Het belang van gender in het leerkrachtenteam

10‐11‐2015

Het belang van gender in het leerkrachtenteam Sofie Lietaert, Dimitri Van Maele, Bieke De Fraine, Karine Verschueren, Ferre Laevers IWT – SBO-project Gender op School

www.steunpuntSSL.be

De feminizering van het onderwijs

Europa, 2013: 70% vrouwen in lager secundair onderwijs (Europese Raad, 2013)

afhankelijk, cooperatief & sociaal gedrag

onafhankelijk, assertief & competitief gedrag

Brozo, 2002; Carrington et al., 2007; Heyder & Kessels, 2013; Martino, 2008

Gebrek aan mannelijke rolmodellen (Crushman, 2007)

Jongens halen lagere prestaties en verlaten vaker vroegtijdig de schoolbanken (Lamote et al., 2012; Wang & Eccles, 2012)

Angst voor de feminizering

Meer mannen nodig op school!

1

10‐11‐2015

Zijn er meer mannen nodig op school?

• Mannelijke en vrouwelijke leerkrachten blijken even competent in het motiveren van jongens en meisjes en in het verbeteren van hun prestaties (Carrington et al., 2007; Lahelma, 2000; Marsh, Martin, & Cheng, 2008; Zeeuw et al., 2014) • Tot op heden: – Beperkte focus op het ondersteunende gedrag van leerkrachten (blijkt effectief voor motivatie en prestaties van leerlingen; Skinner et al., 2008) – Gebrek aan onderzoek over gender van de leerkracht in de bredere zin (biologisch en socio-cultureel)

Leerkrachtstijl: drie onderzoekstradities

Zelfdeterminatietheorie Autonomieondersteuning Structuur bieden Verbondenheid (< Deci & Ryan, 2008)

Doeloriënteringstheorie: Taakoriëntatie Prestatieoriëntatie (< Ames, 1992; Midgley et al., 2000)

Sociaal constructivisme: Leerlinggericht lesgeven Leerstofgericht lesgeven (< Davis, 2003; Cornelius-White, 2007)

Geslachtsverschillen in leerkrachtstijl Rubie Davies et al. (2012)

Opdenakker & Van Damme (2006)

Leerlinggericht Taakoriëntatie

Prestatieoriëntatie

Opdenakker et al. (2012)

Van Houtte (2007)

Streng

Leerling- en leerstofgericht

Vriendelijk en coöperatief

Orde handhaven

Autonomieondersteuning

Lam et al. (2010)

Lezen in homogene niveaugroepen, helpen om nieuwe woordenschat in teksten te begrijpen, opdrachten om de stijl en structuur van de tekst te beschrijven, langere boeken met hoofdstukken

Vertrouwen in leerlingen om zelfstandig te werken

Lezen voor de hele klas, zelf luidop lezen en verwachten dat leerlingen volgen, handleidingen als leesteksten gebruiken, vergelijking maken met eigen ervaringen

Structuur bieden

2

10‐11‐2015

Gender van de leerkracht •

Biologisch perspectief

•

Sociocultureel perspectief: masculiniteit & femininiteit – In deze studie: • Onvermogen om emoties te uiten (< genderrol conflict) “Het is moeilijk voor mij om over mijn gevoelens te praten met anderen.” - Emoties staan centraal in het lerarenberoep (Hargreaves, 1998) • & geven vorm aan de professionele identiteit en het professionele gedrag van leerkrachten (O’Connor, 2008) • Druk om te conformeren aan genderstereotypen (< gender identiteit) = als een persoon zich door de sociale omgeving onder druk voelt staan om deel te zijn van een bepaald geslacht “Ik ben van streek wanneer iemand zegt dat ik me mannelijk/vrouwelijk gedraag.” - Hoe hoger conformeringsdruk, hoe lager professioneel engagement en perceptie van eigen professionele competenties (Chusmir & Koberg, 1988)

Onderzoeksvragen 1

?

= 2

•

•

Leerkrachtstijl (taakoriëntatie, prestatieoriëntatie, leerlinggericht lesgeven, leerstofgericht lesgeven, autonomieondersteuning, structuur bieden) Onvermogen om emoties te uiten (Emo) en druk om te conformeren aan genderstereotypen (Conf) ?

Emo/Conf Leerkracht‐ stijl

3 Emo/Conf

Leerkracht‐ stijl

•

Kunnen het onvermogen om emoties te uiten en conformeringsdruk de geslachtsverschillen in leerkrachtstijl verklaren?

•

Hoe zijn het onvermogen om emoties te uiten en conformeringsdruk van (mannelijke en vrouwelijke) leerkrachten gerelateerd aan hun perceptie van hun leerkrachtstijl?

Methode

• Participanten: 1244 leerkrachten (355 mannen, 889 vrouwen) van 59 scholen in Vlaanderen; geven les in het 1ste en 2de jaar; leeftijd M = 40.1 jaar, SD = 10.3; ervaring in lesgeven M = 14.7 jaar, SD = 9.9 • Instrumenten: Gender: (1) geslacht: man - vrouw (2) Onvermogen om emoties te uiten: vb ‘Het is moeilijk voor mij om over mijn gevoelens te praten met anderen.’ (Emo; Gender Role conflict scale; Blazina et al., 2005) (3) Druk om te conformeren aan genderstereotypen: vb ‘Ik ben van streek wanneer iemand zegt dat ik me mannelijk/vrouwelijk gedraag.’ (Conf; Adult Gender Identity Scale; Egan & Perry, 2001)

3

10‐11‐2015

Methode (2) Instrumenten leerkrachtstijl TASC-Q; Wellborn et al., 1992

Welbevinden instrument voor leerkrachten; Aelterman et al., 2007 PALS; Midgley et al., 2000


Ik probeer mijn leerlingen veel keuzes te geven als het gaat over taken of opdrachten.

Structure

Ik praat met mijn leerlingen over mijn verwachtingen naar hen toe.

Leerlinggericht lesgeven

Ik vind het erg belangrijk om persoonlijk iets voor de leerlingen te betekenen.

Leerstofgericht lesgeven

Mijn belangrijkste taak als leraar is leerlingen mijn vak bij te brengen.

Taakoriëntatie

Ik doe extra moeite om de individuele vooruitgang van leerlingen te erkennen, ook al presteren ze lager dan het gemiddelde.


Ik laat het werk van de best presterende leerlingen zien als een voorbeeld.

Methode (3) Data-analyses Geslachtsverschillen: t-tests en Cohen’s d effectgroottes Mediatie: structurele vergelijkingsmodellen (Mplus) Geneste modellen voor vergelijking mannelijke en vrouwelijke leerkrachten : multi group analyses (Mplus) (Ervaring lesgeven als controlevariabele; zie Rubie-Davies, 2012)

Resultaten: geslachtsverschillen

Taakoriëntatie Prestatieoriëntatie

N 345 345

M 2.19 1.64

SD .71 .70

N 876 877

M 2.03 1.28

SD .71 .66

t 3.47** 8.48***

d .23 .53


346

4.77

.84

878

4.88

.72

-2.08*

-.14


341

3.30

.81

875

3.19

.76

2.34*


331

1.60

.32

849

1.56

.28

2.11*

.13

Structuur bieden

337

2.10

.21

861

2.16

.30

-3.23**

-.23

.14

Onvermogen emoties te uiten

337

1.89

1.00

866

1.54

.89

5.59***

.37

Conformeringsdruk genderstereotypen

346

1.25

.51

878

1.02

.43

7.37***

.49

4

10‐11‐2015

Geslachtsverschillen verklaren via onvermogen om emoties te uiten en conformeringsdruk Onvermogen emoties te uiten

<


<

Structuur bieden

>

+


>

-


<

Taakoriëntatie

<


<

-

geslacht -

+ Genderconformeringsdruk

<

+

Zelfde relaties voor mannelijke en vrouwelijke leerkrachten Onvermogen emoties te uiten


-

Structuur bieden

-

&

+


-


-

-

+ Genderconformeringsdruk

Taakoriëntatie +


Besluit: geslachtsverschillen en verklaringen

≠ Structuur bieden Leerlinggericht lesgeven

Autonomieondersteuning Leerstofgericht lesgeven Taakoriëntatie Prestatieoriëntatie Onvermogen emoties te uiten Conformeringsdruk aan genderstereotypen

Emo/Conf Leerkrachtstijl

Geslachtsverschillen in structuur bieden, leerlinggericht en leerstofgericht lesgeven en in prestatieoriëntatie verdwijnen wanneer rekening gehouden wordt met de emotionaliteit en genderconformeringsdruk van leerkrachten. Geslachtsverschillen in autonomieondersteuning en taakoriëntatie blijven bestaan.

5

10‐11‐2015

Besluit: relatie genderelementen en leerkrachtstijl

Leerkrachtstijl

Emo/Conf

=

Leerkrachten die beter hun emoties kunnen uiten en minder druk ervaren om te conformeren aan genderstereotypen, vinden dat ze een meer effectieve leerkrachtstijl hebben (meer autonomieondersteunend, structuur bieden, meer leerlinggericht, meer taakgeoriënteerd) Leerkrachten die slechter hun emoties kunnen uiten en meer druk voelen om te conformeren, vinden dat ze meer leerstofgericht lesgeven en meer prestatiegeoriënteerd zijn. Redenen? < afstand tot de leerlingen (focus op het curriculum, dus emoties minder relevant) ? < focus op wat anderen (mogelijks) zeggen/denken?

Perspectieven

• Moeten er meer mannelijke leerkrachten zijn? – Mannelijke en vrouwelijke leerkrachten scoren zichzelf hoog op verschillende elementen van een positieve leerkrachtstijl. Het ene geslacht is dus niet beter dan het andere  Een goede mix tussen mannelijke en vrouwelijke leerkrachten lijkt waardevol Maar: Nog steeds meer vrouwen kiezen voor het lerarenberoep (beschouwd als oneerlijk wanneer men mannelijke leerkrachten wil aannemen louter om hun ‘man zijn’). En: ‘Geslacht’ is een enge interpretatie van ‘gender’, dat zowel biologisch als sociocultureel is.

Perspectieven (2) Inzetten op het uiten van emoties en het verlagen van de druk om te conformeren aan het eigen geslacht, zowel bij mannelijke als bij vrouwelijke leerkrachten.

Reflectievraag voor scholen: “Waarom zouden leerkrachten het gevoel kunnen hebben dat ze hun emoties niet kunnen uiten of dat ze moeten conformeren aan hun eigen geslacht?”

6

10‐11‐2015

Bijkomende reflectievragen

1. Worden leerkrachten aangemoedigd om over hun emoties te praten tegen elkaar en tegen hun leerlingen? 2. Binnen de groepen mannen en vrouwen op school, is er een sfeer die hen een zekere sociale standaard voorhoudt van hoe een mannelijke of vrouwelijke leerkracht moet zijn? Indien wel, hoe kunnen we die sfeer proberen te keren zodat sommige leerkrachten minder druk ervaren om te conformeren? 3. Wat kunnen we van andere scholen leren over hun aanpak rond emotionaliteit en counteren van genderstereotypisch denken?

Perspectief voor verder onderzoek

• •

Aanvulling met informatie van observaties en leerlingpercepties. Link maken tussen leerkrachten- en leerlingendata om de effecten op leerlingen (bv. motivatie, prestaties) te onderzoeken.

Resultaten uit Procrustesproject van onderzoek naar leerlingpercepties van leerkrachtstijl (Lietaert, Roorda, Laevers, Verschueren, De Fraine, 2015): meisjes vinden hun leerkrachten Nederlands (en hun leerkrachten in het algemeen) meer ondersteunend dan jongens Autonomieondersteuning is tijdens de lessen Nederlands belangrijker voor jongens dan voor meisjes

• •

Effect op welbevinden van de leerkracht Andere elementen van gender onderzoeken (vb. competitiedrang; wordt gezien als een meer mannelijke eigenschap)

VRAGEN? BEDENKINGEN? CONTACT: [email protected]

7

Het belang van gender in het leerkrachtenteam

Recommend Documents