Hinderkoppen Studiedag 11 okt 2013: Overzicht FIE basic instrumenten
Het Instrumentele Verrijkingsprogramma van Feuerstein ( FIE-Basic )
Dany Devooght, Jo Lebeer, Ann Neetens Project Leer- en Inclusiebevordering INCENA Inclusion & Enablement
Het Instrumentele Verrijkingsprogramma van Feuerstein (FIE-Basic )
Een systematische, interactieve, interventie methode om leerprocessen te bevorderen, bij het jongere kind of de trager ontwikkelende leerder Een kader om modificerende omgevingen vorm te geven, aanwijzingen om rond het kind een systeem van samenwerking op te zetten om zo zijn leerpotentieel te maximaliseren In principe vanaf 5 jaar (“mentale leeftijd”) 2
© 2013 Dany Devooght & J. Lebeer Universiteit Antwerpen © figuren: Reuven Feuerstein, Jerusalem
1
Hinderkoppen Studiedag 11 okt 2013: Overzicht FIE basic instrumenten
Feuerstein’s Instrumental Enrichment Programme- Basic • Auteurs: Reuven & Rafi Feuerstein • Basis: Feuerstein’s theorie van de Structurele Cognitieve Modificeerbaarheid en Gemedieerde Leerervaring • Cultureel-constructieve theorie van cognitieve ontwikkeling • 12 criteria van mediërende interacties 3
Feuerstein, R., & Rand, Y. (1975). Mediated learning experiences : an outline of the proximal etiology for differential development of cognitive functions. In Goldfein, L. (Ed.), International understanding, cultural differences in the development of cognitive processes (pp. 7-37). New York City: ICP
3
Het Instrumenteel Verrijkingsprogramma van Feuerstein ( FIE-Basic ) Mediëren? Ouders en leerkrachten doen het de hele tijd? Waarom een systematisch programma?
inhoud → kennisbasis nodig voor cognitieve ontwikkeling om de leerkracht meer bewust te maken van leerprocessen en mediatie
proces → gedifferentieerde en herhaalde praktijk in denkactiviteiten geven om de leerlingen een “bad” te geven van intensieve gemedieerde leerervaringen 4
© 2013 Dany Devooght & J. Lebeer Universiteit Antwerpen © figuren: Reuven Feuerstein, Jerusalem
2
Hinderkoppen Studiedag 11 okt 2013: Overzicht FIE basic instrumenten
Doelstellingen IVP-basic •
•
•
• •
Mentale processen te ontwikkelen die het kind helpen om te vergelijken, te contrasteren, te specificeren enz. zodat zijn inhoudelijke kennis minder ongedifferentieerd en meer functioneel wordt. Bevorderen ontwikkeling van cognitieve en metacognitieve functies (bv. zelfregulering, goed waarnemen, woordenschat verrijken, vergelijken, etc.) Cognitieve modificeerbaarheid bevorderen: in staat zijn om duurzame en nieuwe adequate gedragswijzen te leren, vanuit de indrukken opgedaan uit de omgeving Een gebrek aan gemedieerde leerervaring compenseren Aspecten van affectieve en sociaal-emotionele ontwikkeling via cognitieve weg aanleren
5
5
FIE-basic doelgroep • • 1. 2. 3.
6
© 2013 Dany Devooght & J. Lebeer Universiteit Antwerpen © figuren: Reuven Feuerstein, Jerusalem
Jonge kinderen (vanaf 4-5) Kinderen, jongeren en volwassenen met ontwikkelingsstoornissen die laag cognitief functioneren Bij wie basiskennis en – concepten ontbreken die nodig zijn voor een aanpassing aan de omgeving Bij wie een dysfunctie kan worden voorkomen of uitgesteld (en zo het risico op zware leerstoornissen beperken) Bij wie functies die verloren waren of onvoldoende ontwikkeld, moeten hersteld of onderhouden worden (remediëring).
6
3
Hinderkoppen Studiedag 11 okt 2013: Overzicht FIE basic instrumenten
FIE-basic doelgroep 1. Kinderen met aandachtsproblemen (ADD ADHD), specifieke leerstoornissen 2. Kinderen en jongeren met autismespectrumstoornis, communicatiehandicap, hechtingsstoornis 3. Kinderen met executieve functiestoornissen (DCD, dyspraxie) 4. Kinderen met licht/matig en jongeren en volwassenen met matig/ernstige verstandelijke beperking 7
7
Procedure • • • • •
Setting: kleine groepen, klas of individueel Duur: ¾-1u Frequentie: 3x/week papier & potloodoefeningen( behalve TCAL) Bridging & transfer naar dagelijks leven, schools en sociaal leren • Interventie = programma + kwaliteit van interactie+ actief modificerende omgeving+ dynamisch assessment 8
© 2013 Dany Devooght & J. Lebeer Universiteit Antwerpen © figuren: Reuven Feuerstein, Jerusalem
8
4
Hinderkoppen Studiedag 11 okt 2013: Overzicht FIE basic instrumenten
FIE basic programme 1. • • •
Perceptueel-motorische ontwikkeling Organisatie van Stippen - Basic Oriëntatie in de Ruimte - Basic Drie-Kanalen
2. Sociaal-emotioneel bewustzijn en redeneren: • Emoties herkennen • Van Empathie naar Actie • Denk na en voorkom geweld! 3. Abstract/integratief denken: Van Eenheid naar Groep Vergelijk en ontdek het absurde A & B Leren vragen stellen voor begrijpend lezen Weten en identificeren
9
9
Organisatie van Stippen Uit een chaos van stippen een aantal figuren kunnen herkennen en tekenen. De kenmerken van de meetkundige figuren uit het model benoemen en de juiste stippen gebruiken om die figuren in elk vakje terug te vinden. De figuren worden getekend met een potlood, zodat ze makkelijk weg te gommen zijn en de leerder opnieuw kan beginnen. •
• • •
Het model, bovenaan in het linker vakje van het vak met de dikke lijnen, moet in elk vakje gezocht worden. Je tekent “de twee vierkanten” in elk vakje (hulpmiddel). De afgesproken regels worden nageleefd (grootte, vorm, plaats). Als er een fout wordt gevonden, schrijf je de eerste letter van het woord van de fout op het linker lijntje en controleer je je oplossing door op het tweede lijntje ook een aanduiding te zetten.
Mogelijke fouten: extra stip, te klein, te groot, ontbrekende stip
e
k
© 2013 Dany Devooght & J. Lebeer Universiteit Antwerpen © figuren: Reuven Feuerstein, Jerusalem
g
o
10
5
Hinderkoppen Studiedag 11 okt 2013: Overzicht FIE basic instrumenten
Oriëntatie in de ruimte Leren gebruiken van ruimtelijk taalkundige begrippen in een samenhangende versterkende manier. Het herkennen van het relatieve aspect van richtingen en oriëntaties helpt het ontwikkelen van het gebruik van de juiste namen en begrippen. De leerder wordt dankzij verbale opdrachten aangemoedigd om voorwerpen en relaties tussen twee of meer voorwerpen te identificeren.
binnen – buiten - tussen
•
De meetkundige figuurtjes helpen eerst om de positie te kunnen aanduiden. In een verder stadium worden de figuurtjes zelf aangebracht en wordt de opdracht veel moeilijker. De woorden moeten dan gekend zijn om ze geïntegreerd te kunnen gebruiken.
•
Zonder de meetkundige figuren wordt er meer verbaal gedaan. De figuren kunnen bijgetekend of opgeplakt worden of de oefening kan volledig verbaal blijven. De toekomst voorspellen of het verhaaltje met een verleden en toekomst bedenken zijn mogelijkheden voor een uitbreiding van de geleerde concepten.
voor –achter – naast – in – op -…
11
Van Eenheid naar Groep Handelingen om tot de ontdekking van eenheden, groepen van eenheden, groepen als eenheden en het aantal eenheden in alle groepen te komen. Het getalbegrip en de onderliggende operaties die wiskundig inzicht voorafgaan optimaliseren, ontdekken dat voorwerpen kunnen worden samengevoegd, afgescheiden, opgeteld en omschreven. De overgang van tellen naar hogere processen van ordenen. •
Elk vak heeft een klein tabelletje onderaan om de leerder ertoe aan te zetten om te tellen en een som te maken van wat er gevraagd wordt. De zin onderaan rechts geeft aan wat er verwacht wordt dat er gegroepeerd zal worden.
•
De hele verzameling kan op twee manieren verdeeld worden.
12
© 2013 Dany Devooght & J. Lebeer Universiteit Antwerpen © figuren: Reuven Feuerstein, Jerusalem
6
Hinderkoppen Studiedag 11 okt 2013: Overzicht FIE basic instrumenten
Tri-Channel Het doel van dit instrument is om tot een versterkte gedragsregulatie van het inputproces van gegevens te komen. Vooral tekorten op input- en verwerkingsfase, impulsiviteit en het gebrek aan precisie in het structureren. •
•
•
• •
Uit hout gesneden meetkundige en andere vormen en figuren worden gegeven aan een uitvoerder. De uitvoerder steekt eerst zijn handen in een kartonnen doos en kan dus niet met zijn ogen zien welke figuur of vorm hij gekregen heeft. Hij moet de figuur of vorm systematisch betasten, aantal hoeken-zijden, soort hoeken-zijden, oriëntatie van de onderdelen, en verwoorden welke vorm of figuur hij denkt te hebben gekregen. De begeleider helpt zo nodig het betasten verder te optimaliseren. De uitvoerder moet daarna een tekening kunnen maken van de gekregen vorm of figuur en kan ook een keuze maken uit een reeks reeds getekende figuren.
13
De aard van de emotie vaststellen Emoties herkennen door gezichtsuitdrukkingen te analyseren en te interpreteren en de juistheid van de intentie van de gevoelens te kunnen beoordelen in verschillende situaties. Door een proces van decodering van de expressie van gevoelens, leert de leerder hoe hij de basis van verschillende gevoelens kan aflezen en deze kan rubriceren in gezichts- en lichaamstaal. Zo kan hij leren om in sociale en relationele situaties de juiste conclusies te trekken na een degelijk begrip van de aard van de mogelijke uitdrukkingen van gevoelens.
boos
•
Analyse van de trekken in het gezicht van de jongen en ook de bewegingen van de handen en het spannen van het lichaam zijn belangrijke kenmerken die ons leren hoe we een gevoel kunnen aflezen.
•
Op het werkblad worden vervolgens vier situaties getoond die min of meer met deze emotie te maken hebben.
•
De vier situaties worden door vier kleuren ( rood – geel- groen - blauw) benoemd en verwoord met de juiste begrippen van de aard van elke emotie.
14
© 2013 Dany Devooght & J. Lebeer Universiteit Antwerpen © figuren: Reuven Feuerstein, Jerusalem
7
Hinderkoppen Studiedag 11 okt 2013: Overzicht FIE basic instrumenten
Van empathie naar actie Na de analyse van de eerste situatie wordt gebridged naar leerervaringen van de doelgroep. Nadien worden vier verhaaltjes aangeboden om te worden geanalyseerd en waaruit vier vragen worden beantwoord waarin twee items verwerkt zijn: gepaste gevoelens en de intensiteit van deze gevoelens. Elk verhaaltje wordt getoetst op de gepastheid na de eerste situatie. Hij ervaart de emotie in de eerste situatie.
• •
•
•
Eerste situatie
vervolgverhaaltjes
Rood: gepaste emotie en gepaste actie Geel: gepaste emotie en gepaste actie maar niet effectief Groen: gepaste emotie maar ongepaste actie Blauw: ongepaste emotie en ongepaste actie
15
Denk na om geweld te voorkomen • Definiëren van conflictoplossingen • sociale interacties : mogelijkheid tot conflicten • Conflicten kunnen op verschillende manier opgelost worden • indien de situaties worden begrepen en de gevolgen van de handelingen worden geschat • hevige, agressieve, sociaal onaanvaardbare en zelfverdedigende mogelijke oplossingen zijn • of tegenovergestelde: coöperatieve, tegemoetkomende en sociale • Decoderen, beschrijven, hypothethisch denken
16
© 2013 Dany Devooght & J. Lebeer Universiteit Antwerpen © figuren: Reuven Feuerstein, Jerusalem
8
Hinderkoppen Studiedag 11 okt 2013: Overzicht FIE basic instrumenten
Vergelijk en ontdek het absurde De leerder motiveren om te zoeken naar redenen voor wat verkeerd is aan de situatie. De absurditeit komt tot uiting tijdens het vergelijken van details uit een illustratie. Dat betekent dat relaties worden gelegd door systematisch waar te nemen, kenmerken te benoemen en te gebruiken als basis van de vergelijking. Tegelijkertijd wordt het pakket aan begrippen verbreed, zodat ook de nieuwe concepten in de toekomst kunnen gebruikt worden. • Wat is er grappig of vreemd aan deze illustratie? •
Waarom is dit grappig of vreemd?
•
Als je het niet grappig of vreemd vindt, kijk dan nauwkeurig naar de details en vergelijk ze, verbreed je focus op het werkblad, beschrijf wat er te zien is, moet begrepen worden,…
•
Hoe kan je deze prent herstellen?
•
Zoek andere absurditeiten, gebruik makend van gelijkaardige details als deze in de illustratie!
17
Leren vragen stellen voor begrijpend lezen Elk verhaal is samengesteld uit prenten en stukjes tekst die de antwoorden zijn op vragen. Het instrument wordt opgebouwd in moeilijkheidsgraad door op drie niveaus vijf verhalen aan te bieden en vergt een reeks leestechnische vaardigheden. •
Wie, wat doet “hij/zij/het”, over wie praten we “nu”, wie is “hen”, wat doen “ze”, wat zijn “ze” aan het eten, waaruit eten “ze”, …
•
Picturale informatie verbinden aan verbale structuren
•
Een titel van het verhaal zoeken en een mogelijk vervolg aan het verhaal koppelen. Eenieder kan zelf kiezen hoe het verder gaat.
•
De opklimmende complexiteit vraagt een zeer nauwkeurige waarneming van alle mogelijke details vooraleer aan de opdrachten te beginnen.
18
© 2013 Dany Devooght & J. Lebeer Universiteit Antwerpen © figuren: Reuven Feuerstein, Jerusalem
9
Hinderkoppen Studiedag 11 okt 2013: Overzicht FIE basic instrumenten
Weten en identificeren • Doelen van het instrument • vergroten kennis vertrouwde objecten • herkennen betekenisvolle eigenschappen • Streven naar hoger niveau van kennis door meer inhoudelijke kennis • Integreren en conceptualiseren van beschrijvende en meer complexe aspecten van de inhoud • Vergroten van de nood aan nauwkeurige etikettering
19
Verder lezen •
• •
Feuerstein, R., Feuerstein R.S., Falik, L. & Rand, Y. (2003), Creating and enhancing cognitive modifiability. The Feuerstein Instrumental enrichment programme. Jerusalem: ICELP Publications Feuerstein, R. (1993), Laat me niet zoals ik ben. Rotterdam: Lemniscaat Kozulin, A., Lebeer, J. , Madella-Noja, A. , Gonzalez, F. , Jeffrey, I. , Rosenthal, N., Koslowsky, M, (2010) Cognitive modifiability of children with developmental disabilities: a multicentre study using Feuerstein’s Instrumental Enrichment – Basic program, Research in Developmental Disabilities, 31, 551–559
20
© 2013 Dany Devooght & J. Lebeer Universiteit Antwerpen © figuren: Reuven Feuerstein, Jerusalem
10
