Het BTW-compensatiefonds blijft, als u dat wilt! Naar aanleiding van het bestuurlijk akkoord, heeft de VNG een ledenraadpleging doen uitgaan. De gemeenten kunnen hiermee uitspreken of zij al dan niet instemmen met het akkoord, waarin onder voorwaarden de Wet houdbare overheidsfinanciën (Wet HOF), Wet schatkistbankieren en de Wet op het BTW-compensatiefonds (bcf) zijn samengebracht. In de bijdrage gaan wij nader in op het onderdeel bcf. Inleiding De gemeenten hebben de keuze of zij instemmen met het akkoord of niet. De gronden waarop zij hun keuze dienen te bepalen, liggen vast in een drietal documenten: -
De brief aan de Tweede Kamer van 21 januari 2013 (kenmerk IRF-0034M) van de bewindslieden Dijsselbloem en Plasterk; De “Conclusies Bestuurlijk overleg van 18 januari 2013”; De ledenbrief van de VNG inzake financieel onderhandelaarsakkoord.
Een vergelijk levert op dat de ledenbrief uitgebreider is dan de stukken die de bewindslieden hebben aangeboden aan de Tweede Kamer. Twee opvallende aspecten hieruit zijn de kasschuif en de btwconsequenties van nieuwe gemeentelijke taken. De kasschuif Met het in stand houden van het bcf wordt nog steeds gebruik gemaakt van het verschil in financiële verantwoording tussen gemeenten (stelsel van baten en lasten) en het Rijk (kasstelsel). Afschaffing van het bcf zou betekenen dat de financiering van de btw over het jaar 2014 in het geding komt. Immers de gemeenten zouden dan weer inclusief btw gaan administreren (een eventuele bcfvordering wordt niet in 2015 meer uitgekeerd) terwijl het Rijk nog uitgaat van het netto-systeem omdat zij in 2014 nog wel een bcf-vordering uitbetaalt (gemeentelijke vordering 2013). Lezen wij de VNGbrief goed dan verwacht zij op dit punt geen additionele financiële bijdrage te zullen ontvangen van het Rijk. Immers, de brief spreekt van een mogelijke eenmalige strop van ruim € 2 miljard. Nieuwe gemeentelijke taken (decentralisaties) In het document Conclusies bestuurlijk overleg is opgenomen dat ‘het effect van de voorgenomen decentralisaties op de declaraties in het BCF geen onderdeel is van deze afspraak en wordt nader verkend’. In de ledenbrief staat aangegeven dat vóór 2015 nog afzonderlijk de BTW consequenties van de nieuwe gemeentelijke taken (vanwege de decentralisaties) in kaart worden gebracht en toegevoegd aan het budget van het fonds. Beide documenten kunnen hetzelfde bedoelen, maar waar de bewindslieden alle opties openhouden (wel of niet toevoegen aan het bcf), geeft de ledenbrief aan dat de btw-consequenties wel worden toegevoegd aan het bcf. Wij concluderen dat ogenschijnlijk de VNG meer zekerheden biedt dan de bewindslieden hebben toegezegd. De toekomst zal uitwijzen of de btw-consequenties van nieuwe gemeentelijke taken een toevoeging aan het bcf meebrengt. Dit behoeft de beheersbaarheid van het fonds niet negatief te beïnvloeden, mits het goed wordt gedocumenteerd. De beheersbaarheid Dit is vormgegeven door de begrote uitgave voor 2014 voor het Rijk van € 3.079 miljoen als plafond op te nemen. Dit plafond stijgt alleen nog maar met het accres. Zodra het plafond wordt overschreden wordt het meerdere gekort op het gemeentefonds. Zoals wij in onze vorige nieuwsbrief hebben geschreven, maar toen vanuit het perspectief van afschaffing, is het zaak dat de zogenoemde btwbubbel eruit gaat. Als alle gemeenten zich daarvoor inzetten en inspecteurs nog eens goed kijken naar de ‘praktische’ afspraken en deze - zonodig op aandringen van gemeenten - aanpassen, verwachten wij dat overschrijdingen niet of tot een minimum beperkt blijven. Misschien dat de VNG daarin een leidende rol kan en wil vervullen. Tot slot Met Den Haag 18 januari 2013 doemt een vergelijk op met 30 jaar geleden (18 april 1973). Destijds ging het om Veronica en nu gaat het om het bcf. Na 31 januari 2013 weten we meer. Of (na 60 jaar) de bcf-dijken het houden of dat de uitkomst de aanleiding geeft voor een Deltaplan voor gemeentelijke financiën, weten wij begin februari.
Belastingvermijdende structuren met scholen In eerdere nieuwsbrieven hebben wij aandacht besteed aan uitspraken van de Hoge Raad (HR) over belastingvermijdende structuren met scholen. In december 2012 heeft het Gerechtshof Arnhem in een verwijzingszaak beslist dat geen sprake is van misbruik van recht. Of de uitspraak de basis kan vormen voor nieuwe structuren, is maar de vraag waar wij in de bijdrage nader op ingaan.
Inleiding In de belastingvermijdende structuren levert de gemeente een nieuw gebouwde onderwijsvoorziening tegen een lage vergoeding (doorgaans 15% van de stichtingskosten) aan een onderwijsinstelling. Inmiddels heeft de hoge Raad (HR) zich gebogen over een viertal gevallen. In één geval oordeelt de HR dat sprake is van misbruik van recht. In twee gevallen beslist de HR dat geen sprake was van misbruik van recht en dat de door de gemeente beoogde rechtsgevolgen (recht op aftrek van btw) intreden. In een vierde zaak besluit de HR het geschil te verwijzen naar het Gerechtshof Arnhem. Het Gerechtshof krijgt in de verwijzing de opdracht om te onderzoeken of sprake was van misbruik van recht. De verwijzingszaak In deze zaak leverde de gemeente een schoolgebouw (bouwkosten € 8,3 miljoen) voor een koopsom van € 2,8 miljoen aan een onderwijsinstelling. De inspecteur heeft de door de gemeente afgetrokken voorbelasting op de bouwkosten van de gemeente nageheven. In februari 2012 beslist de HR dat voor de btw wel degelijk sprake is van de levering van een schoolgebouw. Omdat het Gerechtshof Den Bosch een aantal stellingen van partijen onbehandeld heeft gelaten, verwijst de HR de zaak naar het gerechtshof Arnhem om te onderzoeken of sprake is van misbruik van recht. Het gerechtshof Arnhem oordeelt dat er geen sprake is van misbruik van recht. Het hof verwijst hierbij naar de twee eerdere arresten van de Hoge Raad inzake belastingvermijdende structuren met scholen. Volgens het hof staat het de gemeente namelijk vrij te kiezen tussen twee mogelijkheden: 1. de overdracht van het schoolgebouw; of 2. met de schoolstichting overeen komen dat het schoolgebouw bij de gemeente in eigendom blijft. Verder wijst het hof erop dat de gemeente daarbij niet verplicht is de mogelijkheid te kiezen waarbij het hoogste bedrag aan btw is verschuldigd. De gemeente mag haar activiteit zodanig structureren dat de omvang van de belastingdruk beperkt blijft. Het hof vermindert de btw-naheffingsaanslag. Opmerkelijk Interessant gegeven is dat het Gerechtshof de inspecteur niet toestaat nieuwe geschilpunten op te werpen. Het hof zet de procedure voort in de stand waarin het zich vóór cassatie heeft bevonden. Het hof houdt zich daarbij strikt aan de verwijzingsopdracht. De inspecteur krijgt daarmee geen kans een rechterlijk oordeel te verkrijgen over zijn stelling inzake de kunstmatigheid en de hoogte van de bedongen vergoeding. Daarom werpt deze zaak geen nieuw licht op de houdbaarheid van (nieuwe) schoolstructuren. Gemeentelijke praktijk Als u overweegt tot nieuwbouw van een onderwijshuisvesting over te gaan en daarbij de mogelijkheden van een belastingvermijdende structuur te onderzoeken, is het belangrijk dat de gemeente en de onderwijsinstelling nog geen afspraken hebben gemaakt over het bouwheerschap. Daarnaast zal in de gegeven situatie sowieso sprake moeten zijn van een door de onderwijsinstelling te betalen vergoeding. Of de Belastingdienst gebruik gaat maken van de handreiking van de rechtelijke macht door te stellen dat de vergoeding kunstmatig is vastgesteld, zult u snel genoeg vernemen in een onderhoud met uw inspecteur.
Gemeenten realiseren aansluiting op rijksweg, btw compensabel? Twee gemeenten laten voor hun rekening en risico een aansluiting op een rijksweg tot stand brengen. Zij compenseren de btw en dragen na één jaar de aansluiting over aan Rijkswaterstaat. De inspecteur staat compensatie van btw niet toe. Recent is de uitspraak van de rechtbank Arnhem gepubliceerd. Wilt u weten hoe de procedure is verlopen?
De casus In het jaar 2000 zijn de gemeenten Amersfoort en Nijkerk met Rijkwaterstaat (RWS) overeengekomen dat de kosten van onder andere de op- en afritten die de aansluiting vormen op de rijksweg door de gemeente worden gedragen. De grond waarop deze voorzieningen worden aangelegd is in eigendom van de gemeenten. Het werk wordt door tussenkomst van RWS door een aannemer opgeleverd en aan de gemeenten gefactureerd. Eind mei 2009 worden de onderhavige op- en afritten in gebruik genomen. Het beheer en het onderhoud berust vanaf dat moment bij RWS. De percelen met deze open afritten worden in januari 2011 tegen vergoeding overgedragen aan RWS. De rechtbank leidt uit wetgeving af dat het Rijk bij uitsluiting bevoegd en verantwoordelijk is voor het gebruik en de veiligheid van rijkswegen. Volgens de rechtbank hebben de gemeenten op geen enkel moment feitelijke zeggenschap gehad met betrekking tot de aansluiting en is het kennelijk steeds de bedoeling geweest dat de aansluiting door RWS wordt beheerd en in samenhang daarmee aan RWS wordt geleverd. De rechtbank concludeert dat de aansluiting aan RWS als individuele derde ter beschikking is gesteld, waardoor compensatie van btw is uitgesloten. Commentaar In het jaar waarin de aansluiting is opgeleverd (2009) zijn de gemeenten eigenaar van de grond, is de aansluiting gebruikt voor toegang tot de nieuwe wijken en zijn de facturen aan de gemeenten gericht. Dit leidt in beginsel tot compensatie van de btw. Uit de uitspraak blijkt niet of de facturen afkomstig zijn van RWS of dat de aannemer rechtstreeks heeft gefactureerd. Als de overeenkomst tot aanleg met RWS is gesloten treedt RWS hier normaliter op als btw-ondernemer. Dit geldt in ieder geval voor de aanleg maar mogelijk ook voor het beheer als daarvoor een vergoeding onder bezwarende titel is overeengekomen. Wij verwachten dat de gemeenten hoger beroep aantekenen. Het is maar de vraag of het standpunt van de rechtbank overeind kan blijven, omdat de Hoge Raad in eerdere btw-zaken al heeft beslist dat het recht op aftrek op de aanleg van infrastructurele voorzieningen niet verloren gaat als de ondergrond in eigendom is van een ander. Dan kan het toch niet zo zijn dat als op het moment van aanleg de voorzieningen wel in eigendom zijn van de gemeenten, een latere overdracht de reden vormt tot het direct uitsluiten van de compensatie? Wij verwachten derhalve dat deze aansluitingen nog wel een staartje zullen krijgen en voor menige gemeente interessant is om te volgen, zeker wanneer de gemeente overweegt een aansluiting te realiseren op provinciale of rijkswegen.
Onderwijsgebouwen en het bouwheerschap (deel 3) Nadat wij in eerdere bijdragen het bouwheerschap voor de onderwijsinstelling en de gemeente, die na realisatie de eigendom overdraagt aan de onderwijsinstelling, behandelden, gaan wij in deze bijdrage nader in op het bouwheerschap van gemeenten, die de onderwijshuisvesting ter beschikking stellen aan een onderwijsinstelling (artikel; 103, lid 3 Wet op het primair onderwijs en artikel 76n, lid 3 van de Wet op het voortgezet onderwijs). Bouwheerschap bij gemeenten en ter beschikking stelling aan onderwijsinstellingen Zowel de Wet op het primair als het voorgezet onderwijs, biedt de mogelijkheid dat de gemeente de onderwijshuisvesting realiseert en ingebruik geeft aan de onderwijsinstelling. In de wetgeving wordt niet gesproken over een te betalen (huur)vergoeding, maar de mogelijkheid daartoe is niet uitgesloten. In de praktijk blijkt veelal dat een ter beschikkingstelling ‘om niet’ plaats vindt, tenzij de onderwijsinstelling meer ruimten verlangt dan waartoe zij volgens de standaardregelingen recht op heeft. In een dergelijke situatie maakt de gemeente afspraken met de onderwijsinstelling over de financiering van de extra uitgaven. Dit type bouwheerschap doet zich met name voor bij multifunctionele accommodaties en in het bijzonder als meer dan één onderwijsinstelling daarin is gehuisvest. Landelijk gezien lopen de leerlingenaantallen in het bijzonder onderwijs terug, terwijl het leerlingenaantal in het openbaar onderwijs stijgt. Doordat beide onderwijsinstellingen in één gebouw worden gehuisvest en geen eigendomspositie daarin bekleden, is het aanpassen van het aantal leslokalen aan de leerlingenaantallen veel eenvoudiger vorm te geven. De gemeente en de onderwijsinstellingen hoeven niet naar de notaris om de aanpassing van het ruimtegebruik notarieel te laten aanpassen. Een handigheid Het voordeel van dit type bouwheerschap is gelijk aan het bouwheerschap zoals wij dat de vorige keer hebben beschreven. Het recht op compensatie tijdens de voorbereiding en het duiden van het openbaar gebied, maken de zaken fiscaal gezien er veel interessanter op. De integratielevering Dit laat onverlet dat in de totale accommodaties functies kunnen zijn ondergebracht die bij nieuwbouw voor de gemeente een integratielevering opleveren. Dit betreft de peuterspeelzaal, de kinderdagopvang en de voor- tijdens- en naschoolse opvang. Dit wordt veroorzaakt door het tegen vergoeding btw-vrijgesteld ter beschikking stellen van ruimten aan derden. De integratielevering kan zich ook voordoen ten aanzien van de onderwijsruimten, mits de onderwijsinstellingen daarvoor een huurvergoeding betalen. Denkt u dat voor onderwijsgebouwen nooit een integratieheffing zich kan voordoen, dan komt u bedrogen uit. Alleen de onderwijsinstelling die in eigen beheer nieuwbouw realiseert, heeft het recht af te zien van een integratielevering. Overigens geldt dit alleen voor de ruimten (en ruimten die daar nauw mee samenhangen) die worden gebruikt voor het verstrekken van het wettelijk geregeld onderwijs. Daarom is belangrijk dat de gemeente en de onderwijsinstellingen van te voren goed nadenken over het al dan niet in rekening brengen van een gebruiksvergoeding. Geen overdrachtsbelasting-aspecten Daar de huisvesting in eigendom blijft van de gemeente zal geen sprake zijn van eigendomsoverdracht aan een onderwijsinstelling en behoeft er geen aandacht te worden geschonken aan de overdrachtsbelasting. Wat in dit kader vaak wel aandacht vraagt is de wijze waarop de meerdere gebruikers van in het gebouw onderling met elkaar de kosten van beheer (conciërges, coördinatoren), onderhoud, gas, water en licht verdelen (als er bijvoorbeeld maar 1 opnamemeter is). Door hier vooraf over na te denken en afspraken te maken is een fiscaal slimme oplossing beschikbaar. Tot slot Het bouwheerschap in alle drie de varianten kan fiscaal worden ondersteund. Deze ondersteuning is echter alleen toepasbaar als de onderlinge afspraken ook naar de praktijk toe worden vertaald en worden voorzien van noodzakelijke formele uitvoeringsaspecten. Meestal is het beter vooraf dit in beeld te hebben en uit te voeren dan achteraf te worden geconfronteerd met (niet) gedane zaken. Wij informeren daarom u - het liefst - vooraf over de (on)mogelijkheden en de risico’s.
EFK Fiscale Kennisbank: wat klanten zeggen! De voordelen van informatie vinden, delen en samenwerken via de EFK Fiscale Kennisbank staat wat ons betreft buiten kijf. Een toenemend aantal gemeenten maakt van dit fiscaal informatiesysteem gebruik en dat vertellen wij u graag. Echter, beter kunt u van collegagemeenten horen waarom zij specifiek en juist ook in deze tijd, voor de EFK oplossing hebben gekozen. Het woord is aan Gert-Jan Brouwer, Gemeente Leusden: “Waarom hebben we in Leusden gekozen voor de kennisbank van EFK? Net als heel veel gemeenten willen we meer gaan digitaliseren. De afgelopen jaren hebben we behoorlijk wat fiscale dossiers opgebouwd. Daarnaast hebben we een mooie verzameling fiscale wetten op de plank staan. Daar we inmiddels zijn begonnen aan flexwerken moest hier een oplossing voor komen. Die oplossing hebben we gevonden in de kennisbank van EFK. Hierin kun je de fiscale wetten raadplegen en kun je je dossiers digitaal opslaan. Het zoeken met zoekwoorden is in de kennisbank veel gemakkelijker dan in een papieren dossier. Daarnaast kun je je dossiers delen met anderen. Daar moet je uiteraard wel zelf toestemming voor geven. Omdat wij ook een abonnement hebben op de fiscale vragenservice van EFK hebben wij EFK toestemming gegeven onze dossiers in te zien. Voordeel is dat je geen stukken meer hoeft te scannen en op te sturen, ze kunnen het zelf raadplegen in de dossiers. Het grote voordeel van de EFK vragenservice is dat je zelf niet alles hoeft te volgen wat er op fiscaal gebied gebeurt, en dat is veel. De kosten van het opleiden en de tijd die het kost zaken zelf uit te zoeken zijn veel hoger dan de kosten van de fiscale vragenservice. Het antwoord komt altijd snel en eventueel overleg met de Belastingdienst kan ook door EFK gedaan worden. Inmiddels is er ook een aantal dossiers van andere gemeenten met betrekking tot de werkkostenregeling in de Kennisbank beschikbaar gesteld. Op die manier kun je eenvoudig en snel kennis delen over de inrichting van de werkkostenregeling. Je hoeft niet meer alle kennis zelf te vergaren, maar je kunt gebruik maken van de informatie van andere gemeenten.” Wilt u ervaren hoe de EFK Fiscale Kennisbank voor u waarde kan toevoegen, neem dan contact op met ons kantoor. Wij maken graag met u een vrijblijvende afspraak bij u op kantoor.
