Het Motilisme 1
Aanleiding en vraagstelling
Vanaf 2007 hebben wij er al last van. Het is het sleutelwoord voor een gemeenschappelijk probleem: de crisis! De bouwsector heeft het zwaar. In tegenstelling tot het huidig klimaat waren de voorgaande jaren onze sector goed gezind. Aan financiële ruimte geen gebrek. Nu is die welvaart tot stilstand gekomen en wil ‘de markt’ niet meer ‘bewegen’. We staan weer met beide benen op de grond. De vraag is: wat gaan we doen...?! Er is zichtbaar behoefte in ‘de markt’ aan nieuwe impulsen. Oplossingen voor hedendaagse opgaven die weer licht brengen aan de horizon. Een goed signaal, omdat we open lijken te staan voor nieuwe ideeën; ons minder blindstaren op voorspoed op korte termijn; welvaart is prima, maar heeft niet zelden óók een vernauwend perspectief tot gevolg...! Wij houden ons al geruime tijd bezig met dit vraagstuk van hoe we ‘de markt’ weer in ‘beweging’ krijgen en vooral ook houden. Bij aanvang hebben wij onszelf afgevraagd waar zo'n zoektocht moet beginnen? Op welk schaalniveau moet een gedachtegoed inhaken? Dit met de wetenschap dat er niet zoiets bestaat als één enkele oplossing. De wereld is immers continu in beweging, processen zijn dynamisch, acties veroorzaken reacties. Zo zien we bijvoorbeeld dat na een tijd van ‘top-down’ functioneren partijen zich nu richten op ‘bottom-up’ strategieën. Een logische ontwikkeling, maar levert het ons óók de juiste inzichten waarmee we anticiperen op vraagstukken in de toekomst?! De financiële 'meltdown' die voor velen onverwacht kwam en als een verwoestende oorkaan alles wat niet stevig genoeg geworteld zit omver blaast, is natuurlijk problematisch. Het zou kortzichtig zijn de impact ervan te ontkennen. Maar het is voor ons mede aanleiding te onderkennen dat we blijkbaar erg aankelijk zijn van dit financiële klimaat en dat er maar een beperkt vermogen is om op veranderingen in te spelen. Ons inziens schuilt hierin een belangrijk deel van het probleem; het onvermogen om te gaan met een veranderende conjunctuur. M.a.w. het probleem zit niet per se in ‘de zware zeegang’ (het kan altijd spoken op zee!) maar in het ‘te lichte bootje’ waar we mee rondvaren! Willen we veranderingen nu en in de toekomst het hoofd bieden, dan begint het vraagstuk voor een alternatieve zienswijze, een die nieuwe impulsen geeft en mogelijk ‘de markt’ weer in beweging zet en houdt, bij de vraag hoe wij als gemeenschap ‘ons schip’ steviger bouwen. Hoe wij hiervoor met elkaar de krachten bundelen. Zodat dit 'nieuwe schip' beter bestand is tegen ‘slecht weer’. Dit voor de crisis nu, maar ook voor ‘weersveranderingen’ in de toekomst. Sinds de tijd dat de ontwikkeling van ruimte en bouwwerken het domein is van ‘experts’, in plaats van het natuurlijk gevolg van een collectief en intuïtief bewustzijn (lees: Rudowsky), zou je kunnen zeggen dat er bij ieder project sprake is van meer of minder balans tussen twee krachtenvelden: één die ruimte en bouwwerken als doel beschouwt (bouwkunst) en één die ruimte en bouwwerken als middel ziet (handel). Het eerste veld draagt het belang van de gemeenschap die in deze ruimte en gebouwen moet leven, met op papier als ‘expert’ de architect of stedenbouwer. Daarbij staat als Pagina 1 van 6 Droombronnen en Land van Nooitgedacht zijn initiatieven van Queeste Architecten, Den Haag © 2014 | www.droombronnen.nl | www.landgoedmariaburg.nl
kernwaarde op de voorgrond te komen tot werken met een optimale (leef)kwaliteit. Het tweede krachtenveld is het domein van de handelaren. Zij dragen het belang om te komen tot werken met een optimaal rendement. Essentieel om ons hierbij te realiseren is:
Elk project kent altijd beide krachtenvelden en hun vertegenwoordigers in meer of mindere mate. Er is altijd sprake van behoefte aan kwaliteit en een noodzaak tot rendement. Beide belangen hebben ook nut en een bestaansrecht hetgeen wat ons betreft niet ter discussie staat! Wel staat ter discussie de mate waarin deze krachtenvelden zich tot elkaar verhouden. Als het goed is houden de krachtenvelden elkaar in balans. In het beste geval levert deze balans hoge kwaliteit met een goed rendement: iedereen blij! In de mindere gevallen tonen projecten een hoge kwaliteit met een slecht rendement of andersom; een lage kwaliteit met een hoog rendement. Als er geen balans is (het project is onbetaalbaar of onleeaar), komt het project niet tot ontwikkeling. Het project is dan niet ‘levensvatbaar’, waarbij levensvatbaarheid gezien moet worden als de resultante van een weging van alle voorwaarden, behorend bij zowel kwaliteit als rendement, die nodig zijn om een project tot ontwikkeling te brengen. Nu is het voorstelbaar dat wanneer er een maatschappelijke context is waarin één van de krachtenvelden ‘de wind mee heeft’ (bijvoorbeeld tijdens een economische hoog-conjunctuur) de benodigde balans tussen kwaliteit en rendement makkelijker te realiseren is dan midden in een crisis. Immers, er zijn voldoende middelen aanwezig om een voor ‘de markt’ (van dat moment) passende kwaliteit te realiseren met behoudt van een goed rendement. We kunnen het ons gemakkelijk(er) permitteren meer te investeren... Wanneer deze ‘luxe’ echter wegvalt lijkt het er op dat we andere voorwaarden en middelen moeten hanteren om toch tot een balans te komen. Wat nu deze voorwaarden en middelen zijn is de vraag geweest die wij onszelf gesteld hebben. 2
Voorwaarden en middelen
Om antwoorden hierop te vinden hebben we de afgelopen jaren ingezoomd op belangrijke vertegenwoordigers van de twee krachtenvelden: de architect en de handelaar. Zij staan weliswaar voor maar een deel van de daadwerkelijke spelers in de 'markt', maar kunnen beschouwd worden als 'oorspronkelijk' en 'archetypisch'. Waar het ons nu om gaat is het benoemen van oorzaken (los dus van de financiële crisis) waardoor het evenwicht tussen beide zo onder druk staat en een goede balans steeds moeizamer tot stand komt. Met als doel om de twee krachtenvelden (met hun vertegenwoordigers) dichter bij elkaar te brengen. Zo te kijken of er voedingsbodem bestaat voor een verhouding met een meer 'stabiel karakter' waarin het bundelen van krachten mogelijk kan leiden tot een meer 'zeewaardig vaartuig'. Gezien de context van dit schrijven gaat het te ver om hier toe te lichten waar wij deze voorwaarden zien om tot deze betere balans te komen vanuit oorzaken, aanleidingen, 'gebreken' (als je hiervan mag spreken) en mogelijke oplossingen. Waar aanpassingen bij zowel de architect als handelaar kunnen leiden tot een betere verdeling van onderling 'gewicht' en 'positie'. Het betreffen namelijk thema's die hun wortels hebben in een sociaal maatschappelijke discussie die niet in lijn liggen met het meer concrete karakter van de projecten waarvoor wij het motilisme ontwikkeld hebben. Indien Pagina 2 van 6 Droombronnen en Land van Nooitgedacht zijn initiatieven van Queeste Architecten, Den Haag © 2014 | www.droombronnen.nl | www.landgoedmariaburg.nl
gewenst kan deze informatie apart worden opgevraagd via het contactmenu op onze website www.droombronnen.nl. Naast voorwaarden gaat het ook om middelen. Middelen die direct toepasbaar zijn bij het ontwikkelen projecten. Middelen, omdat veranderingen in (ver)houdingen alleen niet voldoende zijn. Het zal nodig zijn om aan een nieuw evenwicht 'vaste grond' te geven waarmee het evenwicht ook stand houdt. Nieuwe (ver)houdingen vragen om nieuwe werkwijzen en instrumenten (= werkveld). Voordat we ons werkveld hierna verder toelichten willen we vooraf een drietal eigenschappen voorop stellen die bij aanvang van het ontwikkelingsproces een sterke invloed hebben gehad op de vorming ervan. 3
Eigenschappen nieuw werkveld
3.1 Stimuleren in plaats van sturen Wat we ook ondernemen, 'per direct het roer helemaal omgooien' lijkt ons een utopische gedachte. Het op een iteratieve wijze stimuleren van 'de markt' (ons ‘organisme’), zodat deze op basis van eigen kracht weer herstelt, lijkt meer opportuun dan een nieuwe 'Top-Down-revolutie'. Daarbij denken wij aan een methode die te vergelijken is met het toepassen van acupunctuur:
Een organisme wordt op specifieke wijze gestimuleerd door het strategisch plaatsen van roestvrijstalen naalden. Vanuit de kwaliteiten van het organisme zelf ontstaat ‘herstel'.
Pagina 3 van 6 Droombronnen en Land van Nooitgedacht zijn initiatieven van Queeste Architecten, Den Haag © 2014 | www.droombronnen.nl | www.landgoedmariaburg.nl
Ons werkveld hebben wij analoog aan deze 'geneeskunst' willen ontwikkelen. Passend bij onze overtuiging dat 'de markt' (het 'organisme’) wel wil bewegen, maar dit niet kan omdat er blijkbaar 'blokkades' zijn die niet door de 'krachtenvelden' kunnen worden overwonnen. De 'energie' weer laten stromen kan daarbij een gezamenlijke opgave zijn die beide krachtenvelden (bouwkunst en -handel) bindt; het evenwicht bewaart. 3.2 Werken vanuit motiele kernen De vraag is hoe 'acupunctuur' kan worden vertaald naar een werkmethodiek binnen de ontwikkeling van ruimte en bouwwerken. Wat vraagt dit voor proces en instrumenten? Hiervoor willen we het begrip 'motiliteit' op de voorgrond plaatsen. Een term uit de biologie waarmee het vermogen van een ééncellig of eenvoudig meercellig organisme tot het op eigen kracht omzetten van energie in arbeid wordt aangeduid. Met andere woorden, het vermogen om 'spontaan' te bewegen. Nu is het onze overtuiging dat 'de markt’ per definitie motiel is en uit soortgelijke 'kernen' bestaat. Wij noemen deze 'motiele kernen'. Zij vormen 'bronnen' van waaruit een 'organisme' spontaan in beweging kan komen. In de lijn van acupunctuur hebben wij een methode ontwikkeld waarmee wij op zoek gaan naar deze 'Motiele kernen' om hen door middel van stimulansen ((stimuleren van het collectief, intuïtief) bewustzijn en bieden van bewegingsruimte) te activeren. Samenvattend dus te werken vanuit de overtuiging dat onze ‘markt’ uit motiele delen bestaat en te proberen deze spontaan te laten bewegen door te helpen middels het versterken van een bewustzijn en het geven van bewegingsruimte. 3.3 Geen plan- maar procesontwikkeling Van bovenstaande stimulansen vormt de eerste de grootste uitdaging. Want wanneer we de gemeenschap over de waarden van zijn omgeving een (collectief, intuïtief) bewustzijn willen laten ontwikkelen, dan zullen de twee krachtenvelden hen daarbij moeten helpen. Het betreft hier het ontwikkelen van een besef van wat de vragen kunnen zijn die je jezelf of anderen mag stellen in relatie tot de mogelijkheden die bestaan. Het inzicht dat randvoorwaarden (begrenzingen) soms niet 'in beton gegoten zijn'. Dat er meer achter de horizon schuilt dan wij doorgaans op het netvlies hebben... Kortom; dat er bruggen bestaan of gebouwd kunnen worden tussen 'droom en realiteit'! Dit vraagt om af te stappen van het zogenaamde 'handel drijven' met onze leefruimte vanuit vaste toekomstbeelden (ankers); het verkopen van ruimte en bouwwerken als 'producten'. Het stuurt aan op ontwikkelingen waarbij het 'statisch plan-ontwikkelen' verschuift richting het meer 'dynamisch proces-ontwikkelen'. Met de handelaar minder als bestuurder (iemand die aan het roer zit), maar meer als navigator (iemand die de route(s) kent) en daarmee aanspraak doet op het vermogen van de handelaar om koers en positie te beoordelen. En de architect minder als vormgever, maar meer als 'Motielist' (iemand die gespecialiseerd is in het vinden en tonen van 'bewegingsruimte'). Een bijkomend voordeel van deze nieuwe 'eigenschappen' is dat een alliantie tussen de krachtenvelden mogelijk lijkt binnen een nieuw werkveld. In plaats van de noodzaak tot 'oppositie' door een verschil in belangen geeft het aanleiding tot 'samenwerking met een wederzijds voordeel' (symbiose). Het is immers een gemeenschappelijk belang om samen de juiste vragen te formuleren Pagina 4 van 6 Droombronnen en Land van Nooitgedacht zijn initiatieven van Queeste Architecten, Den Haag © 2014 | www.droombronnen.nl | www.landgoedmariaburg.nl
(= basis voor begrip en draagvlak) en de bewegingsruimte (= ruimte voor oplossingen) maximaal te benutten. Wellicht maakt dit het balanceren in de toekomst zelfs overbodig!? 4
Het Motilisme
Vanuit een vogelvlucht geven de volgende stellingen de 'logica' weer van het nieuwe werkveld waarop ons gedachtegoed teruggrijpt: • • •
•
Wij zien de meest bestendige ontwikkeling daar waar draagvlak voor bestaat binnen de gemeenschap en perspectieven zich ontwikkelen vanuit een collectief intuïtief bewustzijn. Dergelijke ontwikkelingen zijn gebaad bij een betere balans tussen de krachtenvelden bouwkunst en handel. Voor die betere balans zijn aanpassingen nodig op de wijze waarop de vertegenwoordigers van deze krachtenvelden functioneren. Een herverkaveling van de onderlinge verhoudingen in ‘gewicht’ en ‘positie’. (aanvraag via: www.droombronnen.nl) Daarbij is er een alternatief werkmethodiek (zie Diagnose op: www.droombronnen.nl) nodig om de nieuwe balans in stand te kunnen houden, te cultiveren.
Ons werkveld noemen wij het ‘motilisme’. Het heeft als uitgangspunt dat de ‘markt’ uit ‘motiele kernen’ bestaat die spontaan in beweging kunnen komen mits er hulp geboden wordt bij het vormen van meer (collectief, intuïtief) bewustzijn en het vinden van voldoende bewegingsruimte. Het werkveld stimuleert de zoektocht naar een ruimere horizon. Wil het draagvlak binnen een gemeenschap vergroten door te stoppen met de verkoop van ‘producten’ en in plaats daarvan (gelijk acupunctuur) eerst blokkades op te heffen zodat de energie weer kan stromen en het de gemeenschap (het 'organisme) vanuit eigen kracht in beweging komt. Niet sturen vanuit onze eigen interpretatie van doelgroepen, maar stimuleren van motiele kernen. Eigenschappen van het Motilisme zijn: • • •
stimuleren in plaats van sturen (zie par. 1.3.1) werken vanuit motiele kernen (zie par. 1.3.2) geen plan- maar procesontwikkeling (zie par. 1.3.3)
Dit nieuwe werkveld staat ten dienste van meer balans tussen de krachtenvelden bouwkunst en -handel (A). Vanuit een eigentijdse visie op de sociaal maatschappelijke en economische relevantie ervan, worden door ons aanpassingen voorgesteld in de wijze waarop beide krachtenvelden zich ‘gedragen’ en t.o.v. elkaar ‘verhouden’ (B). Ons doel is om middels een werkmethodiek (Diagnose zie par. 2.2) vanuit draagvlak meer bestendige ontwikkelingen te stimuleren; samen met de gemeenschap perspectieven te vormen vanuit een appèl aan het collectief intuïtief bewustzijn van de gemeenschap en het geven/tonen van bewegingsruimte (C). Onze stelling is dat hedendaagse ‘experts’ (bouwkunst en -handel) meer een gezamenlijk ambitie moeten cultiveren om dit bewustzijn te stimuleren. Dit door in plaats van te bepalen wat mag of moet, de gemeenschap bewuster te maken van wat nodig en mogelijk is. De grondslag waarop wij deze methode bouwen zijn de dromen die mensen met zich meedragen; de meest krachtige impuls om in beweging te komen! (D) Pagina 5 van 6 Droombronnen en Land van Nooitgedacht zijn initiatieven van Queeste Architecten, Den Haag © 2014 | www.droombronnen.nl | www.landgoedmariaburg.nl
Schematische weergave Motilisme
A. Werkveld voor een betere balans
B. Herstel 'gewicht' en 'positie'
C. Diagnose als methodiek
D. Droom(bronnen) als grondslag
Pagina 6 van 6 Droombronnen en Land van Nooitgedacht zijn initiatieven van Queeste Architecten, Den Haag © 2014 | www.droombronnen.nl | www.landgoedmariaburg.nl
