Het leven leren De theorie en visie achter het levO lesmateriaal
Waar gaat kaderdocument “Het leven leren” (2003) over? • De levensbeschouwelijke ontwikkeling èn beroepsethische vorming van onderwijsdeelnemers in het beroepsonderwijs en educatie. • Centrale levO competentie: “De deelnemer kan, in de ontmoeting, omgaan met –de relatie tussen- levensbeschouwing, basiservaringen en ethiek”
Basiservaringen van Henk Vroom (Vml. Hoogleraar VU Amsterdam) • De eindigheid van het bestaan (afscheid nemen) • De menselijke verantwoordelijkheid en het menselijk falen • Het ontvangen van inzicht • Het kwaad en het lijden • De beleving van het goede (geluk, vrede, welvaart, zin)
Jongeren van nu ervaren: • Een veelheid aan levensbeschouwingen • Een door de “rede” gedomineerde samenleving • Veel informatie, daardoor gefragmenteerd zijn (veelheid aan gedachten, verlangens, gevoel) • Weinig besef van verleden en weinig zicht op morgen en toekomst • Individualiteit: vrijheid, maar ook alles zelf moeten bepalen, kiezen, beslissen, verantwoorden
Chr. Onderwijs wordt uitgedaagd om: • Ervaringen van jongeren te ordenen, met hen na te denken over levensontwerp waar hij/zij zich gelukkig bij voelt • Een thuis te bieden, warmte van een gemeenschap • Met jongeren na te denken over wat vrijheid (om, van, voor) precies is • Op een eigentijdse manier in gesprek te blijven met jongeren over traditie en bijbel
LevO = zorg voor het hart • Begeleiding van professionele en persoonlijke ontwikkeling van jongeren • In de begeleiding aandacht voor relatie tussen zingeving, inspiratie, beroepsethiek en professionaliteit • Niet alleen arbeidzame burger afleveren, maar ook bezig zijn met “menswording”. • Niet alleen bezig zijn met cultuuroverdracht, maar ook cultuurkritiek en cultuurvernieuwing • LevO is niet alleen een vak, maar ook een visie!
Omgaan met levensbeschouwing, basiservaringen en ethiek is: • Deelnemers hebben kennis van levensbeschouwingen, basiservaringen, moraal en ethiek • Deelnemers leren ervaringen uit te drukken (in woorden, symbolen, rituelen, beelden) • Deelnemers leren respectvol en open communiceren • Deelnemers leren reflecteren
“Ontmoeting” binnen levO betekent: • Drie relatievelden: 1. De ontmoeting met jezelf, het gesprek met jezelf 2. De relatie met de ander(en) 3. De relatie met de natuur en de cultuur, de dieren en de dingen 4. In bovenstaande drie kan ook iets “oplichten” van een relatie met God (of “het Geheim”)
Waarom jongeren(chr.) verhalen aanbieden? • Basiservaringen zijn niet alleen van nu, maar ook van toen. Verhalen kunnen antwoorden en betekenis bieden, of juist een “tegenover” zijn • Niet alleen over godsdiensten (ervaringen en activiteiten van anderen) leren, maar ook van godsdiensten leren: Verhalen bieden herkenning, taal, symbolen, rituelen.
Voorwaarde om met jongeren aan de slag te gaan met verhalen en basiservaringen: • Pedagogische relatie • Pedagogisch veilige context • Deelnemer voelt zich gekend
Wat is spiritualiteit (in levO-context)? • Houding die uit hart van mens opkomt vanuit het besef “dat er meer is”. • Beweging vanuit het hart naar het spreken en handelen: zichtbaar worden van de “drives”. • Hart= gedachte, gevoel en wil, èn de plaats waar het Transcendente, God, ervaren wordt • Niet fysiek, niet rationeel. Wel dynamisch en een energiebron. Het “heilige” in het “gewone”. • Overstijgt meetbaarheid en controleerbaarheid van het onderwijs. • Schouwen*: stilstaan - geraakt worden - gezicht tonen in beweging komen (* Martin Buber)
Spirituele wegen en basiswoorden: • 1. Via Positiva: zich verwonderen, verheugen, verlichten, groeien in, zich tegoed doen aan • 2. Via Negativa: Verbijsterd zijn, duisternis, stilte, lijden, loslaten • 3. Via Creativa: Verbeelden, geboren laten worden, creativiteit, wekken • 4. Via Transformativa: werken aan verwachting, hoop, hartstocht, gerechtigheid en heelheid, het leven vieren
Spiritualiteit didactisch: • • • •
Aandacht geven, stilstaan bij ervaringen (+ en-) Ritualiseren (persoonlijk en in school) Symboliseren (uiting van spiritualiteit) (Bijbelse) verhalen vertellen van verwondering en verbijstering • Vormgeven: samen creatief bezig zijn, kunst leren verstaan • Recht doen: toepassen van (bijbelse) begrip “gerechtigheid” in school en samenleving
Leraar = smoeltonend inspirator! • Zichtbaar maken van je “drives”, je motor, als onderwijsgevende • Zichtbaar maken van je sturende waarden, verhalen, symbolen in je professionaliteit èn mens-zijn • = Zeer belangrijk voor levensbeschouwelijke en morele ontwikkeling van jongeren • Zònder de pretentie te hebben dat jouw inspiratie ook inspiratie van leerling moet zijn
En ook belangrijk voor leraar: • Acceptatie van leerling als uniek en geliefd wezen (niet van al het gedrag!) • Aandacht voor en betrokkenheid bij leerling • Leraar =begeleider, inleider en inwijder • Betekenis van bijbel en chr. Traditie zichtbaar kunnen maken • Relatie tussen levO en (beroeps)ethiek: leren werken vanuit (eigen) waarden • Ontmoeting als uitgangspunt voor organisatie en inhoud van onderwijs
Beroepsethiek • Werken vanuit respect (zelfrespect, respect voor anderen, respect voor leefomgeving) • Werken vanuit verantwoordelijkheid (vermogen en bereidheid om rekenschap af te leggen t.a.v. eigen doen en laten) • Weten wat goed en kwaad is (en iemand die jou daar op aanspreekt, een “tegenover”) • School als morele leeromgeving (leer- en leefgemeenschap)
