Het leven in de Amazone
Opzet voor projectonderwijs (samenstelling: Emil Roes, ACT Europe)
Inleiding In het noorden van Zuid-Amerika leven in het Amazone gebied (Amazonia Rainforest) verschillende inheemse volken (Amerindian). Zo ook in het zuiden van Suriname. De volken leven in stamverband in kleine dorpen met weinig faciliteiten. Als er in die dorpen al een schooltje is, en indien er een leerkracht in het dorp is om onderwijs te geven, dan gaat dat met de daar spaarzaam aanwezig boekjes. Boekjes uit Nederland, boekjes die weinig herkenningspunten hebben voor de kinderen: Roodkapje is nog nooit in het regenwoud opgedoken, een wolf nog nooit gesignaleerd…. Het boekje ‘Lija, Sawo en Arimi, drie vriendjes uit Eluwima’ is een boekje over en een boekje vóór de Trio en Wayana indianen in het zuiden van Suriname. Daarom wordt ‘Lija, Sawo en Arimi, drie vriendjes uit Eluwima’ door de indianenkinderen zo enthousiast ontvangen: het gaat over hen, het is in het Nederlands geschreven maar ook in hun eigen taal. En er staan prachtige tekeningen in van hun eigen leefwereld. Bijzonder is het natuurlijk ook dat in deze dorpen formeel gesproken Nederlands de taal is waarin onderwijs plaatsvindt. Suriname behoort tot de Nederlandse Taal Unie, Nederlands is in heel Suriname de officiële voertaal. De Nederlandse taal speelt verder in Suriname een zeer belangrijke rol: als je verder wil leren moet je wel goed Nederlands spreken. De taal is hiermee dé exponent van de onderlinge verbondenheid tussen Suriname en Nederland. Van de andere kant is het opmerkelijk hoe weinig Nederlandse kinderen leren over Suriname. Kinderen die diep in het woud van Suriname wonen zijn voor Nederlandse kinderen ‘erg ver weg’. Maar het feit dat deze kinderen ook Nederlands leren, haalt hen meteen een stuk dichterbij. Dit alles maakt dit boekje dus erg interessant voor kinderen in Nederland. Het brengt hen dicht bij het leven in een volstrekt andere samenleving. Het biedt enorm veel aanknopingspunten om met kinderen over te praten. Maar ook om iets te doen: met eenvoudige materialen een miniatuur kano maken om mee te spelen op de ‘natte tafel’, of om sierraden te maken die de inheemse kinderen ook dragen. De tekeningen in ‘Lija, Sawo en Arimi, drie vriendjes uit Eluwima’ maken dat het boekje in de onderbouw van de basisschool al kan worden ingezet. De kleine zinnetjes en de losse woordjes maken dit boekje heel bruikbaar voor kinderen die leren lezen (middenbouw: 6-8 jaar). ‘De leerling van de Sjamaan’ is een verhaal over de dreiging van het verlies van kennis van de bewoners van het regenwoud en de veranderingen die optreden nadat bewoners in contact komen met mensen uit een andere cultuur. Dit bijzonder mooi geïllustreerde boekje is voor m.n. leerlingen van de bovenbouw interessant: het vertelt over de rijkdom van het regenwoud waar de inheemse volken gebruik van maken om te overleven. Zoals in het lessenplan staat vermeld, kan dit boekje heel goed ingezet worden bij een viertal kerndoelen. We hopen dat met deze boekjes het regenwoud van de Amazone ook in Nederland aandacht krijgt: een gebied dat het om meerdere facetten verdient om behouden te blijven. Al was het maar omdat er kinderen wonen…
2
© ACT Europa 2009
Doelstellingen: - Kinderen in Nederland in aanraking brengen met andere leefwijzen, kinderen respect bijbrengen voor een andere cultuur - Kinderen op de hoogte brengen over het leven in het regenwoud en de noodzaak om duurzaam met het regenwoud om te gaan Nevendoelstellingen: - Financiering van leesboekjes voor scholen van inheemse kinderen - Financiering van het ontwikkelen van nieuwe leerboekjes. Uit de opbrengst van de verkoop van 2 boekjes, minimaal 1 boekje voor Surinaamse kinderen bekostigen.
3
© ACT Europa 2009
Onderbouw De klassen in de onderbouw kunnen het boekje inzetten in een kringgesprek: de leerkracht leest het voor en toont de tekeningen. Vervolgens kunnen kinderen zelf van natuurlijke producten een bootje knutselen en er mee spelen op de ‘ natte’ tafel of in de zandbak. Of de kinderen kunnen sieraden maken naar het voorbeeld van Liwa en Sawo in het boekje. Middenbouw School schaft boekje ‘Lija, Sawo en Arimi, drie vriendjes uit Eluwima’ aan i.h.k.v. projectonderwijs. Eén leesboekje voor elk kind (per klas 25 – 30 boekjes) En één voorleesboekje “De leerling van de Sjamaan” (ten behoeve van een klassikale werkmethode). Docenten krijgen informatie aangeleverd in geprinte vorm of als pdf te downloaden op de website. Deze achtergrondinformatie dient om vragen van de kinderen te kunnen beantwoorden. Aan ouders kan in een flyer aangeboden worden ook een boekje aan te schaffen: flyer wordt in geprinte vorm aangeleverd bij de Docenteninformatie, en als pdf op de site. Werken in (blok-)uur: - docent leest voor uit De Sjamaan - kinderen lezen in het leerlingen boekje - docent neemt met de kinderen het boekje door en stelt vragen
4
© ACT Europa 2009
Bovenbouw De boekjes zijn in te zetten bij het SLO-doel: ‘ Orientatie op jezelf en de wereld’. In dit leergebied oriënteren leerlingen zich op zichzelf, op hoe mensen met elkaar omgaan, hoe ze problemen oplossen en hoe ze zin en betekenis geven aan hun bestaan. Leerlingen oriënteren zich op de natuurlijke omgeving en op verschijnselen die zich daarin voordoen. Leerlingen oriënteren zich ook op de wereld, dichtbij, veraf, toen en nu en maken daarbij gebruik van cultureel erfgoed. De kerndoelen van dit leergebied kennen 4 domeinen - Mens en samenleving - Natuur en techniek - Ruimte - Tijd Vorm en inhoud van ‘De leerling van de sjamaan’ geven veel mogelijkheden om te ontdekken en te bespreken. Het verhaal biedt mogelijkheden om je te verdiepen in het alledaagse leven van de inheemse volken in Suriname. Centraal staat daarbij de veranderingen die zich voordoen door de komst van externe invloeden. Binnen de bovenbouw is het heel goed mogelijk om bijvoorbeeld in een discussievorm over veranderingen binnen volken en culturen te praten. Om kinderen te helpen bij de bewustwording van verandering in een cultuur kun je bespreken hoe in Nederland kennis is veranderd maar ook verloren gegaan (denk aan het toepassen van kruidenmiddeltjes als weegbree om brandneteljeuk tegen te gaan). De boekjes geven tevens een unieke mogelijkheid om een kijkje te nemen in het dagelijkse leven van ‘natuurvolken’. De boekjes kunnen een aanzet zijn om het onderwerp verder te exploreren via boeken en internet: -
Waar ligt Suriname, waar het regenwoud? Waar wonen de verschillende volken? Welk klimaat is er? Hoe leven mensen daar? Welke gereedschappen gebruiken ze? Wat doen ze als ze ziek worden? Hoe krijgen ze daar les? Welke bedreigingen zijn er? Wat weten we over de natuur daar? Enz.
De verwerking en de presentatie van de gevonden informatie kan op verschillende manieren, van muurkrant, verslag, website, animatie, tot een powerpoint. De boekjes zijn daarnaast ook nog eens in te zetten op andere momenten: - Beeldend: schilder- en tekentechnieken. - Dramatiserend: toneel of film - Techniek: gereedschappen of werktuigen maken - Meningvormend: discussie of debat
5
© ACT Europa 2009
6
© ACT Europa 2009
7
© ACT Europa 2009
8
© ACT Europa 2009
9
© ACT Europa 2009
10
© ACT Europa 2009
