Het economisch belang van de gezondheidszorg en public health • Huub Sibbing, Academie voor Gezondheid • Vincent Smit, lector Grootstedelijke ontwikkeling
Hoe economisch is de gezondheidszorg ?? Hoe gezond is de economie
Opbouw • • • • • • • • •
De gezondszorg als economische sector De kosten van de gezondheidszorg De toekomst 2015-2040 : Vergrijzing De kosten van ongezondheid Alternatieve blik op de Gezondheidszorg 1 De maatschappelijke baten van gezondheid Alternatieve blik op de Gezondheidszorg 2 Conclusies Aanbevelingen voor de Hogeschool
Wealth= Health • McKeown • Bloom • Toenemende welvaart 1850-1975 hoofdverantwoordelijke voor stijgende levensverwachting
Wat kost de gezondheidszorg nu helemaal • Wie heeft enig idee ??
Samenvatting • € 85 milard • Meer dan 10% BNP resp. 12.5% BBP • Trend: Alleen maar stijgend
Waarom blijven de kosten alsmaar stijgen
Dat komt toch door de vergrijzing !!?? No way, Nyfer 2012
Stijging kosten • Maar voor ca. 15% toe te schrijven aan langdurige zorg • Zwaartepunt kostenstijging in ziekenhuiszorg (volumestijging ca. 57% per jaar • Eerstelijn: maar 2% per jaar • Ter vergelijking: Preventie -4% per jaar
En wat staat ons nog te wachten
Compressie of Expansie (uitbreiding) van morbiditeit
Gevolgen voor de Gezondheidszorg 1 • Aantal clienten zal stijgen • Toename chronisch zieken • Complexiteit zal toenemen: Comorbiditeit
Gevolgen voor de Gezondheidszorg • Mantelzorg zal afnemen • Mantelzorgers ook steeds ouder • Zorgaanbod schiet tekort
Betaalbaarheid Gezondheidszorg
Toekomst Arbeidsmarkt bij ongewijzigd beleid • RIVM: In 2030 450.000 extra zorgprofessionals nodig. (VTV2010) • SCP: In 2020 moet 20% beroepsbevolking in de zorg werken (Zorgen voor zorg). Ca. 30-40% van de schoolverlaters moet voor de zorg kiezen. Zie jij dat gebeuren ?? • Zorg-Innovatieplatform: toekomst 350.00 onvervulde vacatures
Waarom blijven de kosten alsmaar stijgen
Oorzaak 1 • Inefficiency
Ligt blijkbaar complex Rapport Rekenkamer 2012
Dieper kijken Rapport BOOZ aug. 2012
Nyfer 2012 • ne
Centraal knelpunt: Interdoktersvariantie en “overbehandeling”
Hoe komt dat nou allemaal?? Kernmechanismen Financieringssystemen • Huisarts: Abonnementssysteem – Als je meer doet, krijg je niets extra’s. – Je bent een dief van je eigen portemonee
• Specialist: Verrichtingsysteem – Hoe meer je doet, het meer je krijgt – Je spekt je eigen portmonee
Er zit dus een structuurfout in de gezondheidszorg !! • Ook in de thuiszorg
Trend afgelopen jaren concreet Ook in de jeugdgezondheidszorg Trend afgelopen jaren: • Medicalisering van de jeugd en van de opvoeding • Stigmatisering en etikettering
• Indicatie voor speciaal onderwijs sinds 2003 verdubbeld • Aantal kinderen met “rugzakjes”bijnas verviervoudigd • 10% leerlingen basisonderwijs heeft een “rugzakje” • In het voorgezet onderwijs zelfs 20%
Enorme toename doorverwijzing Bureau Jeugdzorg
We weten het al veel langer: • • • • •
Volkskrant 1 september 2012 Prof. Gert Westert , Hoogleraar Kwaliteit van Zorg” Universiteit van Nijmegen • “de jaarlijkse kostenstijging is een lachertje, vergeleken bij de regionale verschillen”. • De prijzen van de behandeling is nauwelijks gestegen maar het zorgaanbod is ge-explodeerd” • “ Meer dan ooit is de zorg een volume-industrie geworden. Meer dan de helft van de zorgverleners geeft toe dat patienten teveel zorg krijgen”
BOOZ 2012 Nyfer 2012 Croon/ de Boer 2012 CBO 2002 Medisch Handelen op een Tweesprong (Gezondheidsraad 1991) !!!
Volkskrant 1 september 2012 Prof.Gert Westert , Hoogleraar Kwaliteit van Zorg”Universiteit van Nijmegen • “Onderzoek CPB maart 2011: “Hoe meer specialisten er werken in een regio, hoe meer er wordt behandeld. Het effect wordt fors versterkt als de specialisten niet in loondienst zijn, maar vrijgevestigd. Dan worden ze per verrichting betaald en hebben ze er belang bij om hun aanbod te vergroten” • “Iedereen in de zorg heeft er baat bij, dat het geld blijft stromen”. We zitten vast in een pervers systeem. We betalen voor de inkomsten van de zorgverleners, niet voor de uitkomsten van patienten”
Perverse prikkels RVZ 2010: Perspectief op Gezondheid • Ziekte wordt beloond, behoud van gezondheid wordt bestraf
Iemand betaalt de rekening “Tussen hamer en aanbeeld”
Hoe nu verder • De hete aardappel voor ons uitschuiven en om het probleem heendraaien ?? • En de lasten ergens anders neerleggen
Zorgsparen
Of de problemen echt aanpakken (BOOZ 2012) Nieuw perspectief • Terugdringen van overbehandeling • Sturen op output en resultaat in plaats van op verrichting • Opbrengsten naar schatting € 8-10 miljard
Of de problemen echt aanpakken (BOOZ 2012) Nieuw perspectief
Kosten van ongezondheid
SEGV in hoofdlijnen lage SES
hoge SES
Chronische aandoeningen
46%
29%
Arbeidsongeschikt
18%
3%
Levensverwachting
76
86
Gezonde levensverwachting
60
74
Heel recent: Verschillen nog groter RVZ:
VTV 2010 • Laag opgeleiden leven 12-14 jaar korter zonder beperkingen. • Deze verschillen zijn de afgelopen jaren niet afgenomen maar eerder toegenomen. • Weten we al sinds VTV 1993
Conclusies uit VTV’s • Grote verschillen in gezondheid tussen kansarm en kansrijk • Grote regionale verschillen: ruimte voor verbetering
Kosten van ongezondheid • Voorbeeld 1: Ziekteverzuim: • Verlies aan loonkosten € 12.4 miljard (TNO 2012) • Nog exclusief verlies aan productiviteit etc. (schatting ca. € 8-12 miljard
Kosten van ongezondheid Voorbeeld 3: Kindermishandeling •€ 965 miljoen (RMO 2009) Daarnaast: •Schooluitval •Kans op Wajong •Etc. Voorbeeld 4: Antisociaal gedrag •Ca. € 20 miljard all in (RMO 2009)
Kosten van ongezondheid • Voorbeeld 2: arbeidsongeschiktheid • Schatting ca € 8 miljard
Verlies arbeidsparticipatie door chronische aandoenen
Wajong
Nog fundamenteler: Ons perspectief is verkeerd RVZ 2010: Perspectief op Gezondheid • Orientatie op Ziekte en Zorg • De koers moet om: Van Ziekte en Zorg (ZZ) naar Gezondheid en Gedrag (GG)
Daar zullen we dus wat mee moeten 1 • • • •
Demedicalisering Decentralisatie Deregulering Weer vertrouwen in de professionals • “Ontzorgen”
Daar zullen we dus wat mee moeten 2 • Verschuiving van intramuraal naar extramuraal onontkoombaar • Nadruk weer op preventie / gezondheid/ zelfmanagement • RVZ: Van ziekte en Zorg naar Gezondheid en Gedrag (ZZ naar GG)
Trends 2: Hoe de zorg organiseren
BMC-rapport 2012
• Kleinschaliger werken • Vertrouwen in de wijkverpleegkundige • Meer aandacht voor preventie • Integrale wijkgerichte benadering • Ondersteuning Zelfmanagement • Wijkverpleegkundige is de “Zichtbare Schakel”
Hoe nu verder 2 • Paradigmashift 2: Van Care Cure naar preventie: • Maar dan niet op de manier van de afgelopen jaren • Toen lag de nadruk of leefstijlinterventies en gedragsverandering
VTV 2010: Lessen mbt. Effectiviteit Preventie • Niets wijst erop dat leefstijlcampagnes directe leefstijlverandering tot gevolg hebben. Van massamediale campagnes bestaat er geen enkel bewijs dat ze effectief zijn. • p.9/65: Gezondheidsbescherming levert wel gezondheidswinst op
Conclusies uit VTV 2010 • Fysieke omgeving is belangrijk aangrijpingspunt preventie • Ook maatschappelijke omgeving is belangrijk aangrijpingspunt preventie
VTV 2010 Blijkbaar doen we iets niet goed • In preventie en zorg staat veelal een te smalle individugerichte benadering van gezondheid centraal • Uitsluitend focussen op gedrags- en leefstijlinterventies is ontoereikend. Dit vraagt ook dat preventiewerkers een breder maatschappelijk perspectief dienen te hanteren om naar preventie en gezondheid te kijken.
Hoe dan wel
Lessen uit onderzoek 2.
• VTV 2010, p.10: Het bereiken van laagopgeleiden vereist extra aandacht.. Hierbij dient vooral rekening gehouden te worden met achterliggende maatschappelijke determinanten en aandacht voor fysieke en maatschappelijke omgeving
• Actieve inbreng doelgroep onontbeerlijk • Community-based-benadering succesvol • Maatschappellijke benadering/ Public Health-benadering onontbeerlijk • Karin Stronks: “De maatschappij als medicijn”
Recent verschenen De Gezondheidsepidemie (Polder/ vd/ Lucht/ Kooiker) • Centrale paradox: We worden gezonder en steeds meer zieken • “Nadruk op wijkgerichte preventie, uitgaande van de leefwereld van de doelgroep: “Community based” • Van ZZ via GG is niet voldoende • Van ZZ via GG naar Mens en Maatschappij (MM)
Enkele voorbeelden • Leefbare woonomgeving (lawaai, verkeer, overlast, vervuling) • Veilige woonomgeving • Tegengaan eenzaamheid en sociaal isolement • Pesten op school • Speel- en groenvoorzieningen kinderen • Activering sociale steunsystemen • Verbetering arbeidsomstandigheden
Community Based benadering • Wijkgerichte interventies trachten de omgeving aan te pakken en bij bewoners van de wijk een verandering teweeg te brengen
Voorbeeld van Communitybenadering
Prachtig Ebook met schitterende praktijkvoorbeelden
Gezondheidsraad: Voor dik en dun
Voorbeeld van Communitybenadering
Maar ook onze visie zal mee moeten veranderen Centrale begrippen • Gezondheid • Zelfmanagement • Demedicalisering • “Ontzorgen • Public Health
VTV Deelrapport Maatschappelijke Baten Winst van gezondheid ligt grotendeels buiten de gezondheidszorg •Sociale Zekerheid •Arbeidsproductiviteit •Vermindering schooluitval •etcetc
Anders aankijken tegen de gezondheidszorg ••xx •xx xx
Voorbeeld 1 • Ziekteverzuim: Kosten € 12,4 miljard • Ca.50-60% is beinvloedbaar verzuim • € 7 miljard
Stijging van gezonde levensverwachting
Arbeidsongeschiktheid/ Arbo • Ca. 50-75% is vermijdbaar Spin off arbo: (SER 2002) • Verhoging productiviteit • Minder verloop • Minder bedrijfsongevalen ed.
Voorbeeld Kindermishandeling
Voorbeeld Antisociaal gedrag
Zijn effectieve preventieprogramma’s voor (RMO) •Nurse Family Partnerschip Program •Healthy family America •Etc. •“It takes a village to raise a child”
Zijn effectieve preventieprogramma’s voor (RMO) Nurse Family Partnerschip Program Perry Preschool Program Eigen Kracht Conferenties
Conclusie 1: Health = Wealth
Conclusie 2: Kwaliteit van leven is ook aandacht voor Public Health
