Het gezin van morgen. Rood of blauw? OUTLINE Lessen voor de 21ste eeuw Maandag 16 november 2015 Koen Matthys & Sofie Vanassche Family and Population Studies
Structuur • Historische aanloop
• Van standaardgezin naar relatieprisma • Her story: een verborgen history • Wat is de “kern” van een kerngezin?
• De rood-blauwe Januskop van hedendaags ouderschap • Recente evoluties ouderschap: algemeen • Recente evoluties ouderschap: na scheiding
• Vragen voor/over de toekomst • Discussie
Na Wereldoorlog II: triomf van het ‘klassieke’ kerngezin • ‘Veel’ en ‘jong’ huwen • Spoedig na huwelijkssluiting drie tot vier kinderen (binnen het huwelijk) • Geen zijpistes (zoals onwettige kinderen) • Geen tussenstations (zoals ongehuwd samenwonen) • Scheiding: privé-ongeval, geen ‘berekend risico’
Vanaf 1965: verandering • • • • • • • •
Toename van het opleidingsniveau van vrouwen Meer tewerkstelling buitenshuis van vrouwen Minder en later huwen Minder hertrouw Minder en later kinderen, met meerdere partners Meer ongehuwd samenwonen, op alle leeftijden Meer geboortes buiten het huwelijk Meer echtscheiding en relatie-ontbinding
Resultaat: meer diversiteit, heterogeniteit, flexibiliteit en permeabiliteit
Oppassen met voorbarige conclusies over ‘vroeger’ • Begin 19de eeuw: (bijna) evenveel vrouwen buitenshuis tewerkgesteld als nu. • Weinig en laat trouwen is een historische constante in West-Europa (1500-1850) • Veel vandaag samenlevende koppels zouden volgens de regels van 500 jaar geleden beschouwd worden als gehuwd • In vergelijking met vandaag, waren er in bepaalde periodes en regio’s evenveel • Buitenechtelijke geboortes • Ongehuwd samenwonenden • Stiefgezinnen • Eénoudergezinnen • Dubbel-inkomengezinnen • Echtscheidingen
Wat is wél nieuw? • Het gelijktijdig voorkomen van verschillende ontwikkelingen. • Het gaat om verandering van de genderverhouding: de recente history moet men lezen als her story. • Die processen hebben gevolgen voor: • Het partnersysteem • Het oudersysteem • Het broer-zussysteem
• Hypothese: het oudersysteem wordt belangrijker dan het partnersysteem. • Gezinsinterne omgang: van horizontaal naar vertikaal, met nieuwe vragen: • Ouderschapsbelofte • Co-ouderschapsplan • Stiefouderschapsplan
Recente evoluties ouderschap: algemeen • De kenmerken van hedendaags ouderschap: structureel • Van binnen naar buiten het huwelijk
• Uitgestelde kinderen en half verwante kinderen • Genderspecialisatiemodel → genderneutrale taakverdeling
• De kenmerken van hedendaags ouderschap: cultureel • Doing family and showing family • Toename sociaal-emotionele invulling ter compensatie van afname private, praktische, zorgende functie?
• De paradox van hedendaags ouderschap: • Gedeelde arbeid, huishouden en zorg versus arbeid-gezin conflict • Hoge opvoedingsverwachtingen creëren opvoedingsstress
Recente evoluties ouderschap: algemeen • De onvoltooide genderrevolutie: • Publiek (arbeid, vrije tijd) : mannen > vrouwen • Privaat (huishouden, zorg) : vrouwen > mannen
• De onvoltooide genderrevolutie als oorzaak van echtscheiding?
• Cultural lag? • Structural lag?
Recente evoluties ouderschap na scheiding: co-ouderschap • Culturele en juridische context
• Tot begin jaren ’90: hoederecht voor moeder • 1995: gezagsco-ouderschap • 2006: verblijfsco-ouderschap
• Gedeeld ouderschap
• Sociale diffusie: neemt toe en wordt minder selectieve groep • Gedeelde opvoedingstaken, meer gendergelijkheid (privaat & publiek) • Faciliteert hechte ouder-kind relaties
• Verdeeld ouderschap • • • •
Samen opvoeden in praktijk is beperkt en niet gemakkelijk Strikte 50-50-verdeling van kind als ‘recht’ Ouderlijke rol na scheiding niet altijd weerspiegeling rol voor de scheiding Toename van conflictueuze co-ouderschapsgezinnen
Recente evoluties ouderschap na scheiding: plusouderschap • Demografische, culturele en juridische context;
• Grote groep ouders ‘herpartnert’-> sociaal ouderschap • Twee-oudermodel versus meervoudig ouderschap • Verschillende discours rond biologische verwantschap en sociaal ouderschap naargelang context en maatschappelijk domein
• Ouderschap in meervoud: kansen
• Opvoedingspartners • Additionele ouderfiguren • Additionele socialisatiefiguren: resources, solidariteit, sociale mobiliteit
• Ouderschap in meervoud: bedreigingen • • • •
Verschillende gezins’culturen’ Rol-ambiguïteit: tussen ouders, tussen ouderrollen, grootouders & kleinkinderen Sociale ongelijkheden in coping-strategieën Intergenerationele overdracht van resources & solidariteit wordt complex
Vragen voor/over voor de toekomst • Toekomstige ontwikkelingen • • • • •
Verblijfsco-ouderschap als katalysator in voltooiing gender revolutie? Leidt een voltooide genderrevolutie tot hogere relatiestabiliteit? Impact van nieuwe kennis en technologieën? Ontwikkeling van sociale ongelijkheid? Culturele shifts in ouderschaps(ideaal)?
• Beleidvraagstuk: • Kan en moet de overheid deze processen sturen? • Rood of blauw?
