstoffen worden door het bloed ook weer afgevoerd. Door inademing komt lucht in de longen terecht. De lucht bevat zuurstof, die in de longen wordt opgenomen in het bloed. Ingeademde lucht bevat 21 procent zuurstof, lucht die we uitademen nog maar 17 procent. Als een orgaan geen of te weinig zuurstof krijgt, beschadigt het of gaat het dood. Hoe snel dat gaat, verschilt per orgaan maar de hersenen zijn het meest kwetsbare gedeelte. Na 4 tot 6 minuten zonder zuurstof kunnen ze al zo ernstig beschadigd zijn dat daardoor normaal functioneren niet meer mogelijk is. Eerstehulpverlening is daarom gericht op het bewaken van de drie vitale functies van het lichaam, het zogenoemde ABC: Airway (luchtweg), Breathing (ademhaling) en Circulation (bloedsomloop). Deze functies zijn op elkaar van invloed. De hersenen vormen het centrum van het zenuwstelsel. Als een slachtoffer bewusteloos is kunnen de hersenen een deel van hun functies niet meer uitoefenen en zakt bijvoorbeeld de tong in de keel. Daardoor wordt de luchtweg afgesloten. Door de ademhaling komt lucht, via de neus of mondholte, in de longen. In de longen wordt zuurstof uit de lucht opgenomen in het bloed. Uitgeademde lucht bevat koolzuur.

27

EHBO Leren & doen Stoornissen

28

B Stoornissen in de vitale functies

1

Stoornissen in het bewustzijn In dit hoofdstuk komt aan de orde: • Achtergrondinformatie • Stoornissen in het bewustzijn door ziekte en letsels • De vitale functies van het menselijk lichaam • Buik- naar rugligging

1.1

Achtergrondinformatie Het lichaam functioneert alleen als er een constante aanvoer van zuurstof en voedingsstoffen plaatsvindt. Voedingsstoffen en zuurstof

1 Stoornissen in het bewustzijn 2 Stoornissen in de ademhaling 3 Stoornissen in het bewustzijn en de ademhaling 4 Shock

worden door het bloed getransporteerd. Het hart en de longen zijn daarvoor van vitaal belang. Het hart fungeert als een pomp, die het bloed rondpompt door het lichaam en zo zuurstof en voedingsstoffen levert aan de organen. Afvalstoffen worden door het bloed ook weer afgevoerd. Door inademing komt lucht in de longen terecht. De lucht bevat zuurstof, die in de longen wordt opgenomen in het bloed. Ingeademde lucht bevat 21 procent zuurstof, lucht die we uitademen nog maar 17 procent. Als een orgaan geen of te weinig zuurstof krijgt, beschadigt het of gaat het dood. Hoe snel dat gaat, verschilt per orgaan maar de hersenen zijn het meest kwetsbare gedeelte. Na 4 tot 6 minuten zonder zuurstof kunnen ze al zo ernstig beschadigd zijn dat daardoor normaal functioneren niet meer mogelijk is. Eerstehulpverlening is daarom gericht op het bewaken van de drie vitale functies van het lichaam, het zogenoemde ABC: Airway (luchtweg), Breathing (ademhaling) en Circulation (bloedsomloop). Deze functies zijn op elkaar van invloed. De hersenen vormen het centrum van het zenuwstelsel. Als een slachtoffer bewusteloos is kunnen de hersenen een deel van hun functies niet meer uitoefenen en zakt bijvoorbeeld de tong in de keel. Daardoor wordt de luchtweg afgesloten. Door de ademhaling komt lucht, via de neus of mondholte, in de longen. In de longen wordt zuurstof uit de lucht opgenomen in het bloed. Uitgeademde lucht bevat koolzuur.

27


28

Een ongevalsslachtoffer mag niet verplaatst worden. Daardoor kan het letsel worden verergerd. Een bewusteloos ongevalsslachtoffer mag alleen op zijn zij worden gedraaid bij braken, als de ademhaling achteruit gaat of als hij even alleen gelaten moet worden. Zorg dat nek en wervelkolom in een rechte lijn blijven. Als het slachtoffer geen ademhaling heeft, moet het wel op zijn rug worden gedraaid om een reanimatie te kunnen starten.

Om de vitale functies te kunnen beoordelen moet een bewusteloos

Samenvatting

slachtoffer bij voorkeur op zijn rug liggen.

1. Eerstehulpverlening is gericht op de drie vitale functies: hersenfunctie, ademhaling en bloedsomloop. 2. Letsels en ziekten kunnen leiden tot stoornissen in het

Stap 1 Kniel aan de kant van het gezicht.

bewustzijn.

Stap 2 Leg de arm die het dichtst bij je ligt, recht naast het lichaam

3. Oorzaken van stoornissen in het bewustzijn kunnen zijn:

met de hand plat op de grond en de handpalm naar boven.

beroerte, epilepsie, flauwte, suikerziekte en een ongeval.

Stap 3 Breng de andere arm voorzichtig schuivend recht langs het

4. Om een slachtoffer goed te kunnen beoordelen, moet hij op

hoofd omhoog.

zijn rug liggen. Uitzondering zijn ongevalsslachtoffers: deze

Stap 4 Til met je beide handen de dichtsbijzijnde schouder van het

worden bij voorkeur niet verplaatst.

slachtoffer omhoog. Stap 5 Duw het slachtoffer op zijn zij en steun met één hand zijn hoofd. Stap 6 Ondersteun het hoofd en duw met de andere hand het slachtoffer door tot hij op zijn rug ligt.

overzicht STOORNISSEN IN HET BEWUSTZIJN Letsel Verschijnselen

Bij bewustzijn

Bewusteloos

Flauwte

• Het slachtoffer reageert

• Het slachtoffer reageert niet en heeft meestal de ogen gesloten

Eerst: • Bleke gelaatskleur • Zweten • Geeuwen Na enige tijd: • Bewustzijnsvermindering, soms gevolgd door bewustzijnsverlies

Stap 1/2

Stap 3

Soms • Trekkingen die op epilepsie lijken

Doel EHBO

Voorkomen dat het slachtoffer zijn bewustzijn verliest

Veilig stellen van de vitale functies

Voorkomen dat het slachtoffer zijn bewustzijn verliest / letsel oploopt

DOEN!

• Verleen Eerste Hulp bij plaatselijke letsels

• Controleer de ademhaling • Roep om hulp • Draai het slachtoffer zo nodig op de rug • Zorg voor professionele hulp

• Zorg voor frisse lucht • Leg het slachtoffer plat neer • Maak knellende kleding los • Stel het slachtoffer gerust

Eventueel: • Stel de vitale functies veilig • Zorg voor professionele hulp Stap 4 35

Stap 5

Als het slachtoffer niet snel bijkomt: • Zorg voor deskundige hulp

Stap 6 EHBO Leren & doen Stoornissen

36

Een ongevalsslachtoffer mag niet verplaatst worden. Daardoor kan het letsel worden verergerd. Een bewusteloos ongevalsslachtoffer mag alleen op zijn zij worden gedraaid bij braken, als de ademhaling achteruit gaat of als hij even alleen gelaten moet worden. Zorg dat nek en wervelkolom in een rechte lijn blijven. Als het slachtoffer geen ademhaling heeft, moet het wel op zijn rug worden gedraaid om een reanimatie te kunnen starten.

Om de vitale functies te kunnen beoordelen moet een bewusteloos

Samenvatting

slachtoffer bij voorkeur op zijn rug liggen.

1. Eerstehulpverlening is gericht op de drie vitale functies: hersenfunctie, ademhaling en bloedsomloop. 2. Letsels en ziekten kunnen leiden tot stoornissen in het

Stap 1 Kniel aan de kant van het gezicht.

bewustzijn.

Stap 2 Leg de arm die het dichtst bij je ligt, recht naast het lichaam

3. Oorzaken van stoornissen in het bewustzijn kunnen zijn:

met de hand plat op de grond en de handpalm naar boven.

beroerte, epilepsie, flauwte, suikerziekte en een ongeval.

Stap 3 Breng de andere arm voorzichtig schuivend recht langs het

4. Om een slachtoffer goed te kunnen beoordelen, moet hij op

hoofd omhoog.

zijn rug liggen. Uitzondering zijn ongevalsslachtoffers: deze

Stap 4 Til met je beide handen de dichtsbijzijnde schouder van het

worden bij voorkeur niet verplaatst.

slachtoffer omhoog. Stap 5 Duw het slachtoffer op zijn zij en steun met één hand zijn hoofd. Stap 6 Ondersteun het hoofd en duw met de andere hand het slachtoffer door tot hij op zijn rug ligt.

overzicht STOORNISSEN IN HET BEWUSTZIJN Letsel Verschijnselen

Bij bewustzijn

Bewusteloos

Flauwte

• Het slachtoffer reageert

• Het slachtoffer reageert niet en heeft meestal de ogen gesloten

Eerst: • Bleke gelaatskleur • Zweten • Geeuwen Na enige tijd: • Bewustzijnsvermindering, soms gevolgd door bewustzijnsverlies

Stap 1/2

Stap 3

Soms • Trekkingen die op epilepsie lijken

Doel EHBO

Voorkomen dat het slachtoffer zijn bewustzijn verliest

Veilig stellen van de vitale functies

Voorkomen dat het slachtoffer zijn bewustzijn verliest / letsel oploopt

DOEN!

• Verleen Eerste Hulp bij plaatselijke letsels

• Controleer de ademhaling • Roep om hulp • Draai het slachtoffer zo nodig op de rug • Zorg voor professionele hulp

• Zorg voor frisse lucht • Leg het slachtoffer plat neer • Maak knellende kleding los • Stel het slachtoffer gerust

Eventueel: • Stel de vitale functies veilig • Zorg voor professionele hulp Stap 4 35

Stap 5

Als het slachtoffer niet snel bijkomt: • Zorg voor deskundige hulp

Stap 6 EHBO Leren & doen Stoornissen

36

Een normale hartslag heeft bij volwassenen in rust een frequentie van

Het risico bestaat dat de electrische prikkels niet meer goed kunnen

60 tot 100 slagen per minuut. Sporters kunnen daar een stuk onder

worden voortgeleid en een hartstilstand optreedt. Bij een hartinfarct

zitten (45 slagen per minuut) en bij inspanning, angst of stress kan

krijgt het slachtoffer plotseling pijn op de borst die niet overgaat als

de hartslag een stuk hoger zijn (meer dan 200 slagen per minuut).

het slachtoffer rust neemt. Zorg dan altijd voor professionele hulp (huisarts of ambulance) en blijf bij het slachtoffer. Er is een risico op een hartstilstand waarbij gereanimeerd moet worden. Zie pag. 169.

Spataders zijn ontsierende en verwijde aders, vaak in de benen. Ze ontstaan wanneer bloed niet goed doorstroomt, bijvoorbeeld als de kleppen in de beenaders niet goed meer functioneren. De wanden van de aders rekken dan uit, waardoor spataders kunnen ontstaan. Rode en witte bloedcellen, Bloed is behalve een transportmiddel ook een afweermiddel tegen

bloedplaatjes

ziektekiemen en het speelt een rol bij de bloedstolling. Volwassenen hebben ongeveer vijf liter bloed. Kinderen hebben minder bloed, de hoeveelheid is afhankelijk van hoe groot ze zijn. Bloed bestaat

Situatie

uit plasma en bloedcellen. Plasma bestaat voor 90 procent uit water.

ns ziet zij in t volleyballen. Inee he n aa y ar M is al In de sporth lt. Mar y heeft een t een speler neer va da ar ha t as na k t om een timehet speelva zij moet doen, roep t wa et we j Zi a. t slachtoffer EHBO-diplom is. Het team van he dig no lp hu er of er is gebeurd. out en kijkt . Mar y vraagt wat en he om n ke ok hr staat er gesc ond. Mar y vraagt kte ineens op de gr za , ot no ge am te lpen. Zij knielt Sandra, de en zodat zij kan he ak m te ij vr te im de spelers ru aan, maar krijgt en spreekt Sandra ht zic ge t he n va de aan de kant ra voorzichtig aan na schudt zij Sand helpen. n ka ar geen reactie. Daar ha en van de teamled n éé of gt aa vr j Zi schouders. y de kinlift toe en dertussen past Mar rlijn: “Bel 1-1-2, Dat doet Karlijn. On Mar y zegt tegen Ka g. lin ha em ad de controleert n reanimatie gaat. . Zeg dat het om ee ce lan bu am n ee er snel terug.” vraag om al door en kom we th or sp de n va s re Geef het ad t worden. Mar y AED gehaald moe de t da zij gt ze e Na 30 keer geeft Tegen Bent n de hartmassage. va n se as ep to t he begint met gaat zij weer demingen. Daarna ea db on -m op don zij twee m steeds en gaat er s. Zij herhaalt het ge sa as rtm ha de ten van de AED. door met gint met het aanslui be e nt Be als k oo , mee door

Bloedcellen worden gevormd in het rode beenmerg van de botten. Ze worden onderverdeeld in rode en witte bloedcellen en bloedplaatjes. Rode bloedcellen zijn de cellen die verantwoordelijk zijn voor het zuurstoftransport tussen longen en andere weefsels in het lichaam. Zuurstofrijk bloed is helderrood en zuurstofarm bloed is donkerrood. Witte bloedcellen beschermen het lichaam tegen gevaar. Ze zijn veel kleiner in aantal dan de rode bloedcellen maar wel groter van stuk. Ze vormen een belangrijk onderdeel van het immuunsysteem. Het aantal kan door deling snel toenemen. Ziektekiemen worden onschadelijk gemaakt door aanmaak van antistoffen en ook deels door ze in te sluiten. In pus bevinden zich afgestorven witte bloedcellen en dode of levende ziektekiemen. Bloedplaatjes spelen een grote rol bij de bloedstolling. Als een bloedvat is beschadigd, maken bloedplaatjes op die plek een netwerk van eiwitdraden. Andere bloedcellen komen daarin vast te zitten en vormen zo samen een dicht geheel. De beschadigde wand wordt op die manier dichtgemetseld.

3.3

Circulatie- en ademhalingsstilstand Het zuurstoftransport kan op twee manieren verstoord raken:

3.2

Hartinfarct Bij een hartinfarct (ook wel een hartaanval genoemd) komt er onvoldoende bloed naar het hart door een acute verstopping in een van de kransslagaderen. Een deel van het hart sterft af.

51

1. Als het hart stilstaat, wordt het bloed niet meer rondgepompt. Er is dan sprake van een circulatiestilstand. 2. Als er geen zuurstof meer in het bloed wordt opgenomen, is er sprake van een ademhalingsstilstand. EHBO Leren & doen Stoornissen

52

Een normale hartslag heeft bij volwassenen in rust een frequentie van

Het risico bestaat dat de electrische prikkels niet meer goed kunnen

60 tot 100 slagen per minuut. Sporters kunnen daar een stuk onder

worden voortgeleid en een hartstilstand optreedt. Bij een hartinfarct

zitten (45 slagen per minuut) en bij inspanning, angst of stress kan

krijgt het slachtoffer plotseling pijn op de borst die niet overgaat als

de hartslag een stuk hoger zijn (meer dan 200 slagen per minuut).

het slachtoffer rust neemt. Zorg dan altijd voor professionele hulp (huisarts of ambulance) en blijf bij het slachtoffer. Er is een risico op een hartstilstand waarbij gereanimeerd moet worden. Zie pag. 169.

Spataders zijn ontsierende en verwijde aders, vaak in de benen. Ze ontstaan wanneer bloed niet goed doorstroomt, bijvoorbeeld als de kleppen in de beenaders niet goed meer functioneren. De wanden van de aders rekken dan uit, waardoor spataders kunnen ontstaan. Rode en witte bloedcellen, Bloed is behalve een transportmiddel ook een afweermiddel tegen

bloedplaatjes

ziektekiemen en het speelt een rol bij de bloedstolling. Volwassenen hebben ongeveer vijf liter bloed. Kinderen hebben minder bloed, de hoeveelheid is afhankelijk van hoe groot ze zijn. Bloed bestaat

Situatie

uit plasma en bloedcellen. Plasma bestaat voor 90 procent uit water.

ns ziet zij in t volleyballen. Inee he n aa y ar M is al In de sporth lt. Mar y heeft een t een speler neer va da ar ha t as na k t om een timehet speelva zij moet doen, roep t wa et we j Zi a. t slachtoffer EHBO-diplom is. Het team van he dig no lp hu er of er is gebeurd. out en kijkt . Mar y vraagt wat en he om n ke ok hr staat er gesc ond. Mar y vraagt kte ineens op de gr za , ot no ge am te lpen. Zij knielt Sandra, de en zodat zij kan he ak m te ij vr te im de spelers ru aan, maar krijgt en spreekt Sandra ht zic ge t he n va de aan de kant ra voorzichtig aan na schudt zij Sand helpen. n ka ar geen reactie. Daar ha en van de teamled n éé of gt aa vr j Zi schouders. y de kinlift toe en dertussen past Mar rlijn: “Bel 1-1-2, Dat doet Karlijn. On Mar y zegt tegen Ka g. lin ha em ad de controleert n reanimatie gaat. . Zeg dat het om ee ce lan bu am n ee er snel terug.” vraag om al door en kom we th or sp de n va s re Geef het ad t worden. Mar y AED gehaald moe de t da zij gt ze e Na 30 keer geeft Tegen Bent n de hartmassage. va n se as ep to t he begint met gaat zij weer demingen. Daarna ea db on -m op don zij twee m steeds en gaat er s. Zij herhaalt het ge sa as rtm ha de ten van de AED. door met gint met het aanslui be e nt Be als k oo , mee door

Bloedcellen worden gevormd in het rode beenmerg van de botten. Ze worden onderverdeeld in rode en witte bloedcellen en bloedplaatjes. Rode bloedcellen zijn de cellen die verantwoordelijk zijn voor het zuurstoftransport tussen longen en andere weefsels in het lichaam. Zuurstofrijk bloed is helderrood en zuurstofarm bloed is donkerrood. Witte bloedcellen beschermen het lichaam tegen gevaar. Ze zijn veel kleiner in aantal dan de rode bloedcellen maar wel groter van stuk. Ze vormen een belangrijk onderdeel van het immuunsysteem. Het aantal kan door deling snel toenemen. Ziektekiemen worden onschadelijk gemaakt door aanmaak van antistoffen en ook deels door ze in te sluiten. In pus bevinden zich afgestorven witte bloedcellen en dode of levende ziektekiemen. Bloedplaatjes spelen een grote rol bij de bloedstolling. Als een bloedvat is beschadigd, maken bloedplaatjes op die plek een netwerk van eiwitdraden. Andere bloedcellen komen daarin vast te zitten en vormen zo samen een dicht geheel. De beschadigde wand wordt op die manier dichtgemetseld.

3.3

Circulatie- en ademhalingsstilstand Het zuurstoftransport kan op twee manieren verstoord raken:

3.2

Hartinfarct Bij een hartinfarct (ook wel een hartaanval genoemd) komt er onvoldoende bloed naar het hart door een acute verstopping in een van de kransslagaderen. Een deel van het hart sterft af.

51

1. Als het hart stilstaat, wordt het bloed niet meer rondgepompt. Er is dan sprake van een circulatiestilstand. 2. Als er geen zuurstof meer in het bloed wordt opgenomen, is er sprake van een ademhalingsstilstand. EHBO Leren & doen Stoornissen

52

Deze twee functies worden door een reanimatie ondersteund:

Deze toestand kan optreden in de eerste minuten na een

1. De circulatie wordt kunstmatig nagebootst door hartmassage

circulatiestilstand. Begin daarom direct met reanimeren.

te geven. Het borstbeen wordt bij de hartmassage ritmisch naar

3.7

beneden gedrukt. Het bloed wordt zo uit het hart gepompt en door

Keten van overleven De eerstehulpverlening aan een slachtoffer met een circulatie-

het lichaam gestuurd. 2. Door met de kinlift de ademweg te openen en beademingen te

en/of ademhalingsstilstand is erop gericht om tijd te winnen.

geven, kan er weer zuurstof via de longen in het bloed komen.

De hulpverlening maakt namelijk onderdeel uit van een keten

gevallen thuis op het moment dat de stilstand optreedt.

3.4

Kamerfibrilleren

Vroe gti jdi g

Een slachtoffer van een circulatiestilstand is in 80 procent van de

van overleven.

n en alarmeren nne rke e h

gtijdig reanim Vroe ere n

treanimatiezorg Pos dig defibrilleren gtij oe r V

Bij een normale bloedsomloop pompt het hart het bloed effectief rond. en

e ll

nd

ta

samentrekken. Dit noemen we kamerfibrillatie. Het hart kan daardoor

il s

chaotische prikkels door de kamers, zonder dat die kamers goed

t st

is sprake van een elektrische storing in het hart. Er circuleren

Har

In de meeste gevallen waarin stilstand van de bloedsomloop optreedt,

vo o

rko m e

n

geen bloed rondpompen.

3.5

T i jd

toestel dat een analyse van het hartritme maakt en eventueel een elektrische schok kan toedienen. Met de toediening van een elektrische schok wordt het hart heel even stilgelegd met de bedoeling het kamerfibrilleren te stoppen en het normale hartritme te herstellen. De AED is zo ontwikkeld dat ook leken een schok kunnen toedienen. De verschillende typen AED’s die in de handel zijn, lijken wat het bedieningsprincipe betreft, veel op elkaar. Onder het rechtersleutelbeen en de linkeroksel worden twee zelfklevende elektroden geplakt. Deze elektroden vangen de elektrische signalen van het hart op. Via dezelfde elektroden wordt een elektrische schok gegeven, als uit de meting van de AED blijkt dat het hart fibrilleert.

3.6

w innen

Het

h a r t h e rst ar

it s k w a lite

he

rs

t

te n

AED De Automatische Externe Defibrillator (AED) is een draagbaar

Een AED kan zonder problemen in een vochtige omgeving worden gebruikt, zoals in de regen, aan de rand van een zwembad. Als het slachtoffer nat is moet zijn borstkas eerst worden afgedroogd zodat de elektroden goed kunnen worden bevestigd. Kijk even verder in dit hoofdstuk, op pagina 64.

L even

Gasping (agonale ademhaling) In de hulpverlening komt het vaak voor dat een leek een agonale ademhaling verwart met een normale ademhaling. Soms beweegt het slachtoffer armen en benen of zelfs zijn mond. Dit kan ook op

Deze keten bestaat uit een aantal schakels: Om hartmassage te kunnen geven moet het slachtoffer plat op de grond liggen. De ondergrond moet hard zijn (dus geen matras). Pas eventueel de noodvervoersgreep van Rautek van bed of bank toe (pag. 19). Kleding hoeft niet uitgetrokken te worden, tenzij de kleding dik is (bijv. een dikke jas) of in de weg zit (bijv. een beugelbeha). Ga bij de bovenarm van het slachtoffer zitten, zo dicht mogelijk tegen het lichaam aan.

1. Direct 1-1-2 (laten) bellen Het is belangrijk om direct 1-1-2 te (laten) bellen en een ambulance op te roepen. In sommige gevallen is het mogelijk een reanimatie te voorkomen, door bij hartproblemen ook direct een ambulance te bellen. Als een slachtoffer pijn op de borst heeft, de pijn straalt uit naar arm, kaak of rug en duurt ook zonder inspanning langer dan vijf minuten, kan er sprake zijn van een hartprobleem. 2. Direct reanimeren Door direct te starten met reanimatie wordt kunstmatig zuurstofrijk bloed rondgepompt. De overlevingskansen van het slachtoffer kunnen hierdoor toenemen. 3. Vroeg defibrilleren Door het zo vroeg mogelijk toedienen van een elektrische schok in geval van kamerfibrilleren nemen de overlevingskansen toe. 4. Vroege gespecialiseerde reanimatie Ambulancezorgverleners kennen meer gespecialiseerde technieken.

epilepsie lijken. Als je als hulpverlener echter goed kijkt, zie je dat de

Zij bevorderen hiermee het herstel. Aanvullende specialistische

borst niet omhoog komt. Met andere woorden: de longen zuigen zich

zorg in het ziekenhuis kan vervolgens de kwaliteit van leven van het

niet vol met lucht en er komt geen zuurstof in het bloed. Dit heet

slachtoffer veiligstellen.

agonale ademhaling of gasping. Het is dus geen normale ademhaling. 53


54

Deze twee functies worden door een reanimatie ondersteund:

Deze toestand kan optreden in de eerste minuten na een

1. De circulatie wordt kunstmatig nagebootst door hartmassage

circulatiestilstand. Begin daarom direct met reanimeren.

te geven. Het borstbeen wordt bij de hartmassage ritmisch naar

3.7

beneden gedrukt. Het bloed wordt zo uit het hart gepompt en door

Keten van overleven De eerstehulpverlening aan een slachtoffer met een circulatie-

het lichaam gestuurd. 2. Door met de kinlift de ademweg te openen en beademingen te

en/of ademhalingsstilstand is erop gericht om tijd te winnen.

geven, kan er weer zuurstof via de longen in het bloed komen.

De hulpverlening maakt namelijk onderdeel uit van een keten

gevallen thuis op het moment dat de stilstand optreedt.

3.4

Kamerfibrilleren

Vroe gti jdi g

Een slachtoffer van een circulatiestilstand is in 80 procent van de

van overleven.

n en alarmeren nne rke e h

gtijdig reanim Vroe ere n

treanimatiezorg Pos dig defibrilleren gtij oe r V

Bij een normale bloedsomloop pompt het hart het bloed effectief rond. en

e ll

nd

ta

samentrekken. Dit noemen we kamerfibrillatie. Het hart kan daardoor

il s

chaotische prikkels door de kamers, zonder dat die kamers goed

t st

is sprake van een elektrische storing in het hart. Er circuleren

Har

In de meeste gevallen waarin stilstand van de bloedsomloop optreedt,

vo o

rko m e

n

geen bloed rondpompen.

3.5

T i jd

toestel dat een analyse van het hartritme maakt en eventueel een elektrische schok kan toedienen. Met de toediening van een elektrische schok wordt het hart heel even stilgelegd met de bedoeling het kamerfibrilleren te stoppen en het normale hartritme te herstellen. De AED is zo ontwikkeld dat ook leken een schok kunnen toedienen. De verschillende typen AED’s die in de handel zijn, lijken wat het bedieningsprincipe betreft, veel op elkaar. Onder het rechtersleutelbeen en de linkeroksel worden twee zelfklevende elektroden geplakt. Deze elektroden vangen de elektrische signalen van het hart op. Via dezelfde elektroden wordt een elektrische schok gegeven, als uit de meting van de AED blijkt dat het hart fibrilleert.

3.6

w innen

Het

h a r t h e rst ar

it s k w a lite

he

rs

t

te n

AED De Automatische Externe Defibrillator (AED) is een draagbaar

Een AED kan zonder problemen in een vochtige omgeving worden gebruikt, zoals in de regen, aan de rand van een zwembad. Als het slachtoffer nat is moet zijn borstkas eerst worden afgedroogd zodat de elektroden goed kunnen worden bevestigd. Kijk even verder in dit hoofdstuk, op pagina 64.

L even

Gasping (agonale ademhaling) In de hulpverlening komt het vaak voor dat een leek een agonale ademhaling verwart met een normale ademhaling. Soms beweegt het slachtoffer armen en benen of zelfs zijn mond. Dit kan ook op

Deze keten bestaat uit een aantal schakels: Om hartmassage te kunnen geven moet het slachtoffer plat op de grond liggen. De ondergrond moet hard zijn (dus geen matras). Pas eventueel de noodvervoersgreep van Rautek van bed of bank toe (pag. 19). Kleding hoeft niet uitgetrokken te worden, tenzij de kleding dik is (bijv. een dikke jas) of in de weg zit (bijv. een beugelbeha). Ga bij de bovenarm van het slachtoffer zitten, zo dicht mogelijk tegen het lichaam aan.

1. Direct 1-1-2 (laten) bellen Het is belangrijk om direct 1-1-2 te (laten) bellen en een ambulance op te roepen. In sommige gevallen is het mogelijk een reanimatie te voorkomen, door bij hartproblemen ook direct een ambulance te bellen. Als een slachtoffer pijn op de borst heeft, de pijn straalt uit naar arm, kaak of rug en duurt ook zonder inspanning langer dan vijf minuten, kan er sprake zijn van een hartprobleem. 2. Direct reanimeren Door direct te starten met reanimatie wordt kunstmatig zuurstofrijk bloed rondgepompt. De overlevingskansen van het slachtoffer kunnen hierdoor toenemen. 3. Vroeg defibrilleren Door het zo vroeg mogelijk toedienen van een elektrische schok in geval van kamerfibrilleren nemen de overlevingskansen toe. 4. Vroege gespecialiseerde reanimatie Ambulancezorgverleners kennen meer gespecialiseerde technieken.

epilepsie lijken. Als je als hulpverlener echter goed kijkt, zie je dat de

Zij bevorderen hiermee het herstel. Aanvullende specialistische

borst niet omhoog komt. Met andere woorden: de longen zuigen zich

zorg in het ziekenhuis kan vervolgens de kwaliteit van leven van het

niet vol met lucht en er komt geen zuurstof in het bloed. Dit heet

slachtoffer veiligstellen.

agonale ademhaling of gasping. Het is dus geen normale ademhaling. 53


54

C Letsels

1

UITWENDIGE WONDEN In dit hoofdstuk komt aan de orde: • Achtergrondinformatie over de huid, de slijmvliezen en de ontstekingsreactie bij wonden • Wonden die je zelf mag behandelen • Ernstige wonden (wonden die door professionele hulp behandeld moeten worden) • Aanleggen van een dekverband voor een wond aan

1 2 3 4 5 6 7

Uitwendige wonden Bewegingsletsels Oogletsels Hitteletsels Koudeletsels Vergiftiging Elektriciteitsletsels

de vinger, arm/been, elleboog/knie, hand en voet • Aanleggen van een wondsnelverband • Behandeling van ernstige uitwendige wonden • Behandeling van doordringende buikwonden en borstletsel • Behandeling van brandwonden

1.1

Huid en slijmvliezen De huid die meer weegt dan elk ander orgaan, is de buitenste bekleding van de mens en het grootste orgaan. De huid heeft een aantal belangrijke functies. Bescherming De huid beschermt het lichaam tegen schadelijke invloeden van buiten (ziektekiemen en straling) en tegen uitdroging. Regelen van temperatuur De huid houdt het lichaam op temperatuur door bloeddoorstroming en zweetafscheiding. Gevoel De huid maakt contact met de omgeving en neemt druk, pijn en temperatuur waar met behulp van tastlichaampjes, pijn- en temperatuurszenuwen. Signaalfunctie Aan de huid zijn signalen af te lezen. Een bleek gelaat wijst op ziekte, koude of dreigende flauwte. Rood wijst op warmte, blauw op koude of benauwdheid. De huid is opgebouwd uit verschillende lagen. De buitenste laag heet de opperhuid. De opperhuid zorgt ervoor dat er nieuwe huidcellen groeien.

71

EHBO Leren & Doen LETSELS

72

C Letsels

1

UITWENDIGE WONDEN In dit hoofdstuk komt aan de orde: • Achtergrondinformatie over de huid, de slijmvliezen en de ontstekingsreactie bij wonden • Wonden die je zelf mag behandelen • Ernstige wonden (wonden die door professionele hulp behandeld moeten worden) • Aanleggen van een dekverband voor een wond aan

1 2 3 4 5 6 7

Uitwendige wonden Bewegingsletsels Oogletsels Hitteletsels Koudeletsels Vergiftiging Elektriciteitsletsels

de vinger, arm/been, elleboog/knie, hand en voet • Aanleggen van een wondsnelverband • Behandeling van ernstige uitwendige wonden • Behandeling van doordringende buikwonden en borstletsel • Behandeling van brandwonden

1.1

Huid en slijmvliezen De huid die meer weegt dan elk ander orgaan, is de buitenste bekleding van de mens en het grootste orgaan. De huid heeft een aantal belangrijke functies. Bescherming De huid beschermt het lichaam tegen schadelijke invloeden van buiten (ziektekiemen en straling) en tegen uitdroging. Regelen van temperatuur De huid houdt het lichaam op temperatuur door bloeddoorstroming en zweetafscheiding. Gevoel De huid maakt contact met de omgeving en neemt druk, pijn en temperatuur waar met behulp van tastlichaampjes, pijn- en temperatuurszenuwen. Signaalfunctie Aan de huid zijn signalen af te lezen. Een bleek gelaat wijst op ziekte, koude of dreigende flauwte. Rood wijst op warmte, blauw op koude of benauwdheid. De huid is opgebouwd uit verschillende lagen. De buitenste laag heet de opperhuid. De opperhuid zorgt ervoor dat er nieuwe huidcellen groeien.

71


72

Samenvatting 1. Het lichaam kan verschillende soorten wonden oplopen. 2. Wonden die je zelf kunt behandelen zijn oppervlakkige snijwonden, schaafwonden, splinterwonden en eerstegraads brandwonden.

Letsel Ernstige uitwendige wonden (actieve bloedingen) • Verschijnselen Een wond (meestal aan ledematen, hoofd of hals) waaruit in korte tijd veel bloed komt (stootsgewijs of gelijkmatig)

Doel EHBO DOEN!

3. Wonden waarvoor je professionele hulp moet zoeken zijn diepe wonden, vuile wonden, ernstige bloedingen, doordringende buikwonden of borstletsels en tweedeen derdegraads brandwonden. 4. Brandwonden kunnen veel schade aanrichten en vergen speciale behandeling. 5. Help een slachtoffer van verbranding door eerst de oorzaak

• Bloedverlies stoppen of verminderen • Laat het slachtoffer bij voorkeur liggen • Stelp de bloeding door het gewonde lichaamsdeel omhoog te brengen • Oefen druk op de wond uit • Leg een snelverband aan of eventueel een wonddrukverband • Geef steun aan het gewonde lichaamsdeel • Zorg voor deskundige hulp, beoordeel op shock en stel de vitale functies veilig

Letsel 1e graads brandwond 2e graads brandwond 3e graads brandwond • De huid is rood, licht • De huid is grauwwit (vloeiDe huid is: Verschijnselen • Rood • Licht gezwollen • Pijnlijk

gezwollen en pijnlijk • De huid vertoont blaren

stoffen) of zwart (vuur) • De huid heeft de normale soepelheid verloren • De brandplek zelf is niet pijnlijk, de omgeving wel

Doel EHBO

• Pijn bestrijden en uitbreiding voorkomen

Uitbreiding en besmetting van de wond voorkomen; de genezing van de huid bevorderen


DOEN!

• Koel met water

• Koel met water • Dek af met metallineverband • Laat blaren altijd intact • Smeer niets op de wond, ook geen brandzalf • Zorg voor professionele hulp


Letsel

Verbranding van het oog

weg te nemen. Bedenk na het wegnemen van de oorzaak: ‘Eerst water, de rest komt later’ . 6. Koel de wonden van een slachtoffer van verbranding minstens 10 minuten. Smeer nooit brandzalf of andere middelen op brandwonden. 7. De regel van negen is een hulpmiddel bij het beoordelen hoeveel procent van het lichaamsoppervlak is verbrand. 8. Help een slachtoffer van verbrande luchtwegen in een zittende positie. 9. Spoel bij een verbranding van het oog zo snel mogelijk met water. 10. Verwijder eventueel kleding na contact met chemische stoffen en spoel minstens 30 minuten de huid met lauwwarm water.

overzicht UITWENDIGE WONDEN Letsel

Oppervlakkige snij- , schaafof splinterwonden

Diepe of vuile wonden

• De huid is beschadigd • Er is meestal bloed zichtbaar • Het slachtoffer heeft pijn

Doel EHBO DOEN!

Verschijnselen

89

Brandwonden door chemische stoffen

Verschijnselen • Pijn in het oog

Een brandwond als gevolg van aanraking met een chemische stof


Doel EHBO

Verergering voorkomen

Verdere besmetting, een infectie en verder bloedverlies voorkomen


De chemische stof verdunnen / verergering voorkomen

DOEN!

• Beoordeel de wond • Verwijder zo mogelijk een splinter met een pincet • Spoel de wond onder de kraan schoon • Dep de wond en de omgeving met een huidontsmettingsmiddel • Dek de wond steriel af of laat aan de lucht drogen

• Beoordeel de wond • Verwijder geen voorwerpen die uit de wond steken • Dek de wond steriel af • Geef zo nodig steun aan het gewonde lichaamsdeel • Zorg voor professionele hulp

• Laat het slachtoffer zo mogelijk gaan liggen • Houd het oog open of laat dit door een ander doen • Koel het oog minstens 10 minuten met zacht stromend lauwwarm water • Breng het slachtoffer naar een (oog)arts

• Verwijder de met de chemische stof doordrenkte kleding, gebruik hierbij altijd speciale handschoenen • Laat de schoenen uittrekken • Koel minstens 30 minuten met veel lauwwarm stromend water • Zorg dat de chemische stof zich niet over het lichaam verspreidt • Behandel wonden zoals brandwonden • Zorg voor professionele hulp

• Een rood oog • Tranend oog en toegeknepen oogleden • Verminderd gezichtsvermogen


90

Samenvatting 1. Het lichaam kan verschillende soorten wonden oplopen. 2. Wonden die je zelf kunt behandelen zijn oppervlakkige snijwonden, schaafwonden, splinterwonden en eerstegraads brandwonden.

Letsel Ernstige uitwendige wonden (actieve bloedingen) • Verschijnselen Een wond (meestal aan ledematen, hoofd of hals) waaruit in korte tijd veel bloed komt (stootsgewijs of gelijkmatig)

Doel EHBO DOEN!

3. Wonden waarvoor je professionele hulp moet zoeken zijn diepe wonden, vuile wonden, ernstige bloedingen, doordringende buikwonden of borstletsels en tweedeen derdegraads brandwonden. 4. Brandwonden kunnen veel schade aanrichten en vergen speciale behandeling. 5. Help een slachtoffer van verbranding door eerst de oorzaak

• Bloedverlies stoppen of verminderen • Laat het slachtoffer bij voorkeur liggen • Stelp de bloeding door het gewonde lichaamsdeel omhoog te brengen • Oefen druk op de wond uit • Leg een snelverband aan of eventueel een wonddrukverband • Geef steun aan het gewonde lichaamsdeel • Zorg voor deskundige hulp, beoordeel op shock en stel de vitale functies veilig

Letsel 1e graads brandwond 2e graads brandwond 3e graads brandwond • De huid is rood, licht • De huid is grauwwit (vloeiDe huid is: Verschijnselen • Rood • Licht gezwollen • Pijnlijk

gezwollen en pijnlijk • De huid vertoont blaren

stoffen) of zwart (vuur) • De huid heeft de normale soepelheid verloren • De brandplek zelf is niet pijnlijk, de omgeving wel

Doel EHBO

• Pijn bestrijden en uitbreiding voorkomen



DOEN!

• Koel met water



Letsel

Verbranding van het oog

weg te nemen. Bedenk na het wegnemen van de oorzaak: ‘Eerst water, de rest komt later’ . 6. Koel de wonden van een slachtoffer van verbranding minstens 10 minuten. Smeer nooit brandzalf of andere middelen op brandwonden. 7. De regel van negen is een hulpmiddel bij het beoordelen hoeveel procent van het lichaamsoppervlak is verbrand. 8. Help een slachtoffer van verbrande luchtwegen in een zittende positie. 9. Spoel bij een verbranding van het oog zo snel mogelijk met water. 10. Verwijder eventueel kleding na contact met chemische stoffen en spoel minstens 30 minuten de huid met lauwwarm water.

overzicht UITWENDIGE WONDEN Letsel

Oppervlakkige snij- , schaafof splinterwonden

Diepe of vuile wonden


Doel EHBO DOEN!

Verschijnselen

89

Brandwonden door chemische stoffen

Verschijnselen • Pijn in het oog

Een brandwond als gevolg van aanraking met een chemische stof


Doel EHBO

Verergering voorkomen



De chemische stof verdunnen / verergering voorkomen

DOEN!

• Beoordeel de wond • Verwijder zo mogelijk een splinter met een pincet • Spoel de wond onder de kraan schoon • Dep de wond en de omgeving met een huidontsmettingsmiddel • Dek de wond steriel af of laat aan de lucht drogen

• Beoordeel de wond • Verwijder geen voorwerpen die uit de wond steken • Dek de wond steriel af • Geef zo nodig steun aan het gewonde lichaamsdeel • Zorg voor professionele hulp

• Laat het slachtoffer zo mogelijk gaan liggen • Houd het oog open of laat dit door een ander doen • Koel het oog minstens 10 minuten met zacht stromend lauwwarm water • Breng het slachtoffer naar een (oog)arts

• Verwijder de met de chemische stof doordrenkte kleding, gebruik hierbij altijd speciale handschoenen • Laat de schoenen uittrekken • Koel minstens 30 minuten met veel lauwwarm stromend water • Zorg dat de chemische stof zich niet over het lichaam verspreidt • Behandel wonden zoals brandwonden • Zorg voor professionele hulp

• Een rood oog • Tranend oog en toegeknepen oogleden • Verminderd gezichtsvermogen


90

2

Bewegingsletsels

Met de romp wordt het lichaam zonder ledematen en hoofd bedoeld. Het grootste gedeelte van de organen bevindt zich in de romp: hart,

In dit hoofdstuk komt aan de orde:

longen, nieren, lever, gal, milt, alvleesklier, darmen en maag.

• Theorie over het botstelsel en het spierstelsel

De romp bestaat uit de wervelkolom, de borstkas, de schoudergordel

• Verstuikingen

en de bekkengordel. Tussen twee wervels ligt een tussenwervelschijf,

• Kneuzingen

die als schokbreker dient en bewegingen met de rug mogelijk maakt.

• Ontwrichtingen

Van boven naar beneden heeft het lichaam zeven nekwervels, 12

• Botbreuken

borstwervels en vijf lendewervels. Vervolgens komt het heiligbeen en

• De aanleg van een brede das en mitella

het staart- of stuitbeentje.

Het botstelsel

De bovenste twee nekwervels zijn bijzonder. De atlas is de bovenste:

Het menselijk botstelsel bestaat uit het skelet. Hieraan hechten zich

deze ondersteunt de schedel. De tweede nekwervel wordt axis of

spieren zodat de ledematen kunnen bewegen. Botten kunnen op

draaier genoemd. De atlas en draaier zijn veel beweeglijker dan de rest

verschillende manieren met elkaar verbonden zijn: door kraakbeen,

van de nekwervels en zorgen ervoor dat je ‘ja’ en ‘nee’ kunt knikken.

bindweefsel of ze zijn helemaal met elkaar vergroeid. Een voorbeeld van het laatste is de schedel die dus eigenlijk uit

De borstkas wordt door ribben en beenderen gevormd. De ribbenkast

meerdere botten bestaat.

maakt de ademhaling mogelijk en beschermt de longen en het hart. De borstkas bestaat uit twaalf borstwervels, twaalf paar ribben en

Het skelet is het hardste deel van het menselijk lichaam en blijft vaak

het borstbeen. Het borstbeen is een plat bot in het midden van de

tot lang na de dood intact.

borstkas. De sleutelbeenderen en een deel van de ribben zitten hieraan vast. De onderste twee paar ribben zijn zwevende ribben, omdat

De buitenkant van de botten is bekleed met botvlies. Botten zijn hard

zij alleen vastzitten aan de wervelkolom. Het borstbeen eindigt in

en weinig elastisch. Van binnen zijn botten gevuld met beenmerg,

het zwaardvormig uitsteeksel, dat kwetsbaar is en gemakkelijk kan

waarin bloedcellen worden aangemaakt. Bij oudere mensen neemt de

afbreken.

stevigheid en veerkracht van de botten af; hun botten worden broos en kunnen daarom makkelijker breken.

De schoudergordel bestaat aan weerszijden uit het sleutelbeen en het schouderblad en verbindt de armen met de rest van het lichaam.

Botten kunnen verschillende vormen hebben, zoals pijpvormig of Botstelsel

plat. De botten van je armen en benen zijn pijpvormig. Botten als het

De bekkengordel bestaat uit twee heupbeenderen en het heiligbeen

borstbeen, de heupbeenderen en het heiligbeen zijn plat.

en draagt de wervelkolom. De gordel vormt de verbinding van de romp met de benen. De heupbeenderen vormen samen met de

Kraakbeen is minder hard en stevig dan het bot, maar wel elastischer.

bovenbeenderen een gewricht.

Het zit bijvoorbeeld in je oorschelpen, puntje van je neus, de tussenwervelschijven, tussen de ribben en het borstbeen.

Een gewricht is de overgang tussen twee botten waarbij beweging mogelijk is. Twee botten passen op elkaar doordat het ene bot eindigt

De schedel is een geheel van verschillende botstructuren dat

in een gewrichtskop, en het andere in een gewrichtskom.

vorm geeft aan het hoofd. De schedel bestaat uit twee delen: de hersenschedel en de aangezichtsschedel. Alleen de onderkaak kan een aantal bewegingen maken om te kauwen, praten etc. De andere botten zijn onbeweeglijk met elkaar verbonden. De belangrijkste functie van de schedel is bescherming van de hersenen. 91


92

2

Bewegingsletsels

Met de romp wordt het lichaam zonder ledematen en hoofd bedoeld. Het grootste gedeelte van de organen bevindt zich in de romp: hart,

In dit hoofdstuk komt aan de orde:

longen, nieren, lever, gal, milt, alvleesklier, darmen en maag.

• Theorie over het botstelsel en het spierstelsel

De romp bestaat uit de wervelkolom, de borstkas, de schoudergordel

• Verstuikingen

en de bekkengordel. Tussen twee wervels ligt een tussenwervelschijf,

• Kneuzingen

die als schokbreker dient en bewegingen met de rug mogelijk maakt.

• Ontwrichtingen

Van boven naar beneden heeft het lichaam zeven nekwervels, 12

• Botbreuken

borstwervels en vijf lendewervels. Vervolgens komt het heiligbeen en

• De aanleg van een brede das en mitella

het staart- of stuitbeentje.

Het botstelsel

De bovenste twee nekwervels zijn bijzonder. De atlas is de bovenste:

Het menselijk botstelsel bestaat uit het skelet. Hieraan hechten zich

deze ondersteunt de schedel. De tweede nekwervel wordt axis of

spieren zodat de ledematen kunnen bewegen. Botten kunnen op

draaier genoemd. De atlas en draaier zijn veel beweeglijker dan de rest

verschillende manieren met elkaar verbonden zijn: door kraakbeen,

van de nekwervels en zorgen ervoor dat je ‘ja’ en ‘nee’ kunt knikken.

bindweefsel of ze zijn helemaal met elkaar vergroeid. Een voorbeeld van het laatste is de schedel die dus eigenlijk uit

De borstkas wordt door ribben en beenderen gevormd. De ribbenkast

meerdere botten bestaat.

maakt de ademhaling mogelijk en beschermt de longen en het hart. De borstkas bestaat uit twaalf borstwervels, twaalf paar ribben en

Het skelet is het hardste deel van het menselijk lichaam en blijft vaak

het borstbeen. Het borstbeen is een plat bot in het midden van de

tot lang na de dood intact.

borstkas. De sleutelbeenderen en een deel van de ribben zitten hieraan vast. De onderste twee paar ribben zijn zwevende ribben, omdat

De buitenkant van de botten is bekleed met botvlies. Botten zijn hard

zij alleen vastzitten aan de wervelkolom. Het borstbeen eindigt in

en weinig elastisch. Van binnen zijn botten gevuld met beenmerg,

het zwaardvormig uitsteeksel, dat kwetsbaar is en gemakkelijk kan

waarin bloedcellen worden aangemaakt. Bij oudere mensen neemt de

afbreken.

stevigheid en veerkracht van de botten af; hun botten worden broos en kunnen daarom makkelijker breken.

De schoudergordel bestaat aan weerszijden uit het sleutelbeen en het schouderblad en verbindt de armen met de rest van het lichaam.

Botten kunnen verschillende vormen hebben, zoals pijpvormig of Botstelsel

plat. De botten van je armen en benen zijn pijpvormig. Botten als het

De bekkengordel bestaat uit twee heupbeenderen en het heiligbeen

borstbeen, de heupbeenderen en het heiligbeen zijn plat.

en draagt de wervelkolom. De gordel vormt de verbinding van de romp met de benen. De heupbeenderen vormen samen met de

Kraakbeen is minder hard en stevig dan het bot, maar wel elastischer.

bovenbeenderen een gewricht.

Het zit bijvoorbeeld in je oorschelpen, puntje van je neus, de tussenwervelschijven, tussen de ribben en het borstbeen.

Een gewricht is de overgang tussen twee botten waarbij beweging mogelijk is. Twee botten passen op elkaar doordat het ene bot eindigt

De schedel is een geheel van verschillende botstructuren dat

in een gewrichtskop, en het andere in een gewrichtskom.

vorm geeft aan het hoofd. De schedel bestaat uit twee delen: de hersenschedel en de aangezichtsschedel. Alleen de onderkaak kan een aantal bewegingen maken om te kauwen, praten etc. De andere botten zijn onbeweeglijk met elkaar verbonden. De belangrijkste functie van de schedel is bescherming van de hersenen. 91


92

D Kleine ongevallen

1

KLEINE ONGEVALLEN In dit hoofdstuk komt aan de orde: • Bloedneus • Insectensteken • Tekenbeten • Kwallenbeten • Tand door de lip

1 Beten en steken 2 Tanden en lip 3 Neus en oor 4 Eikenprocessierups

• Voorwerp in de neus • Voorwerp in het oor • Uitgeslagen tand • Slangenbeten • Irritatie door eikenprocessierups Bij EHBO gaat het erom dat je mensen kunt helpen bij kleine en grotere ongemakken. In dit hoofdstuk komt een aantal kleine ongevallen aan de orde waarmee iedereen te maken kan krijgen. Een aantal van deze ongevallen kun je als hulpverlener zelf behandelen en voor andere is professionele hulp nodig.

1.1

Bloedneus Een bloedneus kan ineens ontstaan als gevolg van temperatuurwisselingen, inspanning, hard snuiten. Het kan ook het gevolg zijn van een klap of een botsing. Meestal heeft het slachtoffer geen pijn aan de neus als de bloedneus spontaan ontstaat. Een bloedneus

Als de neus na tien minuten nog steeds bloedt, is het verstandig om naar de huisarts te gaan. Ook als bij het dichtdrukken het slachtoffer het gevoel heeft dat het bloed achter in de keel blijft lopen, moet het slachtoffer naar de huisarts. De bloeding zit dan te hoog om effectief dichtgedrukt te kunnen worden. Neustampons mogen alleen gebruikt worden na toestemming van een arts. Er is kans op een verhoogde druk achter de oogbol.

bloedt altijd heel hevig vanwege de dunne bloedvaatjes in de neus.

Doen! Stel het slachtoffer gerust, laat hem zitten en een beetje vooroverbuigen. Laat hem een keer snuiten om eventuele stolsels te verwijderen. Knijp dan met je duim en wijsvinger de neus ongeveer tien minuten dicht of laat het slachtoffer dit zelf doen. Na tien minuten moet het bloeden gestopt zijn. Raad het slachtoffer aan zijn neus het eerste uur niet te snuiten. Als een bloedneus het gevolg is van een klap of botsing tegen het hoofd mag het slachtoffer zijn neus niet snuiten en moet het voor de zekerheid ook even naar de huisarts. Het is mogelijk dat door de klap meer beschadigd is geraakt. Als het slachtoffer bloedverdunners slikt, moet hij ook naar de huisarts.

131

EHBO Leren & Doen KLEINE ONGEVALLEN

132

D Kleine ongevallen

1

KLEINE ONGEVALLEN In dit hoofdstuk komt aan de orde: • Bloedneus • Insectensteken • Tekenbeten • Kwallenbeten • Tand door de lip

1 Beten en steken 2 Tanden en lip 3 Neus en oor 4 Eikenprocessierups

• Voorwerp in de neus • Voorwerp in het oor • Uitgeslagen tand • Slangenbeten • Irritatie door eikenprocessierups Bij EHBO gaat het erom dat je mensen kunt helpen bij kleine en grotere ongemakken. In dit hoofdstuk komt een aantal kleine ongevallen aan de orde waarmee iedereen te maken kan krijgen. Een aantal van deze ongevallen kun je als hulpverlener zelf behandelen en voor andere is professionele hulp nodig.

1.1

Bloedneus Een bloedneus kan ineens ontstaan als gevolg van temperatuurwisselingen, inspanning, hard snuiten. Het kan ook het gevolg zijn van een klap of een botsing. Meestal heeft het slachtoffer geen pijn aan de neus als de bloedneus spontaan ontstaat. Een bloedneus

Als de neus na tien minuten nog steeds bloedt, is het verstandig om naar de huisarts te gaan. Ook als bij het dichtdrukken het slachtoffer het gevoel heeft dat het bloed achter in de keel blijft lopen, moet het slachtoffer naar de huisarts. De bloeding zit dan te hoog om effectief dichtgedrukt te kunnen worden. Neustampons mogen alleen gebruikt worden na toestemming van een arts. Er is kans op een verhoogde druk achter de oogbol.

bloedt altijd heel hevig vanwege de dunne bloedvaatjes in de neus.

Doen! Stel het slachtoffer gerust, laat hem zitten en een beetje vooroverbuigen. Laat hem een keer snuiten om eventuele stolsels te verwijderen. Knijp dan met je duim en wijsvinger de neus ongeveer tien minuten dicht of laat het slachtoffer dit zelf doen. Na tien minuten moet het bloeden gestopt zijn. Raad het slachtoffer aan zijn neus het eerste uur niet te snuiten. Als een bloedneus het gevolg is van een klap of botsing tegen het hoofd mag het slachtoffer zijn neus niet snuiten en moet het voor de zekerheid ook even naar de huisarts. Het is mogelijk dat door de klap meer beschadigd is geraakt. Als het slachtoffer bloedverdunners slikt, moet hij ook naar de huisarts.

131


132

1.2

Insectenbeten Vooral in de zomer kan men last hebben van insecten zoals bijen, muggen en wespen. Bijen en wespen komen af op zoete geuren. Probeer niet in paniek te raken als zo’n beestje in de buurt komt, want daardoor kan hij zich aangevallen voelen en gaat hij juist eerder steken. De angel van een bij heeft weerhaakjes. De angel kan daarom

Probeer te voorkomen dat je door een teek wordt gebeten. Let goed op als je door bosachtig gebied wandelt en draag een lange broek en beschermende kleding. Controleer je lichaam op teken na het wandelen of werken in de tuin.

Teken zijn dikwijls onschuldig maar steeds meer teken zijn besmet met de ziekte van Lyme. Deze ziekte kunnen ze overbrengen. De eerste symptomen zijn zichtbaar rond de plek van de beet. Daar kan een rode uitslag ontstaan. Daarna kan het slachtoffer last hebben van griepachtige klachten als hoofdpijn, vermoeidheid en koorts. De ziekte van Lyme is in de beginfase goed te behandelen met antibiotica. In ernstige gevallen kan de ziekte leiden tot

achterblijven als de bij steekt. Een wesp kan meerdere keren steken;

gewrichtsklachten en verlammingen. De ziekte van Lyme is

een mug steekt niet, maar bijt.

niet overdraagbaar van mens op mens.

Bij een insectenbeet of –steek is het handig om het gif uit het lichaam

Doen!

te zuigen met een zuigpompje of gewoon met je mond. Dit kan de

Verwijder een teek zo snel mogelijk met een (teken)pincet. Probeer

gevolgen beperken.

het beestje met een draaiende beweging uit de huid te trekken.Volg de gebruiksaanwijzing van de pincet. Als de teek zich nog niet heeft

Doen!

vastgebeten, kan de teek ook met plakband of kleefpleister worden

Stel het slachtoffer gerust. Probeer een eventueel achtergebleven angel

verwijderd. Houd in de gaten of er in de weken na de beet een rode

te verwijderen en leg een natte doek op de plaats waar het slachtoffer

uitslag (kring) ontstaat rondom de beet. Raadpleeg in dat geval de

gestoken is. Dit verlicht de pijn.

huisarts.

Sommige mensen zijn allergisch voor insectenbeten. Vaak hebben zij een injectiepen bij zich waarmee ze de verschijnselen van de allergie enigszins kunnen tegengaan.

1.3

Ga in de volgende gevallen toch meteen naar de huisarts: • Als in korte tijd een dikke bult ontstaat op de plaats waar het slachtoffer gestoken is. • Als het slachtoffer allergische reacties vertoont, zoals vlekken of dikke oogleden. • Als het slachtoffer in zijn keel gestoken is. Hierdoor zwellen de luchtwegen op en dit kan ademhalingsproblemen veroorzaken.

Tekenbeten Een teek is een klein, bruinzwart, spinachtig insect. Teken kunnen niet springen of vliegen maar kruipen. Ze leven in struiken en hoog gras en houden van een vochtige omgeving. Ze zijn vooral actief tussen maart en november. Teken zoeken een gastheer waarbij ze

1.4

Kwallenbeten

Situatie ) op vakantie n zoontje Patrick (7 hu et m n zij e ijk een stranddag Peter en Mar het gezin maakt er en er we i oo m is t aan zee. He hoewel de jongen trick mee in zee en t van. Peter neemt Pa in paniek. Peter zie weest, raakt hij nu j hi jkt bli ar al vaker in zee is ge Da d. naar het stran uw ga on zo n zij dat en helpt een rode plek zijn onderbeen zit Op al. kw n ee or gebeten do t het om een Zij zegt Patrick da is. d er ite ïrr ge die behoorlijk urt of de jeuk zal dat het niet lang du el mogelijk naar kwallenbeet gaat en at met Patrick zo sn ga e ijk ar M . en rd minder wo bak met behoorlijk douche vult ze een het de strandtent. In de derbeen onder in ck dompelt zijn on heeft r uu lf warm water. Patri ha n ee Na t gelukkig snel af. water. De pijn neem r van. hij er geen last mee

bloed kunnen zuigen. Dat kan een mens of een dier zijn. 133


134

1.2

Insectenbeten Vooral in de zomer kan men last hebben van insecten zoals bijen, muggen en wespen. Bijen en wespen komen af op zoete geuren. Probeer niet in paniek te raken als zo’n beestje in de buurt komt, want daardoor kan hij zich aangevallen voelen en gaat hij juist eerder steken. De angel van een bij heeft weerhaakjes. De angel kan daarom

Probeer te voorkomen dat je door een teek wordt gebeten. Let goed op als je door bosachtig gebied wandelt en draag een lange broek en beschermende kleding. Controleer je lichaam op teken na het wandelen of werken in de tuin.

Teken zijn dikwijls onschuldig maar steeds meer teken zijn besmet met de ziekte van Lyme. Deze ziekte kunnen ze overbrengen. De eerste symptomen zijn zichtbaar rond de plek van de beet. Daar kan een rode uitslag ontstaan. Daarna kan het slachtoffer last hebben van griepachtige klachten als hoofdpijn, vermoeidheid en koorts. De ziekte van Lyme is in de beginfase goed te behandelen met antibiotica. In ernstige gevallen kan de ziekte leiden tot

achterblijven als de bij steekt. Een wesp kan meerdere keren steken;

gewrichtsklachten en verlammingen. De ziekte van Lyme is

een mug steekt niet, maar bijt.

niet overdraagbaar van mens op mens.

Bij een insectenbeet of –steek is het handig om het gif uit het lichaam

Doen!

te zuigen met een zuigpompje of gewoon met je mond. Dit kan de

Verwijder een teek zo snel mogelijk met een (teken)pincet. Probeer

gevolgen beperken.

het beestje met een draaiende beweging uit de huid te trekken.Volg de gebruiksaanwijzing van de pincet. Als de teek zich nog niet heeft

Doen!

vastgebeten, kan de teek ook met plakband of kleefpleister worden

Stel het slachtoffer gerust. Probeer een eventueel achtergebleven angel

verwijderd. Houd in de gaten of er in de weken na de beet een rode

te verwijderen en leg een natte doek op de plaats waar het slachtoffer

uitslag (kring) ontstaat rondom de beet. Raadpleeg in dat geval de

gestoken is. Dit verlicht de pijn.

huisarts.

Sommige mensen zijn allergisch voor insectenbeten. Vaak hebben zij een injectiepen bij zich waarmee ze de verschijnselen van de allergie enigszins kunnen tegengaan.

1.3

Ga in de volgende gevallen toch meteen naar de huisarts: • Als in korte tijd een dikke bult ontstaat op de plaats waar het slachtoffer gestoken is. • Als het slachtoffer allergische reacties vertoont, zoals vlekken of dikke oogleden. • Als het slachtoffer in zijn keel gestoken is. Hierdoor zwellen de luchtwegen op en dit kan ademhalingsproblemen veroorzaken.

Tekenbeten Een teek is een klein, bruinzwart, spinachtig insect. Teken kunnen niet springen of vliegen maar kruipen. Ze leven in struiken en hoog gras en houden van een vochtige omgeving. Ze zijn vooral actief tussen maart en november. Teken zoeken een gastheer waarbij ze

1.4

Kwallenbeten

Situatie ) op vakantie n zoontje Patrick (7 hu et m n zij e ijk een stranddag Peter en Mar het gezin maakt er en er we i oo m is t aan zee. He hoewel de jongen trick mee in zee en t van. Peter neemt Pa in paniek. Peter zie weest, raakt hij nu j hi jkt bli ar al vaker in zee is ge Da d. naar het stran uw ga on zo n zij dat en helpt een rode plek zijn onderbeen zit Op al. kw n ee or gebeten do t het om een Zij zegt Patrick da is. d er ite ïrr ge die behoorlijk urt of de jeuk zal dat het niet lang du el mogelijk naar kwallenbeet gaat en at met Patrick zo sn ga e ijk ar M . en rd minder wo bak met behoorlijk douche vult ze een het de strandtent. In de derbeen onder in ck dompelt zijn on heeft r uu lf warm water. Patri ha n ee Na t gelukkig snel af. water. De pijn neem r van. hij er geen last mee

bloed kunnen zuigen. Dat kan een mens of een dier zijn. 133


134

E Extra

1

Eerste Hulp aan kinderen In dit hoofdstuk komt aan de orde: • Verschillende levensfasen en ontwikkeling van kinderen • Het benaderen van kinderen bij hulpverlening • Maatregelen om de veiligheid van kinderen te vergroten • Kinderziekten • Kindermishandeling • Behandeling van verslikking

1 2 3 4 5 6

Eerste Hulp aan kinderen Eerste Hulp bij zwangerschap Eerste Hulp aan senioren Eerste Hulp aan stembandlozen Eerste Hulp bij evenementen Eerste Hulp bij alcohol en drugs

• Reanimatie bij kinderen • Behandeling van vergiftiging • Eerste Hulp bij verdrinking

1.1

Achtergrondinformatie Het behandelen van kinderen vergt een andere aanpak dan het behandelen van volwassenen. Bij kinderen moet rekening gehouden worden met de ontwikkelingsfase waarin het kind zich bevindt. Zij kunnen bijvoorbeeld niet altijd inschatten of er gevaar dreigt en stoppen vooral op jonge leeftijd van alles in hun mond. Sommige ziekten of aandoeningen komen alleen maar voor op de kinderleeftijd, wat extra alertheid van de hulpverlener vraagt. Kinderen in de leeftijdsgroep tussen één en zes jaar zijn het meest kwetsbaar. Vaak vinden ongevallen plaats in en om het huis.

1.2

Levensfasen en ontwikkelingen De zuigeling (0-1 jaar) Groei en ontwikkeling Na de geboorte past een kind zich snel aan zijn nieuwe leefomgeving aan. Het eerste jaar kenmerkt zich door een relatief snelle groei en diverse ontwikkelingsstappen. Het gewicht gaat in een jaar van ca. 3,5 naar 10 tot 11 kilogram. De grootte van het hoofd is in vergelijking met volwassenen opvallend: het maakt een vierde van de totale lichaamslengte uit. Bij een volwassene is dat een achtste. Ademhaling Baby’s hebben voornamelijk een buikademhaling en ademen met een frequentie van 30 tot 40 keer per minuut. Een open neus is van belang bij drinken uit de borst of de fles. Obstructie van de neus kan leiden tot benauwdheid.

141

EHBO Leren & Doen EXTRA

142

E Extra

1

Eerste Hulp aan kinderen In dit hoofdstuk komt aan de orde: • Verschillende levensfasen en ontwikkeling van kinderen • Het benaderen van kinderen bij hulpverlening • Maatregelen om de veiligheid van kinderen te vergroten • Kinderziekten • Kindermishandeling • Behandeling van verslikking

1 2 3 4 5 6

Eerste Hulp aan kinderen Eerste Hulp bij zwangerschap Eerste Hulp aan senioren Eerste Hulp aan stembandlozen Eerste Hulp bij evenementen Eerste Hulp bij alcohol en drugs

• Reanimatie bij kinderen • Behandeling van vergiftiging • Eerste Hulp bij verdrinking

1.1

Achtergrondinformatie Het behandelen van kinderen vergt een andere aanpak dan het behandelen van volwassenen. Bij kinderen moet rekening gehouden worden met de ontwikkelingsfase waarin het kind zich bevindt. Zij kunnen bijvoorbeeld niet altijd inschatten of er gevaar dreigt en stoppen vooral op jonge leeftijd van alles in hun mond. Sommige ziekten of aandoeningen komen alleen maar voor op de kinderleeftijd, wat extra alertheid van de hulpverlener vraagt. Kinderen in de leeftijdsgroep tussen één en zes jaar zijn het meest kwetsbaar. Vaak vinden ongevallen plaats in en om het huis.

1.2

Levensfasen en ontwikkelingen De zuigeling (0-1 jaar) Groei en ontwikkeling Na de geboorte past een kind zich snel aan zijn nieuwe leefomgeving aan. Het eerste jaar kenmerkt zich door een relatief snelle groei en diverse ontwikkelingsstappen. Het gewicht gaat in een jaar van ca. 3,5 naar 10 tot 11 kilogram. De grootte van het hoofd is in vergelijking met volwassenen opvallend: het maakt een vierde van de totale lichaamslengte uit. Bij een volwassene is dat een achtste. Ademhaling Baby’s hebben voornamelijk een buikademhaling en ademen met een frequentie van 30 tot 40 keer per minuut. Een open neus is van belang bij drinken uit de borst of de fles. Obstructie van de neus kan leiden tot benauwdheid.

141


142

Koorts

Kiespijn

Als de lichaamstemperatuur hoger is dan 38˚ Celsius, is er sprake van

Als zijn tanden doorkomen, kan een baby daar soms wat last

koorts; bij meer dan 40 graden van hoge koorts. Als een kind koorts

van hebben. Het is dan onrustig en heeft soms licht verhoogde

heeft, voelt het warm en zweterig aan. Het kan hoofdpijn hebben en

temperatuur.

klappertanden.

Doen!

Doen! Met een gekoeld kompres, een koude bijtring of druppeltjes van de

Als het kind ziek is bij de koorts, laat het dan in een comfortabele

drogist kun je de pijn verlichten. Een ouder kind dat last heeft van

houding liggen en leg eventueel een nat washandje op zijn voorhoofd.

hevig kloppende kiespijn, moet zo snel mogelijk naar de tandarts.

Ook kun je een koortsverlagend middel geven om de koorts te laten

Meestal wijzen deze symptomen op een ontsteking.

dalen. Houd er rekening mee dat het kind daarna niet meteen beter is, ook al voelt hij zich misschien weer goed door de medicatie.

Hoofdpijn Kinderen geven vaak pas laat aan dat ze last hebben van hoofdpijn.

Koortsstuipen Sommige kinderen reageren op een snelle temperatuursstijging met

Doen!

koortsstuipen. Het kind maakt schokkende bewegingen met delen van

Troostende woorden kunnen een hoop doen. Als de pijn aanhoudt

het lichaam of het hele lichaam, rolt met zijn ogen, trekt wit weg en

kun je het kind op een rustige plek laten liggen, uit de buurt van

is niet aanspreekbaar. Dit ziet er misschien angstaanjagend uit, maar

beeld en geluid.

meestal treedt geen blijvend letsel op. De stuip duurt ongeveer vijf minuten, waarna het kind meestal in een diepe slaap valt.

Oorpijn Oorpijn kan veel overlast veroorzaken. Kinderen worden er hangerig

Doen!

van. Als een baby niet op een bepaalde zij wil liggen, kan dat op

Zorg dat het kind zich niet kan bezeren en leg een kussen onder zijn

oorpijn wijzen. Bij een oorontsteking is er meestal de combinatie van

hoofd. Houd zijn ademhaling in de gaten en leg hem na de stuip in

oorpijn en koorts, vaak is het kind dan verkouden.

de stabiele zijligging. Schakel professionele hulp in bij aanhoudende stuipen of verstoorde ademhaling.

Doen! Leg het kind in een comfortabele positie, op het gezonde oor, en geef

Misselijkheid en braken Voor een kind dat misselijk is, kun je weinig doen. Soms kan braken

het een pijnstiller. Waarschuw een arts als de oorpijn heel lang blijft aanhouden.

verlichting brengen. Een warme kruik kan ook fijn zijn. Schakel de huisarts in als de misselijkheid na enkele uren nog niet is gezakt.

Een snelle luchtdrukverandering, zoals bij het opstijgen van een vliegtuig of het rijden door een tunnel, kan ook oorpijn veroorzaken.

Doen! Een brakende baby kun je het best voorover houden, zodat het

Laat het kind zijn neus dichtknijpen en doen alsof hij zijn neus zachtjes snuit. Zuigen op een snoepje kan ook helpen.

braaksel kan wegvloeien. Laat een kind dat moet braken voorover buigen en geef hem een kom of plastic zak. Vooral bij baby´s en jonge kinderen bestaat de kans dat ze uitdrogen. Als een kind niet meer plast, suf is of aanhoudend braakt en diarree heeft, raadpleeg dan de huisarts.

147


148

Koorts

Kiespijn

Als de lichaamstemperatuur hoger is dan 38˚ Celsius, is er sprake van

Als zijn tanden doorkomen, kan een baby daar soms wat last

koorts; bij meer dan 40 graden van hoge koorts. Als een kind koorts

van hebben. Het is dan onrustig en heeft soms licht verhoogde

heeft, voelt het warm en zweterig aan. Het kan hoofdpijn hebben en

temperatuur.

klappertanden.

Doen!

Doen! Met een gekoeld kompres, een koude bijtring of druppeltjes van de

Als het kind ziek is bij de koorts, laat het dan in een comfortabele

drogist kun je de pijn verlichten. Een ouder kind dat last heeft van

houding liggen en leg eventueel een nat washandje op zijn voorhoofd.

hevig kloppende kiespijn, moet zo snel mogelijk naar de tandarts.

Ook kun je een koortsverlagend middel geven om de koorts te laten

Meestal wijzen deze symptomen op een ontsteking.

dalen. Houd er rekening mee dat het kind daarna niet meteen beter is, ook al voelt hij zich misschien weer goed door de medicatie.

Hoofdpijn Kinderen geven vaak pas laat aan dat ze last hebben van hoofdpijn.

Koortsstuipen Sommige kinderen reageren op een snelle temperatuursstijging met

Doen!

koortsstuipen. Het kind maakt schokkende bewegingen met delen van

Troostende woorden kunnen een hoop doen. Als de pijn aanhoudt

het lichaam of het hele lichaam, rolt met zijn ogen, trekt wit weg en

kun je het kind op een rustige plek laten liggen, uit de buurt van

is niet aanspreekbaar. Dit ziet er misschien angstaanjagend uit, maar

beeld en geluid.

meestal treedt geen blijvend letsel op. De stuip duurt ongeveer vijf minuten, waarna het kind meestal in een diepe slaap valt.

Oorpijn Oorpijn kan veel overlast veroorzaken. Kinderen worden er hangerig

Doen!

van. Als een baby niet op een bepaalde zij wil liggen, kan dat op

Zorg dat het kind zich niet kan bezeren en leg een kussen onder zijn

oorpijn wijzen. Bij een oorontsteking is er meestal de combinatie van

hoofd. Houd zijn ademhaling in de gaten en leg hem na de stuip in

oorpijn en koorts, vaak is het kind dan verkouden.

de stabiele zijligging. Schakel professionele hulp in bij aanhoudende stuipen of verstoorde ademhaling.

Doen! Leg het kind in een comfortabele positie, op het gezonde oor, en geef

Misselijkheid en braken Voor een kind dat misselijk is, kun je weinig doen. Soms kan braken

het een pijnstiller. Waarschuw een arts als de oorpijn heel lang blijft aanhouden.

verlichting brengen. Een warme kruik kan ook fijn zijn. Schakel de huisarts in als de misselijkheid na enkele uren nog niet is gezakt.

Een snelle luchtdrukverandering, zoals bij het opstijgen van een vliegtuig of het rijden door een tunnel, kan ook oorpijn veroorzaken.

Doen! Een brakende baby kun je het best voorover houden, zodat het

Laat het kind zijn neus dichtknijpen en doen alsof hij zijn neus zachtjes snuit. Zuigen op een snoepje kan ook helpen.

braaksel kan wegvloeien. Laat een kind dat moet braken voorover buigen en geef hem een kom of plastic zak. Vooral bij baby´s en jonge kinderen bestaat de kans dat ze uitdrogen. Als een kind niet meer plast, suf is of aanhoudend braakt en diarree heeft, raadpleeg dan de huisarts.

147


148

EHBO LEREN & DOEN Iedereen vindt eerstehulp belangrijk. Niet toekijken, maar dóen als de nood aan de man of vrouw is. EHBO Leren & Doen is geschreven voor iedereen die meer wil weten van eerste hulp en wil handelen als de situatie daarom vraagt. Dit boek biedt de leerstof die nodig is om het diploma Eerste Hulp te behalen, inclusief het werken met de AED volgens de eindtermen van het Oranje Kruis. Ook de jongste richtlijnen voor reanimatie worden - uiteraard - gevolgd. EHBO Leren & Doen biedt méér dan voor het behalen van het diploma Eerste Hulp nodig is. Met EHBO aan kinderen, EHBO bij zwangerschap, EHBO aan senioren, EHBO tijdens evenementen en EHBO bij overmatig gebruik van alcohol en drugs komen verschillende levensfasen en situaties aan bod. EHBO Leren & Doen is daarmee zonder meer compleet. Aan dit boek is zowel door medici als door praktijkdeskundigen meegewerkt. Kennen, kunnen en weten staan centraal. Daarom gaat het het bij hulpverlening. Deze drieslag komt in dit boek goed tot uitdrukking. Alle hoofdstukken zijn zelfdragend, dat wil zeggen dat informatie, handelen en kennis over beschreven situaties altijd in één hoofdstuk staan. Dat geeft structuur, voorkomt onnodig zoeken of telkens heen en weer bladeren. EHBO Leren & Doen is overzichtelijk en logisch ingedeeld. De vormgeving, foto’s en illustraties maken het boek voor iedereen toegankelijk. Tegen geringe vergoeding is een CD met lespresentaties en tientallen foto’s en illustraties beschikbaar.

Het nieuwe praktijkboek

Het nieuwe praktijkboek

Recommend Documents