Het belang van care in de wijkzorg

Onderzoek & Praktijk

Trefwoorden • Wijkverpleging • Thuiszorg

Het belang van care in de wijkzorg

• Ouderenzorg • Beroepsgroep

Sinds 2009 is het OSER-project Zichtbare Schakels in Rotterdam actief. Dit project heeft tot doel het ‘oude wijkverpleegkundige werk’ en de functie van wijkverpleegkundige weer terug te brengen in de wijkgezondheidszorg. In dit artikel komen de persoonlijke ervaringen van een wijkverpleegkundige Schakel uit Rotterdam aan de orde en wordt ingegaan op het caregehalte van de AWBZ-zorg en de wijkverpleegkundige zorg. Het doel: inhoudelijke discussiepunten leveren, die tot een kwalitatief betere zorg in de eerste lijn kunnen leiden.

Het OSER-project biedt verpleegkundi-

indicaties als PV (persoonlijke verzor-

gen in Rotterdam de kans om als

ging), VP (verpleegkundig) en BEG

Zichtbare Schakel in de wijk te wer-

IND (begeleiding individueel). Het is de

ken. Het project startte met verpleeg-

wettelijk erkende zorg door overheid,

kundigen van niveau 4 (mbo) en

zorgkantoren en zorgorganisaties. Het

5 (hbo). Erkende thuiszorgorganisaties

CIZ (Centrum Indicatiestelling Zorg)

zoals de Thuiszorg Rotterdam, Laurens

wijst functie PV vaker toe dan het duur-

met Zorg aan Huis, Humanitas, MOB

dere VP en de toewijzing van de functie

en tot voor kort Buurtzorg, nemen

BEG IND is schaars geworden. Zorgor-

actief deel door verpleegkundigen aan

ganisaties plannen de handelingen

te trekken en te detacheren in het

nauwkeurig in op naam, handeling en

project. Deze verpleegkundigen zijn

tijd, vaak gekoppeld aan het niveau van

voor een aantal uren/dagdelen of

de medewerkers: niveau 2 (helpende)

dagen vrijgesteld voor het werk als

tot en met niveau 5 (hbo-verpleegkundi-

Zichtbare Schakel in de wijk. Zij wer-

ge), waarbij de niveaus 2 en 3 het beste

ken in de bestaande AWBZ-zorg én als

zijn vertegenwoordigd. Er zijn nog maar

projectmedewerker. De gevolgen van

weinig (wijk)verpleegkundigen actief in

deze twee typen werk zijn dagelijks

de thuiszorg. Dit in tegenstelling tot

merkbaar voor hen en hun cliënten.

zo’n 25 jaar geleden, toen bijna elke

Auteur

medewerker van een Kruisvereniging

drs. Yolande van den Brink,

AWBZ-zorg

een hbo-geschoolde verpleegkundige

wijkverpleegkundige en

De reguliere zorg bij cliënten/patiënten

was.

verplegingswetenschapper,

in de thuissituatie wordt gekenmerkt

Het werk van de wijkverpleegkundige

Rotterdam

door overwegend erkende zorgverpleeg-

in het project Zichtbare Schakel

kundige handelingen gebaseerd op

Rotterdam staat in groot contrast met

tvz | Tijdschrift voor Verpleegkundigen - 2012 nr. 6

| 47


de wijze waarop een verpleegkundige/

dienst van de praktische uitvoering en

heeft. Informatie over leefwijzen en

verzorgende haar werkzaamheden bin-

belemmeren verantwoorde zorg. Het

hoe met de ziektebeelden om te gaan

nen de AWBZ-zorg moet verrichten.

zogenoemde PDA-systeem is volgens

zijn belangrijke gespreksitems, net als

Deze AWBZ-zorg laat zich jammer ge-

de staatssecretaris in haar brief van

het bespreken van de gevolgen van

noeg het beste vergelijken met de term

17 april ‘een slimme toepassing’ om

opname op een intensive care unit,

robottenzorg en beperkt zich hoofdza-

zorgtijden te laten realiseren door de

waarbij hele periodes uit het geheu-

kelijk tot de volgende kenmerken:

zorgverlener, maar zij vergeet dat de

gen van deze patiënt zijn gewist. Nu

• Patiënten (cliënten) die in zorg

zorgverlener in elk werkcontact, naast

patiënten eerder ontslagen worden uit

komen, worden ingepland op de

het klokken, geconfronteerd wordt

het ziekenhuis, is een nauwe samen-

aard van de handelingen. Douchen,

met de overige informatie uit het

werking nodig tussen ziekenhuisafde-

wassen, steunkousen aantrekken,

computergestuurde telefoontje: de ge-

ling, huisarts en de thuissituatie. Het

zwachtelen, medicatie verzorgen et

plande indicatietijden, de geplande

werkniveau van een helpende of ver-

cetera, afhankelijk van de bijbehoren-

handelingen per patiënt, per dag in

zorgende zonder wijkervaring is vol-

de functies als PV en VP. Handelin-

haar route. Elke overschrijding van

strekt onvoldoende om deze patiën-

gen komen hiermee op zichzelf te

tijd en (ook het omgekeerde) wordt

ten te begeleiden: zij komen en

staan en vinden niet meer bewust

direct zichtbaar bij het klokken. Ja,

mogen alleen komen voor die

plaats binnen de context van een pati-

wij weten nu precies welke zorg gele-

steunkous.

ënt thuis. Het douchen van een de-

verd is, hoe productief de medewer-

• Bepaalde handelingen horen bij be-

menterende persoon die om 7.30 uur

ker is en hoeveel de organisatie heeft

kwaamheid- en bevoegdheidseisen

al op straat loopt, vereist een totaal

verdiend die dag, maar wij weten niet

waarbij het onderscheid tussen ver-

andere benadering dan een persoon

hoe vaak een medewerker signalen

zorging en verpleging nog nauwelijks

met een beenwond die gewassen moet

van cliënten niet oppikte omdat de

te onderkennen is. Verzorgenden en

worden. Voor beide handelingen

tijd verstreken is en de productielijst

helpenden doen in de praktijk immers

lang.

bijna alle handelingen. De titel ver-

staan dagelijks 15 minuten gepland, wat in beide situaties niet haalbaar is.

• Het niet meer relateren van zorghan-

pleegkundige echter is bij wet be-

Door verpleging en verzorging te re-

delingen aan ziektebeelden, sociale

schermd en mag niet door een verzor-

duceren naar VP en PV en de hande-

en persoonlijke context van patiën-

gende worden gebruikt. Een

lingen die daar formeel voor staan,

ten en de strakke minutenregistratie

verpleegkundige is BIG-geregistreerd.

ontneemt men deze medewerkers de

van handelingen belemmeren het

Bekwaamheid en bevoegdheid liggen

mogelijkheid om adequaat te zorgen.

geven van verantwoorde, professio-

in de praktijk voor deze twee beroe-

nele zorg. Leidinggevenden sturen

pen nu niet meer ver uit elkaar. Lan-

PV en VP gebeurt computergestuurd

hun medewerkers aan om de compu-

delijk werkt Verpleegkundigen en

en wordt dikwijls uitgevoerd door me-

tergestuurde handelingen binnen de

Verzorgenden Nederland aan nieuwe

dewerkers die niet zelf werkzaam zijn

vastgestelde tijden te verrichten. Me-

in de wijk en/of op grote communica-

dewerkers worden niet meer gestimu-

tieafstand van patiënten staan. Wijzi-

leerd om hun zorg op een verant-

voor signalen en ontwikkelingen bij

gingen in de dagelijkse zorgactivitei-

woorde professionele wijze uit te

een cliënt. Drastische wijzigingen in

ten moeten met deze planners steeds

voeren. Een patiënt met steunkousen

zorgplannen van patiënten met gevol-

opnieuw worden besproken en uitge-

is in werkelijkheid een patiënt met

gen voor de werktijden van medewer-

legd. De computergestuurde inplan-

ernstig hart- en nierfalen, die naast de

kers moeten altijd eerst formeel door

ningen van werkzaamheden en mede-

steunkousen, het bijhouden van een

het CIZ worden goedgekeurd. Dit

werkers zijn een belangrijke

vochtlijst, controle op gewichtstoena-

proces kan 6 weken duren. Een voor-

informatiebron voor eindverantwoor-

me en voeding, duidelijke afspraken

beeld waaruit blijkt dat de context

delijke managers, maar staan niet in

met de afdeling cardiologie nodig

van een patiënt in de dagelijkse

• Het inplannen van de handelingen

48 |

competentieprofielen. • AWBZ-zorg is zorg met weinig oog


praktijk als minder belangrijk gezien

goed betaalde uurprijzen vaak niet

andere werkzaamheden, ook een

wordt, is het direct uitplannen van

ten goede komen aan het uitvoerings-

belangrijke schakel in de AWBZ-zorg,

cliënten waarvan de herindicatie nog

niveau. De overheadkosten zijn te

zie bijvoorbeeld onderstaande casus.

op zich laat wachten. Wanneer blijkt

groot en te hoog.

Zorgkwaliteit

dat de financiën mogelijk niet meer

Kwaliteitssystemen zoals de HKZ ver-

is een telefoontje van een administra-

Schakelwerk als aanvulling op geïndiceerde zorg

tieve kracht naar de leidinggevende

De meerwaarde van wijkverpleegkun-

van een organisatie, maar geven weinig

voldoende om een cliënt geen zorg

digen voor een zorgorganisatie ligt op

garanties over de werkelijke kwaliteit

meer te verlenen, los van het opge-

het niveau van het betrekken van de

van zorg bij cliënten thuis. Zorgdossiers

bouwde contact met de cliënt, het

context van een patiënt in de zorg.

zijn bij cliënten aanwezig, zij voldoen

verloop van het ziekteproces en de

Zorg is immers niet alleen het verant-

aan alle wettelijke eisen zoals zorgplan-

mogelijke reden tot uitblijven van de

woord uitvoeren van een kunstje (tech-

nen en sleutelverklaringen, maar in de

papieren toezegging.

nische handeling), maar kwalitatief

praktijk zijn veel AWBZ-medewerkers

gedekt zijn door een geldige indicatie,

beteren de bedrijf- en werkprocessen

goede zorg is gerelateerd aan een heel

nauwelijks geschoold om zorg en zorg-

lijks wordt samengewerkt met ande-

palet van kennis en vaardigheden: ken-

behoeften te benoemen, laat staan te

re professionals zoals huisartsen en

nis van het ziektebeeld, de bijwerkin-

rapporteren in begrijpelijk Nederlands.

ziekenhuizen. Dit is niet in het ge-

gen van medicatie, het signaleren van

Rapportages in deze dossiers bevatten

zondheidsbelang van patiënten thuis.

ontwikkelingen in het ziektebeeld, het

termen als Zorg vlgs plan of S3 verwij-

Belangrijke signalen over de gezond-

geven van care, het ondersteunen van

zend naar een codering van de organi-

heidstoestand gaan nu verloren.

familiezorg, het creëren van voorwaar-

satie in plaats van een beschrijving hoe

den om sociaal actief te blijven wan-

een wond zich gedraagt en/of er aan-

deeld op behaalde productiepercen-

neer gewenst of noodzakelijk, de atti-

passingen nodig zijn.

tages en gehalveerde indicatietijden

tude en wijze van communiceren

In de werkprocessen ontbreekt de

en niet of de zorg overeenkomt met

waarbij de persoon van de zorgverlener

erkenning om op het zorgproces te

de behoeften en wensen van patiën-

het beste instrument tot kwalitatief ver-

reflecteren: immers alleen de bestede

ten thuis. ‘Zorg op maat en cliëntge-

antwoorde zorg is.

tijd in de thuissituatie (de productieve

richte zorg’ zijn in de dagelijkse prak-

Wijkverpleegkundigen met ervaring in

tijd) wordt als werk erkend en niet het

tijk dikwijls loze kreten, die door

de wijkgezondheidszorg zijn, naast hun

reflecteren zoals het beschrijven van een

• AWBZ-zorg is zorg waarbij nauwe-

• AWBZ-zorg is zorg die wordt beoor-

bureautijgers bedacht zijn en door gebrek aan inzicht en slechte basisvoorwaarden niet gerealiseerd worden. Te ver doorgevoerde arbeidsdeling- en

Een alleenstaande vrouw (70+) met DM en CVA blijkt na een verpleeghuisopname last te heb-

splitsing, het werken met te lage com-

ben van stemmen en stralingsinvloeden. Deze zijn nauwelijks onderkend tijdens haar opname.

petentieniveaus, het overwaarderen

Zij schijnt hier al jaren last van te hebben. Het RIAGG mag van haar niet meer binnenkomen.

van efficiëntie in de werkzaamheden

Een wijkverpleegkundige daarentegen kan een dergelijke cliënt ontmoeten door een noodzake-

in plaats van het vaststellen van de ef-

lijk zorghandeling als insuline prikken op te nemen in haar werkpakket. Het begeleiden en

fectiviteit van mogelijke werkmetho-

geven van de insuline is dan wel bepaald door de indicatie van het CIZ maar voor de andere

dieken, zijn ernstige belemmeringen

gezondheidsproblemen geeft het CIZ geen erkenning omdat het ziektebeeld (nog) niet is

om de zorg thuis nog op een verant-

gediagnosticeerd. Cliënten vallen hiermee tussen wal en het schip. Sinds de schakel op deze

woorde professionele wijze te geven.

wijze actief is, worden de financiële problemen van mevrouw opgelost, is de stemmingpoli

De uitvoering van de AWBZ-zorg laat

bezocht, de diagnose schizofrenie vastgesteld en wordt medicatiegebruik mogelijk gemaakt.

zich sterk vergelijken met geautomati-

Een crisisopname en huisuitzetting zijn hiermee voorkomen.

seerde productiearbeid, waarbij de


| 49


zorgplan op kantoor. Op deze produc-

kundige daarentegen werkt aan alle an-

verantwoorde wijze verlenen aan veel

tietijden wordt een medewerker afgere-

dere signalen door mede te bepalen wie

bewoners in een wijk. In curatieve zin

kend. Zelfs AWBZ-verpleegkundigen,

de administratie op zich neemt, hoe de

bereiken zij niet alleen zorgmijders,

die bedrijfsmatig op een productienorm

huiselijke omgeving van mevrouw veilig

maar ook cliënten die te weinig of geen

van hooguit 55% staan, draaien produc-

te houden, welke zoutarme voeding

geïndiceerde zorg AWBZ krijgen. Daar-

tietijden van 80-85%. Kwalitatief ver-

waar en hoe besteld kan worden, waar

naast werken zij preventief en geven zij

antwoorde zorg leveren is dan niet meer

betrouwbare vrijwilligers ingezet kun-

gezondheidsvoorlichting aan diverse

mogelijk, of iemand werkt door in de

nen worden, hoe mevrouw haar omge-

groepen in de wijk die weinig tot geen

vrije tijd. Zorg is veel meer dan het uit-

ving kan waarschuwen bij calamiteiten

gezondheidsinformatie krijgen via be-

voeren ven een opgedragen handeling

et cetera. Betrokken bij het Zichtbare

staande kanalen. Zij werken nauw

thuis tegen een aantal minuten. Dat

Schakels-project (ZS-project) betekent

samen met bijvoorbeeld huisartsen en

blijkt wel uit casus hieronder.

dit dat de wijkverpleegkundige een be-

ziekenhuizen en zijn betrokken bij hun

langrijke aanvulling op het ontoereiken-

netwerken waarbij zorg in de wijk geco-

De AWBZ-zorg bij Mevrouw R. beperkt

de AWBZ- en WMO-pakket kan zijn.

ordineerd wordt. Zij komen vooral tege-

zich tot de dagelijkse noodzakelijke

Dit geldt overwegend voor alle ouderen

moet aan de behoeften van ouderen en

handelingen van voeding klaarmaken

die thuis alleen wonen in deze oude

chronisch zieken, mensen die vereenza-

en geven, haar schoonhouden, de medi-

stadswijk en geen familie meer in de

men en geïsoleerd zijn. Zij worden

catie aanreiken. Voor elke handeling

buurt hebben.

niet door een minutenregistratie

staat gemiddeld 15 minuten geregis-

Wijkverpleegkundigen in de ZS-con-

geregisseerd. Dit komt ten goede aan

treerd in de planning. Een wijkverpleeg-

structie kunnen professionele zorg op

professioneel verantwoorde zorg. In de brief aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten generaal van

Mevrouw R. (88) is slechtziend: haar zicht beperkt zich tot een heldere rand in de omtrek en

17 april j.l. gaf toenmalig staatssecreta-

een grote grijze vlek in het centrale deel van het oog (macula degeneratie fase 4). Mevrouw

ris Veldhuijzen van Zanten–Hyliner aan

hoopt dat haar zicht nog verbetert, ondanks de berichtgeving van de behandelend specialist. Zij

‘geen directe relatie tussen de kwaliteit

heeft ernstig nierfalen, zware ondervoeding en een beperkte schildklierfunctie. Ze woont alleen,

van zorg en de minutenregistratie’ te

zeven hoog op een flat en heeft geen kinderen. Slechts een bevriend echtpaar woont in de

zien. De hele minutenregistratie heeft

buurt. Haar indicatietijden op PV en beperkte VP zijn zwaar onvoldoende. Elke maaltijd en elk

echter wel degelijk invloed op de kwali-

drinkmoment leveren het gevaar op dat zij zich brandt. Zij ziet immers niet meer wat zij doet:

teit van zorg, mits je onder die kwaliteit

een glas hete thee scheef houden is zo gebeurd. Maaltijden verzorgen, hoofdhuid insmeren en

van zorg verstaat het tegemoet komen

douchen zijn hier de formeel geaccepteerde handelingen. Echter, elk ziekenhuisbezoek moet

aan de reële zorgbehoeften van

onder begeleiding plaatsvinden: mevrouw kan niet meer zelfstandig naar buiten. Wie gaat er

patiënten/cliënten, die betrekking

met haar mee? Een werkloze van de gemeente Rotterdam die verplicht 20 uur per week vrijwilli-

heeft op de professionele zorgkennis

gerswerk moet doen en gebrekkig Nederlands spreekt? Wie doet haar administratie? Het Oude-

en competenties van care. Zorgkennis

renwerk in de deelgemeente waarop zwaar wordt bezuinigd? Haar huis dient beoordeeld te wor-

en competenties laten zich niet vangen

den op mogelijke gevaren, haar voeding moet zoutarm zijn, worden besteld en opgewarmd.

in tijdgerelateerde ontmoetingscontac-

Zelf kan zij niet meer telefoneren. Zij heeft persoonsalarmering nodig omdat haar persoonlijke

ten waar op elk moment van de dag

netwerk ontbreekt. Haar huishoudelijke zorg beperkt zich met de huidige bezuinigingen van de

verslechteringen en verbeteringen te sig-

gemeente Rotterdam op twee uur en drie kwartier per week. De medicatie kan zij zelf niet meer

naleren zijn, die van groot belang kun-

zien en moet uitgedeeld worden. Het overheidsbeleid is gericht op het thuishouden van deze

nen zijn voor de kwaliteit van leven.

chronisch zieke ouderen. Daarnaast transformeren verzorgingshuizen tot verpleeghuizen waar

Hoe ver gaan wij hierin? Of moeten wij

alleen cliënten met een ZZP (zorgzwaartepakket) hoger dan 3-4 worden geaccepteerd. ZZP’s 1 en

gaan denken zoals sommige allochtone

2 blijven thuis. Een wijkverpleegkundige heeft hier haar handen vol om de zorg goed te regelen.

families zich in hun familiezorg opvattingen uiten (Van den Brink, 2000):

50 |


Wanneer er geen geld of mogelijkheden

of verbetering van hun situatie is soms

laagdrempelige, professionele zorg zon-

meer zijn dan zorgen wij gewoon niet

nauwelijks mogelijk. Behandelingsmo-

der het etiket psychisch of psychia-

meer. Dan gaan de mensen vanzelf

gelijkheden zijn beperkt, het care-con-

trisch.

dood.

cept intensiveert. Wanneer behandeling niet meer mogelijk is, blijft de zorg

Bedrijfsculturen

Plaats van care

overeind. Leininger, een verpleegkundig

Zorg aan Huis, dat opgezet is vanuit de

Het verlenen van care en minder vcure

wetenschapper zegt hierover: There is

intramurale sector in de periode van

is een belangrijk kenmerk in de wijkge-

no cure without care, but there is care

ontschotting van de zorg (extra- en in-

zondheidszorg. Onder care wordt hier

without cure (Leininger, 1991, p. 45.)

tramurale zorg fuseren), neemt vaak de

verstaan de professionele verpleegkun-

Hiermee wordt het belang onderstreept

bedrijfscultuur mee van de intramurale

dige zorg, die refereert aan de formele

van een kwalitatief goede verpleegkun-

sector. Deze bedrijfscultuur verschilt

en cognitief geleerde professionele

dige zorg in de wijken, achter de voor-

echter wezenlijk van die in de eerste-

zorgkennis en competenties, die ver-

deuren, zodat wijkbewoners geen zorg-

lijnszorg. De eerstelijn vraagt van haar

kregen zijn door educatie en waarvan

mijders worden of onbereikbaar zijn

medewerkers competenties op het ge-

verwacht kan worden dat het onder-

voor de geïndiceerde zorg.

bied van creativiteit in het bedenken

steunend en in staat stellend werkt

De gezondheidstoestand van een indivi-

van oplossingen, zelfstandigheid in de

naar individuen en groepen met het

du, buurt en wijk is de entree voor de

besluitvorming, improvisatie in het toe-

doel de menselijke conditie (of wel-

wijkverpleegkundige. Het werk is daar-

passen van hulpmiddelen, en flexibili-

zijn), leefwijzen te verbeteren, om te

mee laagdrempelig en in ieders belang.

teit in de omgang met diverse cliënten

gaan met beperkingen of met de dood

Daarnaast is gezondheid een cultureel

en cliëntsystemen. Wijkverpleegkundi-

(naar Leininger, 1995, p.79). Voor wijk-

bepaald onderwerp. Het gaat over ge-

gen werken in thuissituaties, waar cliën-

verpleegkundigen is care het unieke,

dachten, gedragingen, handelingen en

ten de baas zijn, en niet op een afdeling

dominante, onderscheidende en centra-

opvattingen, die door elke cliënt/cliënt-

waar cliënten zich aanpassen aan de ge-

le concept in hun beroepsactiviteiten

groep verschillend wordt beleefd. Het

woonten van het huis.

waarmee zij zich onderscheiden van

concept gezondheid is echter ook een

Hiërarchische werkverhoudingen, te

andere beroepsbeoefenaars. Cure daar-

universeel gegeven waar veel mensen

veel regelgeving, beheers- en controle-

entegen richt zich voornamelijk op de

belang aan hechten. De toegang tot di-

mechanismen vanuit het management

geneeskundige behandelmogelijkheden,

verse cliënten en cliëntgroepen is daar-

werken alleen maar averechts. Wijkver-

die de gezondheidstoestand van een

mee gemakkelijker voor een wijkver-

pleegkundigen moeten snel en doelma-

patiënt verbeteren of in stand houden.

pleegkundige dan voor bijvoorbeeld een

tig tegemoet kunnen komen aan de di-

Het care-concept is geen trendy concept

Riagg-medewerker. Naast de onderken-

versiteit in wensen en behoeften van de

meer in de verpleegkundige zorg. Het

de gezondheidsproblemen onderkennen

wijkbewoners, flexibel kunnen plannen,

geeft verpleegkundigen weinig status en

wijkverpleegkundigen ook die omstan-

goed bereikbaar zijn via directe lijnen

salaris. Verpleegkundigen identificeren

digheden, die worden bepaald door fi-

en nauw kunnen samenwerken met

zich liever met het cure-concept dan

nanciële, sociale, politieke en psycholo-

huisartsen en ziekenhuizen en terug

met begrippen als aandacht, vertrouwen

gische factoren. Al deze factoren

kunnen vallen op collega’s bij

geven en krijgen, aanwezig zijn, signale-

hebben invloed op de gezondheids- en

calamiteiten.

ren, troosten et cetera. Begrippen met

welzijnsbeleving van bewoners in een

belangrijke elementen voor professio-

wijk.

Indicatietijden en jaarbonus

neel verantwoorde zorg.

De huidige strikte scheiding tussen het

Bedrijf- en werkprocessen van thuiszorg-

Chronisch zieken, ouderen met multi-

ggz-vakgebied en de algemene gezond-

organisaties zijn erop gericht de recht-

problematiek en mindervaliden zijn

heidszorg werkt in de wijkgezondheids-

matige geïndiceerde AWBZ-zorg niet

vaak aan huis gebonden en worden

zorg nauwelijks. Ouderen met multipro-

volledig te geven. Er worden vooraf af-

afhankelijk van anderen. Genezing en/

blematiek zijn het best geholpen met

spraken gemaakt met het Zorgkantoor


| 51


Column

om de indicatietijd maximaal voor 50%

(technisch) niveau, geringe arbeidsvreug-

in te zetten, waarbij thuiszorginstellingen

de en een zeer beperkte tegemoetkoming

achteraf een bonus ontvangen bij het be-

aan de carebehoeften van patiënten. Een

halen van dit resultaat (doelmatigheids-

wijkverpleegkundige voelt zich niet meer

We kunnen tegelijkertijd

bonus). Voor het management is per pe-

thuis in deze organisatiestructuur waar

de kwaliteit van zorg ver-

riode zichtbaar hoeveel tijd patiënten

basismedewerkers de zware overhead-

beteren en op de zorguit-

van hun wettelijke geïndiceerde tijd in

kosten van de organisatie moeten op-

gaven besparen. Dat is de

die betreffende periode hebben gekregen.

brengen en zijn massaal afgehaakt.

boodschap van De agen-

Deze periodiekoverzichten slaan over-

Een wijkverpleegkundige functioneert

da voor de zorg, opge-

wegend flink uit naar het komende bo-

binnen de eerstelijnszorg in een directe

steld door veertien

Zorgagenda

nusresultaat. De vraag is of de bonus

samenwerking met onder andere

beleids- en beroepsorganisaties. Van specialist tot

kwalitatief voor patiënt en medewerker

huisartsen als carepoortwachter het

huisarts, van consument tot verzekeraar: iedereen

beter uitpakt dan het leveren van de in-

beste.

doet mee. Ook V&VN ondertekende de agenda.

dicatie-uren waar patiënten recht op

Daar waar care weer op haar waarde

Aanbod aan politiek en samenleving van het zorg-

hebben. Niemand op de werkvloer weet

erkend en beloond wordt, zal de wijk-

veld, luidt de genereuze ondertitel. Dat gezamenlij-

hoe hoog die bonussen in werkelijkheid

verpleegkundige kunnen floreren.

ke aanbod komt precies op tijd, zo vlak na de ver-

zijn. Geen van de medewerkers op de

De care moet uitgesloten worden van

kiezingen. ‘Alstublieft, dank u wel’, lijken de

werkvloer is bekend met de achterliggen-

opname in de WMO en hoort onder de

samenstellers met hun timing te willen zeggen. Wat

de berekeningsformules. Niet veel mede-

Zorgwet te vallen. De Zorgwet is ook

mij vooral opvalt is het beeld van patiënten dat

werkers zijn zich ervan bewust dat zij op

een care-wet.

oprijst uit de agenda. Verwacht wordt dat zij meer

deze wijze worden aangestuurd en wat

En verder is de doelmatigheid van thuis-

de regie in handen nemen, zelfredzaam zijn en een

de gevolgen zijn voor hun dagelijkse

zorgorganisaties een groot vraagteken. Zij

eigen verantwoordelijkheid dragen voor hun

werk en arbeidstevredenheid. Over af-

kunnen worden opgeheven. Door hun

gezondheid, welbevinden en zorgconsumptie.

spraken met het Zorgkantoor bestaat

werkstructuur en bedrijfsprocessen zijn

Mantelzorg en vrijwilligerswerk moeten daarbij

weinig transparantie.

zij geldverslindend en bieden zij nauwe-

worden gestimuleerd, zodat u als professional pas

Het is aan te bevelen dat wijkverpleeg-

lijks een meerwaarde voor de kwaliteit

hoeft op te treden als het niet meer langer gaat.

kundigen in overleg met patiënten zelf

van zorg. De kracht van de eerste lijn zit

‘Samenredzaam’, heet dat tegenwoordig. De zorga-

beslissen welke zorg noodzakelijk is, hoe

hem nog steeds in deskundige kleinscha-

genda veronderstelt in dit opzicht nogal wat. Dat

lang deze gegeven wordt en op grond

ligheid en korte lijnen, waar computer-

patiënten in staat zijn regie en verantwoordelijkhe-

waarvan. Het werken met verpleegkun-

programma’s ten dienste van de praktijk

den op zich te nemen bijvoorbeeld. En dat er vol-

dige registratiesystemen zoals het OMA-

moeten staan en niet ten dienste van het

doende mantelzorgers in de samenleving en in de

HA-Systeem informeert zorgorganisaties

management. ■

buurt van de patiënt aanwezig zijn. En dat die

en huisartsen op grond waarvan profes-

potentiële mantelzorgers ook altijd de gewenste

sionals hun werkzaamheden baseren.

ondersteuning willen en kunnen bieden, om maar

Referenties Leininger, M. (1991). Culture Care Diversity &

eens wat te noemen. ‘Gemakkelijke en eendimensi-

Tot slot

onale oplossingen om goede en betaalbare zorg te

Van wijkverpleegkundigen en andere

garanderen bestaan niet’, stelt de agenda. Maar is

medewerkers verwachten de thuiszorg-

het beeld dat de agenda schetst van zorgbehoefti-

organisaties dat zij functioneren binnen

ge patiënten en hun naasten niet wat al te gemak-

de kaders die door de organisatie wor-

kelijk en eendimensionaal? Dit lijkt op problemen

den gesteld. Binnen de AWBZ-zorg bete-

Brink, Y. van den. (2000).Transculturele Ouderen-

oplossen door nieuwe te maken.

kent dit een hoge werkproductie (>85%

zorg Thuis. Zorgpraktijken- en opvattingen van

van de arbeidsuren), een laag caregehalte

Turkse mantelzorgers in Rotterdam. KCW

in de zorg, een laag wijkverpleegkundig

Rotterdam.

ETHIEK

Gert Olthuis, onderzoeker zorgethiek (www.zorgethiek.nu), Universiteit van Tilburg

52 |

Universality: A theory of Nursing. New York. National League for Nursing Press. Leininger, M. (1995). Transcultural Nursing: Concepts, Theories, Research and Practices. Mc Graw-Hill. New York.


Het belang van care in de wijkzorg

Recommend Documents