Het concept ‘Frailty’ in de eerste lijn Prof Dr Jan DE LEPELEIRE Huisarts Academisch Centrum Huisartsgeneeskunde Katholieke Universiteit Leuven
Frailty / Kwetsbaarheid eerste lijn • Voorafgaande bedenkingen • Wat? • Wie? • Hoe? • Waarom? • Wat we nog niet weten
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
2
Frailty / Kwetsbaarheid eerste lijn • Voorafgaande bedenkingen • Wat? • Wie? • Hoe? • Waarom? • Wat we nog niet weten
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
3
Voorafgaande bedenking • Men weet niet goed wat kwetsbaarheid is, maar eens men erover doorpraat herkent iedereen het toch
Van Iersel, 2009
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
4
Voorafgaande bedenking • Men weet niet goed wat kwetsbaarheid is, maar eens men erover doorpraat herkent iedereen het toch • Kwetsbare mensen roepen steeds iets op van oudere mensen, alhoewel ook niet ouderen kwetsbaar kunnen zijn Berlinde De Bruyckere Pieta
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
5
Voorafgaande bedenking • Men weet niet goed wat kwetsbaarheid is, maar eens men erover doorpraat herkent iedereen het toch • Kwetsbare mensen roepen steeds iets op van oudere mensen, alhoewel ook niet ouderen kwetsbaar kunnen zijn • Nihil Nove Sub Sole: De oude dag
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
6
De oude dag • “Dokter, iedereen wil oud worden, maar niemand wil het zijn”. • Cicero ‘De senectute’ 44 c Chr. – – – –
Afwezigheid van werk Verlies van lichaamskracht Gemis genoegens Nabijheid van de dood
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
7
De oude dag • Iedereen wil oud worden, maar niemand wil het zijn. • Cicero ‘De senectute’ 44 c Chr. – – – –
Afwezigheid van werk Verlies van lichaamskracht Gemis genoegens Nabijheid van de dood
• Onze samenleving heeft een heel negatieve visie op ouder worden en ouder zijn: Wordt de term ‘kwetsbaarheid, fragiliteit’ het nieuwe eufemisme?
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
8
Tussen haakjes • Taalkundig Vertalen we Frailty als
Fragiliteit (Nederland) of Kwetsbaarheid (Vlaanderen)
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
9
Tussen haakjes • Taalkundig Vertalen we Frailty als
Fragiliteit (Nederland) of Kwetsbaarheid (Vlaanderen)
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
10
Waarom zo onbekend? • Hoewel het begrip Frailty al een hele tijd gelanceerd is in de internationale literatuur, komt de interesse in de klinische praktijk maar de laatste paar jaren echt op gang. Bij de voorbereiding van onze publicatie, vonden we redelijk weinig materiaal in de huisartsliteratuur
(De Lepeleire J, 2009)
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
11
Maar er is hoop • Nieuwe visie over ouder worden, die een positieve premisse hanteert
• De ‘kwetsbare’ groep zelf ziet het anders en demonstreert dat ook.
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
12
Benidorm Bastards
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
13
Maar er is hoop • Nieuwe visie over ouder worden
• De ‘kwetsbare’ groep zelf ziet het anders en demonstreert dat ook.
• Revival van de eerste lijn
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
14
Maar er is hoop • Revival van de eerste lijn “Versterking van de eerste lijn werd opnieuw een thema in het beleid van de overheid, overigens breed gedragen door veldpartijen (Intentieverklaring versterking eerstelijnszorg). De revival van de eerste lijn in Nederland sluit ook aan bij internationale ontwikkelingen”.
(De Bakker 2009)
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
15
Frailty / Kwetsbaarheid eerste lijn • Voorafgaande bedenkingen
• Wat? • Wie? • Hoe? • Waarom? • Wat we nog niet weten
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
16
• Definitie van Frailty blijft onderwerp van discussie en overleg. “Fragiliteit is een dynamische toestand waarin een individu verkeert die tekorten heeft in één of meerdere domeinen van het menselijk functioneren (lichamelijk, psychisch, sociaal), die onder invloed van de diversiteit aan variabelen wordt veroorzaakt en die de kans op het optreden van ongewenste uitkomsten vergroot”. •
(Gobbens 2010)
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
17
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
18
Frailty versus Sarcopenia • “Sarcopenia is a syndrome characterised by progressive and generalised loss of skeletal muscle mass and strength with a risk of adverse outcomes such as physical disability, poor quality of life and death [17, 18]. The EWGSOP recommends using the presence of both low muscle mass and low muscle function (strength or performance) for the diagnosis of sarcopenia. Thus, diagnosis requires documentation of criterion 1 plus documentation of either criterion 2 or criterion “ (Cruz-Jentoft, 2010)
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
19
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
20
Frailty versus sarcopenia • Frailty and sarcopenia overlap; most frail older people exhibit sarcopenia, and some older people with sarcopenia are also frail. The general concept of frailty,however, goes beyond physical factors to encompass psychological and social dimensions as well, including cognitive status, social support and other environmental factors (Cruz-Jentoft, 2010)
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
21
Frailty / Kwetsbaarheid eerste lijn • Voorafgaande bedenkingen • Wat?
• Wie? • Hoe? • Waarom? • Wat we nog niet weten
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
22
Wie? 1. Welke personen, patiënten?
2. Welke professional moet er zich mee bezighouden?
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
23
Frailty / Kwetsbaarheid eerste lijn • Voorafgaande bedenkingen • Wat? • Wie?
• Hoe? • Waarom? • Wat we nog niet weten
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
24
Hoe? • Schalen cfr Dr Van Rossum E
• Casefinding
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
25
Hoe? • Schalen cfr Dr Van Rossum E
• Casefinding
• Klinimetrisch
De Lepeleire 2004, Daniels 2010 26 mei 2010
Universiteit Tilburg
26
Frail instrument
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
27
Frailty / Kwetsbaarheid eerste lijn • Voorafgaande bedenkingen • Wat? • Wie? • Hoe?
• Waarom? • Wat we nog niet weten
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
28
• International Classification of Functioning (ICF)
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
29
• International Classification of Functioning (ICF)
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
30
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
31
• Om klinische beslissingen te nemen
• Om interventies te evalueren
• Om outcome te voorspellen
• Om risicofactoren en complicaties te voorspellen
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
32
• Since age is an insensitive and non-specific measure for use in individual decision-making, frailty is a better measure (Rolfson et al., 2006; Rockwood et al., 1994) • Frailty can be worthwhile in case finding strategies used by GPs (Slaets, 1998). • In a theoretical paper it was put forward the use of the frailty concept in a case finding strategy, could improve the detection of dementia by GPs (De Lepeleire & Heyrman, 1999; De Lepeleire, Heyrman, Baro, & Buntinx, 2005). • Frailty provides a conceptual basis for moving away form organand disease-based approach toward a health-based integrative one (Bergman et al., 2007).
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
33
• Using frailty as a criterion for interventions was better than selecting persons based on their chronological age (Schuurmans et al., 2004)
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
34
• Frailty predicted three-year incidence or progression of disability in both mobility and ADLs, independent of comorbid diseases, health habits, and psychosocial characteristics . • Frailty seems to be a predictor fro case complexity as measured by Intermed (Slaets, 2006; Huyse, Stiefel, & de Jonge, 2006). • An evaluation of frailty may be of great interest for those oncologists who want to identify older patients likely to develop severe toxicity and severe side effects in response to aggressive treatment (Ferrucci et al., 2003).
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
35
• The risk for individual mortality can be predicted better by frailty than by chonological age (Mitnitski, Mogilner, MacKnight, & Rockwood, 2002). • Mortality among elderly subjects with or without chronic heart failure increases with frailty (Cacciatore et al., 2005). • Hence, frailty represents a new independent variable for predicting long-term mortality in elderly subjects with chronic heart failure (Cacciatore et al., 2005)
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
36
• It was an independent risk factor for decline in physical functioning, institutionalization an mortality (Puts, Lips, & Ribbe, 2005). • The main consequence of frailty is an increased risk for multiple adverse health-related outcomes disability, morbidity, falls, hospitalisation, institutionalisation, death (Bergman et al., 2007). • These findings provided evidence that frailty, as defined, is a separate entity and an independent cause of physical disability (Fried et al., 2004; Fried et al., 2001).
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
37
• Frail people seem to have a significant lower quality of life (Puts et al., 2007). • It also was a good predictor of quality of life for people aged 65 years and over with cancer (Slaets, 2006). • In community dwelling people, elderly people with a higher degree of frailty were less inclined to contrast and more inclined to identify themselves with a downward comparison target (Frieswijk et al., 2004b; Frieswijk, Buunk, Steverink, & Slaets, 2004a).
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
38
Frailty / Kwetsbaarheid eerste lijn • Voorafgaande bedenkingen • Wat? • Wie? • Hoe?
• Waarom?
• Wat we nog niet weten 26 mei 2010
Universiteit Tilburg
39
Wat we nog niet weten • Hoe werken we ermee inter-/multidisciplinair?
• Hoe kijken verschillende disciplines naar dit syndroom en wat betekent het dan klinisch?
• Wat met de opleiding om kwetsbaarheid te herkennen?
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
40
Besluit • Kwetsbaarheid is een zeer waardevol klinisch concept, dat perspectieven opent voor een positieve benadering van ouderen in onze samenleving
• In de interdisciplinaire benadering op de eerste lijn is een case finding attitude gewettigd • Veel onderzoek is nog nodig om dit concept op een adequate manier te hanteren in de eerste lijn
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
41
Literatuur •
Bergman, H., Ferrucci, L., Guralnik, J., Hogan, D. B., Hummel, S., Karunananthan, S. et al. (2007). Frailty: an emerging research and clinical paradigm--issues and controversies. J Gerontol.A Biol.Sci.Med.Sci., 62, 731-737.
•
Cacciatore, F., Abete, P., Mazzella, F., Viati, L., Della, M. D., D'Ambrosio, D. et al. (2005). Frailty predicts long-term mortality in elderly subjects with chronic heart failure. Eur J Clin Invest, 35, 723-730.
•
Daniels, L., Vanschoenbeek, J., Avonts, D., & Buntinx, F. (2010). Kwetsbaarheid bij thuiswonende ouderen. Master General Practice Universiteit Antwerpen.
•
De Bakker, D. (2009). Naar een sterke eerste lijn: specialisatie in generalistenland? Tilburg: Universiteit Tilburg, Departement Tranzo.
•
De Lepeleire, J. & Heyrman, J. (1999). Diagnosis and management of dementia in primary care at an early stage: the need for a new concept and an adapted procedure. Theor Med, 20, 215-228.
•
De Lepeleire, J., Heyrman, J., Baro, F., & Buntinx, F. (2005). A combination of tests for the diagnosis of dementia has a significant diagnostic value. J Clin Epidemiol, 58, 217-225.
•
De Lepeleire, J., Iliffe, S., Mann, E., & Degryse, J. M. (2009a). Kwetsbaarheid. Een concept dat in de huisartsgeneeskunde aan belang wint. Huisarts Nu, 38, 401-406.
•
De Lepeleire, J., Iliffe, S., Mann, E., & Degryse, J. M. (2009b). Frailty: an emerging concept for general practice. Br.J Gen Pract, 59, e177-e182.
•
De Lepeleire, J., Ylieff, M., Stessens, J., Buntinx, F., & Paquay, L. (2004). The validity of the Frail instrument in General Practice. Arch Public Health, 62, 185-196.
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
42
Literatuur •
Ferrucci, L., Guralnik, J. M., Cavazzini, C., Bandinelli, S., Lauretani, F., Bartali, B. et al. (2003). The frailty syndrome: a critical issue in geriatric oncology. Crit Rev.Oncol.Hematol., 46, 127-137.
•
Fried, L. P., Ferrucci, L., Darer, J., Williamson, J. D., & Anderson, G. (2004). Untangling the concepts of disability, frailty, and comorbidity: implications for improved targeting and care. J Gerontol.A Biol.Sci.Med Sci., 59, 255-263.
•
Frieswijk, N., Buunk, B. P., Steverink, N., & Slaets, J. P. (2004). The interpretation of social comparison and its relation to life satisfaction among elderly people: does frailty make a difference? J Gerontol.B Psychol.Sci.Soc.Sci., 59, 250-257.
•
Huyse, F. J., Stiefel, F. C., & de Jonge, P. (2006). Identifiers, or "red flags," of complexity and need for integrated care. Med.Clin.North Am, 90, 703-712.
•
Mitnitski, A. B., Mogilner, A. J., MacKnight, C., & Rockwood, K. (2002). The mortality rate as a function of accumulated deficits in a frailty index. Mech.Ageing Dev., 123, 1457-1460.
•
Puts, M. (2006). Frailty: biological risk factors, negative consequences and quality of life. PhD Thesis Vrije Universiteit Amsterdam.
•
Schuurmans, H., Steverink, N., Lindenberg, S., Frieswijk, N., & Slaets, J. P. (2004). Old or frail: what tells us more? J Gerontol.A Biol.Sci.Med.Sci., 59, M962-M965.
•
Slaets, J. P. (1998). Het belang van het 'Frailty-concept' bij case-finding in de geriatrie. Tijdschr Gerontol Geriatr, 29, 276-278.
•
van Iersel, M. B., Jansen, D., & Olde Rikkert, M. (2009). 'Frailty' bij ouderen. Ned Tijdschr Geneeskd, 153, A183 1-A183 5.
26 mei 2010
Universiteit Tilburg
43
