Het geheim van de eenvoud Een ethiek van meer of minder?

Het geheim van de eenvoud Een ethiek van meer of minder? Wie verlangt er niet naar een leven dat overzichtelijk is, waar er niet steeds aan je getrokken wordt en waar je je niet door van alles laat afleiden? Eenvoud is zo’n verlangen – maar hoe leef je dat? Hoe ziet een eenvoudig leven er eigenlijk uit? Als we spreken over eenvoud gaat het ook over het vinden van een balans tussen teveel en te weinig. Kun je met minder gelukkig leven? Tijdens deze zomerdag bespreken we deze vragen aan de hand van verschillende filosofen, zoals: Epicurus die zoekt naar een leven vol innerlijke rust, Hobbes volgens wie de vervulling van de ene wens leidt tot weer een volgende wens, en Ton Lemaire die pleit voor een leven in eenvoud met (her)waardering voor het kleinschalige. De dag heeft een afwisselend programma met colleges, uitwisseling, bezinning en wandeling. Want een ding is duidelijk: iedere filosoof vindt inspiratie voor eenvoud in de natuur. Er wordt er een heerlijke lunch van streekgerechten uit Twente aangeboden, gekenmerkt door smaak en eenvoud, waarbij een glas wijn uit de Wijngaard niet ontbreekt.

een Leven Lang Leren

Cursusoverzicht 10.00-10.30 10.30-11.30 11.30-12.30 12.30-13.30 13.30-14.30 14.30-15.30 15.30-16.30 16.30 -17.00

in titels per dagdeel Welkom Inleiding op het geheim van de eenvoud a.d.h.v. verschillende filosofen De natuur als inspiratie voor rust en eenvoud; een theoretische verkenning Lunch Hoe kan een eenvoudig leven er concreet uitzien? Waar meer en waar minder? Wandeling, bezinning, plenaire uitwisseling. De relatie van het geheim van de eenvoud met ons leven van alledag. Afsluiting

De dag wordt omlijst door poëzie en pianomuziek. Type cursus: college met discussie Contactpersoon: Marijke Huijnen, [email protected] De bijeenkomst wordt gehouden in samenspraak met PYTHIA, organisatie voor alledaagse filosofie. Voor meer informatie zie ook: www.pythiafilosofie.nl

6

actueel filosofie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies

zomerACADEMIE 2015

BENTELO docent

[email protected]

drs. Corrie Haverkort duur 1 dag locatie Wijngaard Hof van Twente, Suetersweg 2A, 7497 MZ BENTELO (vlak bij Hengelo) collegedagen 31 juli 2015 collegetijden 10:00 - 17:00 uur uw bijdrage € 65.- inclusief koffie/ thee en lunch huiswerk geen deelnemers 20-30 cursusnummer BE-15-33

Kastelen van de Keizer Frederik II - “Stupor Mundi” Frederik II van Hohenstaufen (1194-1250) is een van de meest briljante en fascinerende persoonlijkheden van de Middeleeuwen. Hij was koning van Sicilië en Duitsland, en keizer van het Roomse Rijk. Daarnaast was hij ook: gerenommeerd geleerde en wetenschapper, geniaal hervormer, beschermer van de kunsten, talenwonder, kastelenbouwer, en een permanente doorn in het oog van de Kerk. Tot drie keer toe werd Frederik geëxcommuniceerd. Een eigengereide vorst die de enige vreedzame kruistocht op zijn naam heeft staan. Wie was die man met zijn exotische levensstijl, die de eerste staatsuniversiteit stichtte en een ongeëvenaard handboek schreef over de valkerij? Die honderden kastelen liet bouwen maar slechts één kerk? Die zoveel beroering wekte dat hij door tijdgenoten “Stupor Mundi” werd genoemd, “Hij die de wereld versteld doet staan”? De “Regno”, het koninkrijk Sicilië, omvatte destijds ook heel ZuidItalië. Apulië was zelfs het belangrijkste machtscentrum van Frederik II en zijn favoriete verblijfplaats. In woord, beeld en muziek reist u in deze cursus langs prachtige kastelen in deze streek, die hoofdaspecten symboliseren van Frederiks handel en wandel. Als mens, vorst en wetenschapper. In vier bijeenkomsten van 3 uur bezoekt u o.a. de kastelen: Gioia del Colle Frederik als zoon, man, vader Melfi centrum van wetgeving en staatsmanschap Lucera - Brindisi - Otranto de Saracenen en de kruistocht Bari – Barletta Frederik en de Kerk: aanval en verdediging Castel del Monte middeleeuws mysterie en (moderne) wetenschap


zomerACADEMIE 2015

ZWOLLE docent [email protected] drs. Gregor Dijkhuis duur 4 lessen van 2,5 uur incl. pauze locatie HCO, Van Wevelinkhovenlaan, parkeren: Eikenstraat collegedagen 9 en 10 juni collegetijden 10:00-12:30 lunch 14:00-16:30


Bij elke bijeenkomst wordt begeleidend materiaal aangeboden in de vorm van readers. De kosten (€ 8,= voor vier readers) zijn inbegrepen in uw bijdrage. In 2015, precies 800 jaar na zijn koningskroning in Aken, verschijnt bij Uitgeverij Aspekt een biografische kroniek over Frederik II. “Stupor Mundi” – kroniek van een eigenzinnige keizer (Gregor Dijkhuis). Deze cursus is een uitstekende voorbereiding op de 8-daagse studiereis “Kastelen van de Keizer” naar Apulië-Campanië in het voorjaar van 2016. Deze reis wordt mede door Gregor Dijkhuis georganiseerd en begeleid. Deelname aan de cursus vormt nochtans geen verplichting tot deelname aan de studiereis of omgekeerd.

7

N.B. voor de lunch zorgt u zelf uw bijdrage € 110,- inclusief reader huiswerk geen deelnemers 17-40 cursusnummer ZW-15-34

Zorg rond het levenseinde Wat is goede palliatieve zorg en hoe ga je om met je eigen wensen ten aanzien van het levenseinde? Bij het ouder worden of in geval van ernstige ziekte gaan veel mensen zich beraden op hun situatie: wat staat je te wachten? Waar moet je rekening mee houden? Welke deskundige hulp is beschikbaar? Welke keuzes moet je zelf gaan maken en wat zijn dan de argumenten? In deze cursus zullen docenten die allemaal werkzaam zijn in de palliatieve zorg, dat is de zorg voor mensen die niet meer kunnen genezen, verschillende onderwerpen belichten. Er wordt uitleg gegeven over het verloop van de palliatieve fase, zowel bij de patiënt als bij de naasten. De vraag of alles wat kan qua behandeling ook moet, wordt besproken. In de palliatieve zorg staat de kwaliteit van leven centraal, maar door wie wordt die bepaald? Hoe geef je daar met elkaar vorm aan en wat kun je toevoegen met complementaire zorg? En als het levenseinde dichter bij komt, welke keuzes wil of moet je dan maken? We buigen ons over angst voor de dood en wat je daaraan kunt doen, en over zingevingsvragen rond ziekte en dood De cursus bestaat uit colleges geïllustreerd met beeldmateriaal, en gesprek naar aanleiding van de aangereikte stof. U wordt van harte uitgenodigd met de docenten en met elkaar ervaringen uit te wisselen om zo tot verdieping van de aangeboden stof te komen.


Dagdeel 1 a. Palliatieve zorg en kwaliteit van leven. b. Dagdeel 2 a. Psychosociale en zingevings aspecten b. Dagdeel 3 a. Welke zorg is mogelijk en waar? b. Dagdeel 4 a. Hoe bereid je je voor op het sterven? b.

Moet alles wat kan? Complementaire zorg Leven in een hospice (On-)rust bij het afscheid nemen

Gastdocenten Paul Cost Budde huisarts en palliatief consulent Frans Broekhoff geestelijk verzorger Isala Heily Splinter verpleegkundige specialistisch team Icare/ palliatief consulent Marjan de Gruijter specialist ouderengeneeskunde en arts hospice Lotus Angelika Koot aromatherapeute, docent Saxion Hogeschool Aart te Velde programmacoördinator network palliatieve zorg regio IJsselVecht en noordoost Overijssel

8


zomerACADEMIE 2015

ZWOLLE docent

[email protected]

drs. Etje Verhagen-Krikke MA duur 4 hoorcolleges van ca 2,5 uur locatie Langhenkel, Noordzeelaan 62 collegedagen 26 en 28 mei, 8 en 11 juni collegetijden van 14:30 tot 17:00 uur (incl. pauze) uw bijdrage € 102,50huiswerk geen deelnemers 15-25 cursusnummer ZW-15-35

Een korte ”reis” naar de kern van de macro-economie Vrijwel dagelijks bieden de media (inter) nationaal economisch nieuws en confronteren economen, journalisten en politici u met tegenstrijdige meningen. Maar wat is precies de inhoud van de gebruikte vaktermen? En wat betekenen al die onpeilbare bedragen? In een dagdeel krijgt u een samenhangend inzicht in de belangrijkste economische verschijnselen en indicatoren, zodat u het macro-economisch nieuws in de media beter kunt doorgronden. Thema’s die de revue passeren zijn o.a.: * Wat bepaalt ons nationaal inkomen en hoe komt het tot stand? * Is economische groei onmisbaar voor behoud van onze welstand, welvaart en welzijn?


zomerACADEMIE 2015

ZWOLLE docent

* Komen de tijden van hoge economische groei wel weer terug?

Hemmo B. Plas

* Hoe krijgen we de onevenwichtigheden weer uit de Nederlandse economie?

duur

* Wat is precies de relatie tussen ons nationaal spaaroverschot, het overheidstekort en het overschot op de lopende rekening van de betalingsbalans?

locatie

* Wat moet de rol zijn van de overheid/overheden in het economisch proces en de economische ordening?

donderdag 18 juni

* De rol van geld. Wie is/zijn er eigenlijk verantwoordelijk voor het in omloop brengen van chartaal en giraal geld. Waarom kunnen systeembanken niet failliet gaan?

13:30 - 16:30 uur


* Hoe is de kwantitatieve verruiming van de Europese Centrale Bank te plaatsen (monetair beleid) tegen de achtergrond van de geringe groeiperspectieven van de eurolanden? Literatuurlijst: u krijgt tijdens de les literatuursuggesties van de docent en/of er wordt verwezen naar websites waar literatuur (vrijwel) gratis te downloaden is.

[email protected]

1 les van 3 uur incl. pauze

HCO, Van Wevelinkshovenlaan collegedagen

collegetijden

uw bijdrage € 30,- deelnemers 20-30 huiswerk geen type cursus hoorcollege met ruimte voor vragen en discussie cursusnummer ZW-15-36

9

Internet voor beginners Informatie vinden, Facebook gebruiken en online bankieren Deze cursus is geschikt voor mensen die met muis en toetsenbord overweg kunnen, maar verder nog niet heel veel gebruik maken van internet. U leert internet in te zetten voor het vinden van informatie, het onderhouden van contact met familie en vrienden en voor online bankieren. De docente is zeer geduldig en is ervaren in het uitleggen aan beginners. * U leert hoe u Google kunt gebruiken om informatie te vinden over bijvoorbeeld een leuk restaurant of een vakantieland, u leert recensies vinden over producten etc. Wat zou u zelf graag willen weten? We gaan op zoek en u zult zien hoe gemakkelijk het is deze informatie te vinden! Ook leert u zien welke informatie betrouwbaar is en welke niet. Internet heeft veel meer te bieden dan een traditionele encyclopedie! * Facebook: een website die u in staat stelt om contact te onderhouden met kinderen en kleinkinderen en te volgen waar zij mee bezig zijn. Wat kunt u ermee en waar moet u op letten? * Skype: een manier om te ‘videobellen’ met familie en vrienden. * Online bankieren: waarom zou u het doen? Hoe gaat dat precies en is dat wel veilig? Waar moet u op letten? Hoe herkent u phishing emails en wat moet u daarmee doen? Ook komt aan bod: gemakkelijk online betalen met iDeal.


zomerACADEMIE 2015

ZWOLLE docent

[email protected]

Welmoed Verhagen MA MSc duur 2 lessen van 2,5 uur incl. pauze locatie De Terp, zaal 5, Radewijnsstraat 1 collegedagen dinsdag 9 en 16 juni collegetijden

cursusoverzicht in titels per dagdeel

14:00 - 16:30 uur


Eerste bijeenkomst (zonder laptop): * Informatie vinden via Google * Skype: stap-voor-stap naar uw eerste Skype-gesprek * De basis van Facebook, incl. privacy Na deze bijeenkomst kunt u thuis aan de slag. U zult dan ongetwijfeld nog weer vragen hebben. Schrijft u ze op, in de tweede bijeenkomst is er alle ruimte om uw vragen te stellen!

uw bijdrage inclusief reader € 55,- deelnemers 8 huiswerk ca. 2 uur

Tweede bijeenkomst (met laptop): * Online bankieren en gemakkelijk online betalen via iDeal * Vervolg Facebook, o.a. beantwoorden vragen van deelnemers.

type cursus hoorcollege met ruimte voor vragen en discussie

Website van de docente: www.veelzijdigevrouw.nl

cursusnummer ZW-15-37

10

Johann Wolfgang Goethe: Sturm und Drang – Klassik – Faust Johann Wolfgang Goethe werd met ‘Die Leiden des jungen Werthers’, over de tragische jonge held die zich omwille van zijn geliefde Lotte van het leven berooft, op slag beroemd: overal in Europa las men ‘Werther’ en dat niet alleen, men probeerde ook als Werther te leven, lief te hebben, te lijden.


Korte tijd later trad Goethe in dienst van de hertog van Weimar en ontwikkelde hij zich tot een klassiek dichter. Maar het ´Sturm und Drang´-gevoel van Werther bleef hij trouw, zoals in zijn vele korte, dikwijls schitterende zomerACADEMIE 2015 gedichten die dan ook veel componisten hebben geïnspireerd. Aan zijn meesterwerk Faust heeft Goethe zijn leven lang gewerkt en alles van zichzelf gegeven: hij was niet alleen de geleerde en naar het hoogste docent [email protected] strevende Faust, maar evenzeer de cynische Mephistopheles. drs. Michiel Hagdorn

ZWOLLE

In 4 colleges maakt u kennis met Goethe in de context van zijn tijd en worden de volgende werken van hem behandeld: Die Leiden des jungen Werthers (Ned. vert. Het lijden van de jonge Werther) Goethes beroemdste korte gedichten, o.a. Prometheus, Ganymed, Der Erlkönig, Nachtlied (Über allen Gipfeln ist Ruh‘), Kennst du das Land? Faust. Der Tragödie erster Teil (Ned. vert. Faust. Eerste deel van de tragedie)


Literatuur Een syllabus is tegen kostprijs beschikbaar. Hierin worden de gedichten opgenomen; deze hoeven dus niet te worden aangeschaft. Goethe, Die Leiden des jungen Werthers (diverse uitgaven, Ned. vert. Het lijden van de jonge Werther, antiquarisch); Goethe, Faust. Der Tragödie erster Teil (diverse uitgaven; de docent gebruikt de uitgave van Erich Trunz , C.H. Beck Verlag); te bestellen bij o.a. www.weisserosebuch.com) Nederlandse vertalingen: Ard Posthuma (Athenaeum Polak, antiquarisch), C.S. Adama van Scheltema en Nico van Suchtelen (Wereldbibliotheek, antiquarisch) N.B. Gedichten en Faust I worden in het Duits gelezen en toegelicht. Diverse gedichten zullen op muziek (van o.a. Schubert en Schumann) ten gehore worden gebracht, van Faust I zullen meerdere scènes in beroemde uitvoeringen worden vertoond. Michiel Hagdorn Literatuurwetenschapper, verzorgt sinds 1997 HOVO-cursussen over Duitse literatuur, muziek en (cultuur-)geschiedenis.

11

duur 4 hoorcolleges van ca 2,5 uur locatie Langhenkel, Noordzeelaan 62 collegedagen 2, 4, 9, 11 juni collegetijden dinsdag/ donderdag 13:30 - 16:00 uur uw bijdrage inclusief syllabusr € 102,50 huiswerk geen deelnemers 15-25 cursusnummer ZW-15-38

‘O, mijn gewenste weelde…’ Zes eeuwen erotische en scabreuze poëzie Erotische poëzie is van alle tijden. Denk aan de Griekse Sappho. Maar ook in de oudere Nederlandse literatuur zijn tal van erotische en scabreuze verzen te vinden. Bijvoorbeeld in het Gruuthusehandschrift, dat in 2007 verworven werd door de Koninklijke Bibliotheek, en dateert van rond 1400 , en in het Antwerps Liedboek uit 1544. Ook van dichters als Hooft, Huygens, Focquenbroch, en later Bilderdijk en Van Lennep is erotische poëzie bekend. Daarnaast waren er in de zeventiende en achttiende eeuw heel veel bundeltjes met schunnige liedjes die overigens vaak door heel eerbare jongemannen aan hun al even eerbare geliefde werden gegeven. In de twintigste eeuw zijn het serieuze dichters als Bloem en Geerten Gossaert die zich - onder pseudoniem - ook met het genre bezighouden. Erotische gedichten zijn doorgaans door mannen geschreven. Pas de laatste decennia laten ook vrouwen van zich horen. Het wordt een vrolijke bijeenkomst: tal van erotische en scabreuze gedichten uit verleden en heden passeren de revue onder het motto ‘vrye vrolyke minnezangen kwetsen de ooren der zedigheid niet, maar vervrolyken den Geest, en dompelen de ziel in een bron van aardsche zaligheden.’ Vragen die echter ook opdoemen zijn: welke soorten erotica geschreven werden en worden, en door wie? Hoe worden vrouwen in deze poëzie uitgebeeld en waarom schreven vrouwen dit soort gedichten niet of nauwelijks.


zomerACADEMIE 2015

ZWOLLE docent

drs. Dannie ten Zweege duur lezing van ca. 1,5 uur locatie HCO, Van Wevelinkhovenlaan Zwolle collegedagen dinsdag 16 juni collegetijden 14:00 - 15:30 uur uw bijdrage


€ 15,huiswerk geen deelnemers 20-40 cursusnummer ZW-15-39

12

[email protected]

Godsdienststrijd en politiek De bakermat van de moderne tijd De moderne tijd begint moeizaam. De Europeanen zijn tot op het bot verdeeld vanwege het geloof: onderdrukking, vervolging, verdrijving, moord en oorlog beschamen een geloof dat zich tot christelijke naastenliefde verplicht weet. Jaar na jaar teisteren ‘godsdienstoorlogen’ het Europa van de zestiende en zeventiende eeuw. Deze oorlogen zijn veelal, zoals in de Nederlanden, tegelijkertijd burgeroorlogen. Andere dan godsdienstige motieven spelen zeker ook een rol. Feit is echter dat de strijdende partijen zich nogal eens graag voordoen als dé voorvechter van het ‘ware geloof’ en de ‘ware kerk’. Hoe is aan deze strijd van onverzoenlijke partijen een einde gekomen? De bittere geloofsverdeeldheid is een Europees fenomeen. Deze cursus begint met een historische schets van de langdurige verdeeldheid. Daarbij gaat de aandacht ook uit naar de vele experimenten met verdraagzaamheid, waarvan er sommige enige tijd standhielden. Primair biedt de cursus echter een filosofische analyse van de godsdienststrijd en van de pogingen die strijd te boven te komen. Hoe (en in hoeverre) kunnen mensen zich op absolute waarden beroepen? Wat is verdraagzaamheid? Hoe ontstaat verdraagzaamheid en kan zij opbloeien? Kan godsdienst (ook) verdraagzaamheid bevorderen? Wat is godsdienstvrijheid? En de kernvraag: Hoe kan de sfeer van de politiek zich emanciperen van de godsdienst? Speciale aandacht gaat uit naar de toenmalige situatie in de Nederlanden. Wij volgen het spoor dat van Erasmus naar Coornhert, Grotius, Locke en Spinoza leidt. Als gidsen gebruiken wij (onder andere) Jonathan Israel en Charles Taylor. In de discussie betrekken wij ook actuele problemen rondom godsdienst.


DEVENTER docent

[email protected]

mr. dr. Jaap Gruppelaar duur 8 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Etty Hillesum Centrum, Roggestraat 3 collegedagen 24 sep., 1, 8 en 15 okt., 5, 12, 19 en 26 nov. collegetijden donderdag van 10:00 tot 12:30 uur uw bijdrage incl. uit te reiken kopieën


€ 191,50-

Mr. dr. Jaap Gruppelaar studeerde Filosofie en Geschiedenis in Nijmegen en Leuven en Nederlands Recht aan de Open Universiteit. Hij promoveerde in de filosofie met een kritische analyse van Heideggers techniekopvatting. Hij werkt sedert 2006 zelfstandig als jurist (bestuursrecht), als privé-docent (www.weetendurf.nl) en voor de Coornhert Stichting (www.coornhertstichting.nl).

huiswerk naar eigen inzicht deelnemers 15-25 cursusnummer DE-15-40

13

Meesterwerken in het licht van de Gnosis Goethe, Wolfram von Eschenbach, Dante, Shakespeare, Fludd, Michael Maier, Mozart


Sinds het beschikbaar komen, eind vorige eeuw, van vertalingen van de Nag Hammadi geschriften, waaronder de evangeliën van Thomas, van Filippus en van de Waarheid, mogen publicaties over de gnosis zich verheugen in een brede publieke belangstelling. Maar de bibliotheek van NagHammadi is zeker niet de enige bewaard gebleven bron van gnostieke wijsheid. Vanaf de oudste tijden tot op de huidige dag zijn er steeds mensen geweest die werden geïnspireerd door de gnosis en er van getuigden in woord, beeld of klank. In deze cyclus wordt van zes bekende meesterwerken de gnostieke signatuur belicht. Gnosis, de kennis van het hart, wijst de mens op het doel van zijn bestaan en reikt hem de kennis en kracht om dat levensdoel te bereiken. In de eerste les worden de algemene kenmerken van de gnostiek besproken aan de hand van de Faust van Goethe. In de volgende bijeenkomsten zal worden ingegaan op de gnostieke symboliek in de Parzival van Wolfram von Eschenbach, de Divina Comedia van Dante, De koopman van Venetië van Shakespeare, de gravures van Robert Fludd en Michael Maier en de Zauberflöte van Mozart. De cyclus bestaat uit zes bijeenkomsten van twee uur. Er is geen voorkennis vereist. De gnostieke interpretatie van de gekozen voorbeelden is gebaseerd op de wijsbegeerte van het Lectorium Rosicrucianum. Voor meer informatie over het Lectorium Rosicrucianum, zie www.rozenkruis.nl.


DEVENTER docent

[email protected]

dr. ir. Johan van der Cammen + gastdocenten duur 6 lessen van ca. 2 uur incl. pauze locatie Etty Hillesum Centrum, Roggestraat 3 collegedagen 29 sep., 6, 13 en 27 okt., 3, 10 nov. collegetijden dinsdag van 14:00 tot 16:00 uur uw bijdrage € 120,huiswerk naar eigen inzicht deelnemers 15-20 cursusnummer DE-15-41

14

Historische Hoogtepunten Grote gebeurtenissen in de Hoge Middeleeuwen Weinig perioden in de geschiedenis spreken zó tot de verbeelding als de Hoge Middeleeuwen (1000–1250). Het is het tijdperk dat zich in Europa de contouren aftekenen van ontwikkelingen en stromingen die tot aan de dag van vandaag van invloed zijn. In deze cursus maakt u kennis met cruciale gebeurtenissen die de geschiedenis van het Westen (en soms ook van het Oosten) hebben bepaald. U reist kriskras door de tijd. U komt in kloosters en kastelen, u verschijnt op synodes en op slagvelden. Overal ontmoet u spraakmakende personen die, ieder op hun eigen wijze, een rol spelen in het kleurrijke verhaal van de Hoge Middeleeuwen. Met persoonlijke verslagen van ooggetuigen, deelnemers en kroniekschrijvers.


DEVENTER docent [email protected]

In de zes bijeenkomsten komen o.a. aan de orde: strijd tussen Kerk en Keizer Jodenhaat wetenschap en filosofie hofcultuur en kloosterleven concilies en schisma’s ketterij en inquisitie het Byzantijnse Rijk Normandiërs, Seltsjoeken en Mongolen

collegedagen


In zes bijeenkomsten van 3 uur worden steeds twee cruciale gebeurtenissen behandeld die de loop der dingen hebben bepaald. Wat ging er aan vooraf? Wat gebeurde er precies? En waar heeft het toe geleid? In woord, beeld en muziek wordt u deelgenoot gemaakt van gebeurtenissen met verstrekkende gevolgen zoals de gang naar Canossa, het Lateraans Concilie en de werkelijke aanleiding tot de Eerste Kruistocht.

Bij elke bijeenkomst wordt begeleidend materiaal aangeboden in de vorm van readers. De kosten (€ 12,= voor zes readers) zijn inbegrepen in uw bijdrage.

drs. Gregor Dijkhuis duur 6 lessen van 3 uur incl. pauze locatie Etty Hillesum Centrum, Roggestraat 3

29 okt., 5, 12, 19, 26 nov. en 3 dec. collegetijden donderdag 13:30 - 16:30 uur uw bijdrage € 171,huiswerk geen deelnemers 15-30 cursusnummer DE-15-42

15

Acht bijzondere vrouwen in de kunst Gertrude Jekyll Karen Larsson Helene Schjerfbeck Kathe Kollwitz Madeleine Vionnet Tov Jansson Georgia O’Keeffe Marlene Dumas


Gertrude Jekyll (1843-1932), een tuinarchitecte die planten zag als een verfdoos. Nog steeds zijn haar tuinontwerpen een belangrijke inspiratiebron.

DEVENTER

Karen Larsson (1859-1928) een Zweedse kunstenares, die schilderde, weefde en meubels ontwierp. Zij is een van de pioniers op het gebied van binnenhuisarchitectuur.

docent

Helene Schjerfbeck (1862-1946), een Finse kunstenares die beroemd is geworden vanwege haar zelfportretten en haar artistieke opvattingen.

8 lessen van ca 2 uur incl. pauze

[email protected]

drs. Lisette le Blanc duur

locatie Etty Hillesum Centrum, Roggestraat 3

Kathe Kollwitz (1867-1945) die in haar schilderkunst aandacht gaf aan sociale thema’s. Tevens maakte ze beeldhouwwerken.

collegedagen 2, 9, 16, 30 oktober en 6, 13, 20 en 27 november

Tov Jansson (1914–2001), schrijfster en illustratrice uit Finland.

vrijdag 14:00-16:00 uur

Georgia O’Keeffe (1887-1986), een Amerikaanse kunstenares, wier werk een baanbrekende positie innam in Amerika.

uw bijdrage

Marlene Dumas (1953) die in 2014 kunstenaar van het jaar was.

huiswerk


Madeleine Vionnet (1876–1975), een sociale vernieuwer op het gebied van mode.

collegetijden

€ 155,-

geen

Type cursus: hoorcollege met ruimte voor vragen

deelnemers 13-22 cursusnummer DE-15-43

16

Moderne kunst in Gorssel Zien en toch niet begrijpen Op dit moment wordt er gewerkt aan een gloednieuw museum voor modern realistische schilderkunst, MORE, in Gorssel. Het zal eind mei zijn deuren openstellen om de collectie van Hans Melchers te laten zien. De collectie bestaat uit werk van Nederlandse realisten van de afgelopen 100 jaar met een nadruk op de eerste helft van de eeuw met werk van Jan Mankes, Co Westerik en Charly Toorop o.a.. Een vooraanstaande plaats wordt ingenomen door het werk van Carel Willink, wel de meest bekende magisch realist. Terwijl Raoul Hynckes of Jan Beutener weer een andere kant van de werkelijkheid laten zien. Ook de hedendaagse schilders zoals Tobias Schalken en Lotta de Beus kiezen de zichtbare wereld als onderwerp. Verder ontbreekt bijna elke gelijkenis want er zijn vele vormen van magie of werkelijkheid. Realistisch en herkenbaar, weten wat je ziet en het toch niet begrijpen. Voor wie er graag meer van wil weten wordt de realistische schilderkunst in twee colleges nader besproken en in een kader geplaatst. Om daarna de collectie in Gorssel met eigen ogen te gaan bekijken.


DEVENTER docenten

[email protected]

mevr. drs. Wil Tiemes duur 2 lessen van ca. 2,5 uur incl. pauze + een bezoek aan ‘More’ (22 okt.) locatie Etty Hillesum Centrum, Roggestraat 3

Wil Tiemes studeerde achtereenvolgens geschiedenis en kunstgeschiedenis in Utrecht.

collegedagen 8, 15, 22 oktober collegetijden donderdag van 14:00 tot 16:30 uur uw bijdrage excl. evt. excursie


€ 55,huiswerk geen deelnemers 13-25 cursusnummer DE-14-44

17

Landschaps- en bewoningsgeschiedenis van Twente Het landschap van Twente heeft grote invloed gehad op de plek waar mensen gingen jagen, wonen en werken. De mens veranderde ook zelf het landschap. Die wisselwerking leidde tot ontbossingen en ontginningen. Beeklopen werden veranderd, vaak meerdere keren. Dorpen werden gebouwd en groeiden uit of verdwenen. Wegen ontstonden, veranderden en verdwenen. Ondertussen veranderde het klimaat en daarmee de omstandigheden die de menselijke activiteiten mede bepaalden. Overzicht per dagdeel Prehistorie, jagers/ verzamelaars. De Neanderthalers leefden anders dan de mensen in de Nieuwe Steentijd. Ze gebruikten het landschap anders, en het landschap was ook anders dan nu. Tussen 45.000 jaar v. Chr. en nu is er erg veel veranderd. Prehistorie, boeren. Waar vestigden de eerste boeren zich en waarom daar? Hoe leefden ze, hoe bouwden ze hun woningen en hoe jaagden ze? Hoe veranderden zij het landschap? In de Middeleeuwen vond dorpen stadsvorming plaats. Specialisatie van beroepen beïnvloedde het landschap. De godsdienstige praktijken veranderden. Oorlogsvoering veranderde het landschap. Beken werden verlegd voor bevloeiing of ten behoeve van watermolens.

actueel filosofie geschiedenis/-archeologie geschiedenis/ archeologie gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies

ENSCHEDE docent

[email protected]

drs. Geert Bekkering duur 5 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Prismare, Roomweg 167d, Enschede collegedagen 6, 13 en 27 okt. en 3 en 10 nov

Vanaf de vroegste productie van vuursteen, ijzeren en benen voorwerpen, tot de huidige industrie- en dienstenmaatschappij, heeft het landschap een rol gespeeld. De aanwezigheid van ijzeroer bepaalde de plaats van smelterijen. Waar textielhandelaren waren neergestreken ontstonden fabrieken, als er ook schoon water beschikbaar was.

€ 124,-

Type cursus College met ruimte voor vragen

15-25


Twente is nooit een “eiland” geweest. Er zijn altijd veel mensen doorheen getrokken en een deel ervan is blijven hangen. Culturele beïnvloeding is archeologisch aantoonbaar, maar dat gaat door tot nu. Welke handelswegen, vaarwegen (trein en vliegtuig) hebben het landschap en de maatschappij veranderd?

collegetijden dinsdag van 14:00 tot 16:30 uur uw bijdrage

huiswerk nee deelnemers

cursusnummer ES-15-45

18

Barok Aangenaam om naar te luisteren, nietwaar? Zondagochtend, zon op het balkon, croissantje, koffie, en zachtjes op de achtergrond Vivaldi. Het weekend kan niet meer stuk… Barokmuziek is voor veel mensen het ideale geluidsbelang. Maar wanneer je serieus in de werken van de componisten uit de periode 1650-1750 duikt, gaat er een heel nieuwe en onvermoede wereld open. Een wereld vol intriges en intriganten, opportunisten en buitenstaanders. Een wereld waarin de geur van succes zich soms zomaar mengt met de stank van armoede en bederf. In deze cursus krijgt u nu eens geen componistenportretten voorgeschoteld, maar worden dwarsverbanden in een historische context geplaatst. Niet alleen de werken van grote componisten als Bach en Händel komen aan de orde, maar ook die van totaal vergeten meesters.


ENSCHEDE docent

[email protected]

drs. Ben Coelman duur 4 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze

In vier avonden bespreekt Ben Coelman met behulp van een overstelpende hoeveelheid beelden geluidmateriaal een aantal belangrijke thema’s: - Vorm en Vormeloosheid, - Muziek en Macht; - Metropool en Periferie; - Vrouwen en Muziek. Na afloop van de cursus luistert u nooit meer achteloos naar een stukje Vivaldi, maar hoort u de wereld die daarachter schuil gaat…

locatie Wilminktheater, Wenninkgaarde collegedagen 5, 12, 19, 26 oktober 2015 collegetijden maandag van 19:30-22:00 uur uw bijdrage


€ 102,50 huiswerk geen deelnemers 18-30 cursusnummer ES-15-46

19

Italiaanse schilderkunst Beroemde meesters uit de 14e en 15e eeuw: Giotto, Duccio, Piero della Francesca, familie Bellini en Carpaccio ‘Italiaanse’ moet hier niet begrepen worden als de aanduiding van de nationaliteit van de schilders in kwestie, maar als behorend tot het Italisch schiereiland dat bestond uit verschillende stadsstaatjes met een autonoom bestuur en een eigen, karakteristieke schilderstijl. Naast overeenkomsten zijn er opmerkelijke verschillen aan te wijzen tussen bijvoorbeeld de stijl van de Florentijnse School waartoe Giotto behoorde, de Sienese School van Duccio en zijn volgelingen, en de vroege Venetiaanse School met als vertegenwoordigers Carpaccio en de familie Bellini. Piero della Francesca is in geen enkele ‘School’ onder te brengen, zijn eigen, karakteristieke stijl zouden we eerder persoons- dan streekgebonden kunnen noemen.


ENSCHEDE docent

[email protected]

drs. Jeanne van der Stappen,

In de werken van de vijftiende-eeuwse meesters wordt de rol van de opdrachtgever steeds belangrijker. De bewustwording van de ‘politieke’ rol van de afbeelding stuurt en bepaalt expressieve keuzen en iconografische details, en dat geldt niet alleen voor wereldlijke heersers maar zeker ook voor religieuze instellingen. Op hun talrijke reizen maakten de schilders niet alleen kennis met stijlen en technieken van andere Italiaanse schilders, maar bijvoorbeeld ook met de kunst van de olieverftechniek van de Vlaamse meesters die aan de Italiaanse hoven zeer geliefd waren.

collegedagen


We beginnen de cursus in de Basilica di San Francesco in Assisi, rond 1300 ‘het laboratorium voor de ontwikkeling van de schilderkunst in de veertiende eeuw’. De meeste aandacht gaat naar Giotto, die ‘de kunst van het Grieks naar het Latijn vertaalde’, dit wil zeggen dat de statische, strengverheven en mystieke afbeeldingen uit de Byzantijnse kunst - de zogenaamde maniera greca - werden ingeruild voor realistische menselijke figuren, driedimensionaal weergegeven in een realistische omgeving.

cultuurwetenschapper duur 6 lessen van ca 2 uur incl. pauze locatie Rijksmuseum Twenthe

28 okt., 4, 11, 18, 25 nov., 2 dec. 2015 collegetijden woensdag 10:00 - 12:00 uur uw bijdrage € 120,huiswerk

De cursus telt zes bijeenkomsten: 1. Giotto di Bondone, vader van de westerse schilderkunst 2. Duccio di Buoninsegna, ‘vader van alle schilders van Siena’ 3. Piero della Francesca, schilder en wiskundige 4. All in the Family: Jacopo, Gentile en Giovanni Bellini 5. Vittore Carpaccio, chroniqueur van Venetië 6. De Annunciatie in de Italiaanse schilderkunst

20

geen deelnemers 15-40 cursusnummer ES-15-47

actueel Gevaar en Schoonheid William Turner en de traditie van het filosofie geschiedenis/ archeologie Sublieme

Rain Steam and Speed the Great Western Railway William Turner

Van 5 september 2015 tot en met 3 januari 2016 organiseren Rijksmuseum Twenthe, Enschede en Museum de Fundatie, Zwolle een spectaculaire dubbeltentoonstelling rond de schilderkunst van William Turner (1775-1851). Hij was als schilder van het landschap enorm populair bij het Britse publiek.

gezondheidswetenschappen interdisciplinair kunst en cultuur mens en maatschappij natuurwetenschappen taal en letteren theologie en religies

Turner is voor Groot Brittannië wat Rembrandt is voor Nederland! Zijn werken tonen geen wereld van stille harmonieën maar van beweging en verblindende schoonheid. In de tentoonstelling zullen werken van Turner gekoppeld worden aan schilderijen van zowel voorgangers als van schilders na hem. Les 1: Turner en Traditie In les 1 richten we ons op het vroege werk van Turner dat staat in de traditie van de Europese schilderkunst van de zeventiende eeuw. Hij bestudeerde de neoclassicistische Franse schilders Nicolas Poussin en Claude Lorrain en onze schilders van de Gouden Eeuw. Hij bewonderde Rembrandt om zijn coloriet en licht schaduw effecten en volgde onze grote marineschilders, vooral waar het ging om de natuurkrachten van de zee.


Les 2: Turner en Breuk in de Traditie Turner wilde geen slaafse navolger zijn van zijn grote voorgangers. Meer dan ze evenaren, wilde hij ze overtreffen. Het gouden zonlicht van Lorrain inspireerde hem op eigenzinnige wijze het licht in het landschap te zoeken. Als romantisch schilder wenste hij niet de kunst te beoordelen volgens de academische maatstaven, maar volgens zijn eigen innerlijk licht. Turner was een kind van zijn tijd, de Romantiek en zocht, evenals de Duitse romantische schilder Caspar David Friedrich, het sublieme zowel in schoonheid als in dreiging. Les 3: Turner en Vernieuwing Turners picturale ontwikkeling is goed te volgen. Het is bijna één lijnrechte baan naar zijn lichtdromen! Wanneer we Turner naast zijn tijdgenoot Constable zetten, dan zien we dat Constable de natuur nuchter, bijna wetenschappelijk en met een vlijmscherp oog observeert, terwijl Turner de natuur met heel zijn ziel ondergaat. Hij hult zijn landschappen in een geheimzinnige waas en geeft zo uiting aan zijn mystieke verbeelding. Zijn late werken doen verrassend modern aan en gaan sterk in de richting van autonoom kleurgebruik. Het is boeiend werken van Turner te koppelen aan een werk van Anselm Kiefer of Gerhard Richter. Les 4: Bezoek tentoonstelling Rijksmuseum Twenthe

21

ENSCHEDE docent

[email protected]

drs. Azarja Fransen, duur 3 lessen van ca 2 uur incl. pauze + 1 rondleiding locatie Rijksmuseum Twenthe collegedagen 5, 12, 19, 26 nov. 2015 collegetijden donderdag 10:00 - 12:00 uur uw bijdrage € 85,huiswerk geen deelnemers 15-40 cursusnummer ES-15-48

Verbeelding van de samenleving; denken, dromen en doen na de verzorgingsstaat Sinds de troonrede van 2013 is ‘participatiesamenleving’ een gevleugelde term geworden, die uitdrukking moet geven aan het idee dat onze maatschappij zich in een overgang bevindt van een verzorgingsstaat naar een samenleving gebaseerd op nieuwe uitgangspunten en nieuwe idealen. Aangezien er (nog) geen definitie van is, wordt het begrip door diverse overheden en burgers op verschillende manieren ingevuld, variërend van meritocratie en doe-democratie tot communitarianisme en neo-utopisme. In vele opzichten is de na-oorlogse verzorgingsstaat (t.o.v. voorgaande eeuwen) een gerealiseerde utopie: verlichtingsidealen als de emancipatie van het individu, alsmede technologische en maatschappelijke vooruitgang, hebben de burger vrij en mondig gemaakt, en gezorgd voor meer (kans)gelijkheid en ongekende welvaart. Met de economische krimp van de jaren ‘80 ontstaat er een ander beeld: de ‘stagnerende verzorgingstaat’ is onbetaalbaar, en haar betutteling smoort ondernemingszin en creëert zo afhankelijke en calculerende burgers. De ‘wetten’ van de economie zijn een uitdrukking van de logica volgens welke onze samenleving functioneert, zo is de overtuiging. De liberaal-democratie belichaamt daarom het einde van de sociale ideologieën en daarmee ‘het einde van de geschiedenis’. Niet de ‘Grote Verhalen’ van idealisten, maar de wetenschap leidt ons de weg. De politiek lijkt dit te reflecteren: wetenschappelijke instanties als het CBS, het CPB, de SER, en de WRR bepalen tot op grote hoogte het regeringsbeleid alsmede de partijprogramma’s. En ook op andere terreinen (onderwijs, zorg, cultuur) lijken niet ideeën, maar (productie)-cijfers de agenda te bepalen.


Is het tijd voor een nieuwe Verlichting: een hernieuwde ‘moed om ons te bedienen van ons eigen verstand’? Als wetenschap en economie het beleid dicteren, bepalen wat mogelijk is en wat niet, en stellen dat er geen alternatieven zijn, wat is dan nog de rol van de democratie? Leven we in een technocratie? Deze vragen hebben de afgelopen jaren geleid tot tal van nieuwe sociale bewegingen en burger-initiatieven, waarbij verbeelding en visie centraal staan.


HENGELO HEINO docent

drs. Edward van der Tuuk duur 10 lessen van ca 2 uur incl. pauze locatie Bibliotheek, Beursstraat collegedagen 17 en 24 sept., 1, 8, 15 ,29 okt., 5, 12, 19, 26 nov. . collegetijden donderdag 14:45 tot 16:45 uur uw bijdrage € 190,huiswerk enige voorbereiding wordt aanbevolen deelnemers 15 - 22

Doel van de cursus is om, aan de hand van filosofische theorieën uit de 20e en 21e eeuw, na te denken over thema’s binnen het huidige debat over de participatiesamenleving, zoals zorg, welzijn, vrijheid, democratie, verantwoordelijkheid, verbondenheid, natuur & milieu, etc. Enkele namen die de revue zullen passeren: Alexis de Tocqueville, Ayn Rand, Aldous Huxley, Karl Popper, Hannah Arendt, Jürgen Habermas, Michel Foucault, Peter Sloterdijk, Hans Achterhuis, Willem Schinkel, Paul Frissen, e.a. Type cursus: hoorcollege met ruimte voor vragen

22

[email protected]

cursusnummer HE-15-49



Bij elke bijeenkomst wordt begeleidend materiaal aangeboden in de vorm van readers. De kosten (€ 8,= voor vier readers) zijn inbegrepen in uw bijdrage. In 2015, precies 800 jaar na zijn koningskroning in Aken, verschijnt bij Uitgeverij Aspekt een biografische kroniek over Frederik II. “Stupor Mundi” – kroniek van een eigenzinnige keizer (Gregor ). Deze cursus is een uitstekende voorbereiding op de 8-daagse studiereis “Kastelen van de Keizer” naar Apulië-Campanië in het voorjaar van 2016. Deze reis wordt mede door Gregor Dijkhuis georganiseerd en begeleid. Deelname aan de cursus vormt nochtans geen verplichting tot deelname aan de studiereis of omgekeerd.

23


HENGELO HEINO docent [email protected] drs. Gregor Dijkhuis duur 4 lessen van 3 uur incl. pauze locatie Muziekschool Hengelo collegedagen dinsdag 29 sept., 6, 13, 27 okt. collegetijden 10:00-13:00 uw bijdrage € 118,- inclusief reader huiswerk geen deelnemers 17-40 cursusnummer HE-15-50

Stof tot bespiegeling Een cursus muziek, geïnspireerd door concertprogrammering In het voorjaar 2016 organiseert Kamermuziek Hengelo een 4 tal bijzondere concerten waar, zowel gebruikelijke - als niet gebruikelijke concertmuziek naast elkaar in één programma zullen klinken. Deze programmering heeft de componist Jan Bijkerk geïnspireerd tot het ontwikkelen van deze cursus. De programmering draagt als het ware de onderwerpen voor de cursus aan. NB.: de cursus is niet opgezet als concerttoelichting! Onder andere komen de volgende onderwerpen aan de orde: • Russische componisten • Strijkinstrumenten. • Gooi- en smijtmuziek ofwel conceptuele muziek • De sonate • Muziek en de liefde • Muziek en de Romantiek Voor het volgen van de cursus is geen theoretische kennis van muziek noodzakelijk. In de cursus zal wel een verscheidenheid aan muziekstijlen, in de vorm van luistervoorbeelden, te horen zijn De cursus begint in december met 2 lessen - dagdelen - en daarna loopt hij synchroon op met de concerten. De concerten 24 januari 2016 12:00 u. Amber Docters van Leeuwen cello Debussy + Beethoven + Barber + Berio + Shostakovitsj


14 februari 2016 12:00 u. Magma Duo viool en piano Stravinsky + Franck + Brahms + De Falla 13 maart 2016 12:00 u. The Four Baritons baritonsaxofoons Bach + Dowland + Tallis + Ouwehand + Thomson + Blom 17 april 2016 12:00 u. Birthe Blom/ Klara Würtz viool piano Beethoven + Franck + Messiaen + Kreisler + Korngold



Jan Bijkerk, componist duur 6 lessen van ca 2 uur incl. pauze + concertbezoek (facultatief) locatie Muziekschool, Deldenerstraat 20 collegedagen 8, 15 dec. 2015 en 19 jan., 9 feb., 8 mrt en 12 apr. 2016 collegetijden dinsdag van 10:00 tot 12:00 uur uw bijdrage € 120,huiswerk ja deelnemers 12-22

Zie www.kamermuziek-hengelo.nl Deelnemers aan de cursus kunnen met korting voor ieder concert 2 kaartjes kopen (€ 10, - per stuk).

24

[email protected]

cursusnummer HE-15-51

Wat heeft middeleeuwse vrouwenmystiek ons (nog) te zeggen? In deze cursus wordt een aantal middeleeuwse vrouwelijke auteurs besproken, en er worden (in vertaling in modern Nederlands) teksten gelezen. De achtergrond van de mystiek wordt verduidelijkt en er wordt aandacht geschonken aan een aantal opmerkelijke mystieke vrouwen. Ook wordt besproken hoe daar door de tijden op gereageerd is, en we reflecteren op de vraag: wat hebben die teksten ons nog te zeggen?.


Cursusoverzicht in titels per dagdeel: 1. Beatrijs van Nazareth: Seven manieren van minne 2. Hadewijch 3. De zusters van Diepenveen/ zuster Bertken 4. Reacties op middeleeuwse mystiek in onze tijd (poëzie, proza, muziek) type cursus deels hoorcollege / deels college met ruimte voor vragen en discussie reader wordt de eerste keer uitgereikt, kosten: worden door docent geïnd


[email protected]

dr. Annette van Dijk duur 4 lessen van ca. 2,5 uur incl. pauze locatie Bibliotheek, Beursstraat collegedagen

literatuurlijst wordt tijdens het eerste college verstrekt

6, 20, 27 okt. en 3 nov. collegetijden dinsdag 14:00 - 16:30 uur uw bijdrage


€ 102,50huiswerk geen deelnemers 10 - 20 cursusnummer HE-15-52

25




26


ZUTPHEN docent [email protected] drs. Gregor Dijkhuis duur 4 lessen van 3 uur incl. pauze locatie Parochieel Centrum Mariaschool, Tengnagelshoek 6 collegedagen maandag 5, 12, 26 okt en 2 nov. collegetijden 13:30-16:30 uur uw bijdrage € 118,- inclusief reader huiswerk geen deelnemers 17-40 cursusnummer ZU-15-53

Botsende werelden Hoe Afrika zich aanpaste aan Europa De kolonisering en kerstening van Afrika door Europa heeft het leven in Afrika voorgoed veranderd. Europa heeft er zijn eigen cultuur gebracht, zijn eigen regeringsvormen opgelegd, en er zijn eigen rechtspraak, leger en politie geïntroduceerd. Missie en zending probeerden Afrika op het ‘heidendom’ te veroveren. Onderwijs en gezondheidszorg moesten het werelddeel uit zijn ‘primitieve’ staat bevrijden. Hoe heeft Afrika op deze nieuwe wereldorde gereageerd? In deze cursus staan de aantasting van Afrika’s eigen culturele en religieuze waarden en de wijze waarop het zich heeft aangepast, centraal. In het eerste college het conflict tussen het christendom en wat Europeanen het ‘heidendom’ noemden. In het tweede college gaan we in op de aantasting van de Afrikaanse opvattingen over seksualiteit en huwelijk door de Europees-Christelijke invloeden. In het derde college besteden we aandacht aan restanten van Afrikaanse opvattingen over rechtspraak en ‘mediation’ met als casestudy de Dan van Ivoorkust. In het laatste college schetsen we de opvattingen over het ‘hiervoormaals’ (met als voorbeeld de Baule van Ivoorkust) tegenover het Europees-Christelijke concept van een Schepping.


ZUTPHEN docent

[email protected]

dr. Harrie Leyten duur 4 lessen van 2 uur incl. pauze locatie Parochieel Centrum Mariaschool Tengnagelshoek 6 collegedagen 22, 29 sept., 6, 13 okt. collegetijden dinsdag 14:00-16:00 uw bijdrage


€ 85,- excl. reader huiswerk geen deelnemers 14-24 cursusnummer ZU-15-54

27

Van Eva tot Maria Wat de Bijbel ons (niet) vertelt In deze cursus komen naast Eva en Maria, twee Bijbelse vrouwen die het christelijke mensbeeld bepaald hebben, bekende en minder bekende Oudtestamentische vrouwen aan bod: de ‘voormoeders’ Tamar, Rachab, Ruth en Batseba, en Judith, de hoofdpersoon uit het gelijknamige apocriefe Bijbelboek. Als voorbeeld van een fascinerende nieuwtestamentische vrouw heb ik Maria Magdalena gekozen. De meeste aandacht gaat naar de vijfde voormoeder, Maria. Aan de hand van schilderingen van Italiaanse en Vlaamse kunstenaars uit de late middeleeuwen en de vroege Renaissance volgen wij het leven van Maria zoals verteld in het populaire apocriefe Jacobusevangelie, beter bekend als De Geboorte van Maria en we zien de Mariavoorstelling evolueren van de van strenge Byzantijnse, koninklijke Theotokos tot de jonge, tedere moeder van de gotiek en de elegante, eigentijdse jonkvrouw van de vroege Renaissance. We besluiten de cursus met prachtige afbeeldingen vol verborgen symboliek van mijn favoriete voorstelling, de Annunciatie of Verkondiging aan Maria.


ZUTPHEN docent

drs. Jeanne van der Stappen, cultuurwetenschapper duur

* Het verhaal van Eva Scheppingsverhalen in de middeleeuwse schilderkunst * Bijbelse ‘voormoeders’ Tamar, Rachab, Ruth en Batseba, en de apocriefe Judith * Maria Magdalena, femme fatale van het christendom * De enige onder de vrouwen Het leven van Maria volgens het Jacobusevangelie * Iedere tijd zijn eigen Madonna * Annunciatie De meest afgebeelde gebeurtenis uit het leven van Maria Type cursus: Hoorcollege met opdrachten en ruimte voor vragen

uw bijdrage


Generaties christenen zijn, vaak zonder zich dat te realiseren, niet alleen opgegroeid met de verhalen uit de Bijbel maar ook met apocriefe vertelstof daaromheen. De apocriefe verhalen raakten bekend en verspreid door een van de eerste Europese bestsellers, het meest gelezen boek na de Bijbel, de Legenda Aurea of Gulden Legende, in het midden van de dertiende eeuw geschreven door de dominicanermonnik Jacobus de Voragine, bisschop van Genua. Middeleeuwse schilders hebben uit beide bronnen geput toen zij de heilsgeschiedenis aanschouwelijk maakten in geïllustreerde Bijbels en getijdenboeken, op wanden van kerken en kapellen en op olieverfschilderingen op paneel. In deze cursus komen beide tradities aan bod aan de hand van overvloedig beeldmateriaal.

28

[email protected]

6 lessen van ca 2 uur incl. pauze locatie ‘t Atrium, Martinetsingel, hoek Pelikaanstraat - parkeren aan Houtwal collegedagen 8, 15, 22, 29 okt. en 5, 12 nov. collegetijden donderdag 15:00 - 17:00 uur

€ 120,huiswerk geen deelnemers 12-21 cursusnummer ZU-15-55

actueel Gevaar en Schoonheid William Turner en de traditie van het filosofie geschiedenis/ archeologie Sublieme

Rain Steam and Speed the Great Western Railway William Turner

Van 5 september 2015 tot en met 3 januari 2016 organiseren Rijksmuseum Twenthe, Enschede, en Museum de Fundatie, Zwolle, een spectaculaire dubbeltentoonstelling rond de schilderkunst van William Turner (1775-1851). Hij was als schilder van het landschap enorm populair bij het Britse publiek.


Turner is voor Groot Brittannië wat Rembrandt is voor Nederland! Zijn werken tonen geen wereld van stille harmonieën maar van beweging en verblindende schoonheid. In de tentoonstelling zullen werken van Turner gekoppeld worden aan schilderijen van zowel voorgangers als van schilders na hem.

ZUTPHEN

Les 2: Turner en Breuk in de Traditie Turner wilde geen slaafse navolger zijn van zijn grote voorgangers. Meer dan ze evenaren, wilde hij ze overtreffen. Het gouden zonlicht van Lorrain inspireerde hem op eigenzinnige wijze het licht in het landschap te zoeken. Als romantisch schilder wenste hij niet de kunst te beoordelen volgens de academische maatstaven, maar volgens zijn eigen innerlijk licht. Turner was een kind van zijn tijd, de Romantiek en zocht, evenals de Duitse romantische schilder Caspar David Friedrich, het sublieme zowel in schoonheid als in dreiging.

nagelshoek 6


Les 1: Turner en Traditie In les 1 richten we ons op het vroege werk van Turner dat staat in de traditie van de Europese schilderkunst van de zeventiende eeuw. Hij bestudeerde de neoclassicistische Franse schilders Nicolas Poussin en Claude Lorrain en onze schilders van de Gouden Eeuw. Hij bewonderde Rembrandt om zijn coloriet en licht schaduw effecten en volgde onze grote marineschilders, vooral waar het ging om de natuurkrachten van de zee.

docent

Les 3: Turner en Vernieuwing Turners picturale ontwikkeling is goed te volgen. Het is bijna één lijnrechte baan naar zijn lichtdromen! Wanneer we Turner naast zijn tijdgenoot Constable zetten, dan zien we dat Constable de natuur nuchter, bijna wetenschappelijk en met een vlijmscherp oog observeert, terwijl Turner de natuur met heel zijn ziel ondergaat. Hij hult zijn landschappen in een geheimzinnige waas en geeft zo uiting aan zijn mystieke verbeelding. Zijn late werken doen verrassend modern aan en gaan sterk in de richting van autonoom kleurgebruik. Het is boeiend werken van Turner te koppelen aan een werk van Anselm Kiefer of Gerhard Richter. Les 4: Bezoek tentoonstelling Rijksmuseum Twenthe

29

[email protected]

drs. Azarja Fransen, duur 3 lessen van ca 2 uur incl. pauze + 1 bezoek tentoonstelling RMT locatie Parochieel Centrum Mariaschool, Teng-

collegedagen 4, 11, 18, 25 nov. 2015 collegetijden woensdag 14:00 - 16:00 uur uw bijdrage € 85,huiswerk geen deelnemers 15-24 cursusnummer ZU-15-56

Het geheim van de muziek Muziek en zingeving Muziek speelt in ons leven een grotere rol dan we ons meestal bewust zijn. Welke rol is dat dan en hoe werkt het? Op deze vragen zal met deze cursus getracht worden antwoorden te geven. Door na te gaan hoe muziek zich verhoudt tot onderwerpen uit het dagelijks leven en tot andere kunstvormen, krijg je inzicht in hoe muziek aan ons leven vorm en zin geeft. Of beter gezegd hoe wij met muziek aan ons leven zin geven. De componist Jan Bijkerk neemt u in deze module mee in een zoektocht naar de relatie tussen muziek en onderwerpen als arbeid, vrije tijd, emotie, religie en samenleving. Maar ook met kunst en wetenschap zoals poëzie en beeldende kunst, getallen en toeval. Op deze wijze leert u bewuster naar muziek om ons heen te luisteren en dit ook beter te begrijpen. De lesstof wordt met luistervoorbeelden geïllustreerd. De lesmethode is interactief van aard, dit betekent dat van de cursisten ook een inbreng in de vorm van het uitvoeren van opdrachten (huiswerk) wordt verwacht. De module bestaat uit 5 lesbijeenkomsten en wordt afgesloten met het gezamenlijk bezoeken van een concert. Nadere informatie hierover volgt nog. De toegang hiervoor is in de moduleprijs inbegrepen.


De leergang ‘Het geheim van de muziek’ is opgebouwd uit modules die onafhankelijk van elkaar gevolgd kunnen worden. Steeds in het najaar wordt een module aangeboden met een algemeen karakter en in het voorjaar wordt een bepaald tijdvak in de muziekgeschiedenis onder de loep genomen. Voor het volgen van deze leergang is geen theoretische kennis van muziek noodzakelijk.


ZUTPHEN docent

Jan Bijkerk, componist duur 5 lessen van ca 2 uur incl. pauze + concertbezoek (facultatief) locatie Parochieel Centrum Mariaschool Tengnagelshoek 6 collegedagen 27 okt. en 3, 10, 17, 24 nov. 2015 collegetijden dinsdag van 14:00 tot 16:00 uur uw bijdrage € 120,huiswerk ja deelnemers 12-22 cursusnummer ZU-15-57

30

[email protected]

Macro-economie Wat u beslist moet weten! Vrijwel dagelijks bieden de media (inter) nationaal economisch nieuws en confronteren economen, journalisten en politici u met tegenstrijdige meningen. Maar wat is precies de inhoud van de gebruikte vaktermen? En wat betekenen al die onpeilbare bedragen? In zes colleges krijgt u de samenhang gepresenteerd tussen economische grootheden die u tegenkomt in de pers, zoals het (bruto) nationaal inkomen/product, staatsschuld, economische groei, betalingsbalans, spaaroverschot etc. Met duidelijke voorbeelden, grafieken/schema’s en krantenartikelen zal de docent de economische ontwikkelingen schetsen. Aan de orde komen ook thema’s die bepalend zijn voor onze toekomst. Is robotisering een bedreiging of heeft het ook voordelen? Hoe komen we af van onze schulden in Europees verband? Zijn onze pensioenen veilig en wat gaan de banken doen? Welke rol gaat de overheid spelen? Is economische groei onmisbaar voor behoud van welstand, welvaart en welzijn? Blijft de euro een sterke munt? Welke limieten zijn er aan marktwerking en het democratisch mechanisme?


ZUTPHEN docent

[email protected]

Hemmo B. Plas duur 6 lessen van 2 uur excl. pauze locatie

College 1 Belangrijke begrippen; samenhang economisch processen, structuur en ordening. Welstand, welvaart en welzijn. College 2 Het economisch proces; Wat bepaalt ons nationaal inkomen, hoe komt het tot stand? Wat is de relatie tussen nationaal spaaroverschot, overheidstekort en het overschot op de lopende rekening van de betalingsbalans. College 3 De overheid en het economisch beleid. Welke zijn de grondvormen van economische ordening en hoe herkent u ze? Grenzen aan het marktmechanisme en het democratisch mechanisme. College 4 Nederland internationaal gezien; hoe is de betalingsbalans samengesteld. Revaluaties/ devaluaties, de externe waarde van valuta’s; voor- en nadelen van de euro. Wordt Nederland afhankelijk van “grootmachten” als Brazilië, Rusland, India en China (BRIC-landen)? College 5 Wie is/zijn verantwoordelijk voor het in omloop brengen van geld. Wat is de rol van de internationale gelden kapitaalmarkt? College 6 Hoe houdt Nederland het verdienvermogen in stand? Productie gaat naar gefragmenteerde ketens die internationaal opereren. Nederland en de innovatie van deze waardeketens. Hoe moeten onze onderwijs- en onderzoeksinstellingen zich opstellen?

woensdag 14:00 - 16:00 uur


In de colleges worden (inter)nationale studies besproken van o.a. de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), het Centraal Planbureau (CPB), OESO, IMF en van bekende auteurs als Sedlácek (De economie van goed en kwaad-2012) en Piketty (Le capital au XXIe siècle-2013). Ook wordt ingegaan op nieuwe inzichten in de economische wetenschap zoals de theorie van Nobelprijswinnaar Kahneman over besluitvorming en menselijk (ir)rationeel gedrag.

31

Parochieel Centrum Mariaschool, Tengnagelshoek 6 collegedagen 7, 14, 28 okt., 4, 11, 18 nov. collegetijden

uw bijdrage € 133,- deelnemers 15-24 huiswerk geen type cursus hoorcollege met ruimte voor vragen en discussie cursusnummer ZU-15-58

Tijd en zin


Ik ben ik, en dat blijf ik, zolang ik besta. Maar zou ik één moment onveranderd blijven? Het lijkt er niet op. Lichamelijk verouder ik continu. En iedere gedachte die in mij opkomt zal toch wel een invloed op mij hebben, waardoor ik verander, al is het nog maar zo weinig en nog zo geleidelijk. Bovendien heb ik een gevoelsgeschiedenis. Al met al heeft mijn werkelijkheid twee kanten: een zijn en een worden. Dit is in een notendop het verbijsterende raadsel van de tijd. En daarop moet ons nadenken over de tijd zijn gericht. Als dat raadsel niet met ons bestaan was gegeven, zouden we geen reden hebben om filosofisch over de tijd na te denken. De tijd heeft existentiële betekenis: to be and not to be. Maar het heeft lang geduurd voordat deze crux goed in het zicht kon komen. De filosofie heeft er eeuwen over gedaan. Dat heeft in ieder geval te maken met het raadselachtige van de tijd. Augustinus verzuchtte al: Als niemand mij vraagt wat de tijd is, dan weet ik het, maar als ik het iemand op zijn verzoek zou willen uitleggen, dan weet ik het niet. En reeds duizend jaar voor hem was er een filosoof geweest die van mening was dat de tijd zelfs niet echt bestaat. In het voetspoor van Einstein zijn er tegenwoordig opnieuw zulke filosofen. In deze cursus zullen we de hoofdmomenten van de geschiedenis van het tijdsdenken nagaan. We zullen proberen te begrijpen waarom het denken over de tijd aldoor zo moeizaam is verlopen. Niet alleen komt dat door de raadselachtigheid van de tijd, maar ook door de akelige kant ervan. Niet voor niets is de tijd vaak voorgesteld als De Man met de Zeis (“Father Time”). Toch heeft de tijd niet alleen een raadselachtige en een akelige kant. Want ze is toch minstens de voorwaarde voor ons bestaan, de fundamentele voorwaarde zelfs. En bovendien: het logisch raadselachtige van de tijd heeft als zodanig een aantrekkelijke kant. Tenminste voor wie van denkraadsels houdt. Beide kanten, de logische kant en de existentiële kant, zullen in deze cursus aan bod komen. Zo zullen we enkele grote lijnen van de filosofiegeschiedenis verkennen in nauwe samenhang met de existentiële bezinning van de mens over zichzelf. Een cursus voor senioren met uithoudingsvermogen, verlangen en denkhonger.

Deze cursus gaat vergezeld van een syllabus. Aanbevolen literatuur: Aurelius Augustinus, Belijdenissen, Henri Bergson, Tijd en vrije wil, Henri Bergson, Inleiding tot de metafysica, J. A. Gunn, The Problem of Time

32


ZWOLLE docent

[email protected]

dr. Chris van Haeften duur 8 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Langhenkel, Noordzeelaan 62 collegedagen 29 sept., 6, 13 en 27 okt. 3, 10, 17 en 24 nov. collegetijden dinsdag van 10:00 tot 12:30 uur uw bijdrage € 195,huiswerk ca 1 uur per bijeenkomst deelnemers 15-22 cursusnummer ZW-15-59

Filosofie van goed en kwaad Moraal filosofisch bezien met inspiratie vanuit wetenschap, godsdienst en kunst Wat moreel wel en niet kan, zal ieder zich wel eens afvragen. Daarmee is ethiek een van de meest praktische takken van filosofie. Filosoof en ethicus Marcel Engeringh zal tijdens deze cursus moraal beschouwen vanuit verschillende filosofische invalshoeken. Ook maakt u kennis met de nieuwste wetenschappelijke inzichten betreffende het ontstaan en functioneren van moraal. U zult ontdekken dat de discussie tussen Plato en Aristoteles over het morele effect van theater nog steeds actueel is en nog veel meer.


Cursusoverzicht in titels per bijeenkomst:

ZWOLLE

1. De vraag naar het goede 2. Vrijheid en het mechanisch mensbeeld 3. Plicht volgens Kant en medische ethiek 4. Nut aan de hand van een rollenspel 5. Deugd volgens Aristoteles 6. Literatuur en muziek 7. Godsdienst 8. Authenticiteit 9. De psychologie van de eerlijkheid 10. Synthese, waar sta je zelf?

docent drs. Marcel Engeringh duur 10 lessen van ca. 2,5 uur incl. pauze locatie Cultureel Centrum Stadshagen, Werkerlaan 1 collegedagen

College met discussie

29 sept., 6, 13, 20, 27 okt., 3, 10, 17, 24


Het doel van deze cursus is niet enkel kennis overdragen, maar vooral ook aan het denken zetten. Daarom wordt hij gegeven in de vorm van een participatief college. Dit betekent dat u als deelnemer in hoge mate bij de les wordt betrokken. Ook ontvangt u na iedere les per e-mail nadere informatie, zodat u zich, als u dat wilt, verder in de materie kunt verdiepen. Lezen, voorbereiding van de les, is echter niet nodig, en evenmin is voorkennis vereist.

nov. en 1 dec. collegetijden dinsdag van 10:30 tot 13:00 uur uw bijdrage € 222,50huiswerk naar eigen inzicht deelnemers 15 - 21 cursusnummer ZW-15-60

33

Verbeelding van de samenleving; denken, dromen en doen na de verzorgingsstaat Sinds de troonrede van 2013 is ‘participatiesamenleving’ een gevleugelde term geworden, die uitdrukking moet geven aan het idee dat onze maatschappij zich in een overgang bevindt van een verzorgingsstaat naar een samenleving gebaseerd op nieuwe uitgangspunten en nieuwe idealen. Aangezien er (nog) geen definitie van is, wordt het begrip door diverse overheden en burgers op verschillende manieren ingevuld, variërend van meritocratie en doe-democratie tot communitarianisme en neo-utopisme. In vele opzichten is de na-oorlogse verzorgingsstaat (t.o.v. voorgaande eeuwen) een gerealiseerde utopie: verlichtingsidealen als de emancipatie van het individu, alsmede technologische en maatschappelijke vooruitgang, hebben de burger vrij en mondig gemaakt, en gezorgd voor meer (kans)gelijkheid en ongekende welvaart. Met de economische krimp van de jaren ‘80 ontstaat er een ander beeld: de ‘stagnerende verzorgingstaat’ is onbetaalbaar, en haar betutteling smoort ondernemingszin en creëert zo afhankelijke en calculerende burgers. De ‘wetten’ van de economie zijn een uitdrukking van de logica volgens welke onze samenleving functioneert, zo is de overtuiging. De liberaal-democratie belichaamt daarom het einde van de sociale ideologieën en daarmee ‘het einde van de geschiedenis’. Niet de ‘Grote Verhalen’ van idealisten, maar de wetenschap leidt ons de weg. De politiek lijkt dit te reflecteren: wetenschappelijke instanties als het CBS, het CPB, de SER, en de WRR bepalen tot op grote hoogte het regeringsbeleid alsmede de partijprogramma’s. En ook op andere terreinen (onderwijs, zorg, cultuur) lijken niet ideeën, maar (productie)-cijfers de agenda te bepalen.


Is het tijd voor een nieuwe Verlichting: een hernieuwde ‘moed om ons te bedienen van ons eigen verstand’? Als wetenschap en economie het beleid dicteren, bepalen wat mogelijk is en wat niet, en stellen dat er geen alternatieven zijn, wat is dan nog de rol van de democratie? Leven we in een technocratie? Deze vragen hebben de afgelopen jaren geleid tot tal van nieuwe sociale bewegingen en burger-initiatieven, waarbij verbeelding en visie centraal staan.


ZWOLLE docent

drs. Edward van der Tuuk duur 10 lessen van ca 2 uur incl. pauze locatie Langhenkel, Noordzeelaan 62 collegedagen 17 en 24 sept., 1, 8, 15 ,29 okt., 5, 12, 19, 26 nov. collegetijden donderdag 10:45 tot 12:45 uur uw bijdrage € 190,huiswerk enige voorbereiding wordt aanbevolen deelnemers 15 - 22

Doel van de cursus is om, aan de hand van filosofische theorieën uit de 20e en 21e eeuw, na te denken over thema’s binnen het huidige debat over de participatiesamenleving, zoals zorg, welzijn, vrijheid, democratie, verantwoordelijkheid, verbondenheid, natuur & milieu, etc. Enkele namen die de revue zullen passeren: Alexis de Tocqueville, Ayn Rand, Aldous Huxley, Karl Popper, Hannah Arendt, Jürgen Habermas, Michel Foucault, Peter Sloterdijk, Hans Achterhuis, Willem Schinkel, Paul Frissen, e.a. Type cursus: hoorcollege met ruimte voor vragen

34

[email protected]

cursusnummer ZW-15-61

Spinoza in gesprek met tijdgenoten De Nederlandse wijsgeer Spinoza (16321677) behoort tot de groten uit de geschiedenis van de filosofie. Hoewel zijn filosofie niet eenvoudig is, heeft zijn werk, juist buiten de kringen van de beroepsfilosofen, op veel belangstelling kunnen rekenen. Goethe was door hem gefascineerd, en de Nederlandse dichters Leopold en Gorter werden door hem beïnvloed. Hij schreef een betrekkelijk klein oeuvre. Zijn Briefwisseling omvat 88 brieven. Hij gaat in zijn brieven in discussie met geleerden en regenten. Hij is daarin meelevend, behoedzaam, vriendelijk en polemisch. In een discussie met de bekende Engelse geleerde Robert Boyle vliegen de sneren over en weer. In een brief aan de doopsgezinde koopman Pieter Balling zoekt hij meelevend naar een verklaring voor de voortekenen die Balling gehad zou hebben voorafgaand aan het overlijden van zijn kind. In de cursus wordt ingegaan op de tijd waarin Spinoza leefde, op zijn correspondenten, op de kleur en toonzetting van de brieven, en uiteraard op een aantal belangrijke aspecten van zijn filosofie. De cursus maakt deel uit van een leergang van drie cursussen over Spinoza, die onafhankelijk van elkaar gevolgd kunnen worden. De twee andere cursussen gaan over de Ethica en over Spinoza’s godsdiensten politieke filosofie. Een cursusboek wordt ter beschikking gesteld, kosten ca 8 euro.


ZWOLLE docent

[email protected]

Adrie Hoogendoorn, arts / filosoof duur 8 lessen van ca 2 uur incl. pauze locatie Hogeschool Windesheim collegedagen 21, 28 sep., 5, 12, 26 okt. 2, 9, 16 nov. collegetijden maandag van 14:00 tot 16:00 uur uw bijdrage exclusief reader


€ 155,huiswerk ca 1 uur per bijeenkomst facultatief deelnemers 15-22 cursusnummer ZW-15-62

35

Gastvrijheid Een filosofische benadering Waar of in welke cultuur je ook komt, mensen weten wat gastvrijheid is, ook al geven zij een eigen invulling aan het begrip. Wat gastvrijheid precies is kunnen we het best aflezen aan de omgang met vreemdelingen, want anders dan bij gelijken komt het er dan vaak op aan of gastvrijheid echt volgehouden wordt. We treffen tradities van gastvrijheid aan bij hindoe’s, bij oude Germaanse tradities, bij de oude Grieken en in de moderne tijd. In de Joods-Christelijke traditie gestoeld op het nomadenbestaan van de aartsvaders, was gastvrijheid een levensvoorwaarde. De filosoof Jacques Derrida wijst op een belangrijke tegenstelling in gastvrijheid: aan de ene kant is er de onvoorwaardelijke gastvrijheid (de nieuwkomer wordt geen tegenprestatie gevraagd); aan de andere kant staan de voorwaarden, plichten en grenzen die aan gastvrijheid verbonden worden. Eigenlijk gaat dat niet samen, of toch? Hoe kunnen we gastvrij zijn en elkaar ontmoeten, zonder aan elkaar uitgeleverd te zijn? En hoe moeten we dat op wereldniveau zien? De filosofe Julia Kristeva echter benadrukt dat de meeste mensen in wezen bang zijn voor de vreemdeling ofwel voor ‘het andere’ dat zij zelf niet zijn. De vreemdeling bestaat in de eerste plaats in onszelf. Die moet eerst geaccepteerd worden wil men gastvrij kunnen zijn. Ook andere sociaalfilosofische kernbegrippen met betrekking tot gastvrijheid komen aan de orde zoals ongemakkelijkheid of strijdigheid, sprakeloosheid en het belang van taal, normalisering en integratie, burgerschap en burgervriendschap, erkenning en waardering. Ook is er aandacht voor de concrete praktijken van gastvrijheid.


In dagdelen 1 Verkenning hedendaagse denkbeelden en praktijk van gastvrijheid 2 Gastvrijheid in de geschiedenis 3 Gastvrijheid op wereldniveau. Wie kan waar rekenen op gastvrijheid? Bestaat er wereldwijd recht op gastvrijheid? op basis waarvan? de filosofen Hannah Arendt, Jacques Derrida en Julia Kristeva hebben hierover belangwekkende dingen geschreven. 4 Aan de hand van Derrida’s Gastvrijheid gaan we in op de tegenstelling tussen de onvoorwaard elijke gastvrijheid én de voorwaarden, plichten en grenzen ervan. 5 Het Christelijk gedachtegoed over gastvrijheid in eigentijdse benaderingen, zoals de relatie tussen gastvrijheid en tijd, feest, en gastvrijheid en grondbezit. 6 De vreemdeling in onszelf van Julia Kristeva, over het vreemde/andere in onszelf dat gastvrijheid in de weg staat. 7 Sociaalfilosofische kernbegrippen: ongemakkelijkheid of strijdigheid, sprakeloosheid en het belang van taal, normalisering en integratie, burgerschap en burgervriendschap, erkenning en waardering. 8 Concrete praktijken van gastvrijheid, zoals voor mensen met psychiatrische problematiek, voor ‘culturele vreemden’, en toerisme.

36


ZWOLLE docent

[email protected]

dr Nel van den Haak, filosoof, was o.a. docent aan VUmc duur 8 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Hogeschool Windesheim collegedagen 7, 14, 21, 28 okt., 4, 11, 18, 25 nov. collegetijden woensdag van 13:30 - 16:00 uur uw bijdrage € 190,huiswerk ca. 2 uur per bijeenkomst deelnemers 15-24 cursusnummer ZW-15-63




37


ZWOLLE docent [email protected] drs. Gregor Dijkhuis duur 4 lessen van 3 uur incl. pauze locatie Hogeschool Windesheim collegedagen .9, 16, 23 en 30 nov. collegetijden maandag 13:30-16:30 uw bijdrage € 118,- inclusief reader huiswerk geen deelnemers 17-40 cursusnummer ZW-15-64

De brede en de smalle weg… en atomen tegen goden De Griekse filosofie laat een bonte verscheidenheid aan stromingen zien in een wereld die ook nog doortrokken was van mythologische voorstellingen en mysterieculten. De meest gedurfde filosofie is wel die van het atomisme, waarvan Leukippus (5e eeuw v.Chr.) de grondlegger is. Zijn atomistische filosofie werd voortgezet door Democritus (“de lachende filosoof”) en Epicurus (ten onrechte met een ongeremd ‘carpe diem’ vereenzelvigd), maar we hebben het aan de Romeinse dichter Lucretius te danken dat wij van deze atomistische ‘heilsleer’ ruim kennis kunnen nemen – en dat nog wel op een heel poëtische manier... En het is Lucretius er vooral om te doen religieuze wanpraktijken en de angst voor straffen na de dood weg te nemen. In deze cursus bespreken we deze atomistische filosofie: wat is de kern ervan, tegen welke verschrikkingen van dood, hiernamaals etc. verzet Lucretius zich? We zullen een selectie maken uit de Nederlandse Lucretius-vertaling van Aeg. Timmerman, en kennismaken met een wel heel bijzondere ‘heilsverkondiging’ op steen – een cadeautje van Diogenes aan zijn medeburgers van de stad Oinoanda in de tweede eeuw na Chr. Tenslotte kunnen we genieten van een meeslepend boek over de herontdekking van Lucretius in het jaar 1471.


Programmaoverzicht 1 De presocratische atomisten Leucippus en Democritus. Epicurus en zijn filosofisch systeem. 2 Epicurus en Diogenes Laërtius, Leven en Leer van beroemde filosofen. 3 Onderwereldvoorstellingen in de Oudheid en het motief van de brede en de smalle weg. 4 Epicurus en Lucretius’ leerdicht “Over de natuur der dingen”. 5 Bespreking van een selectie uit Aeg. Timmerman’s Nederlandse vertaling van Lucretius. 6 Bespreking van een selectie uit Aeg. Timmerman’s Nederlandse vertaling van Lucretius. 7 De “Levenslessen in steen” van Diogenes van Oinoanda. 8 Discussie en bespreking van Stephen Greenblatt’s boek De Zwenking. Hoe de wereld modern werd (uitg. De Bezige Bij, Amsterdam 2012)

De cursisten wordt verzocht Greenblatt’s meeslepend geschreven boek (in de loop van de cursus) te lezen. Daarnaast zal er gebruik worden gemaakt van fotokopieën uit relevante boeken en artikelen, waarvan de kosten ca. € 10,00 zullen zijn (verrekening bij de docent).

38


ZWOLLE docent

[email protected]

dr. Henk Schoonhoven duur 8 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Hogeschool Windesheim collegedagen 29 okt., 5, 12, 19, 26 nov. en 3, 10 en 17 dec. collegetijden donderdag van 13:30 tot 16:00 uur uw bijdrage exclusief kopieën € 190,huiswerk lezen Greenblatt De Zwenking deelnemers 18 - 22 cursusnummer ZW-15-65

Kennismaking met de Nieuwe Tijd, deel 1, 1500-1800 Met deze cursus gaan we deels vergeten kennis opfrissen. Het gaat daarbij niet om feitenkennis maar om inzicht in de structuren en processen die het verloop der gebeurtenissen bepaald hebben. We beperken ons tot de Europese geschiedenis, inclusief de USA. Aan Oost-Europa zal extra aandacht worden besteed.


Cursusoverzicht in titels per dagdeel -

Gebeurtenissen 16e en 17e eeuw Renaissance, Reformatie: culturele structuren Ontstaan handelskapitalisme: economische structuren Standen en klassen: sociale structuren Ontstaan van de dynastieke staat: politieke structuren De wetenschappelijke revolutie Gebeurtenissen 18e eeuw en Oost-Europa De industriële revolutie en de Verlichtingsfilosofen

ZWOLLE docent

[email protected]

drs. Menno Potjer duur 8 lessen van 2,5 uur incl. pauze locatie

type cursus: college met ruimte voor vragen en discussie

Cultureel Centrum Stadshagen

huiswerk, aanbevolen: 3 uur per bijeenkomst

collegedagen

handboek: Michiel van Os en Menno Potjer, Een kennismaking met de geschiedenis van de Nieuwe Tijd, uitg. Coutinho, prijs 32,50 euro.

7 dec.

5, 12, 26 okt., 2, 9, 16, 23, 30 nov. en

collegetijden maandag 13:30 - 16:00 uur uw bijdrage


€ 190,huiswerk niet verplicht deelnemers 11-20 cursusnummer ZW-15-66

39

Psychosociale en spirituele aspecten bij (ernstig en/of chronisch) ziek zijn Wat verandert bij ziekte in psychologische en sociale zin? Welke levensvragen worden opgeroepen en hoe speel je zo goed mogelijk in op wat er gebeurt voor u als patiënt of als naaste? In deze cursus wordt aandacht gegeven aan de veranderingen die optreden in psychologische en sociale zin wanneer iemand te maken krijgt met een ernstige of chronische ziekte. Ziekte heeft in verschillende levensfasen andere gevolgen, zowel voor de patiënt als voor de mensen er om heen. Het gaat dan bijvoorbeeld om het verlies van autonomie, de beleving van de identiteit, omgaan met reacties uit de omgeving, leven tussen hoop en vrees, afscheid nemen van hoe het leven tot nu toe geweest is of van verwachtingen. Verder bespreken we wat de verschillende manieren zijn waarop mensen ziek zijn kunnen integreren in hun leven, kijken we naar vormen van ondersteuning die zieken en hun naasten elkaar kunnen geven. En hoe blijven mantelzorgers zo goed mogelijk overeind? Welke rol spelen opvattingen over verantwoordelijkheid en hoe kijken mensen hiernaar vanuit verschillende geloofsperspectieven?


ZWOLLE docent

drs. Etje Verhagen-Krikke MA duur 5 colleges van ca 2,5 uur locatie

type cursus college met discussie/ werkcollege

€ 125,--


cursusoverzicht in titels per dagdeel Dagdeel 1: Introductie, inleiding over beelden van ziek zijn en over psychosociale aspecten Dagdeel 2: Verschillende manieren van coping, wat zijn de voor- en nadelen? Dagdeel 3: Ondersteuning bij ziek zijn, omgaan met de rol van mantelzorger Dagdeel 4: Leven tussen hoop en vrees Dagdeel 5: Afscheid nemen van verwachtingen

Langhenkel, Noordzeelaan 62 collegedagen woensdag 14:00 - 16:30 uur collegetijden 21, 28 okt. 4, 11, 18 nov. uw bijdrage exclusief reader

huiswerk geen deelnemers 15-22 cursusnummer ZW-15-67

40

[email protected]

Claudio Monteverdi en het ontstaan van de opera In de late 16e eeuw werden de eerste initiatieven ontplooid, die bij de overgang naar de 17e eeuw zouden leiden tot het ontstaan van de opera. Achter deze experimenten gingen humanistische idealen schuil, die intrigerend waren, maar niet altijd bevredigende muzikale resultaten opleverden. Er is wel gesuggereerd dat opera een wiegendood zou zijn gestorven als Claudio Monteverdi (1567-1643) zich niet met de debatten had bemoeid. Zijn Orfeo (1607) wordt algemeen gezien als de eerste opera van formaat en het is tevens de oudste opera die repertoire heeft gehouden. Orfeo kan tevens worden gezien als het culminatiepunt in het veelbewogen leven van Monteverdi die enkele jaren voor de compositie van de opera mikpunt in een muziektheoretische controverse was geworden. De cursus Claudio Monteverdi en het ontstaan van de opera biedt een overzicht over het leven en het werk van de componist die kan worden gezien als de grote initiator van de Italiaanse barokmuziek. Naast Orfeo komt natuurlijk zijn kerkelijk meesterwerk, de Vespro della beata Vergine (1610), uitgebreid aan de orde, maar er zal ook aandacht zijn voor de latere opera’s en voor minder bekende werken.


ZWOLLE docent

[email protected]

dr. Marcel Zwitser duur 5 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Gebouw Brink 13 collegedagen 28 sept., 5, 12 en 26 okt., 2 nov. 2015 collegetijden maandag van 13:30 tot 16:00 uur uw bijdrage incl. syllabus


€ 125,huiswerk luisteropdrachten van variabele lengte, vermeld in syllabus. deelnemers 15 - 29 cursusnummer ZW-15-68

41

actueel Gevaar en Schoonheid William Turner en de traditie van het filosofie geschiedenis/ archeologie Sublieme Van 5 september 2015 tot en met 3 januari 2016 staat het oeuvre van één van de belangrijkste schilders van de 19e eeuw Het slavenschip centraal in een bijzondere dubbeltenWilliam Turner 1840 toonstelling. Museum de Fundatie en Rijksmuseum Twenthe halen het werk van de even beroemde als beruchte kunstenaar Joseph Mallord William Turner naar Nederland. Het oeuvre zal in een brede context geplaatst worden, door zijn werk met dat van voorgangers te combineren als ook met kunstenaars die door hem geïnspireerd zijn of in de ogen van de tentoonstellingsmakers aan Turner te verbinden zijn. Turner wordt zo gepresenteerd als het scharnier tussen de schildertradities vóór hem en latere generaties kunstenaars die aan hem schatplichtig zijn. Les 1: Turner & Traditie In les 1 richten we ons op de inspiratiebronnen van William Turner. De kunstgeschiedenis had hem veel te bieden. De landschappen van Claude Lorrain, de Venetiaanse stadsgezichten van Canaletto en de rulle toets van Rembrandt hebben de schilder gevormd. De Hollandse meesters uit de 17e eeuw werden hogelijk door hem bewonderd. En toch was hij net zo goed een schilder van zijn tijd, de Romantiek, in zijn streven het ‘sublieme’ te schilderen.


ZWOLLE docent

[email protected]

drs. Sophie van Steenderen, gespecialiseerd in kunst van de 19e eeuw duur 3 lessen van ca 2 uur incl. pauze + 1 bezoek aan tentoonstelling locatie HCO, Van Wevelinkhovenlaan, parkeren:


Les 2: Turner & Vernieuwing Het werk van Turner werd in de eigen tijd zeer wisselend ontvangen. Ondanks zijn hang naar traditie bleek hij met zijn kunst de grenzen van zijn eigen tijd op te zoeken en te overschrijden. Zijn landschappen en historiestukken vormden de aanleiding om te experimenteren met licht, kleur en materie. Wat voor tijdgenoten een schok was, betekende voor nieuwe generaties schilders een aanmoediging. De Impressionisten, Vincent van Gogh en zelf de abstracte schilder Mark Rothko wezen Turner als hun voorbeeld aan.

Eikenstraat collegedagen 5, 12, 19, 26 nov. collegetijden donderdag van 10:00 tot 12:00 uur uw bijdrage € 85,-

Les 3: Turner & Parallellen De laatste les vormt een onderzoek naar de (soms onverwachte) parallellen tussen het werk van Turner en dat van kunstenaars na hem, tot de dag van vandaag. Tal van associatieve en intuïtieve combinaties kunnen worden gemaakt, wanneer zijn werk wordt gelegd naast dat van onder meer Anselm Kiefer, Marlene Dumas, Gerhard Richter en Olafur Eliasson.

huiswerk geen deelnemers 15 - 25 cursusnummer ZW-15-69

Les 4: Excursie naar Museum De Fundatie

42

Kleren maken de man ... en de vrouw Mode, we kunnen ons niet voorstellen dat het er niet is. De modeshows in Parijs en Milaan met de catwalk, de modetijdschriften, prinsen, prinsessen en celebrities die zich laten kleden door een beroemde couturier, we vinden het allemaal een normaal onderdeel van onze cultuur. Maar sinds wanneer spreken we van mode en wat zegt kleding over onze westerse samenleving? Waarom denken wij tegenwoordig bij mode vooral aan vrouwenkleding, terwijl de uitdrukking is ‘kleren maken de man’? In de loop der eeuwen werd kleding steeds meer een ‘taal’ waarmee men opvattingen naar voren kon brengen. Macht, religieuze en ideologische opvattingen, ontdekkingen, economische veranderingen, contacten met andere beschavingen, maar ook seksualiteit en emancipatie lieten sporen na in de kleding. Met andere woorden, kleding biedt ons de mogelijkheid iets te weten te komen over normen en waarden, de status en de bewegingsvrijheid van drager en draagster. In zes hoorcolleges wordt aan de hand van afbeeldingen en tekstfragmenten een blik geworpen op ontwikkelingen in de westerse mannen- en vrouwenkleding sinds de dertiende eeuw. In elk college staan belangrijke ontwikkelingen in de geschiedenis centraal.


ZWOLLE docent

[email protected]

drs. Maud Clumpkens duur 6 lessen van ca 2,25 uur incl. pauze locatie Langhenkel, Noordzeelaan collegedagen

Gedurende de tweede bijeenkomst bekijken we hoe de overgang van Middeleeuwen naar Nieuwe Tijd zichtbaar wordt in kleding en gedrag.

collegetijden

Het derde college richt zich op de tijd van het absolutisme waarbij ook aandacht zal worden gegeven aan de ontwikkelingen van de mode in de Nederlanden.

uw bijdrage


In het eerste college zien we hoe vanaf de 13e eeuw maatschappelijke ontwikkelingen steeds meer van invloed zijn op kleding.

7, 14, 28 okt., 4, 11, 18 nov.

woensdag 10:00 - 12:00 uur

€ 133,-

Vervolgens kijken we naar de periode voor en na de Franse Revolutie.

huiswerk

Tijdens de vijfde bijeenkomst komen modeverschijnselen in de loop van de 19e eeuw tot en met de Eerste Wereldoorlog aan bod.

deelnemers

Tot slot bekijken we enige belangrijke ontwikkelingen in de 20ste eeuw.

cursusnummer

43

geen

13 - 22

ZW-15-70

Acht bijzondere vrouwen in de kunst Gertrude Jekyll Karen Larsson Helene Schjerfbeck Kathe Kollwitz Madeleine Vionnet Tov Jansson Georgia O’Keeffe Marlene Dumas


Gertrude Jekyll (1843-1932), een tuinarchitecte die planten zag als een verfdoos. Nog steeds zijn haar tuinontwerpen een belangrijke inspiratiebron.

ZWOLLE

Karen Larsson (1859-1928) een Zweedse kunstenares, die schilderde, weefde en meubels ontwierp. Zij is een van de pioniers op het gebied van binnenhuisarchitectuur.

docent

Helene Schjerfbeck (1862-1946), een Finse kunstenares die beroemd is geworden vanwege haar zelfportretten en haar artistieke opvattingen.

8 lessen van ca 2 uur incl. pauze

[email protected]

drs. Lisette le Blanc duur

locatie Hogeschool Windesheim

Kathe Kollwitz (1867-1945) die in haar schilderkunst aandacht gaf aan sociale thema’s. Tevens maakte ze beeldhouwwerken.

collegedagen 2, 9, 16, 30 oktober en 6, 13, 20 en 27 november

Tov Jansson (1914–2001), schrijfster en illustratrice uit Finland.

vrijdag 10:00-12:00 uur

Georgia O’Keeffe (1887-1986), een Amerikaanse kunstenares, wier werk een baanbrekende positie innam in Amerika.

uw bijdrage

Marlene Dumas (1953) die in 2014 kunstenaar van het jaar was.

huiswerk


Madeleine Vionnet (1876–1975), een sociale vernieuwer op het gebied van mode.

collegetijden

€ 155,-

geen

Type cursus: hoorcollege met ruimte voor vragen

deelnemers 14-22 cursusnummer ZW-15-71

44

Het lied van liefde en dood Geschiedenis van de opera

In samenwerking met de Nederlandse Reisopera bieden U3L en de Odeon De Spiegel theaters dit najaar een bijzondere opera-cursus aan. Opera is een boeiende, maar voor sommige mensen weinig toegankelijke kunstvorm. Ben Coelman, hoofd bureaudramaturgie en educatie van de Nederlandse Reisopera, zal in 5 bijeenkomsten op speelse wijze dieper ingaan op de belangrijkste episoden uit de operageschiedenis en de typische stijlkenmerken van die periodes. Les Les Les Les Les

1: 2: 3: 4: 5:

De zeventiende en achttiende eeuw Mozart en zijn tijd Het Belcanto-tijdperk Verdi en Wagner Verismo, Puccini en de 20ste eeuw


ZWOLLE docent

[email protected]

drs. Ben Coelman is musicoloog en is als

Tijdens de cursus zijn talloze geluids- en beeldfragmenten te zien en te horen. Aan het einde van de cursus bent u in staat zelfstandig de belangrijkste kenmerken van opera’s uit diverse stijlperioden te herkennen en heeft u kennis gemaakt met de grote operacomponisten en hun betekenis voor de ontwikkeling van het genre door de eeuwen heen.

medewerker educatie verbonden aan

De lessen worden gegeven aan de hand van talrijke geluids- en videofragmenten. In de cursus komen vele bekende, maar ook minder bekende opera’s aan bod. Zowel beginners als gevorderde muziekliefhebbers zullen plezier beleven aan de rijke bloemlezing uit 400 jaar opera. De cursus sluit waar mogelijk aan op het aanbod aan opera’s die in het komende seizoen in de Nederlandse schouwburgen te zien zullen zijn.

HCO, Van Wevelinkhovenlaan


Tijdens de eerste bijeenkomst kunt u voor € 15,- een aantal cursusmaterialen aanschaffen die niet alleen de thuisstudie vergemakkelijken, maar ook nog lang na de cursus als naslagwerk kunnen dienen. Tijdens de lessen wordt regelmatig verwezen naar deze materialen. Een reader ‘Korte Geschiedenis van de Opera’ Een 3-cd-box met 52 fragmenten uit 400 jaar operageschiedenis Bijbehorend boekje met alle teksten in de originele taal en een Nederlandse vertaling en suggesties voor een dvd-verzameling

de Nationale Reisopera duur 5 lessen van 2,5 uur incl. pauze locatie Parkeren: Eikenstraat 20 collegedagen 13, 20, 27 nov. en 4, 11 dec. collegetijden vrijdag 13:30 - 16:00 uur uw bijdrage exclusief reader en cd’s € 125,- deelnemers 15-28 huiswerk ja type cursus interactief college met oefeningen cursusnummer ZW-15-72

45

Nederlandse stedenbouw in de 20e eeuw Van fabriek tot supermarkt Na een lange periode van stilstand en verval beginnen tijdens de industriële revolutie in Europa de steden aan een ongekende groei. Dat gaat er niet zachtzinnig aan toe. Machthebbers en ontwerpers vinden elkaar in het scheppen van orde in vieze bedompte en chaotische middeleeuwse steden. In Nederland verloopt dat anders dan in menige Europese grote stad. We gaan het hebben over verschillende thema’s in de stedenbouw, te weten: de fabriek, de architect (Berlage), gemeenschapszin, de auto, uitbreidingwijken en tot slot over de alledaagsheid van de supermarkt. Het is een visuele verrassingstocht die je anders naar steden leert kijken. De docent zal dat met eigen analyses, tekeningen, foto’s en filmpjes uit de doeken doen. De bedoeling is dat cursisten voeling krijgen met het maakproces van een stad en inzicht verwerven in de ruimtelijke geschiedenis op een dusdanige wijze dat ze zelf leren om een stad historisch-ruimtelijk te verkennen. En uiteraard wordt iedereen aangemoedigd om steden te gaan bezoeken en met andere ogen te gaan kijken.


ZWOLLE docent

[email protected]

Ing. AvB. Paul Kurstjens duur 6 lessen van 2,5 uur incl. pauze locatie Langhenkel, Noordzeelaan 62 Zwolle collegedagen


cursusoverzicht in titels per dagdeel Les 1: De fabriek voorbij Les 2: De stedenbouw van Berlage Les 3: De maakbare samenleving Les 4: Het nieuwe stadscentrum Les 5: De groene woonstad Les 6: Supermarktstad

28 sept., 5, 12, 26 okt., 2, 9 nov. 2015 collegetijden maandag 13:30 - 16:00 uur uw bijdrage € 125,-

Cursisten krijgen een samenvatting van tevoren en een hand out na de les gemaild. Tevens wordt in de lessen verwezen naar relevante literatuur.

deelnemers 13-25 huiswerk nee type cursus hoorcollege met ruimte voor vragen cursusnummer ZW-15-73

46

Schuld en krediet Over symbolen van waarde Wil de menselijke soort overleven dan moeten we samen optrekken. Samen betekent dat de een wat doet voor de ander, waarmee hij krediet opbouwt bij de ontvanger. Deze krijgt niet alleen iets maar gaat ook een schuld aan: de plicht van een tegenprestatie. Zo ontstonden credit en debet lang voordat er munten gingen circuleren. Geld is dus in wezen geen ding, maar een idee, een schuldidee. Wat wij voor geld aanzien, is slechts een symbool van dat idee. In een kleine gesloten gemeenschap had men geen symbolen (bijv. geld) nodig, omdat mondelinge afspraken over schuld aan of van een ander voldoende waren. Maar in grotere en meer open samenlevingen kon men niet zonder schuldsymbolen. In de loop der eeuwen ontstonden er geldsymbolen van zeer uiteenlopende aard die aansloten bij het gedachtegoed van de tijd. Filosofen, economen en andere theoretici hielden zich bezig met de theorievorming over waarde. We gaan er hier uitgebreid op in. Geld is een inspirerend onderwerp voor kunstenaars. We bespreken enkele voorbeelden van oude en hedendaagse geldkunst. Leidraad in deze cursus is het boek Geld zit in je hoofd waarin bovenstaande materie op een begrijpelijke manier wordt besproken. Een verzonnen lezer stelt de auteur vragen die u wellicht ook heeft en levert commentaar dat u misschien ook had willen geven. In 5 colleges komen de volgende onderwerpen aan de orde: 1 Voor wat het waard is Waardesoorten, waardevormen en bronnen van waarde.


ZWOLLE docent

[email protected]

Reinold Widemann duur 5 lessen van 2,5 uur incl. pauze locatie Zwolse Muziekkamer, Oude Ambachtschool, Mimosastraat 1-i collegedagen 29 sept., 6. 13, 27 okt en 3 nov. collegetijden

3 Het calculerende dier en (on)vruchtbaar geld Wikken, wegen en de cultus van de rationaliteit. Natuurlijke en onnatuurlijke groei en het renteverbod

€ 124,-


2 De middel – doel keten en de kringloop van stof en geest De mens als het indirecte wezen en de teleologische reeks van het geld. Monetaire transformatie, representatie en symbolisch geld

4 Het gouden misverstand en de centrale bank als hoorn des overvloeds Goudschijn en goudwezen. Het geloof in monetaire almacht en het einde van de schaarste

dinsdag 13:30 - 16:00 uur uw bijdrage exclusief boek

deelnemers 11-22

huiswerk lezen van het boek bij de cursus type cursus

5 Geldkunst en kunstgeld De verbeelding van geld en waarde in de kunst

hoorcollege met ruimte voor vragen en

Begeleidende literatuur Reinold Widemann, Geld zit in je hoofd – Over symbolen van waarde, Soesterberg 2015, Uitgeverij ASPEKT

cursusnummer

discussie

47

ZW-15-74

Embryologie Het belang van kennis wordt vaak gerelateerd aan de vraag of het hebben van deze kennis van nut is. In het licht van deze vraag naar het “nut” van kennis omtrent de embryologie, denk ik dat voor het direct functioneren de kennis van de embryologie niet onmisbaar is. Maar als het gaat om denken, denken in ruimtelijke verhoudingen, wat nog steeds een van de pijlers vormt van het begrijpen van symptomen, is inzicht in de voornaamste embryonale ontwikkelingsprocessen onmisbaar. Haeckel stelde ten aanzien van de evolutietheorie: “Jedes Sein wird uns nur durch sein Werden erkannt”. Toegepast op de anatomie, de vorm van het menselijk lichaam, betekent dat dan, dat het kennen van de ontstaanswijze van de “verstilde” vormen van de volwassen anatomie dieper inzicht in deze verhoudingen kan verschaffen. Om inzicht te verkrijgen in het ontstaan van het menselijk wezen en in het bijzonder de hersenen, enkele organen, de wervelkolom en het bewegingsapparaat wordt gebruik gemaakt van de embryologie. Langs deze weg verkrijgt de normale anatomie meer diepte en worden aangeboren afwijkingen inzichtelijk. Als we ergens met recht kunnen spreken van een gecoördineerd proces dan is dat hier. Om van een enkele lichaamscel in luttele weken een menselijke lichaamsvorm te laten ontstaan vraagt een coördinatie die voor ons, als gevormde mensen, onvoorstelbaar is. In enkele colleges wordt een poging gedaan dit wonderlijke proces inzichtelijk te maken en enkele vraagtekens te plaatsen en te verklaren.


Een van de vragen kan luiden: “Vertoont een menselijk embryo menselijk gedrag?” Veel van wat in een latere levensfase kan worden aangemerkt als minimaal noodzakelijk voor het manifesteren van gedrag, ontbreekt nog of is in zeer onvolgroeide vorm aanwezig. Op het eerste gezicht lijkt een embryo dus nog in een levensfase te verkeren waarin je nog niet kunt spreken van (de mogelijkheid van) gedrag. Veel mensen zien in het embryonale bestaan een fase die puur en alleen uit biologische groei- en stofwisselingsprocessen bestaat. Van psychologisch functioneren kán in die optiek ook nog geen sprake zijn. De gangbare neiging om het embryo te duiden in termen van ‘nog-niet-menselijk’ sluit hier naadloos bij aan. Ter sprake komen: De bevruchte eicel, de kiembladen, de stamcellen, de vormbewegingen van het embryo, ontstaan van de menselijke vorm, eerste aanleg van hart, hersenen, ledematen, wervelkolom, de rol van het brein, het DNA of iets anders? Doet het embryo iets, kan er sprake zijn van gedrag?

48


ZWOLLE docent

[email protected]

Ab van Beek duur 5 lessen van 2 uur incl. pauze locatie Cultureel Centrum Stadshagen, Werkeraan 1 collegedagen 15, 29 okt., 12, 26 nov. 10 dec. collegetijden donderdag 14:00 - 16:00 uur uw bijdrage inclusief syllabus € 102,50,huiswerk niet verplicht deelnemers 11-20 cursusnummer ZW-15-75

Sterrenkunde “Astronomie” komt van de Griekse woorden astron (ster) en nomos (wet). Astronomie betekent derhalve kennis van de wetten der sterren ofwel: sterrenkunde. De sterrenkunde is o.a. begonnen bij de Grieken en de Arabieren. De geschiedenis van de sterrenkunde krijgt in de cursus enige aandacht maar het zwaartepunt ligt toch bij de huidige kennis van het heelal. Het doel van de cursus is inzicht te verwerven in de sterrenkunde en zo boeken en tijdschriften beter te kunnen begrijpen. De lessen vereisen van de deelnemers geen speciale voorkennis; belangstelling voor het onderwerp is voldoende. Wel wordt incidenteel gebruik gemaakt van elementaire schoolwiskunde. Onderwerpen die aan de orde komen zijn: - Het meubilair van het heelal zoals de zon met haar planeten, planetoïden en kometen. - Sterren en sterrenstelsels. - Afstandsbepaling en plaatsbepaling, coördinatenstelsels; het werken met een planisfeer. - Benamingen van sterren en sterrenbeelden, schijnbare en absolute helderheid van sterren. - Enige elementaire natuurkunde: straling, spectrum, kernprocessen. - De geboorte en de evolutie van sterren, het Herzsprung-RussellDiagram. - Compacte objecten: witte dwergen, neutronensterren en zwarte gaten. - De nieuwste ontdekkingen door o.a. de Hubble Space Telescope. - Optische en radiotelescopen zoals de VLT, Westerbork en LOFAR. - Simulatie met behulp van een planetariumprogramma. - Kosmologie, de oerknal en de uitdijing van het heelal; donkere materie en energie. - Exoplaneten, leven in het heelal en ruimtereizen.


Voor € 8,-- dient via de docent een planisfeer aangeschaft te worden en kunt u facultatief voor ca. € 15,-- het boek “Kijk op de Kosmos” verkrijgen.

Type cursus Hoorcollege met ruimte voor vragen


ZWOLLE docent ir. Arnold Kip duur 8 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Cultureel Centrum Stadshagen, Werkerlaan 1 collegedagen 13 en 27 okt, 3, 10, 17, 24 nov., 1 en 8 dec. collegetijden dinsdag van 10:00 - 12:30 uur uw bijdrage € 190,huiswerk

deelnemers 10-22 cursusnummer ZW-15-76

49

[email protected]

De ongrijpbare mens Van neurofilosofie naar biofilosofie ‘Ken u zelve’, zeiden de Oude Grieken al, maar waar zoeken wij naar als wij onszelf willen kennen? Het woord ‘zelf’ klinkt zo alledaags, zo grijpbaar, maar leidt al duizenden jaren tot lange zoektochten. Het lijkt, net als ziel, geest, bewustzijn en (vrije) wil ongrijpbaar. De filosofie vraagt zich nog steeds af: ‘wie is de mens?’ en vooral ‘wie ben ik?’, ook al omdat de antwoorden meer en meer beïnvloed worden door verrassende, vaak verwarrende, inzichten uit de biologie, psychologie en neurowetenschappen. Er is zelfs een nieuw vak ontstaan: neurofilosofie, of nog breder, biofilosofie, met als doel om zoveel mogelijk kennis over de mens te integreren in één modern mensen zelfbeeld. Ingrediënten als erfelijkheid, opvoeding, cultuur en (brein)rijping spelen hierbij een grote rol. Nieuwe kennis leidt tot nieuwe prikkelende theorieën. Moeten we die ongrijpbare fenomenen misschien niet zo zeer zien als te vinden entiteiten maar als te herkennen processen die ons doen functioneren en gedragen als mens. Maken we ons als mens misschien grijpbaar door al onze ervaringen in één coherent verhaal “onder woorden” te brengen? Is er dus niet een te kennen zelf, maar rijpen we een leven lang uit, onder invloed van onze omgeving binnen de mogelijkheden van onze erfelijkheid? Is de juiste vraag niet ‘wie ben ik?’ maar ‘wie ben ik aan het worden?’ In acht hoorcolleges zal bioloog en life-coach Heiko Roelfsema op basis van de laatste inzichten uit wetenschap en filosofie een modern mensen zelfbeeld schetsen. Geen saaie filosofie over nieuwe weetjes, maar een sprankelend, spannend verhaal, rijk geïllustreerd met honderden beelden. Kennisoverdracht vol humor en verbeelding, omdat filosofie naast interessant ook leuk kan zijn!


ZWOLLE docent duur 8 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Langhenkel, Noordzeelaan 62 collegedagen 30 sept., 7, 14 okt., 4, 11, 18, 25 nov. en 2 dec. collegetijden woensdag van 13:30 tot 16:00 uur uw bijdrage € 190,huiswerk

Drs. Heiko Roelfsema (1955) studeerde biologie/biochemie en specialiseerde

deelnemers

zich tot geneticus. Twintig jaar bedrijfsleven, waaronder tien jaar geneesmid-

15-25


Er is geen collegedictaat. Wél wordt u na elk college per mail een beknopte hand-out met uitgebreide literatuurlijst toegezonden.

geen

delenonderzoek bij neurologische en psychiatrische patiënten, bracht hem op het pad van zijn huidige vak: oplossingsgerichte coaching en counseling dat hij

cursusnummer

nauw laat aansluiten bij zijn passie, de filosofie.

ZW-15-77

Sinds 1998 begeleidt hij in zijn praktijk in het Gelderse Ellecom mensen die een wending willen geven aan hun persoonlijk leven, hun werk of hun relatie. Parttime doceert hij psychopathologie, neurofilosofie en levenskunst.

50

drs. H.R. Roelfsema

Wat heeft middeleeuwse vrouwenmystiek ons (nog) te zeggen? In deze cursus wordt een aantal middeleeuwse vrouwelijke auteurs besproken, en er worden (in vertaling in modern Nederlands) teksten gelezen. De achtergrond van de mystiek wordt verduidelijkt en er wordt aandacht geschonken aan een aantal opmerkelijke mystieke vrouwen. Ook wordt besproken hoe daar door de tijden op gereageerd is, en we reflecteren op de vraag: wat hebben die teksten ons nog te zeggen?.


Cursusoverzicht in titels per dagdeel: 1. Beatrijs van Nazareth: Seven manieren van minne 2. Hadewijch 3. De zusters van Diepenveen/ zuster Bertken 4. Reacties op middeleeuwse mystiek in onze tijd (poëzie, proza, muziek) type cursus deels hoorcollege / deels college met ruimte voor vragen en discussie reader wordt de eerste keer uitgereikt, kosten: worden door docent geïnd

ZWOLLE docent

[email protected]

dr. Annette van Dijk duur 4 lessen van ca. 2,5 uur incl. pauze locatie Zwolse Muziekkamer, Oude Ambachtschool, Mimosastraat 1i, hoek Hortensiastraat

literatuurlijst wordt tijdens het eerste college verstrekt

collegedagen 10, 17, 24 nov. en 1 dec collegetijden


dinsdag 14:00 - 16:30 uur uw bijdrage € 102,50huiswerk geen deelnemers 12 - 20 cursusnummer ZW-15-78

51

Moderne dichters nader bekeken Nederlandse poëzie vanaf 1970 Valt er over poëzie meer te zeggen dan dat de vorm nogal verschilt van proza? Heel veel natuurlijk. In een gedicht probeert de dichter in heel kort bestek precies de kern weer tegeven van een zienswijze, of een ervaring, of een gevoel. Hij doet dat door gebruik te maken van een ongebruikelijke vorm, van een ongewone woordvolgorde, van bijzondere beelden en beeldspraak. Soms zitten de beelden en de betekenissen diep in het gedicht verborgen. Het gedicht geeft zijn geheimen vaak niet direct prijs. Voor een goed gedicht, zoals voor alle kunst, moet je moeite doen. Je moet er bij stilstaan. Het tot je door laten dringen. Op zoek gaan naar de diepere lagen. Wat staat er nu precies? Vaak vind je een schat, maar even zo vaak anders dan je gedacht had. Je analyseert en je probeert te interpreteren. Behalve aan de inhoud wordt in deze cursus ook aandacht besteed aan de formele aspecten van een gedicht zoals beeldspraak, strofeindeling, metrum, verschillende soorten rijm, klank en klankherhaling. De nadruk ligt in de colleges op het interpreteren en analyseren van de gedichten, maar ook worden ze in hun literaire en historische context geplaatst. Soms komt de dichter ook zelf aan het woord. college 1 de dichters van ca. 1970-1990 de formele aspecten van poëzie gedichten onderzoeken: interpretatie en analyse


college 2 de dichters van ca. 1970-1990 (vervolg) gedichten onderzoeken: interpretatie en analyse college 3 de dichters van ca. 1990- 2000 gedichten onderzoeken: interpretatie en analyse college 4 de dichters van ca. 2000-heden gedichten onderzoeken: interpretatie en analyse


ZWOLLE docent

drs. Dannie ten Zweege duur 4 colleges van 2,5 uur locatie Zwole Muziekkamer, Oude Ambachtschool, Mimosastraat 1i hoek Hortensiastraat collegedagen 7, 14, 28 okt., 4 nov. collegetijden 13:30 - 16:00 uur uw bijdrage € 102,50 huiswerk geen deelnemers 15-20 cursusnummer ZW-15-79

52

[email protected]

De wording van het christendom: van evangelie naar dogma Deze reeks colleges is een voortzetting van de serie in het najaar van 2014. We hebben toen kennis gemaakt met verschillende stromingen en richtingen van het vroege christendom, zoals de ebionieten (Joodse leerlingen), de gnosis en de beweging rond Marcion. Deze kennismaking zal in de komende reeks worden verdiept. Eén stroming van vroeg christendom werd de dominante: de apostolische ecclesia. We gaan lezen hoe in de apostolische ecclesia een ontwikkeling op gang kwam van evangelie naar dogma: vastgelegde geloofsdefinities. In deze context bespreken we de teksten van de grote concilies: Nicaea (325), Constantinopel (381) en Chalcedon (451). Het formuleren van geloofsdefinities was niet enkel een theologische aangelegenheid, evenzeer en misschien wel allereerst een politieke. In het jaar 312 versloeg Constantijn zijn rivaal Maxentius in de buurt van Rome en werd hij alleenheerser van het West-Romeinse Rijk. Zijn overwinning schreef hij toe aan Christus en sindsdien begunstigde hij op allerlei manieren de apostolische ecclesia. Waarom deze toe-wending van Romeinse macht naar de apostolische ecclesia? Die vraag zal ruimschoots aan de orde komen. In het jaar 324 rekende Constantijn definitief af met Licinius, keizer van het oostelijke rijksdeel. Er was opnieuw één rijk, onder één keizer. Een onderling verdeelde apostolische ecclesia kon Constantijn niet gebruiken. Er was eenheid van belijden nodig, één universeel credo om de eenheid van het imperium te schragen. Een credo als ideologisch bindmiddel. Theologie dus in dienst van keizerlijke politiek. Alle grote concilies, sinds Nicaea in het jaar 325, stonden onder voorzitterschap van de Romeinse keizer.


Voor deze ontwikkelingen hebben de Joden op den duur een hoge prijs moeten betalen.

Hoorcollege met ruimte voor vragen en discussie


ZWOLLE docent [email protected] Alex van Heusden, bijbelwetenschapper duur 5 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Hogeschool Windesheim collegedagen 7, 14, 28 okt., 4, 11 nov. collegetijden woensdag 13:00 tot 15:30 uur uw bijdrage inclusief reader € 125,huiswerk geen deelnemers 15-22 cursusnummer ZW-15-80

53

Religie en geweld Elke religie prijst zichzelf graag als vredelievend aan. Maar vandaag lijkt religie juist bij uitstek oorzaak of aanstichter te zijn van geweldpleging. Terroristische acties en aanslagen, destijds in New York en Washington, recent in Brussel, Parijs, Kopenhagen, worden uitgevoerd door mensen die zich daarbij uitdrukkelijk beroepen op ‘God’ of ‘Allah’. Waar in onze omgeving vaak (en graag) de spot wordt gedreven met wat voor gelovigen heilig is, wordt van religieuze zijde daarop soms zeer gewelddadig gereageerd. Ook in het Midden-Oosten (IS) en in Afrika (Boko Haram, Al-Shabaab) gebeuren verschrikkelijke dingen. En niet alleen de Islam, ook andere religies, inclusief het christendom (de kruistochten!), kunnen zich ontpoppen als geweldsfactor. Of ligt bij dergelijke conflicten en geweldplegingen de eigenlijke oorzaak elders, en wordt religie er dan achteraf als motivatie bij gehaald? Religieuze leiders verkondigen met klem dat de religie door terroristen ‘gekaapt’ wordt, misbruikt voor eigen doeleinden, en dat de religie zelf met dit soort gewelddadige praktijken niets te maken heeft. Ligt de waarheid misschien in het midden? Is religie minstens wel vatbaar voor gewelddadige interpretatie? Over deze en dergelijke vragen publiceerde Karen Armstrong onlangs haar boek In naam van God. In een breed historisch overzicht laat zij zien dat en hoe elke religie haar gewelddadige aanhangers had en heeft. Tegelijk toont zij aan dat religies niet met die gewelddadigheid kunnen worden vereenzelvigd, maar naar hun wezen inderdaad zijn gericht op vrede en verzoening.


In deze cursus zullen wij dit boek samen lezen en bespreken. Kunnen wij Armstrongs visie bijvallen? Of maakt zij zich te gemakkelijk van de problemen af? En hoe zien wijzelf het verband tussen religie en geweld?

Aan te schaffen literatuur: Karen Armstrong, In naam van God. Religie en geweld, Ned. vertaling, uitgeverij De Bezige Bij, Amsterdam 2015, prijs 29,90 euro. Een reader met aanvullende teksten wordt aan de cursisten ter hand gesteld. Type cursus: werkcollege, aan de hand van teksten

54


ZWOLLE docent

[email protected]

dr. Karel Blei duur 8 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Zwolse Muziekkamer, Oude Ambachtschool Mimosastraat 1i hoek Hortensiastraat collegedagen 1, 8, 15, 29 okt., 5, 12, 19, 26 nov. collegetijden donderdag 13:30 tot 16:00 uur uw bijdrage inclusief reader € 190,huiswerk geen deelnemers 12-20 cursusnummer ZW-15- 81

Niets is wat het lijkt Spelen met ruimte en illusie in het interieur Deze cursus behandelt de geschiedenis van de uitzonderingen op de ontwikkeling van het interieur van oudheid tot heden. Het interieur is de plaats waar warmte, bescherming en intimiteit geschapen wordt, als afscherming van de buitenwereld. Voor de meeste interieurs is vooral de beslotenheid van de privéwereld karakteristiek en bij het ontstaan ervan spelen psychologische factoren vaak een grote rol. Ook bij het ontstaan van de interieurs die besproken worden in deze cursus speelden psychologische factoren een belangrijke rol. Bijzondere aandacht verdienen deze interieurs omdat men er bewust speelde met ruimte en illusie, om invloed uit te oefenen op de beleving van de ruimte. Het ging hierbij om het scheppen van een sfeer van verwarring, dubbelzinnigheid of grandeur om de toeschouwer te behagen, te misleiden of te imponeren.


DEVENTER docenten

[email protected]

mevr. drs. Yvonne van den Heuvel duur 3 lessen van ca. 2,5 uur incl. pauze

Aan de hand van zowel adellijke als burgerlijke interieurs maken we een reis door de kunstgeschiedenis in Europa, waarbij Nederlandse interieurs zeker niet zullen ontbreken.

uw bijdrage excl. evt. excursie

Yvonne van den Heuvel studeerde kunstgeschiedenis in Utrecht en Leiden en is gespecialiseerd in de toegepaste kunsten.

geen


Ruimtelijke illusies van doorbreking, ontkenning of juist begrenzing van de ruimte werden onder meer bereikt door middel van (trompe l’oeil-) schilderingen, betimmeringen, stucwerk en het gebruik van spiegels op wanden en plafonds. Hierbij werd bijvoorbeeld de natuur in huis gehaald of gebruikgemaakt van schijnarchitectuur. De beste resultaten vormden méér dan alleen het decor (waarin slechts het oog bedrogen werd) voor een studeervertrek, een eetzaal, of bijvoorbeeld een slaapvertrek voor een maîtresse-en-titre. Zij vormden de perfecte verwezenlijking van een gedroomde werkelijkheid: de afspiegeling van onze andere binnenwereld.

locatie Etty HillesumCentrum, Roggestraat 3 collegedagen 8, 15 en 22 mrt collegetijden dinsdag 13:30 - 16:00 uur

€ 80,huiswerk

deelnemers 13-22 cursusnummer DE-16-01

55

Weerkunde Meteorologie of weerkunde is de studie van het weer; de condities van de atmosfeer die in ons dagelijks leven een belangrijke rol spelen. Zij houdt zich vooral bezig met het actuele weer, het historische weer en de weersverwachtingen, zowel algemene als meer specifieke voor bijvoorbeeld landbouw, luchtvaart en watersport. De nauw verwante klimatologie bestudeert het klimaat. Het woord meteorologie is afkomstig van het boek Meteorologica door Aristoteles uit ongeveer 340 v.Chr. Aristoteles combineerde hierin waarnemingen met speculaties over de oorzaken van verschijnselen aan het firmament. Het Griekse woord meteoron refereert aan zaken hoog in de lucht, dat wil zeggen, tussen de aarde en de sterren. Logos betekent studie.


Onderwerpen die aan de orde komen zijn onder meer: - Geschiedenis van de meteorologie - Samenstelling en opbouw van de atmosfeer, - Temperatuur- en drukverloop, luchtvochtigheid, standaard- atmosfeer - Mondiale luchtcirculatie - Straalstromen, hoge- en lagedrukgebieden, corioliseffect - Wolken en wolkensoorten en het ontstaan daarvan - Het ontstaan van neerslag - Fronten: kou- en warmtefront, occlusie - Weerkaarten en de interpretatie daarvan - Weersverwachting en de onzekerheid daarvan, chaostheorie - Optische verschijnselen: regenbogen, halo’s en het ontstaan daarvan - Winterweer: sneeuw, ijzel, rijp, rijm, baardijs - Meteorologie voor de luchtvaart, zweefvliegen en ballonvaren - De invloed van de zon op het klimaat op aarde - Noorderlicht en de verklaring daarvoor - Klimatologie (beknopt) Bij voldoende belangstelling kan facultatief een bezoek aan het KNMI gebracht worden.


DEVENTER docent

duur 5 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Etty HillesumCentrum, Roggestraat 3 collegedagen 26 jan., 2, 9, 16 en 23 februari collegetijden dinsdag van 10:00 - 12:30 uur uw bijdrage € 124,-huiswerk geen deelnemers 10-22 cursusnummer DE-16-02

56

[email protected]

ir. Arnold Kip

Het lied van liefde en dood Geschiedenis van de opera In samenwerking met de Nederlandse Reisopera bieden U3L en het Wilmink theater dit najaar een bijzondere operacursus aan. Opera is een boeiende, maar voor sommige mensen weinig toegankelijke kunstvorm. Ben Coelman, hoofd dramaturgie en educatie van de Nederlandse Reisopera, gaat in 5 bijeenkomsten op speelse wijze dieper in op de belangrijkste episoden uit de operageschiedenis en de stijlkenmerken van die periodes. Les Les Les Les Les

1: 2: 3: 4: 5:

De zeventiende en achttiende eeuw Mozart en zijn tijd Het Belcanto-tijdperk Verdi en Wagner Verismo, Puccini en de 20ste eeuw

ENSCHEDE docent

[email protected]

drs. Ben Coelman

Tijdens de cursus zijn talloze geluids- en beeldfragmenten te zien en te horen. Aan het einde van de cursus bent u in staat zelfstandig de belangrijkste kenmerken van opera’s uit diverse stijlperioden te herkennen en heeft u kennis gemaakt met de grote operacomponisten en hun betekenis voor de ontwikkeling van het genre door de eeuwen heen. De lessen worden gegeven aan de hand van talrijke geluids- en videofragmenten. In de cursus komen bekende, maar ook minder bekende opera’s aan bod. Zowel beginners als gevorderde muziekliefhebbers zullen plezier beleven aan de rijke bloemlezing uit 400 jaar opera. De cursus sluit waar mogelijk aan op het aanbod aan opera’s die in het komende seizoen in de Nederlandse schouwburgen te zien zullen zijn. Tijdens de eerste bijeenkomst kunt u voor € 15,- een aantal cursusmaterialen aanschaffen die niet alleen de thuisstudie vergemakkelijken, maar ook nog lang na de cursus als naslagwerk kunnen dienen. Tijdens de lessen wordt regelmatig verwezen naar deze materialen. Een reader ‘Korte Geschiedenis van de Opera’ Een 3-cd-box met 52 fragmenten uit 400 jaar operageschiedenis Bijbehorend boekje met alle teksten in de originele taal en een Nederlandse vertaling en suggesties voor een dvd-verzameling



Speciale aanbieding: Een gratis rondleiding achter de schermen bij de Nederlandse Reisopera voor cursisten.

Type cursus Interactief college met oefeningen

57

duur 5 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Wilminktheater, Wenninkgaarde collegedagen 11, 18, 25 jan. en 1, 8 febr. 2016 collegetijden maandag van 19:30 tot 22:00 uur uw bijdrage € 124,huiswerk ja deelnemers 15-30 cursusnummer ES-16-03

Ethiek / moraal filosofie Over waarden, wetenschap, vrije wil en zingeving Zijn goed en kwaad relatief of bestaan er absolute normen en waarden? Heeft de menselijke waardigheid universele geldigheid? En hebben dieren rechten? Moeten we handelen vanuit principiële overwegingen of moeten we per situatie inschatten wat de gewenste resultaten oplevert? Hebben we een vrije wil of is ons gedrag genetisch bepaald en wordt ons handelen gestuurd door onbewuste processen in het brein? En als de vrije wil niet bestaat, kunnen we dan verantwoordelijk gehouden worden voor onze daden? Heeft moraliteit alleen betrekking op de vraag of iets ethisch verantwoord is of moeten we moraal veel breder opvatten: bijvoorbeeld als het geheel van waarden en normatieve opvattingen waarmee wij het leven van zin en betekenis voorzien? Dit zijn vragen waarover de ethiek (ook wel: moraal-filosofie) de afgelopen 2500 jaar haar licht heeft laten schijnen. In onze moderne maatschappij lijkt ethiek in de vorm van geprofessionaliseerde disciplines als bio-ethiek en bedrijfs-ethiek, een wetenschap die antwoord verschaft op de vraag of een handeling (of beleid) ‘ethisch verantwoord’ is. Maar wetenschap huldigt waardevrijheid en objectiviteit. Kan de ethiek dan wel gezien worden als wetenschap? Waaraan ontleent de ethiek haar legitimiteit? Omgekeerd kunnen normatieve kwesties nooit op wetenschappelijk wijze beantwoord worden: we dienen waarden en feiten gescheiden te houden.


Toch lijken ethiek en wetenschap steeds meer tot elkaar veroordeeld. Toegepaste wetenschap (technologie) roept vaak ethische vragen op; denk aan ‘schone oorlogvoering’, genetische manipulatie, klonen, beveiliging, marketing, etc. Maar ook onze morele instincten worden door de wetenschappen doorgelicht, met diepgaande gevolgen voor ons zelfbeeld. Een van de vragen die in deze cursus dan ook centraal zal staan is die naar de relatie tussen wetenschap en ethiek.

Programma 1. realisme vs. relativisme (Plato) 2. de oudheid: deugd-ethiek (Confucius / Aristoteles) 3. de Verlichting: utilisme (Bentham / Mill) & deontologie (Kant) 4. existentialisme & post-modernisme (Nietzsche/ Sartre/ Foucault) 5. de aretaïc turn (MacIntyre/ Taylor) 6. bio-ethiek & dier-ethiek (Singer / Fukuyama) 7. evolutionaire ethiek (Dawkins/ Tomasello/ De Waal) 8. persoon, actor & vrije wil (Swaab / Lamme/ Tomasello/ De Waal) 9. identiteit, zingeving & narratieve ethiek (Wolf/ Korsgaard/ Nussbaum) 10.discours-ethiek (Habermas) Type cursus Hoorcollege met ruimte voor vragen

58



[email protected]

drs. Edward van der Tuuk duur 10 lessen van ca 2 uur incl. pauze locatie Bibliotheek, Beursstraat collegedagen 18 en 25 feb., 3, 10, 17, 24, 31 mrt., 2, 7, 14 en 21 apr. collegetijden donderdag 14:45 tot 16:45 uur uw bijdrage € 190,huiswerk enige voorbereiding wordt aanbevolen deelnemers 15 - 22 cursusnummer HE-16-04

Het Midden-Oosten Kruistochten in breed perspectief Het werd ooit wel het Morgenland genoemd. Of de Levant, “het land waar de zon opkomt”. Het gebied ten oosten van de Middellandse Zee waarvoor wij vandaag de dag geen betere verzamelnaam hebben dan de globale richtingaanduiding: “MiddenOosten”. De Levant is altijd het kruispunt bij uitstek geweest van volkeren, godsdiensten en culturen. Hier liepen de handelswegen van oost naar west, hier trokken de karavanen van zuid naar noord. Nergens anders kwamen de drie grote monotheïstische godsdiensten meer intensief met elkaar in contact dan hier. De regio is van oudsher dé ontmoetingsplaats van oost en west, waar goederen en kennis werden uitgewisseld. En het slagveld van een eindeloze reeks gewapende conflicten. De tijd van de grote kruistochten behoort tot de meest bewogen, minst begrepen perioden in de Europese geschiedenis. In deze cursus wordt een breed overzicht gegeven van alle kruistochten en worden de achtergronden en belangrijkste verwikkelingen geschetst. De “Tochten”, zoals zij destijds werden genoemd, worden niet alleen behandeld vanuit het gangbare, westerse standpunt maar ook vanuit de Arabische en Joodse optiek, vanuit het gezichtspunt van de Byzantijnen en ook vanuit de visie van de Kerk. Hoe uiteenlopende belangen, uit de hand gelopen geestdrift en sluwe machtspolitiek hebben geleid tot veel spektakel, tragische dieptepunten en bizarre gebeurtenissen. Met persoonlijke verslagen van ooggetuigen, deelnemers en kroniekschrijvers.


HENGELO HEINO docent [email protected] drs. Gregor Dijkhuis duur 8 lessen van 3 uur incl. pauze locatie Bibliotheek, Beursstraat collegedagen 2, 9, 16, 23 feb., 8, 15, 22, 29 mrt collegetijden

introductie – de Oudheid de aanloop – het Byzantijnse perspectief de Eerste Kruistocht – het westerse perspectief de Ridderordes – het kerkelijke perspectief Jeruzalem – centrum van de wereld; het Joodse perspectief de Derde Kruistocht en daarna– het Arabische perspectief de Zesde Kruistocht en daarna– het Siciliaanse perspectief de Ottomanen en daarna – het Turkse perspectief

uw bijdrage

Het begeleidend materiaal bij de cursus wordt aangeboden in de vorm van readers. De kosten hiervan (€ 8,= voor vier readers) zijn inbegrepen in uw bijdrage.

HE-16-05


Indeling van deze cursus, die bestaat uit acht bijeenkomsten van 3 uur:

59

dag 13:30 - 16:30 uur

€ 230,huiswerk deelnemers 15-20 cursusnummer

Shakespeare aan tafel Aan de hand van de voorstellingen die in de regio te zien zijn, worden historische achtergronden belicht. Bovendien worden de dramaturgische en mimetische aspecten van Shakespeare onderzocht. Van enkele cruciale scènes worden filmfragmenten getoond en er is ruimte voor discussie.


2 lessen omtrent MacBeth 2 lessen omtrent Othello voorstellingen in Almelo 4 november 2015 in Enschede 4 november 2015: in Hengelo 19 november 2015: 24 maart 2016:

HENGELO HEINO Othello door ZEP

docent

[email protected]

drs. Els Launspach

MacBeth door Toneelmakerij

duur 4 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze

Othello door ZEP MacBeth door Het Zuidelijk Toneel

locatie Bibliotheek Hengelo, Beursstraat collegedagen 15, 22, 29 jan., 5 feb.


Els Launspach is afgestudeerd in de Theaterwetenschap (Amsterdam 1981). Ze heeft essays en artikelen geschreven voor vakbladen als Toneel Teatraal, Theatermaker en de reeks Het Nederlands Scenario. Ze werkte als dramaturg voor Mickery en toneelgroep Sater, en daarna tien jaar als adviseur voor het Stimuleringsfonds. Sinds 1994 geeft ze les over Shakespeare en de Griekse Tragedie aan de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten. Zie ook www.elslaunspach.nl

collegetijden vrijdag van 13:30 - 16:00 uur uw bijdrage € 100,huiswerk lezen deelnemers 14 - 20 cursusnummerde stukken HE-16-06

60

Taal van Ikonen 1 Ikonen zijn al eeuwenlang een bron van kracht en inspiratie. In onze huidige tijd staan ikonen en de religieuze OostersOrthodoxe kunst volop in de belangstelling. De cursus bestaat uit zes bijeenkomsten. Er wordt ingegaan op de historische achtergronden en de religieuze en kunstzinnige aspecten. Centraal staat steeds de vraag: Hoe lees je een ikoon? Elke sessie bestaat uit een gevarieerd programma waaraan uzelf actief deelneemt. De bijeenkomsten worden gehouden in het Ikonenmuseum dat is gevestigd in een deel van het middeleeuwse Minderbroedersklooster in het historische hart van Kampen. De collectie van het museum bestaat uit ongeveer 200 ikonen uit de 15e t/m de 20ste eeuw. Elke les wordt afgesloten met een bespreking van een aantal ikonen. 1. 16 maart, docent: Gert Hak - Byzantium: “de bakermat van ikonen” In de rondleiding staan de feestdagenikonen centraal. 2. 23 maart, docent: Gert Hak - Rusland en ikonen In de rondleiding staan de feestdagenikonen centraal. 3. 30 maart, docent: Jos van Haastrecht - kunsthistorische schets van de ontwikkeling van ikonen - de ikonostase In de rondleiding staan de ikonostasewand en de deësis centraal.


4. 6 april, docent: Jos van Haastrecht - techniek van het ikonenschilderen - ontwikkeling van het begrip ‘heiligen‘ In de rondleiding worden enkele heiligenikonen besproken. 5. 13 april, docent: Ludo Hendrickx - de Moeder Gods-ikonen In de rondleiding wordt een aantal Moeder Gods-ikonen behandeld. 6. 20 april, docent: Ludo Hendrickx - triniteit - engelen in kunsthistorische zin In de rondleiding zien we enkele ikonen die aansluiten bij het besprokene.

Ten tijde van deze cursus zijn in het museum eigentijdse ikonen te bewonderen. van Niels Broszat.

61


KAMPEN docenten [email protected] Gert Hak, Jos van Haastrecht en Ludo Hendrickx duur 6 lessen van ca. 2,5 uur incl. pauze locatie Ikonenmuseum, Buiten Nieuwstraat 2 collegedagen 16, 23, 30 mrt en 6, 13, 20 april collegetijden woensdag 10:00-12:30 incl. rondleiding uw bijdrage € 146,huiswerk geen deelnemers 15 - 25 cursusnummer KA-16-07

Technologie als macht en verantwoordelijkheid “Kennis is macht” schreef Karl Marx, waarbij hij in de eerste plaats dacht aan sociale macht, maar je kunt dit net zo goed opvatten als macht over de materie. Technologie is immers macht over de dingen door wetenschappelijke kennis. Techniek hoort bij de mens als water bij een vis, een hol bij een konijn of een kadaver bij een gier. Toch vraagt het wijsheid om juist om te gaan met onze groter wordende macht over mens en materie. Medisch kan bijvoorbeeld steeds meer, maar wat is een mens, wat kan als een goed leven gelden en wie heeft recht op wat? Economische veranderingen roepen vragen op over de verdeling van welvaart. Goede ideeën verspreiden zich sneller dankzij internet, slechte helaas ook, wat bezinning op vrijheid van meningsuiting, smaad en persoonlijke levenssfeer noodzakelijk maakt. Filosoof en ethicus Marcel Engeringh zal tijdens vijf bijeenkomsten op deze kwesties in gaan:

LOCHEM docent drs. Marcel Engeringh duur

1. Mens en techniek 2. Winnaars en verliezers 3. Internet en privacy 4. Medische techniek 5. Morele vooruitgang

5 lessen van ca. 2,5 uur incl. pauze locatie De Hooiplukker, Achterstraat 8 collegedagen

College met discussie

28 jan., 4, 11, 18, 25 feb.

Het doel van deze cursus is niet enkel kennis overdragen, maar vooral ook aan het denken zetten. Daarom wordt hij gegeven in de vorm van een participatief college. Dit betekent dat u als deelnemer in hoge mate bij de les wordt betrokken. Ook ontvangt u na iedere les per e-mail nadere informatie, zodat u zich, als u dat wilt, verder in de materie kunt verdiepen. Lezen, ter voorbereiding van de les, is echter niet nodig, en evenmin is voorkennis vereist.



collegetijden donderdag van 10:30 tot 13:00 uur uw bijdrage € 125,huiswerk naar eigen inzicht deelnemers 15 - 21 cursusnummer LO-16-08

62

Meesterwerken in het licht van de Gnosis Goethe, Wolfram von Eschenbach, Dante, Shakespeare, Fludd, Michael Maier, Mozart


Sinds het beschikbaar komen, eind vorige eeuw, van vertalingen van de Nag Hammadi geschriften, waaronder de evangeliën van Thomas, van Filippus en van de Waarheid, mogen publicaties over de gnosis zich verheugen in een brede publieke belangstelling. Maar de bibliotheek van NagHammadi is zeker niet de enige bewaard gebleven bron van gnostieke wijsheid. Vanaf de oudste tijden tot op de huidige dag zijn er steeds mensen geweest die werden geïnspireerd door de gnosis en er van getuigden in woord, beeld of klank. In deze cyclus wordt van zes bekende meesterwerken de gnostieke signatuur belicht. Gnosis, de kennis van het hart, wijst de mens op het doel van zijn bestaan en reikt hem de kennis en kracht om dat levensdoel te bereiken. In de eerste les worden de algemene kenmerken van de gnostiek besproken aan de hand van de Faust van Goethe. In de volgende bijeenkomsten zal worden ingegaan op de gnostieke symboliek in de Parzival van Wolfram von Eschenbach, de Divina Comedia van Dante, De koopman van Venetië van Shakespeare, de gravures van Robert Fludd en Michael Maier en de Zauberflöte van Mozart. De cyclus bestaat uit zes bijeenkomsten van twee uur. Er is geen voorkennis vereist. De gnostieke interpretatie van de gekozen voorbeelden is gebaseerd op de wijsbegeerte van het Lectorium Rosicrucianum. Voor meer informatie over het Lectorium Rosicrucianum, zie www.rozenkruis.nl.


ZUTPHEN docent

[email protected]

dr. ir. Johan van der Cammen + gastdocenten duur 6 lessen van ca. 2 uur incl. pauze locatie ParochieCentrum Mariaschool, Tengnagelshoek 6 collegedagen 8, 15, 22, 29 mrt en 5, 12 apr. collegetijden dinsdag van 14:00 tot 16:00 uur uw bijdrage € 120,huiswerk naar eigen inzicht deelnemers 15-20 cursusnummer ZU-16-09

63

Het Midden-Oosten Kruistochten in breed perspectief Het werd ooit wel het Morgenland genoemd. Of de Levant, “het land waar de zon opkomt”. Het gebied ten oosten van de Middellandse Zee waarvoor wij vandaag de dag geen betere verzamelnaam hebben dan de globale richtingaanduiding: “MiddenOosten”. De Levant is altijd het kruispunt bij uitstek geweest van volkeren, godsdiensten en culturen. Hier liepen de handelswegen van oost naar west, hier trokken de karavanen van zuid naar noord. Nergens anders kwamen de drie grote monotheïstische godsdiensten meer intensief met elkaar in contact dan hier. De regio is van oudsher dé ontmoetingsplaats van oost en west, waar goederen en kennis werden uitgewisseld. En het slagveld van een eindeloze reeks gewapende conflicten. De tijd van de grote kruistochten behoort tot de meest bewogen, minst begrepen perioden in de Europese geschiedenis. In deze cursus wordt een breed overzicht gegeven van alle kruistochten en worden de achtergronden en belangrijkste verwikkelingen geschetst. De “Tochten”, zoals zij destijds werden genoemd, worden niet alleen behandeld vanuit het gangbare, westerse standpunt maar ook vanuit de Arabische en Joodse optiek, vanuit het gezichtspunt van de Byzantijnen en ook vanuit de visie van de Kerk. Hoe uiteenlopende belangen, uit de hand gelopen geestdrift en sluwe machtspolitiek hebben geleid tot veel spektakel, tragische dieptepunten en bizarre gebeurtenissen. Met persoonlijke verslagen van ooggetuigen, deelnemers en kroniekschrijvers. Indeling van deze cursus, die bestaat uit acht bijeenkomsten van 3 uur:


introductie – de Oudheid de aanloop – het Byzantijnse perspectief de Eerste Kruistocht – het westerse perspectief de Ridderordes – het kerkelijke perspectief Jeruzalem – centrum van de wereld; het Joodse perspectief de Derde Kruistocht en daarna– het Arabische perspectief de Zesde Kruistocht en daarna– het Siciliaanse perspectief de Ottomanen en daarna – het Turkse perspectief Het begeleidend materiaal bij de cursus wordt aangeboden in de vorm van readers. De kosten hiervan (€ 8,= voor vier readers) zijn inbegrepen in uw bijdrage.

64


ZUTPHEN docent [email protected] drs. Gregor Dijkhuis duur 8 lessen van 3 uur incl. pauze locatie Parochieel Centrum Mariaschool, Tengnagelshoek collegedagen 4, 11, 18, 25 feb., 10, 17, 24 en 31 mrt collegetijden donderdag 13:30 - 16:30 uur uw bijdrage € 230,huiswerk

deelnemers 15-20 cursusnummer ZU-16-10

Dante’s Purgatorio Op zoek naar licht en positieve energie U3L biedt sinds meerdere jaren in Zutphen Dante-leessessies aan, waarbij een groep enthousiaste lezers Dante’s Komedie stap voor stap verkent. De belangstelling voor dit unieke dichtwerk is nog nooit zo groot geweest als tegenwoordig, omdat steeds meer mensen zijn verrassende actualiteit ontdekken. De Komedie beschrijft namelijk een lange en spannende reis door Hel, Louteringsoord en de hele kosmische ruimte naar het Paradijs – een reis waarbij Dante steeds dieper doordringt in de talloze manieren waarop mensen mens zijn: soms hopeloos verstrikt in een persoonlijke hel van zwakheden en slechte gewoontes, dan weer stevig bezig met een groeiproces dat hen vooruithelpt in hun leven van alledag, en bij momenten vol van paradijselijke vreugde en vrede. Het zijn ervaringen die elkaar soms op één dag afwisselen, maar ook langere tijd ons leven kunnen bepalen. Nadat hij in Inferno of ‘Hel’ allerlei vormen van menselijke dwaling en duisternis heeft verkend, beschrijft Dante in Purgatorio (‘Louteringsoord’) de manier waarop we in ons dagelijks leven evenwicht, licht en positieve energie brengen – een thema dat van alle tijden is en ook voor hedendaagse lezers relevant. De geluksgevoelens die uit dit groeiproces voortkomen zijn het onderwerp van Paradiso (‘het Paradijs’), waaruit in het voorjaar van 2017 gelezen zal worden.


ZUTPHEN docent

duur 8 lessen van ca 2,25 uur incl. pauze locatie Parochieel Centrum Mariaschool, Tengnagelshoek 6 collegedagen!

Deze letture dantesche staat onder leiding van de literatuurwetenschapper, filosoof en theoloog Kees den Biesen, die veel ervaring heeft met het ontsluiten van poëtische en literaire teksten voor hedendaagse lezers.

uw bijdrage


Tijdens de nieuwe leessessies worden twee series van vier canto’s uit Purgatorio gelezen: op 7 en 14 maart canto’s 15 en 16, op de studiedag van 21 maart canto’s 17 en 18, op 4 en 11 april canto’s 25 en 26, en op de studiedag van 18 april canto’s 27 en 28. De teksten worden gelezen in de vertaling van Rob Brouwer; er wordt geen vertrouwdheid met Dante of kennis van het Italiaans verondersteld.

7, 14 mrt en 4, 11 apr. ‘s middags 21 mrt en 18 apr. ochtend en middag collegetijden maandag 10:15-12:30 en 14:15-16:30 uur

€ 172,50,huiswerk ca. een uur per bijeenkomst deelnemers 11-15 cursusnummer ZU-16-11

65

[email protected]

dr. Kees den Biesen

Geloof en Filosofie


Al eeuwen lang wordt de verhouding tussen geloven en denken aangezien voor een tegenstelling. Voorzover “geloof” wordt opgevat als blind is dat natuurlijk terecht. Toch lijkt deze opvatting niet in overeenstemming met de feiten. Want er is niemand die iets “gelooft” zonder daarbij iets te denken. En omgekeerd, een wetenschapper moet een heleboel aannemen voordat hij kan gaan beginnen met zijn onderzoek. Zonder iets om van uit te gaan valt er helemaal niets te bewijzen. Maar intussen is de opvatting dat we hier met een tegenstelling hebben te maken wijd en zijd verbreid. Filosofie zou geen filosofie zijn als ze zich bij zo’n schijnbaar vanzelfsprekende aanname zou neerleggen. Dat gaat helemaal tegen het kritisch karakter van de filosofie in. Zodra we er een beetje over gaan nadenken wordt het dan ook al gauw duidelijk dat de tegenstelling zelf het karakter van een dogma heeft gekregen. Vandaar dat we in deze cursus de werkelijke verhouding tussen geloven en denken onderzoeken. We knopen daarvoor enerzijds aan bij denkers die al decennia geleden doorhadden dat de gangbare opvatting van “geloof”’ nodig aan herziening toe is, anderzijds bij denkers die inzagen dat de filosofie zich van één van haar belangrijkste taken laat beroven wanneer ze zich laat wijs maken dat echte bezinning over menselijk leven onmogelijk is en dat levensoriëntatie moet worden overgelaten aan blind en autoritair “geloof”. Uitgangspunt hierbij is de veronderstelling dat echt weten mogelijk is, maar dat alle echte wetenschap alleen op ervaring kan zijn gebaseerd. De vraag is dan natuurlijk hoe ver onze ervaring reikt. Met Kant lijken we te moeten we zeggen: niet verder dan de grenzen van “de natuur”. Metafysische (bovennatuurlijke) ervaring is er simpelweg niet. Maar de natuur zelf is intussen gegeven met haar eigen, natuurlijke, grenzen. Ook die grenzen ervaren we, bijvoorbeeld wanneer we ons verwonderen: over het heelal, of over het leven. We zullen de geschiedenis van het menselijk bewustzijn in het Westen nagaan. In het begin van onze jaartelling heeft de filosofie gekozen voor het metafysische denken. Dat heeft ertoe geleid dat het geloof blind is geworden. Maar door de opkomst van de moderne wetenschap werd die metafysica gelukkig overboord gegooid. De vraag is intussen of met het badwater niet ook het kind is weggegooid, of, wat op hetzelfde neerkomt, of het kind niet is uitgedroogd. Hard denken, alleen voor taaie liefhebbers! Deze cursus gaat vergezeld van een syllabus. Aanbevolen literatuur: Karl Jaspers, Inleiding tot de philosophie Hans Joachim Störig, Geschiedenis van de Filosofie, het deel over Kant James Richmond, Faith and Philosophy Paul Tillich, De dynamiek van het geloof

66


ZWOLLE docent

[email protected]

dr. Chris van Haeften duur 8 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Langhenkel, Noordzeelaan 62 collegedagen 1, 8, 15, 29 feb., 7, 14, 21, 28 mrt collegetijden maandag 10:00 - 12:30 uur uw bijdrage € 195,huiswerk ca 1 uur per bijeenkomst deelnemers 15 - 22 cursusnummer ZW-16-12

Nietzsche - Over de ziel Friedrich Nietzsche (1844-1900) staat niet ten onrechte bekend als de filosoof die afrekent met het fraaie zelfbeeld van de mens: een wezen met een eigen ziel die dankzij de rede op orde is. Dit (al te) fraaie zelfbeeld brengt met zich mee dat mensen volgens Nietzsche ook graag voorbijzien aan wat zij voor elkaar betekenen: met hun moraal van de naastenliefde en het ideaal van politieke gelijkheid en vreedzaam samenleven draaien zij zich een rad voor de ogen. Voor Nietzsche geldt dat de natuur zijn krachtenspel ook in de mens manifesteert. De mens is een ‘dier’ waarover de ‘fysioloog’ meer kan vertellen. Toch is Nietzsche zeker geen materialist. Hij zet zich juist af tegen de empirische wetenschap met zijn hang naar objectiviteit. De mens mag een ‘dier’ zijn, Nietzsche herkent er als ‘psycholoog’ wel een ‘interessant dier’ in. Die mens is ‘interessant’ door de geschiedenis van zijn ziel, een ziektegeschiedenis dat zeker wel, maar toch niet zonder belofte voor de toekomst. Deze cursus behandelt aan de hand van Voorbij goed en kwaad (1886) en De genealogie van de moraal (1887) centrale thema’s uit Nietzsche’s antropologie: 1. moraal als natuurgeschiedenis; 2. godsdienstigheid, ressentiment en ascese; 3. perspectivisme en kunst. Duidelijk moet worden dat de filosoof Nietzsche zich als ‘psycholoog’ profileert: hij redt de ziel, althans enkele zielen. Fragmenten uit genoemde werken dienen bij de cursus als leesmateriaal.


ZWOLLE docent

[email protected] [email protected]

dr. Chris mr. dr. Jaap van Gruppelaar Haeften duur 8 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze 6 locatie Langhenkel,Windesheim Hogeschool Noordzeelaan 62 collegedagen 2, 9,2116jan., 14, feb.,4,2,11, 9, 25 16,feb., 23 en 3 mrt. 30 maart 2016 collegetijden


Speciale aandacht gaat uit naar de toenmalige situatie in de Nederlanden. Wij volgen het spoor dat van Erasmus naar Coornhert, Grotius, Locke en Spinoza leidt. Als gidsen gebruiken wij (onder andere) Jonathan Israel en Charles Taylor. In de discussie betrekken wij ook actuele problemen rondom godsdienst.

maandag 10:00 donderdag van 10:00 - 12:30tot uur 12:30 uur uw bijdrage incl. uit te reiken kopieën € 147,75175,huiswerk ca 1 uur naar eigen perinzicht bijeenkomst

Mr. dr. Jaap Gruppelaar studeerde Filosofie en Geschiedenis in Nijmegen en Leuven en Nederlands Recht aan de Open Universiteit. Hij promoveerde in de filosofie met een kritische analyse van Heideggers techniekopvatting. Hij werkt sedert 2006 zelfstandig als jurist (bestuursrecht), als privé-docent (www.weetendurf.nl) en voor de Coornhert Stichting (www.coornhertstichting.nl).

67

deelnemers deelnemers 15 - 22 15-25 cursusnummer ZW-15-13 ZW-16-13

Ethiek / moraal filosofie Over waarden, wetenschap, vrije wil en zingeving Zijn goed en kwaad relatief of bestaan er absolute normen en waarden? Heeft de menselijke waardigheid universele geldigheid? En hebben dieren rechten? Moeten we handelen vanuit principiële overwegingen of moeten we per situatie inschatten wat de gewenste resultaten oplevert? Hebben we een vrije wil of is ons gedrag genetisch bepaald en wordt ons handelen gestuurd door onbewuste processen in het brein? En als de vrije wil niet bestaat, kunnen we dan verantwoordelijk gehouden worden voor onze daden? Heeft moraliteit alleen betrekking op de vraag of iets ethisch verantwoord is of moeten we moraal veel breder opvatten: bijvoorbeeld als het geheel van waarden en normatieve opvattingen waarmee wij het leven van zin en betekenis voorzien? Dit zijn vragen waarover de ethiek (ook wel: moraal-filosofie) de afgelopen 2500 jaar haar licht heeft laten schijnen. In onze moderne maatschappij lijkt ethiek in de vorm van geprofessionaliseerde disciplines als bio-ethiek en bedrijfs-ethiek, een wetenschap die antwoord verschaft op de vraag of een handeling (of beleid) ‘ethisch verantwoord’ is. Maar wetenschap huldigt waardevrijheid en objectiviteit. Kan de ethiek dan wel gezien worden als wetenschap? Waaraan ontleent de ethiek haar legitimiteit? Omgekeerd kunnen normatieve kwesties nooit op wetenschappelijk wijze beantwoord worden: we dienen waarden en feiten gescheiden te houden.


Toch lijken ethiek en wetenschap steeds meer tot elkaar veroordeeld. Toegepaste wetenschap (technologie) roept vaak ethische vragen op; denk aan ‘schone oorlogvoering’, genetische manipulatie, klonen, beveiliging, marketing, etc. Maar ook onze morele instincten worden door de wetenschappen doorgelicht, met diepgaande gevolgen voor ons zelfbeeld. Een van de vragen die in deze cursus dan ook centraal zal staan is die naar de relatie tussen wetenschap en ethiek.

Programma 1. realisme vs. relativisme (Plato) 2. de oudheid: deugd-ethiek (Confucius / Aristoteles) 3. de Verlichting: utilisme (Bentham / Mill) & deontologie (Kant) 4. existentialisme & post-modernisme (Nietzsche/ Sartre/ Foucault) 5. de aretaïc turn (MacIntyre/ Taylor) 6. bio-ethiek & dier-ethiek (Singer / Fukuyama) 7. evolutionaire ethiek (Dawkins/ Tomasello/ De Waal) 8. persoon, actor & vrije wil (Swaab / Lamme/ Tomasello/ De Waal) 9. identiteit, zingeving & narratieve ethiek (Wolf/ Korsgaard/ Nussbaum) 10.discours-ethiek (Habermas) Type cursus Hoorcollege met ruimte voor vragen

68


ZWOLLE docent

[email protected]

drs. Edward van der Tuuk duur 10 lessen van ca 2 uur incl. pauze locatie Langhenkel, Noordzeelaan 62 collegedagen 18 en 25 feb., 3, 10, 17, 24, 31 mrt., 2, 7, 14 en 21 apr. collegetijden donderdag van 10:45 tot 12:45 uur uw bijdrage € 190,huiswerk enige voorbereiding wordt aanbevolen deelnemers 15 - 22 cursusnummer ZW-16-14

Wat heet waarheid? Het begrip waarheid en zijn historische ontwikkeling filosofisch beschouwd. Iedere waarheid zegt iets over de werkelijkheid, maar ook iets over de mens die deze waarheid kent, en de mens is door de eeuwen heen niet dezelfde gebleven. Karl Jaspers beschreeft hoe er een omslag in het menselijk bewustzijn heeft plaatsgevonden rond 500 voor Christus, een periode die hij daarom de spiltijd noemt. Deze omslag is nog steeds bepalend is voor ons waarheidsbegrip en vormt de wortel van de moderne wetenschap. Levert wetenschap zekere kennis of zijn waarheid en wetenschap slechts sociale constructies? Kunnen morele uitspraken waar zijn, en is er sprake van waarheid in kunst? Waarom stelt Immanuel Kant dat het ding op zich onkenbaar is? Waarom hoort Zarathoestra tot de belangrijkste figuren uit de wereldgeschiedenis? Filosoof en ethicus Marcel Engeringh zal tijdens zes bijeenkomsten op deze vragen in gaan:


ZWOLLE docent drs. Marcel Engeringh duur

1. Mythisch denken 2. Ontwaken 3. Wedergeboorte 4. Doorbraak 5. Heden 6. Toekomst

6 lessen van ca. 2,5 uur incl. pauze locatie Cultureel centrum Stadshagen, Werkerlaan 1 collegedagen


College met discussie Het doel van deze cursus is niet enkel kennis overdragen, maar vooral ook aan het denken zetten. Daarom wordt hij gegeven in de vorm van een participatief college. Dit betekent dat u als deelnemer in hoge mate bij de les wordt betrokken. Ook ontvangt u na iedere les per e-mail nadere informatie, zodat u zich, als u dat wilt, verder in de materie kunt verdiepen. Lezen, ter voorbereiding van de les, is echter niet nodig, en evenmin is voorkennis vereist.

1, 8, 15, 22, 29 mrt. en 5 apr. collegetijden dinsdag van 10:30 tot 13:00 uur uw bijdrage € 145,-5 huiswerk naar eigen inzicht deelnemers 15 - 21 cursusnummer ZW-16-15

69

Historische Hoogtepunten Grote gebeurtenissen in de Hoge Middeleeuwen Weinig perioden in de geschiedenis spreken zó tot de verbeelding als de Hoge Middeleeuwen (1000–1250). Het is het tijdperk dat zich in Europa de contouren aftekenen van ontwikkelingen en stromingen die tot aan de dag van vandaag van invloed zijn. In deze cursus maakt u kennis met cruciale gebeurtenissen die de geschiedenis van het Westen (en soms ook van het Oosten) hebben bepaald. U reist kriskras door de tijd. U komt in kloosters en kastelen, u verschijnt op synodes en op slagvelden. Overal ontmoet u spraakmakende personen die, ieder op hun eigen wijze, een rol spelen in het kleurrijke verhaal van de Hoge Middeleeuwen. Met persoonlijke verslagen van ooggetuigen, deelnemers en kroniekschrijvers.


ZWOLLE docent [email protected]

In de zes bijeenkomsten komen o.a. aan de orde: strijd tussen Kerk en Keizer Jodenhaat wetenschap en filosofie hofcultuur en kloosterleven concilies en schisma’s ketterij en inquisitie het Byzantijnse Rijk Normandiërs, Seltsjoeken en Mongolen

collegedagen


In zes bijeenkomsten van 3 uur worden steeds twee cruciale gebeurtenissen behandeld die de loop der dingen hebben bepaald. Wat ging er aan vooraf? Wat gebeurde er precies? En waar heeft het toe geleid? In woord, beeld en muziek wordt u deelgenoot gemaakt van gebeurtenissen met verstrekkende gevolgen zoals de gang naar Canossa, het Lateraans Concilie en de werkelijke aanleiding tot de Eerste Kruistocht.

Bij elke bijeenkomst wordt begeleidend materiaal aangeboden in de vorm van readers. De kosten (€ 12,= voor zes readers) zijn inbegrepen in uw bijdrage.

drs. Gregor Dijkhuis duur 6 lessen van 3 uur incl. pauze locatie Hogeschool Windesheim

1, 8, 15, 22 feb., 7, 14 mrt collegetijden maandag 13:30 - 16:30 uur uw bijdrage € 184,huiswerk geen deelnemers 15-30 cursusnummer ZW-16-16

70

De grootste Romeinse dichter en zijn Aeneïs Publius Vergilius Maro (70-19 v.Chr.) wordt algemeen beschouwd als de grootste dichter van het oude Rome. Bij zijn onverwachte dood liet Vergilius een (nagenoeg voltooid) epos na, de Aeneïs geheten, dat gaat over de Trojaanse held Aeneas die na de verwoesting van zijn vaderstad Troje en vele avontuurlijke zwerftochten uiteindelijk in Italië zijn lotsbestemming vindt. Hij wordt daar uiteindelijk de stamvader van de Romeinen. Dit heldendicht heeft niet alleen een geweldige invloed gehad op de Romeinse literatuur, maar ook op kunst en literatuur van de Middeleeuwen (Dante) en de Renaissance, en ook in de latere Europese cultuur vinden we vele echo’s ervan in de literatuur en in de muziek: wie heeft niet gehoord van Purcells opera Dido en Aeneas en Berlioz’s Les Troyens? En ‘onze’ Vondel modelleerde in de Gysbrecht zijn Vosmaer naar de spion en verrader Sinon in het tweede boek van de Aeneïs, waarin de laatste nacht van Troje en de list met het houten paard aangrijpend wordt geschilderd. In deze cursus zal de Aeneïs gelezen worden in de vertaling van de docent: Publius Vergilius Maro, Aeneïs. Heldendicht over Aeneas, vertaling in hexameters door Henk Schoonhoven, te verkrijgen bij de docent; prijs € 20,00 (gebonden); € 15,00 euro (ingenaaid). We zullen kennis nemen van verschillende aspecten zoals de compositie, de ‘boodschap’, de doorwerking in zowel de antieke als de ‘moderne’ kunst etc. De kosten voor aanvullende kopieën bedragen € 8,00.


N.B. Apart van deze collegereeks kan worden ingetekend voor de DVD-vertoning van Henry Purcell’s opera Dido and Aeneas en van Hector Berlioz’s Les Troyens. Pas wanneer duidelijk is hoe groot hiervoor de belangstelling is, kan in overleg de prijs (zaalhuur) worden bepaald


ZWOLLE docent

[email protected]

dr. Henk Schoonhoven duur 8 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Hogeschool Windesheim collegedagen 4, 11, 18 febr.; 10, 17, 24, 31 mrt; 7 apr. collegetijden donderdag van 13:30 tot 16:00 uur uw bijdrage exclusief kopieën € 190,huiswerk geen deelnemers 18 - 22 cursusnummer ZW-16-17

71

Het levenseinde als keuze? Dat de mens een sterfelijk wezen is, is geen verrassend inzicht. Dat die sterfelijkheid ons vaak dwingt tot het maken van keuzes rond ons levenseinde, is langzaam ingeburgerd. Nog relatief nieuw is het levenseinde zelf, als keuze.

We buigen ons in deze cursus onder meer over: * Enkele filosofische overwegingen en een korte geschiedenis van het denken over de dood en het leven na de dood. * Medische en juridische overwegingen en ontwikkelingen die tot onze Wet Toetsing Levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding (WTL, ook ‘euthanasiewet’) hebben geleid. * Recente ontwikkelingen zoals het Burgerinitiatief Uit Vrije Wil en de Levenseindekliniek. * Actuele juridische ontwikkelingen rond ‘zelfeuthanasie’ (o.a. de zaak-Heringa). * Actuele ontwikkelingen rond ‘artseneuthanasie’: de zaak-Tuitjenhorn. * De nieuwe bijdragen aan de WTL door de uitkomst (najaar 2015) van de door de minister in het leven geroepen commissies (inzake ‘euthanasie’ bij psychiatrie, dementie, voltooid leven). * Betekenis en rol van centrale begrippen als lijden; lijden aan het leven; beschermwaardigheid van het leven; zelfbeschikking; voltooid leven; wilsbekwaamheid; een goede dood; doden op verzoek en hulp bij zelfdoding; artseneuthanasie, zelfeuthanasie. * En de vraag welke keuzes er nu werkelijk openstaan aan het eind van ons leven.


Dr. Ton Vink is filosoof (www.ninewells.nl). Hij schreef een proefschrift over de Schotse filosoof David Hume en is zowel theoretisch als praktisch betrokken in de discussie rond een zelf beschikt levenseinde.


ZWOLLE docent dr. Ton Vink duur 6 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Cultureel Centrum Stadshagen, Werkerlaan 1 collegedagen 8, 15, 22, 29 feb. en 7, 14 mrt collegetijden maandag van 13:00 - 15:30 uur uw bijdrage exclusief kopieën € 145,huiswerk geen deelnemers 15-22 cursusnummer ZW-16-18

72

[email protected]

Zes strijkkwartetten voor een zelfstandig Hongarije Inleiding tot het het leven en het werk van Bela Bartók Incidenteel komen tijdens de Nieuwjaarsconcerten in Wenen vrolijke werkjes van de hand van de leden van de Weense Strauss-dynastie voorbij, die in verbinding staan met Hongarije – Eljén a Magyar! van Johann Strauss jr. is het bekendste voorbeeld. Deze muziek doet vermoeden dat het goed toeven was in de Oostenrijkse dubbelmonarchie aan de Donau, maar daar dachten de Hongaren wel anders over. Bela Bartók (1881-1945) behoorde tot een generatie voor wie afscheiding van Oostenrijk en politieke zelfstandigheid voor Hongarije zo mogelijk de grootste wens in het leven was. Teneinde de eis tot politieke zelfstandigheid kracht bij te zetten, besloot Bartók tot de ontwikkeling van een nieuwe muzikale taal, die volledig uit de karakteristieken van de Hongaarse taal en de Hongaarse volksmuziek is opgebouwd. Jaren van intensief veldonderzoek resulteerden gaandeweg in een muzikale taal die onverwisselbaar Bartóks eigen is, waarin hij tal van werken schreef, die nu worden gerekend tot de klassiekers van de 20e eeuwse muziek, zoals Muziek voor snaarinstrumenten, slagwerk en celesta (1936), Sonate voor twee piano’s en slagwerk (1937) en bovenal het Concert voor orkest (1943; het hoofdwerk op het afscheidsconcert van Mariss Jansons bij het Koninklijk Concertgebouworkest in maart 2015).


ZWOLLE docent

[email protected]

dr. Marcel Zwitser duur 6 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Gebouw Brink 13 collegedagen 1, 8, 15, 22 feb., 7, 14 mrt. collegetijden


Aan de hand van de zes strijkkwartetten, die als een rode draad door het leven van Bartók lopen, zal de ontwikkeling van Bartóks unieke taal worden verkend en met zijn andere composities in perspectief worden geplaatst.

maandag van 13:30 tot 16:00 uur uw bijdrage inclusief syllabus € 145,huiswerk luisteropdrachten van variabele lengte, vermeld in syllabus. deelnemers 15-29 cursusnummer ZW-16 -19

73

Meesters van het Impressionisme In 1874 bezocht de kunstcriticus Louis Leroy een tentoonstelling van een groep jonge, vooruitstrevende kunstenaars in Parijs. Geschokt door de vlekkerigheid van het schilderij Impression: soleil levant van Claude Monet schreef hij een spottende recensie in het dagblad Le Charivari. ‘Impressionisten zijn het,’ sneerde Leroy, waarmee hij de kunstenaars onbedoeld een geuzennaam in handen gaf. De kunst van de Impressionisten zorgde voor een ommekeer: niet alleen vanwege hun losse, schetsmatige manier van schilderen en het werken ‘en plein air’, maar ook door de moderne, alledaagse onderwerpen die zij uitbeeldden en door de invloed van zowel de fotografie als de Japanse prentkunst op hun schilderijen. In deze cursus zullen we zien dat de wortels van het Impressionisme in de eerste helft van de 19e eeuw liggen, bij kunstenaars als Constable en Turner, bij de schilders van Barbizon en uiteraard bij Manet ‘de koning der Impressionisten’. De grote meesters van de stroming komen in de lessen uitgebreid aan bod: Monet, Renoir, Caillebotte, Degas. Maar ook wordt aandacht besteed aan de vrouwelijke groepsleden onder wie Berthe Morisot en Mary Cassatt. Niet alleen de kunst zelf veranderde in deze periode, ook de kunstwereld daaromheen. Zo werd de kunstkritiek steeds belangrijker; critici konden met hun werk kunstenaars maken of breken. De kunsthandel kwam op en er kwamen steeds meer mogelijkheden voor kunstenaars om hun werk te exposeren. Vanzelfsprekend zullen we onze blik ook richten op kunstenaars buiten Frankrijk die beïnvloed zijn door het Impressionisme. En tot slot wordt de ‘nalatenschap’ van de Impressionisten besproken. Welke betekenis hebben zij gehad voor de kunst die volgde?


Programma Les 1: Wegbereiders van het Impressionisme Les 2: Manet. De heroïek van het moderne leven Les 3: Monet. De Salon en de Onafhankelijke tentoonstellingen Les 4: Renoir. Techniek, methode en materialen Les 5: Degas. Fotografie en Japonisme Les 6: Morisot, Cassatt en Gonzalès. Vrouwen in een mannenwereld Les 7: Caillebotte. De kunstmarkt Les 8: Impressionisme buiten Frankrijk en de nalatenschap van het Impressionisme Optioneel: Excursie naar een museum

Type cursus Hoorcollege met ruimte voor vragen

74


ZWOLLE docent

[email protected]

drs. Sophie van Steenderen duur 8 lessen van ca 2 uur incl. pauze locatie Historisch Centrum Overijssel, Van Wevelinkhovenstraat, parkeren Eikenstraat collegedagen 2, 9, 16, 23 feb., 8, 15, 22 en 29 mrt . collegetijden dinsdag van 10:00 tot 12:00 uur uw bijdrage € 155,huiswerk geen deelnemers 15 - 25 cursusnummer ZW-16-20

De geschiedenis van de architectuur Toegelicht in Zwolle Een chronologisch overzicht van de Westerse architectuurgeschiedenis kan prima plaatsvinden in Zwolle, want alle bouwstijlen zijn hier vertegenwoordigd, soms zelfs met unieke overblijfselen. De stad Zwolle moest het opnemen tegen Deventer en Kampen en deze competitie liet ook in de architectuur zijn sporen na. De steeds veranderende behoeften van de samenleving maken de ontwikkeling van verschillende soorten gebouwen nodig. Het resultaat is een veelvoud aan stijlen en gebouwen. In de Middeleeuwen de handelshallen, koopmanshuizen, in de 19e eeuw stationsgebouwen, industriële complexen o.a. Door de eeuwen heen is een bouwopdracht, of dat nu een kerk, stadhuis of woonhuis is, nog steeds een maatschappelijk gebeuren. Sociale, politieke en religieuze ontwikkelingen oefenen grote invloed uit op opdrachtgever, bouwmeester/architect en publiek. Het resultaat moet laten zien wie ‘we’ zijn. Over smaak valt dus te ‘twisten’ en dat doen we graag tijdens zes theorielessen en twee stadswandelingen, in totaal dus acht bijeenkomsten. Eerst drie bijeenkomsten en een stadswandeling over de oude architectuur, gevolgd door drie bijeenkomsten en een stadswandeling over de nieuwe architectuur. Het is echt leuk om met eigen ogen te leren herkennen. Wil Tiemes studeerde achtereenvolgens geschiedenis en kunstgeschiedenis in Utrecht. http://www.wiltiemes.nl


ZWOLLE docenten mevr. drs. Wil Tiemes duur 6 lessen van ca. 2,5 uur incl. pauze 2 rondleidingen locatie Hogeschool Windesheim collegedagen 2, 9, 16, 23 feb. en 1, 8, 15, 22 mrt. collegetijden dinsdag van 13:30 tot 16:00 uur uw bijdrage excl. evt. excursie € 175,--


[email protected]

huiswerk geen deelnemers 13-25 cursusnummer ZW-16-21

75

Macro-economie Wat u beslist moet weten! Vrijwel dagelijks bieden de media (inter) nationaal economisch nieuws en confronteren economen, journalisten en politici u met tegenstrijdige meningen. Maar wat is precies de inhoud van de gebruikte vaktermen? En wat betekenen al die onpeilbare bedragen? In zes colleges krijgt u de samenhang gepresenteerd tussen economische grootheden die u tegenkomt in de pers, zoals het (bruto) nationaal inkomen/product, staatsschuld, economische groei, betalingsbalans, spaaroverschot etc. Met duidelijke voorbeelden, grafieken/schema’s en krantenartikelen zal de docent de economische ontwikkelingen schetsen. Aan de orde komen ook thema’s die bepalend zijn voor onze toekomst. Is robotisering een bedreiging of heeft het ook voordelen? Hoe komen we af van onze schulden in Europees verband? Zijn onze pensioenen veilig en wat gaan de banken doen? Welke rol gaat de overheid spelen? Is economische groei onmisbaar voor behoud van welstand, welvaart en welzijn? Blijft de euro een sterke munt? Welke limieten zijn er aan marktwerking en het democratisch mechanisme?


ZWOLLE docent

[email protected]

Hemmo B. Plas duur 6 lessen van 2 uur excl. pauze locatie

College 1 Belangrijke begrippen; samenhang economisch processen, structuur en ordening. Welstand, welvaart en welzijn. College 2 Het economisch proces; Wat bepaalt ons nationaal inkomen, hoe komt het tot stand? Wat is de relatie tussen nationaal spaaroverschot, overheidstekort en het overschot op de lopende rekening van de betalingsbalans. College 3 De overheid en het economisch beleid. Welke zijn de grondvormen van economische ordening en hoe herkent u ze? Grenzen aan het marktmechanisme en het democratisch mechanisme. College 4 Nederland internationaal gezien; hoe is de betalingsbalans samengesteld. Revaluaties/ devaluaties, de externe waarde van valuta’s; voor- en nadelen van de euro. Wordt Nederland afhankelijk van “grootmachten” als Brazilië, Rusland, India en China (BRIC-landen)? College 5 Wie is/zijn verantwoordelijk voor het in omloop brengen van geld. Wat is de rol van de internationale gelden kapitaalmarkt? College 6 Hoe houdt Nederland het verdienvermogen in stand? Productie gaat naar gefragmenteerde ketens die internationaal opereren. Nederland en de innovatie van deze waardeketens. Hoe moeten onze onderwijs- en onderzoeksinstellingen zich opstellen?

donderdag 10:00-12:00 uur


In de colleges worden (inter)nationale studies besproken van o.a. de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), het Centraal Planbureau (CPB), OESO, IMF en van bekende auteurs als Sedlácek (De economie van goed en kwaad-2012) en Piketty (Le capital au XXIe siècle-2013). Ook wordt ingegaan op nieuwe inzichten in de economische wetenschap zoals de theorie van Nobelprijswinnaar Kahneman over besluitvorming en menselijk (ir)rationeel gedrag.

76

Cultuur Centrum Stadshagen, Werkerlaan 1 collegedagen 4, 11, 18, 25 feb. en 10, 17 mrt collegetijden

uw bijdrage € 133,- deelnemers 15-22 huiswerk geen type cursus hoorcollege met ruimte voor vragen en discussie cursusnummer ZW-16-22

Introductie in de geologie 1 Stenen kunnen spreken Geologische geschiedenis, Geologische wetten en soorten gesteenten In een voor geologische cursussen ongebruikelijke algemene inleiding wordt gesproken over de interactie mens-aarde vanaf de prehistorie. Griekse en Arabische natuurfilosofen gingen verder; in de middeleeuwen stokte de kennisvergaring maar in de Renaissance en vooral in de Verlichting kwam een stroomversnelling op gang. Vanaf ±1800 kreeg geologie een eigen karakter en werden wetten en regels geformuleerd, die nog steeds gelden. Essentieel was de ‘ontdekking van de geologische tijd’. Interne en externe krachten beïnvloedden de aarde. Herkenning en beschrijving van stollings-, metamorfe en sedimentaire gesteenten, alle onderdeel van de lithogenetische kringloop, gingen vooraf aan de interpretatie ervan. Omdat de docent een sedimentaire achtergrond heeft, benadrukt hij sedimentaire gesteenten. We leren ze kennen met facultatieve huiswerkoefeningen. Cursisten kunnen een syllabus aanschaffen van ± 110 pagina’s met een volledige samenvatting. In deze aflevering valt de nadruk op het begrijpen van samenhangen en hoe zaken zijn ontstaan; niet op het verzamelen van fossielen en mineralen.


ZWOLLE docent

[email protected]

dr. Tom Reijers duur 5 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze Locatie

1. Algemene inleiding. ‘De historische ontwikkeling van de geologie’. 2. Geologische wetten en regels, kringlopen en interne/ externe krachten. 3. Stollings- en metamorfe gesteenten. 4. Sedimentaire gesteenten. 5. Wat vertellen kleien, zanden en kalken verder?


Excursie Voor cursusdeelnemers zal 7-13 juni 2015 een weekexcursie worden georganiseerd naar het Cantabrische Gebergte in Noordwest Spanje. Details en mogelijkheid om rechtstreeks te boeken via www.spandon.nl. Naast de geologie van het gebied komt landschapskunde, de cultuur en de geschiedenis van het Iberische schiereiland aan de orde. Deze excursie wordt in 2016 herhaald bij voldoende belangstelling. Details voor 2016 hoort u tijdens de cursus.

Christelijke Hogeschool Windesheim lesdagen 14, 21, 28 jan. en 4 en 11 febr. 2016 lestijden donderdagmiddag 13:30 - 16:00 uur uw bijdrage € 124,syllabus € 20,- te voldoen aan docent huiswerk facultatief, klassikaal te bespreken deelnemers 15-22 cursusnummer ZW-16-23

77

Introductie in de geologie 2 Stenen kunnen spreken Stratigrafie, zeespiegel schommelingen, structurele geologie en aardkorststructuren Met kennis van gesteenten en geologische regels en wetten uit de vorige cursus 1 bestuderen we nu vooral de geologische tijd. Hoe is die ontdekt. Welke grote historische grondleggers waren erbij betrokken? Vanaf de 19e eeuw werden horizontaal liggende aardlagen beschreven en de betekenis van laagvolgorde begrepen. Daarbij werden gesteentesoorten, dus fossiel-inhoud, relatieve en absolute ouderdom onderscheiden. Dat zijn elementen van de klassieke stratigrafie. In de 20e eeuw werd de betekenis van zeespiegelschommelingen duidelijk zodat sequentie stratigrafie en enkele andere methoden het gevolg waren. Dan kijken we naar lagen die verbogen, verplooid, gebroken of verschoven zijn. Dat is de structurele geologie. Die bespreking leidt vanzelf naar een beschrijving van de herkende grote aardkoststructuren zoals gebergten en bekkens, en de geschiedenis van het ontdekken en begrijpen daarvan. Er wordt ook een korte inleiding gegeven over de plaattektoniek.


ZWOLLE docent

[email protected]

dr. Tom Reijers duur

Een syllabus van ±126 pagina’s is beschikbaar.

5 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze Locatie

1. 2. 3. 4. 5.

Algemene introductie; Dimensies van geologische tijd en ruimte Klassieke stratigrafie Zeespiegelschommelingen beïnvloeden milieus Gesteenten buigen en breken Grote aardkorststructuren

Christelijke Hogeschool Windesheim lesdagen 18 en 25 febr. en 3, 10 en 17 maart 2016 lestijden



donderdagmiddag 13:30 - 16:00 uur uw bijdrage € 124,syllabus € 20,- te voldoen aan docent huiswerk facultatief, klassikaal te bespreken deelnemers 15-22 cursusnummer ZW-16-24

78

Introductie in de geologie 3 Stenen kunnen spreken Geschiedenis van oerknal tot heden

Nu we de stenen kunnen ‘lezen’, luisteren we naar het verhaal van die stenen, dus naar de geschiedenis van de aarde. U hoort wat gelezen wordt uit de gesteenten en begrijpt waarom grote aardkundige gebeurtenissen plaatsvinden. Kort wordt begonnen met het ontstaan van Universum, Zonnestelsel en Aarde. Dan bespreken we de aardkorst en het vulkanisme daarop. Aardkorstplaten bewegen al heel lang ten opzichte van elkaar. De huidige geografie is onvoldoende om het verleden van de aarde te beschrijven. Eerst bespreken we daarom de paleogeografie van 84% van de aardgeschiedenis, het Precambrium, waarin atmosfeer, oceanen en leven ontstond. Dan de wereldwijde paleogeografie van het Paleozoicum. Vervolgens concentreren we ons er op het Atlantische gebied in het Mesozoïcum. Europa ontstaat en neemt zijn huidige vorm aan in het Kenozoicum. Bij de bespreking daarvan wordt de nadruk gelegd op het Noordzeegebied en Nederland. Nu weet u op welke aarde u leeft en wat onze positie daarop is. Een oefening in nederigheid.


ZWOLLE docent

[email protected]

dr. Tom Reijers duur 6 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze

Er is een syllabus van ±160 pagina’s.

Locatie

1. 2. 3. 4. 5. 6.

Ontstaan universum, zonnestelsel en aarde Aardkorst en vulkanisme (wereldwijd) Precambrische Geodynamiek/ Paleogeografie Paleozoïsche Geodynamiek/ Paleogeografie Mesozoische Geodynamiek/ Paleogeografie Kenozoische Geodynamiek/ Paleogeografie



Christelijke Hogeschool Windesheim lesdagen 24 en 31 maart en 7, 14, 21 en 28 april lestijden donderdagmiddag 13:30 - 16:00 uur uw bijdrage € 146,syllabus € 20,- te voldoen aan docent huiswerk geen deelnemers 15-22 cursusnummer ZW-16-25

79

Dichter bij dichters Nieuwe taal Nergens wordt de taal indringender gebruikt dan in gedichten. En wat wordt er in gedichten niet al uitgedrukt: liefde, verlangen, vertwijfeling, ontroering, geloof… In deze poëziecursus lezen wij werk van vier verschillende Nederlandse dichters uit de laatste anderhalve eeuw. Per middag staat het oeuvre van één dichter centraal. Eerst wordt een inleiding gegeven over leven en werk van de betreffende dichter. Vervolgens wordt een aantal typerende gedichten uitvoerig besproken. Hiervoor wordt per keer een tekstboekje ter beschikking gesteld. Geluidsopnamen maken daarbij sommige verzen nog op een bijzondere wijze hoorbaar. Het poëzieprogramma van dit jaar heeft als thema ‘Nieuwe taal’. Vier dichters komen aan de orde, die nieuwe wegen in de dichtkunst insloegen. In de eerste plaats is dat Jacques Perk die aan het einde van de negentiende eeuw naar voren trad met een nieuwe verwoording van schoonheid. Zijn sonnetten brachten een hele literaire beweging op gang, de Tachtigers. Na de Eerste Wereldoorlog, nu een eeuw geleden, was het de Vlaamse dichter Paul van Ostaijen die een nieuwe vorm van poëzie presenteerde. Zijn experimentele verzen, soms ook in heel ongebruikelijke layout, trokken alom de aandacht. Ook na de Tweede Wereldoorlog ontstond een stroming van experimentele dichters. Uit deze beweging van de Vijftigers lezen wij werk van Guillaume van der Graft, die een brug wilde slaan tussen de moderne dichtkunst en het christelijk geloof. Tenslotte lezen wij werk van de hedendaagse dichteres Hester Knibbe, onlangs onderscheiden met de VSB-prijs. Haar fijnzinnige verzen geven op nieuwe wijze de oude thema’s weer van leven en dood, en de zin van het bestaan.


ZWOLLE docent

[email protected]

dr. Jan Peter Schouten duur 4 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Hogeschool Windesheim collegedagen 5, 12, 19, 26 jan. 2016 collegetijden dinsdag van 13:30 tot 16:00 uur uw bijdrage incl. teksten € 102,50


cursusoverzicht in titels per dagdeel: 1. Jacques Perk 2. Paul van Ostaijen 3. Guillaume van der Graft 4. Hester Knibbe

huiswerk nee deelnemers 16-36 cursusnummer ZW-16-26

80

Jezus van Nazaret Wie was hij werkelijk? Jezus staat centraal in het christelijk geloof. In dogma’s en belijdenissen wordt hij ‘de Zoon van God’ genoemd, ‘uit de hemel neergedaald’ ‘om ons mensen en om ons behoud’. Allerlei hoge titels worden hem toegeschreven: ’Heiland’, ‘Christus’ (Messias, Gezalfde), ‘Heer’. Dat begon trouwens al in het Nieuwe Testament. Daar worden van hem ook allerlei bijzondere dingen verteld. Hij zou wonderen hebben verricht, zieken genezen, doden opgewekt, in de storm over het water hebben gewandeld, zelf uit de dood zijn opgestaan. Wat is daarvan mythe, en wat is historische werkelijkheid? Dat houdt velen bezig. Dit jaar verscheen, onder hoofdredactie van schrijver Arthur Japin, over ‘Jezus’ een aparte glossy. Fantasie en beeldvorming krijgen daarin ruim baan. In een onlangs verschenen boek werd zelfs gesteld dat Jezus nooit echt zou hebben bestaan. Als dat waar is, wat betekent dat dan voor het christelijk geloof? Recent verscheen De Zeloot, van de uit Iran afkomstige, naar Amerika geëmigreerde godsdiensthistoricus Reza Aslan. Van huis uit moslim, christen geworden en naderhand naar de Islam teruggekeerd, beschrijft hij in dit boek de historische Jezus als Joods verkondiger van een politieke, staatsgevaarlijke boodschap. En hij betoogt hoe het christendom als religie, met haar heel andere Jezusbeeld, toch vanuit Jezus’ optreden kon ontstaan.


ZWOLLE docent

duur 8 lessen van ca 2,5 uur incl. pauze locatie Zwolse Muziekkamer, Oude Ambachtschool, Mimosastraat 1i hoek Hortensiastraat collegedagen 28 jan., 4, 11, 18, 25 feb., 10, 17 en 24 mrt 2016

Aan te schaffen literatuur: Reza Aslan, De Zeloot. Het leven van Jezus van Nazareth en de geboorte van een religie, uitgeverij Balans, Amsterdam 2014, prijs: 24,95 euro.

€ 190,-

Een reader met aanvullende teksten wordt aan de cursisten ter hand gesteld.

deelnemers

Type cursus: werkcollege, aan de hand van teksten.

cursusnummer


In deze cursus zullen wij dit boek bespreken. In hoeverre is het hier gegeven Jezusbeeld houdbaar? In hoeverre spelen er moslim-opvattingen in mee? Krijgt het christelijk geloof in Jezus hier historische grond onder de voeten? En is dat belangrijk, om (als christen) in Jezus te kunnen (blijven) geloven?

81

[email protected]

dr. Karel Blei

collegetijden donderdag van 13:30 tot 16:00 uur uw bijdrage inclusief reader huiswerk geen

15 - 20

ZW-16-27

Dogmatiek Basis voor verbinding?


Twee theologen, een lutherse, Kühn, en een katholieke, Beinert, met tientallen jaren oecumenische ervaring hebben als summum van hun werken de toestand van het christelijk geloof beschreven. De vraag was: hoe omvattend kunnen lutherse en katholieke christenen heden ten dage gemeenschappelijk hun geloof belijden. De basis van hun werk was de overtuiging dat de theologische discipline dogmatiek de discipline is waar die lof van God het onderwerp is. De grote aandachtspunten van de dogmatiek werden steeds door de ene auteur beschreven en vervolgens voorgelegd aan de andere auteur, die de tekst opnieuw las. Alleen de “leer van de kerk” werd door beiden apart beschreven. Deze dogmatiek verkondigt niet het einde van de scheiding, maar maakt het aanzienlijk moeilijker hier nog een grond voor te vinden. Wat aan de orde komt * Thema God, schepper, verzoening, voleinding (p 28 vv pagina nrs boek)). De reformatie en de continuïteit van de kerk. Hoe is de weging van de verschillende schriften, boeken. De communio structuur van de kerk. Iets over de oosterse en de westerse kerk. Hoe dicht bij en veraf voelt dat. Al die kerkmensen; je hoort hun namen in het nieuws. Je herinnert het land waar jezelf geweest bent. Wat is de oosterse kerk; wat is de westerse kerk. * Misschien op het einde van een les wordt die -naar goed luthers gebruik- afgesloten met een lied.: Was Gott tut ist wohlgetan 372 luthers, zelfde 152 katholiek. Mogelijk kunnen we zelf een lied vinden, waarin de thematiek van die dag een plaats heeft. Ook kerkelijke reiservaringen kunnen een belangrijke betekenis hebben. De kerk is van alle tijden en van alle plaatsen. * De scheppingsleer (196); wanneer niet Adam zal blijken te bestaan, maar de mens van het begin zijn plaats heeft gevonden. De toon van Gods aanwezigheid en nabijheid. Predestinatie (177-178), Paul Gerhard. * Over genadeleer en rechtvaardigheidsleer. Nog steeds verschil of is het nauwelijks te onderscheiden (185). Waarom de erfzondeleer obsoleet is (222). * De mens als beeld van God (psalm 8; Kol. 1, 14/20; gezang 273) maar wel sterfelijk. * De vaders van oost en west vertegenwoordigen de wezenlijke optimistische visie zoals deze naar voren komt in de priestergeschriften. * Het tweede gedeelte van de cursus gaat over de geschiedenis van de kerken, met name de lutherse kerk en de katholieke kerk. Wat er gedacht en gedaan is. Hoe er nu tegenaan gekeken wordt. Wat daar nu de perspectieven voor zijn. Te lezen boek: Wolfgang Beinert, Ulrich Kühn: Ökumenische Dogmatik Evangelische Verlagsanstalt, Leipzig, 2013

92


WIJHE docent

[email protected]

dr. Jacques Bras duur 6 lessen van ca 2 uur incl. pauze locatie Parochiezaal ‘Het Klankbord’, Stationsweg 9, Wijhe

collegedagen 10, 17 feb., 2, 9, 16, 23 mrt 2016 collegetijden woensdag van 11:00 tot 13:00 uur uw bijdrage € 120,huiswerk het boek deelnemers 15 - 20 cursusnummer WIJ-16-28

Het geheim van de eenvoud Een ethiek van meer of minder?

Recommend Documents