Hersenen Spijsvertering. Thema s: gratis. neem. mee! Geboortecentrum: bundeling van krachten. Minder buikpijn bij kinderen. Tips voor minder blessures

LIJFMAGAZINE Tijdschrift over gezondheid en leefstijl

Nummer 3 • oktober 2013

Geboortecentrum: bundeling van krachten

Minder buikpijn bij kinderen

Tips voor minder blessures

Thema’s:

neem

grate!is

Hersenen Spijsvertering

me

Aangeboden door het

Foodtocht in Den Haag

BEZOEK ONZE WEBSITE EN DONEER !

Uw hulp is hard nodig! Voor de meeste kinderen is een ziekenhuisopname een ingrijpende ervaring; een moeilijke periode vol onzekerheid en spanning. Stichting Vrienden van het JKZ heeft als doel het Juliana Kinderziekenhuis te ondersteunen, zodat het verblijf van de zieke kinderen zoveel mogelijk veraangenaamd wordt. Een plezierig verblijf heeft een positief effect op het herstel van de zieke kinderen, zodat zij eerder naar huis kunnen en weer gewoon kind kunnen zijn.

Doneer via onze website VRIENDENJKZ.NL Stichting Vrienden van het Juliana Kinderziekenhuis | [email protected] | antwoordnummer 93323 2509 WB Den Haag | Bank 541116576

LIJFMAGAZINE

De beste zorg voor elke patiënt

tijdschrift over gezondheid en leefstijl

Nummer 3 • oktober 2013

Geboortecentrum: bundeling van krachten

Minder buikpijn bij kinderen

Tips voor minder blessures

Thema’s:

neem

grat!is

Hersenen Spijsvertering

Foodtocht in Den Haag

mee

Aangeboden door het

Gezondheid Gezonde voeding Musea Wetenschap Vrije tijd Theater Preventie Kunst Fotografie Sport Bewegen Wandelen Citytrip Praktijkverhaal HagaNieuws Lijfverhaal Gezond ouder worden Leefstijl Werking van het menselijk lichaam

Meer kwaliteit en de beste zorg voor elke patiënt op de juiste plek. Dat is de insteek van onze fusie met de Reinier de Graaf Groep in Delft. Aanleiding voor de fusie zijn de toenemende kwaliteits eisen en volumenormen van overheid en zorgverzekeraars als het gaat om zeer gespecialiseerde ziekenhuiszorg. Door onze krachten te bunde len kunnen wij ook in de toekomst aan die strenge voorwaarden blijven voldoen. Voor u als patiënt heeft die fusie geen directe gevolgen. Elk ziekenhuis blijft op zijn eigen locaties in Den Haag en Delft een breed pakket ziekenhuiszorg aanbieden en continu werken aan kwaliteitsverbetering en patiëntgerichte zorg. Deze nieuwe uitgave van Lijfmagazine, ons tijdschrift over gezondheid en leefstijl, laat u daarvan weer mooie voorbeelden zien. Zoals het nieuwe Hartcentrum dat hard aan de weg timmert en sinds kort een hartklepvervanging kan uitvoeren zonder dat een patiënt een grote en zware operatie moet ondergaan. Werken aan vernieuwing en kwaliteitsverbetering geldt ook voor ons Spatadercentrum dat recent een kwaliteitskeurmerk mocht ontvangen en de komst van een Geboortecentrum waarbij alle hulpverleners van binnen en buiten het ziekenhuis hun kennis en ervaring op één plaats bundelen. In deze derde uitgave bieden wij u weer een gevarieerd pakket artikelen en korte berichten over medische onderwerpen die sterk in de belangstelling staan en waar patiënten in algemene zin veel vragen over hebben. Aan twee thema’s besteden wij in dit nummer extra aandacht. Dat zijn de werking van onze hersenen en onze spijsvertering. Het zijn thema’s waarbij het HagaZiekenhuis een breed pakket aan behandelingsmogelijkheden aanbiedt. Uiteraard besteden wij ook aandacht aan actuele ontwikkelingen binnen ons eigen ziekenhuis, zoals de nieuwbouw van het ziekenhuis waarvan de contouren steeds beter zichtbaar worden en ons denken over gastvrijheid en patiëntgerichte zorg dat op vele niveaus voor onze patiënten merkbaar is. In deze Lijfmagazine uiteraard ook weer ruime aandacht voor niet-medische onderwerpen die wel belangrijk zijn voor een goede leefstijl. Zoals het artikel over het al dan niet bestaan van super voeding en het voorkomen van sportblessures. Wij wensen u weer veel leesplezier. Uw reacties zijn zeer welkom op ons redactieadres. Chiel Huffmeijer, voorzitter Raad van Bestuur HagaZiekenhuis

3

inhoud

30 32

19

24 8

4

Altijd in beweging Ons brein is een belangrijk orgaan. Het regelt onze bewegingen. Het verzamelt en verwerkt informatie over onze omgeving. Maar het is ook raadselachtig. Je kunt er niet bij. Je kunt het niet voelen. Je merkt het eigenlijk pas als er iets mis is. Wat gebeurt er eigenlijk allemaal daarboven?

oktober 2013 • LIJFMAGAZINE

Jaargang 2 • nummer 3 • oktober 2013

36 16

23

13

20

28

44

kort nieuws

Preventie

6. Schreeuwen heeft hetzelfde effect als fysiek geweld, Beter slapen met beter salaris 7 Verlies laat je ongezond eten, Broodje gezond is vaak ongezond 18. Behandeling van buikpijn bij kinderen kan veel beter. 19. Aangepast gen verlengt muizenleven, Gamen goed voor ouder brein

40. Sportblessures: voorkomen is beter dan genezen

Gezondheid 16. Vervanging hartklep zonder grote operatie 28. Nieuwe technieken voor tijdige behandeling prostaatkanker 32. De lopende band van onze spijsvertering 42. Keurmerk voor spatadercentrum 44. Warme zorg in de laatste levensfase 46. Omgaan met een ‘winterdepressie’

HagaZiekenhuis 13. Haga Juliana Geboortecentrum 23. Vriendenclubs HagaZiekenhuis 24. Contouren nieuwbouw worden al zichtbaar 30. Zorg met de patiënt in het middelpunt 38. Ziekenhuisleven in indringende beelden 39. Roze lintje voor goede borstkankerzorg, Maaltijd op maat voor kinderen Cultuur 20. Kleine theaters voor groot cultureel aanbod Voeding 14. Supervoeding bestaat niet 36. Foodtocht in Den Haag

LIJFMAGAZINE • oktober 2013

5

kort nieuws

Beter slapen met een beter salaris

Schreeuwen heeft hetzelfde effect als fysiek geweld Een heftige woordenwisseling met een puber waarin wat beledigingen en scheldwoorden worden uitgewisseld: het is niet leuk, maar toch altijd nog beter dan een handgemeen. Toch? Nee, zo stelt nieuw onderzoek. Nare dingen schreeuwen tegen een tiener blijkt net zo slecht te zijn voor zijn welzijn als fysiek geweld. Dat blijkt uit onderzoek van de universiteit van Pittsburch. Hoewel veel ouders toegeven wel eens tegen hun kind te schreeuwen en daarbij nare dingen te zeggen, is er nog nooit onderzoek gedaan naar de effecten van die schreeuwpartijen. Het onderzoek van Pittsburch onder 967 jongvolwassenen en hun ouders brengt daar verandering in. Uit het onderzoek blijkt dat ouders die tegen hun kinderen schreeuwden een zeer negatief effect hadden op het gedrag van hun kinderen. Zo bleken kinderen die te maken hadden gehad met harde corrigerende woorden

meer symptomen van depressie te vertonen. Ook was de kans dat ze gedragsproblemen ontwikkelden, zoals asociaal en agressief gedrag, groter. Dat negatieve effect was zelfs vergelijkbaar met het effect dat het fysiek corrigeren van kinderen had. Een andere belangrijke conclusie is dat het negatieve effect dat schreeuwen tegen een kind heeft niet minder is als ouders en kinderen verder een prima band hebben en de kinderen met liefde worden opgevoed. Uit het onderzoek blijkt ook dat kinderen vaker met harde woorden te maken kregen als ze reeds probleemgedrag vertoonden. Maar dat probleemgedrag verergerde aanzienlijk door het geschreeuw van ouders. Ouders die hun kinderen toch op hun probleemgedrag willen wijzen, doen er verstandig aan om dat niet met harde woorden te doen. Beter bespreken ze de situatie met hun kind, waarbij ze hun kroost niet neerbuigend, maar gelijkwaardig behandelen. Bijvoorbeeld door uit te leggen waarom ze zich zorgen maken.

Hoeveel je verdient en wat voor werk je doet, beïnvloedt je slaapgewoonten. Mensen met een hoger inkomen slapen beter en slapen vaker samen met hun partner. Dat blijkt uit een Engels slaaponderzoek. Meer dan 5.000 volwassenen vulden een enquête in over hun inkomen, beroep en slaapgewoonten. Mensen met een baan en een goed salaris bleken het beste te slapen. 83 procent van de respondenten met een jaarsalaris van meer dan 85.000 euro gaf aan heel goed of tamelijk goed te slapen. Dat gold maar voor 67 procent van de werklozen. Mensen met een jaarinkomen van minder dan 17.000 euro sliepen het slechtst. Zij gebruikten het meest slaapmiddelen en 15 procent van deze groep bezocht de huisarts vanwege hun slaapproblemen.

Anticonceptiepil maakt jaloerser Vrouwen met een vaste relatie die de anticonceptiepil gebruiken zijn jaloerser dan vrouwen zonder die pil. De pil kan de jaloezie aanzienlijk beïnvloeden en verergeren. Dat blijkt uit onderzoek aan de Rijksuniversiteit Groningen. Evolutionair psycholoog Kelly Cobey bestudeerde de effecten van het gebruik van de pil op jaloeziegevoelens en op de onderlinge competitie tussen vrouwen. De negatieve effecten van de pil blijven niet beperkt tot de vrouwelijke gebruikers: mannelijke partners vinden vrouwen aantrekkelijker als ze een natuurlijke cyclus hebben en relatief gezien minder aantrekkelijk als ze de pil gebruiken.

6


Tekst Pieter van Dam Beeld Shutterstock, Iuni Osadchi

‘Helft van meisjes wordt 100 jaar’ De helft van de meisjes die nu geboren worden, wordt naar verwachting honderd jaar of ouder. Hetzelfde geldt voor één op de drie pasgeboren jongens, zo blijkt uit berekeningen van het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI). Nu is zo’n leeftijd nog behoorlijk zeldzaam: van de mensen die honderd jaar geleden zijn geboren, is momenteel minder dan 1 procent nog in leven. Het NIDI denkt dat pasgeboren meisjes gemiddeld 96 jaar oud worden, en jongetjes gemiddeld 92 jaar. De levensverwachting stijgt al jaren. Zo zal een nu 65-jarige vrouw gemiddeld leven tot haar 89e, maar sterft een gemiddelde vrouw van begin twintig waarschijnlijk pas op haar 96e.

Nederlandse jongeren zijn te zwaar Ongeveer 15 procent van de Nederlandse jongeren tussen 2 en 25 jaar is te zwaar, 3 procent heeft zelfs last van ernstig overgewicht. Dat blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). In tegenstelling tot de resultaten vinden de ondervraagde jongeren overigens bijna allemaal dat ze in goede gezondheid verkeren. Jongeren uit huishoudens met een lager inkomen hebben meer overgewicht en gaan

ook vaker naar de huisarts dan jongeren uit gezinnen met een hoger inkomen. Hoe lager het inkomen, hoe vaker overgewicht voorkomt bij jongeren. Zo is bijna een op de vijf jongeren uit de laagste inkomensgroep te zwaar, tegenover iets meer dan een op de tien uit de hoogste inkomensgroep. Ernstig overgewicht komt zelfs drie keer zo vaak voor bij mensen tussen de 2 en 25 jaar uit huishoudens met de laagste inkomens.

‘Verlies laat je ongezond eten’ De uitkomst van een sportwedstrijd kan invloed hebben op het eetpatroon. Na verlies is de kans groot dat je meer vet en suikers eet. Dat stellen onderzoekers van de INSEAD Business School in het tijdschrift Psychological Science. INSEAD is een internationaal instituut voor managementopleiding in het Franse Fontainbleau. Eerdere studies lieten al zien dat de uitkomst van een sportwedstrijd invloed kan hebben op het rijgedrag, het risico op een hartaanval en zelfs huiselijk geweld. De invloed op het eetgedrag was echter nog niet onderzocht. De onderzoekers vergeleken de uitkomsten van twee seizoenen van de nationale voetbalcompetitie en de voedselconsumptie van mensen in 24 steden. Ze vergeleken deze uitkomsten met gegevens van mensen in steden zonder voetbalteam in de competitie. Mensen in een stad met een verliezend voetbalteam aten gemiddeld 16 procent meer verzadigde vetten dan op een normale dag. Bij een winnend team werd juist 9 procent minder vet geconsumeerd. Als het verlies pas op het laatste moment werd bepaald, was de vetconsumptie het grootst.


Broodje gezond is vaak ongezond Broodjes gezond zijn meestal veel minder gezond dan hun naam suggereert. Dit concludeert de Consumentenbond na het onderzoeken van veertig broodjes gezond. De Consumentenbond bestelde bij veertig broodjeszaken, bakkers, lunchrooms, cafetaria’s en snackbars in acht middelgrote steden broodjes gezond. Vervolgens werd de samenstelling, het zoutgehalte en de hoeveelheid bacteriën in de broodjes onderzocht. Sommige broodjes bevatten evenveel brood als drie tot vier boterhammen en zijn dik belegd. Ook zit er soms maar liefst 5 gram zout in, omdat zowel brood, kaas en ham relatief rijk aan zout zijn. De aanbevolen hoeveelheid zout is voor volwassenen maximaal 6 gram per dag. Na één broodje gezond zit je daar dus al bijna aan. Ook bieden veel verkopers geen keuze tussen wit of bruin brood. Kies je een bruin broodje en laat je dat beleggen met veel groente en niet te veel ham en kaas, dan is je broodje gezond al een stuk gezonder.

7

Zenuwen zijn de glasvezelkabels van ons lijf

Ons brein: sterk en kwetsbaar Ons brein is een belangrijk orgaan. Het regelt onze bewegingen. Het verzamelt en verwerkt informatie over onze omgeving. Maar het is ook raadselachtig. Je kunt er niet bij. Je kunt het niet voelen.

Centrale groef Bewegingscentrum Gebied dat bewegingen ondersteunt

Centrum voor lichaamsgevoel Gebied dat gevoelswaarneming uit het lichaam ondersteunt

Centrum voor het zien

Voorste hersenkwab (planning van gedrag)

Gebied dat het zien ondersteunt Centrum voor het horen Gebied dat het horen ondersteunt

8

Kleine hersenen: uitvoering van bewegingen


Tekst Pieter van Megchelen

E

r wordt hard gewerkt in onze bovenkamer. Onze hersenen zorgen bijvoorbeeld dat we rechtop in onze stoel kunnen zitten, een tijdschrift kunnen vasthouden, onze blik op de letters gericht houden en lezen wat er staat. Dankzij onze hersenen kunnen we horen, zien, ruiken, proeven en voelen. Zonder onze hersenen zouden we geen gevoelens of gedachten hebben. Voor al dat harde werk hebben de hersenen veel zuurstof nodig. En veel brandstof. Dat wordt aangevoerd via het bloed. Er gaat dan ook veel bloed vanuit het hart rechtstreeks naar de hersenen. Als de bloedtoevoer stopt, stoppen de hersenen. Dan verliezen we al binnen enkele seconden het bewustzijn.

Transport van informatie Onze hersenen maken deel uit van ons zenuwstelsel. Zenuwen zorgen in ons hele lichaam voor het transport van informatie. Het zijn als het ware de glasvezelkabels van ons lijf. Hersenen en ruggenmerg verwerken al die informatie. Samen heten zij het centrale zenuwstelsel. Het ruggenmerg zit in de ruggenwervels, de hersenen in de schedel. Het centrale zenuwstelsel is dus goed beschermd door bot. Het centrale zenuwstelsel is een soort computer die informatie verzamelt en allerlei processen in het lichaam bestuurt. Voortdurend gaan er stromen informatie van en naar onze hersenen. Gelukkig hoeven we niet al die signalen bewust te ervaren. We kunnen het meestal aan onze


hersenen overlaten dat ons lichaam goed werkt. Maar zoals elk orgaan kunnen ook onze hersenen ziek worden. Door een beroerte bijvoorbeeld. Of als er een ziekte is, zoals de ziekte van Parkinson of de ziekte van Alzheimer. Zulke ziekten worden behandeld door de neuroloog. Paul Wirtz is neuroloog in het HagaZiekenhuis. Hij legt uit dat hij en zijn collega’s veel verschillende ziekten van de hersenen, ruggenmerg en zenuwen behandelen: “Wij behandelen patiënten met veel verschillende klachten en aandoeningen. We hebben bijvoorbeeld een polikliniek voor mensen die vergeetachtig zijn. We werken aan nog betere behandeling voor patiënten met een beroerte. We behandelen patiënten met de ziekte van Parkinson, soms zelfs met een soort pacemaker in de hersenen.” In de korte stukjes op deze pagina kunt u nog meer lezen over de behandelingen die de neurologen van het HagaZiekenhuis doen.

Beeld Pieter van Dam, Shutterstock, Levien Willemse

Ook psychiaters houden zich bezig met ziekten van de hersenen, zoals depressies, angststoornissen en ernstige verwardheid (psychoses). Daar komen we later in een volgende editie nog op terug.

Wat zit waar? Wetenschappelijk onderzoek heeft al veel nuttige informatie opgeleverd over de werking van de hersenen. We weten dat achter in onze hersenen beelden worden herkend. We weten waar bewegingen worden gepland, waar tastprikkels worden verwerkt. Er zijn plekken in de hersenen die een bepaalde taak hebben. Maar keer het niet om. Bijna altijd zijn er ook andere gebieden in de hersenen nodig om die taak uit te voeren. Een klein gebiedje onderin de hersenen bepaalt bijvoorbeeld of we boos worden. Maar of je dat ook laat zien, en hoe, dat hangt af van allerlei andere delen van de hersenen. • >>>

Oncontroleerbare bewegingen en geluiden Iedereen heeft wel eens een spiertje dat een eigen leven lijkt te leiden. Een trillend ooglid, bijvoorbeeld. Maar wat als je dat veel vaker hebt, in allerlei spieren? En als je dan ook je stem niet onder controle hebt? Stel dat je op de gekste momenten ineens geluid moet maken, soms zelfs vloeken? Dat is wat patiënten met de ziekte van Gilles de La Tourette elke dag meemaken. De precieze oorzaak is niet bekend. De neurologen van het HagaZiekenhuis hebben al jaren ervaring met het behandelen van Tourette-patiënten. Van ver buiten Den Haag komen ze naar het HagaZiekenhuis. Voor begeleiding en geneesmiddelen die de ergste symptomen een beetje onderdrukken. Maar het blijft een lastige ziekte, die helaas nog helemaal niet te genezen is.

9

Als je hoofd een bijenkorf is Sommige kinderen en volwassenen vinden het moeilijk om zich te concentreren. Sommigen zitten nooit stil. Dat kan volkomen normaal zijn. De een is nu eenmaal wat drukker dan de ander. Het kan ook betekenen dat je ADHD hebt. Dat is een afkorting voor Attention Deficit Hyperactivity Disorder. In gewoon Nederlands: dat je moeite hebt om je aandacht erbij te houden of soms heel druk bent. Sommige mensen met ADHD hebben vooral concentratieproblemen. Andere zijn vooral heel onrustig. Mensen met ADHD zeggen zelf vaak dat het in hun hoofd heel druk is. Alle gedachten zoemen door elkaar heen als in een bijenkorf. ADHD komt veel voor. Een op de 20 kinderen zou het hebben. Dat is in elke klas dus minstens één kind. Onderzoek in de hersenen van kinderen met ernstige ADHD laat zien dat de oorzaak niet op één plek zit. Het gaat vooral om de samenwerking tussen verschillende onderdelen van de hersenen. Medicijnen die de concentratie bevorderen helpen soms. Vaak krijgen kinderen en volwassenen met ADHD zo’n medicijn zoals het middel methylfenidaat (Ritalin, Concerta). Deskundigen, ouders en leerkrachten zijn het niet altijd eens over ADHD. Sommige mensen zeggen dat veel te veel kinderen pillen krijgen. Anderen vinden juist dat de ziekte niet voldoende serieus genomen wordt. Het kan heel lastig zijn als je kind anders blijkt te zijn dan anderen. Zelf zo rustig mogelijk blijven en je aandacht erbij houden is dan niet altijd makkelijk, maar is wel het beste voor het kind. Meer weten? Op Internet is veel te vinden. Kijk bijvoorbeeld op www.adhd.nl of op www.steunpuntadhd.nl

Beroerte: schade door zuurstoftekort Hersenen hebben voortdurend zuurstof nodig. Problemen met de aanvoer van zuurstof leiden dan ook al gauw tot beschadiging van de hersenen. Dat zie je duidelijk bij een beroerte. Door een probleem met de bloedtoevoer krijgt een deel van het brein geen zuurstof. Er gaan dan hersencellen dood. De patiënt kan overlijden. Ook kan er blijvende uitval zijn. Bewegen, praten, maar ook denken en concentreren kunnen moeilijk worden. Jaarlijks worden meer dan dertigduizend mensen in ons land getroffen door een beroerte. Het is belangrijk om bij de eerste symptomen zo snel mogelijk naar het ziekenhuis te gaan voor een behandeling. Het HagaZiekenhuis behandelt elk jaar ongeveer 500 patiënten met een beroerte. Neuroloog Paul Wirtz: “Mensen met een beroerte komen op een speciale afdeling, de stroke unit. We willen zo snel mogelijk weten wat voor soort beroerte de patiënt heeft. Dan kunnen we de behandeling daarop afstemmen”. Er bestaan twee soorten beroertes: herseninfarcten en hersenbloedingen. Bij een infarct raakt een slagader naar de hersenen verstopt door een bloedpropje. Een deel van de hersenen krijgt dan geen zuurstof. Met medicijnen is dat propje tegenwoordig op te lossen. Daardoor kan de schade worden beperkt. Bij een hersenbloeding barst een slagader. Ook dan krijgt een deel van de hersenen geen zuurstof. In beide gevallen spreekt men van een beroerte. De gevolgen zijn hetzelfde. Het belangrijkste verschil zit dus in de behandeling. Wirtz: “Wij onderzoeken ook een aanvullende behandeling bij een herseninfarct. Dat doet de radioloog. Die gaat met een slangetje via een slagader naar de plek in de hersenen waar de bloedprop zit. Daarmee kan de bloedprop dan worden verwijderd. We hopen dat we zo de schade van de beroerte kunnen beperken. Maar we weten nog niet of dat ook echt helpt. Vandaar dit onderzoek.”

10

Migraine: duurste hersenziekte Bijna iedereen heeft wel eens hoofdpijn. Bijvoorbeeld na een avondje stappen. Maar wist u dat één op de zeven Nederlanders migraine heeft? En dat migraine de duurste hersenziekte is? Migraine is de meest voorkomende vorm van ernstige hoofdpijn. Een aanval kan uren en zelfs dagen duren. De pijn zit meestal in één helft van het hoofd. Tijdens de aanval doet licht extra pijn. Vaak ben je ook misselijk en moet je braken. Uit onderzoek blijkt dat een migraineaanval een van de naarste ervaringen is die mensen kennen. Reden genoeg dus om met migraine snel naar de dokter te gaan. Die kan de ziekte helaas nog niet genezen. Maar er zijn wel geneesmiddelen waardoor een aanval minder ernstig wordt. Ook is het goed om op je werk te laten weten als je soms last hebt van migraine. Bedrijfsartsen vinden het vaak verdacht als iemand regelmatig een of twee dagen ziek is. Dan denken ze dat iemand gewoon geen zin in werken heeft. Hoe een migraineaanval precies ontstaat, is nog niet bekend. Hormonen spelen een rol. Vrouwen hebben er meer last van dan mannen. En er zijn veel fabeltjes. Dat komt doordat je lijf al verandert voordat je een aanval krijgt. Je wordt vaak wat prikkelbaar. Je krijgt trek in snoepen of andere dingen. Dan denken mensen later dat migraine van de stress komt. Of van chocola. Maar het is dus omgekeerd. De stress en de trek in chocola horen bij de aanval.


Dyslexie: alsof je de letters door elkaar gooit Albert Einstein had dyslexie, Leonardo da Vinci waarschijnlijk ook. Met domheid heeft dyslexie dus niets te maken. Hoewel je je in het begin heel dom kunt voelen als je telkens achterblijft bij klasgenoten. Gelukkig is er tegenwoordig steeds meer aandacht voor op scholen. Dyslexie betekent dat iemand problemen heeft met automatisch lezen. De meeste kinderen leren al in groep drie hoe je van losse letters hele woorden maakt. Dat is voor iemand met dyslexie bijzonder moeilijk. Hoe dyslexie precies komt, wordt nog onderzocht. We weten al dat allerlei verschillende gebieden in de hersenen moeten samenwerken om taal te begrijpen. Bij dyslexie verloopt dat anders, waardoor lezen, schrijven en het herkennen van woorden een probleem kunnen zijn. Mensen met dyslexie zeggen vaak dat zij ook anders denken. Meer in beelden, minder in woorden. Misschien was hun dyslexie zelfs een voordeel voor sommige beeldende kunstenaars zoals Pablo Picasso en Andy Warhol. Meer informatie: www.steunpuntdyslexie.nl

Weet u nog wat u vergeet? Iedereen is wel eens vergeetachtig. Naarmate we ouder worden, vergeten we vaak meer. Soms komt dat door ziekten. Dementie bijvoorbeeld. Bij dementie gaat het denken geleidelijk achteruit door hersenziekte. Maar vergeetachtigheid kan ook komen doordat iemand zich minder goed kan concentreren. Door pijn bijvoorbeeld. Of doordat hij depressief is. Het Haga Geheugencentrum is er voor alle patiënten met geheugenstoornissen. Neuroloog Paul Wirtz was een van de initiatiefnemers: “Wij behandelden vanuit de neurologie vooral patiënten die al voor hun 60e jaar dement worden. De internisten Ouderengeneeskunde behandelen juist veel oude patiënten. Wij werken nu samen om kennis en ervaring te delen en om patiënten met geheugenproblemen nog beter te kunnen helpen. Bij veel mensen wordt het in de spreekkamer al duidelijk wat er aan de hand is. Bij concentratieproblemen weet de patiënt zelf vaak dat er wat mis is. Die is overstuur omdat hij voor de zoveelste keer zijn sleutels kwijt is. Iemand met een geheugenprobleem door beginnende dementie heeft dat vaak veel minder goed door. Die vergeet wat hij vergeten is. Daarom is het ook altijd belangrijk om het verhaal van een partner of de kinderen te horen.” Het verhaal alleen is niet altijd genoeg om zeker te weten wat er aan de hand is. Dan heeft het HagaZiekenhuis ook nog apparatuur om naar de hersenen te kijken. Een MRI-scanner bijvoorbeeld. Of zelfs een PET-CT-scanner, de enige in de regio Haaglanden die een steeds belangrijkere rol in de diagnostiek speelt. Minstens even belangrijk is het onderzoek door een neuropsycholoog. Die kan met testen achterhalen wat iemand wel en niet nog kan. Dat maakt duidelijk of er in de hersenen iets mis is.

Alzheimer

Getallenbrij Ongeveer één op de 20 kinderen heeft last van dyscalculie. Dat maakt het heel moeilijk om te leren rekenen. Zij hebben moeite om getallen goed te lezen. De plus en de min halen zij soms door elkaar. Of krijgen de tafels van vermenigvuldiging niet in hun hoofd gestampt. Sommige kinderen met dyslexie hebben ook dyscalculie. Maar je kunt ook alleen dyscalculie hebben. Meer informatie: www.dyscalculie.org


De meest voorkomende vorm van dementie heet de ziekte van Alzheimer. Op dit moment is de ziekte nog niet te genezen. De meeste mensen overlijden binnen acht jaar aan de ziekte. Wirtz: “Net als bij andere ziekten, zoals kanker, willen mensen weten of zij de ziekte hebben. Dan kunnen ze hun leven plannen. Afscheid nemen. Ook voor de omgeving is het belangrijk om te begrijpen wat er aan de hand is. Patiënten met dementie vertonen soms vreemd gedrag. Als je weet dat het door de ziekte komt, kun je er meer begrip voor hebben.” Meer informatie: www.alzheimer-nederland.nl en www.hagaziekenhuis.nl/neurologie

Botox in de neurologie Wel eens van botox gehoord? Het middel is bekend van cosmetische behandelingen. Het ontspant spieren, waardoor je gezicht er jonger uitziet. Maar botox (botulismetoxine) kan ook in de neurologie worden ingezet. Het HagaZiekenhuis behandelt zo patiënten met de ziekte dystonie. Patiënten met dystonie hebben te weinig controle over bepaalde spieren. Daardoor draait bijvoorbeeld hun nek steeds in een vreemde bocht. Of hun oogleden verkrampen waardoor ze hun ogen niet kunnen openen. Bij de behandeling met botox krijgen zij eens in de drie maanden een middel in de spier gespoten. Daardoor kunnen zij beter met de ziekte leven.

11

Tekst Bernadette Schoemaker

Beeld Hans Oostrum

Stichting HagaVrienden werft voor extra voorzieningen voor patiënten van het HagaZiekenhuis. Een beetje afleiding, beweging en ontspanning helpt om het herstel te bevorderen. En in een prettige omgeving voel je je beter.

Denk bijvoorbeeld aan ‘rustgevende’ plafonds in een radiologie onderzoekskamer waar een patiënt een uur verblijft. Of aan trainingsapparaten voor kankerpatiënten die de afdeling een aantal weken niet mogen verlaten. Daar hebben HagaVrienden voor gezorgd!

Word ook HagaVriend! www.hagavrienden.nl LIJFMAGAZINE • februari 2013

47

Gezondheid

Tekst Els van Thiel Beeld Shutterstock

Kennis en ervaring gebundeld op één plaats

Haga Juliana Geboortecentrum Binnenkort opent het Haga Juliana Geboortecentrum. Het HagaZiekenhuis, het Juliana Kinderziekenhuis, zeventien verloskundige praktijken uit de Haagse regio en het GeboorteHotel Haga brengen daarmee alle mogelijke kennis en ervaring rondom zwangerschap op één plaats samen.

Z

orgverleners die op één lijn zitten, hecht samenwerken, vaak met elkaar overleggen en alle zorg kunnen bieden, als het nodig is letterlijk van het ene op het andere moment. Gynaecoloog Hanneke Feitsma: “Als een vrouw zich aan het begin van de zwangerschap in het geboortecentrum meldt, maken de verloskundige en de gynaecoloog samen een individueel ‘zorgpad’ op maat voor de zwangere.” De aanstaande moeder legt op haar beurt in een ‘bevalplan’ haar wensen vast. “Het uitgangspunt is dat de eigen vertrouwde verloskundige de aanstaande moeder in een veilige en huiselijke omgeving begeleidt”, zegt Harry Buijs van GeboorteHotel Haga. “Mocht de bevalling onverhoopt ‘medisch’ worden, dan neemt een gespecialiseerd team onder leiding van een

gynaecoloog de behandeling over. De moeder blijft echter op dezelfde kamer. Alle zorg die nodig is komt naar haar toe.” Kortom: de verloskundige begeleidt de moeder bij de zwangerschap en bevalling als het kan, de gynaecoloog als het moet.

Uitgelezen kans Ook als de baby na de bevalling specialistische hulp nodig heeft, is direct alles voorhanden, benadrukt gynaecoloog Feitsma. “Er staat een heel kinderziekenhuis achter.” De moeder kan na de bevalling naar huis gaan, maar ze kan ook kiezen voor het comfort van GeboorteHotel Haga. “In alle rust genieten en wennen aan het ouderschap onder het waakzame oog van professionele kraamverzorgenden die altijd beschikbaar zijn”, aldus Buijs.

Ook de verloskundigen uit de omtrek verheugen zich op de komst van het Haga Juliana Geboortecentrum, ze zien het als een uitgelezen kans om de verloskundige zorg in de regio nog beter te maken. “We kijken mee in elkaars keuken, we delen onze kennis”, zegt verloskundige Marga Kortekaas. “Alle aangemelde zwangere vrouwen worden elke week gezamenlijk besproken door de verloskundigen en de gynaecologen. De intakepoli, noemen we dat.” We dragen samen de verantwoordelijkheid voor moeder en kind, benadrukt Lyanne Rövekamp, kinderarts en neonatoloog (een dokter voor pasgeborenen). “Ik kan bijvoorbeeld op de intakepoli in een vroeg stadium aanschuiven en adviseren, bijvoorbeeld als er een erfelijke ziekte bij de vader of de moeder in de familie zit.” Rövekamp maakt geen geheim van haar enthousiasme.“Ik kijk er enorm naar uit!”

Baby in beeld Het Haga Juliana Geboortecentrum hecht veel waarde aan het contact en tussen ouders en pasgeborene. Als een baby wordt opgenomen op de afdeling neonatologie maakt een beeldverbinding met ‘thuis’ het mogelijk dat ouders hun baby via een webcam kunnen zien. Dat bevordert de hechting met de pasgeborene. Al is de baby nog in het ziekenhuis, door de cameraverbinding van BabyBeeld kunnen ouders, familie en vrienden dus gewoon ‘even in het wiegje kijken’.

Lekker buidelen Buidelen of kangoeroeën, dat is het ultieme, intieme genieten als de blote baby tegen de borst van moeder of vader rust. Niet alleen prettig, maar ook belangrijk voor het welbevinden van de baby en de hechting met de ouders. Het Haga Juliana Geboortecentrum beschikt over verstelbare stoelen die goed ondersteunen en die speciaal gemaakt zijn voor waardevolle en comfortabele knuffelmomenten. •


13

voeding

Het geheim van gezonde voeding: variatie

Supervoeding bestaat niet Jong blijven door veel blauwe besjes en aardbeien te eten? Nooit hartproblemen door supergroente broccoli? Gelukkig worden met een familieverpakking chocola? Vergeet het maar, zeggen deskundigen, wondervoedingsmiddelen bestaan niet. Er is maar één toverformule: variatie.

14

U

kent ze wel, die hoopgevende berichten. Elke dag een handjevol chiazaadjes en je gezondheid krijgt een ongekende oppepper. Het nieuwe supervoedsel, noemt de bakker het, hij krijgt het niet aangesleept. Acaibes, nog zoiets, het liefst bij het ontbijt, dan heb je je portie gezondheid tenminste binnen, hoef je daar de rest van de dag niet meer aan te denken. Spinazie, ook zo’n supervoedsel, repareert je DNA. Die Popeye was zo gek nog niet, en dat al in 1929. Het zijn boodschappen die aantrekkelijk zijn door hun eenvoud, maar die gemakshalve voorbijgaan aan het feit dat we nooit één soort voedsel gebruiken. In de praktijk

eten we altijd een combinatie van allerlei voedingsmiddelen. En zo hoort het ook, zegt diëtist en voedingsdeskundige Jeanne de Vries van de Wageningen Universiteit. “Wonderen bestaan niet, ook niet in voedingsland. Ik ken geen enkel voedingsmiddel waarvan ik durf te beweren dat je er uitzonderlijk veel van moet gebruiken omdat het héél bijzondere eigenschappen heeft en je er op slag gezonder van wordt. Cranberries, zoete aardappelen, broccoli, amandelen, aardbeien, watermeloen, bieten… Stuk voor stuk uitstekende voedingsmiddelen, maar het is de variatie waar het allemaal om draait.” De boodschap van De Vries is duidelijk: de


Tekst Els van Thiel

enige toverwoorden op het gebied van voeding zijn variatie en evenwicht. De aloude Schijf van Vijf, die al dateert van 1953, kan daarbij een houvast zijn. Het Voedingscentrum heeft de gezonde lijnen uitgezet en die in de loop van de jaren her en der aangepast vanwege nieuwe wetenschappelijke inzichten. In één oogopslag toont de Schijf van Vijf de belangrijke productgroepen die ervoor zorgen dat we voldoende eiwitten, gezonde vetten, koolhydraten, vezels, vitaminen en mineralen binnenkrijgen.

Harten kloppen sneller Chocola maakt gelukkig, wordt vaak gezegd. Dat zou komen door de stof phenylethylamine, een stof die veel lijkt op een oppeppende amfetamine die de hersenen aanzet tot de productie van endorfines, ook wel gelukshormonen genoemd. “Chocola is beter dan zoenen”, schreef BBC News in april 2007 zelfs naar aanleiding van een onderzoek door het hersenlaboratorium van de universiteit van Sussex. Enkele jonge stelletjes hadden daar chocola te eten gekregen terwijl intussen hun hersenactiviteit werd gemeten. Datzelfde werd ook gedaan tijdens een vrijpartijtje van de stellen. De onderzoekers ontdekten dat chocola een sterkere reactie veroorzaakte dan hevig zoenen. Ook de harten van de proefpersonen gingen door de chocola sneller kloppen dan door de kussen. Maakt chocola dus inderdaad gelukkig? Welnee, zegt Frans Kok in Gezond eten, gewoon doen. Op weg naar de hersenen wordt de stof die voor het geluksgevoel verantwoordelijk zou zijn vrijwel volledig afgebroken. Je zou er kilo’s van moeten eten, en dan nog heb je meer kans op misselijkheid dan op geluk. Kok is hoogleraar voeding en gezondheid aan de Wageningen Universiteit. Word je dan misschien gezonder van chocola? Want er duiken ook regelmatig berichten op waaruit blijkt dat chocola goed is voor je gezondheid. Het zou, volgens sommige onderzoekers, het risico verlagen op bijvoorbeeld harten vaatziekten, diabetes en beroerte. Welk mechanisme hierachter schuilgaat is nog grotendeels onduidelijk. Niet doen, niet meer chocola gaan eten, adviseert het Voedingscentrum. Want chocola – een mengsel van cacaopoeder, cacaoboter en suiker – bevat veel calorieën en veel verzadigd vet, wat de kans op harten vaatziekten juist vergroot. Ja, ook pure chocola. Al is de verhouding gunstige


stoffen en verzadigd vet – dus verkeerd vet – hierin iets beter dan in melkchocola.

Onzin Roy van der Ploeg van het Voedingscentrum in Den Haag kent de berichten maar al te goed die van tijd tot tijd de kop opsteken in de media. En ook het internet staat er bol van. Nu eens staan eieren in een kwaad daglicht, dan weer hoort een ei erbij. De ene keer is koffie gezond voor je hart, de ander keer juist niet. “Kijk eens kritisch naar de afzender van die berichten”, zegt Van der Ploeg. “Is het een commercieel bedrijf? Hebben die beweringen wel een wetenschappelijke basis? En als dat zo is, zijn die wetenschappelijke onderzoeken dan wel op de juiste manier uitgevoerd? Worden de conclusies ook door andere onderzoeken bevestigd? En zijn de verschillende onderzoekers het op dit punt met elkaar eens? Dat zijn de vragen die het Voedingscentrum stelt.”

Beeld Shutterstock

foliumzuur (vitamine B11) te slikken. Jonge kinderen, ouderen en mensen met een donkere huid of mensen die weinig buiten komen, hebben behoefte aan extra vitamine D. En voor wie veganistisch eet (geen vlees, vis, zuivel en eieren), is het lastig om voldoende vitamine B12 binnen te krijgen. Laat u adviseren door een deskundige.

Veranderend eetpatroon Een bekend voorbeeld van een gezond eetpatroon is te vinden in de landen rond de Middellandse zee: het mediterraan eetpatroon. “Wás te vinden” verbetert De Vries. “In de jaren zestig at men nog zo, maar de laatste tientallen jaren is dat snel veranderd en zijn de mediterranen zelf steeds minder gezond gaan eten. Ze hebben het mediterrane eetpatroon van hun voorouders verruild voor voedsel dat vetter, zouter en zoeter is.” De gevolgen zijn niet uitgebleven: bijna de helft van de bevolking van Kreta is veel te dik. Die ooit zo oergezonde boeren op het eiland hebben nu net zo’n hoog cholesterolgehalte in hun bloed als mensen in andere Europese landen. De oorspronkelijke mediterrane manier van eten kenmerkt zich door veel groente en fruit, graanproducten, noten, zaden en olijfolie. Vlees en zuivelproducten kwamen niet vaak op de tafel rond de Middellandse Zee, vis wel regelmatig.

Toekomstmuziek

Leg allerlei wilde beweringen maar gewoon naast je neer, adviseert Van der Ploeg. “Alle berichten over nieuwe supervoedingsmiddelen die wonderen kunnen bewerkstelligen zijn onzin. Eet zo gevarieerd en evenwichtig mogelijk, want er bestaat eenvoudigweg niet één product dat alle voedingstoffen levert die een mens nodig heeft. Het enige wat we zeker weten is dat als je gevarieerd eet uit alle vakken van de Schijf van Vijf, je alle voedingsstoffen binnenkrijgt die je lichaam nodig heeft. Als je eet volgens De Schijf van Vijf en flink beweegt – ook heel belangrijk – dan weet je zeker dat je gezond bezig bent.” Beide deskundigen benadrukken dat er een paar groepen zijn die ook als ze gezond eten van bepaalde vitaminen niet voldoende binnenkrijgen. Vrouwen die zwanger willen worden bijvoorbeeld, doen er goed aan

Jeanne de Vries van de Wageningen Universiteit is gepromoveerd op voeding en gezondheid. Zij signaleert een fascinerende ontwikkeling. “In de toekomst zullen we ons van algemene voedingsadviezen steeds meer gaan bewegen naar persoonlijke voedingsadviezen op basis van iemands DNA. Iedereen kent wel mensen die bar ongezond geleefd hebben, maar die toch in goeden doen stokoud worden. Daar ligt een erfelijke aanleg aan ten grondslag, maar ook de wisselwerking tussen voedsel en genen.” Het idee is simpel: breng iemands genen in kaart, bekijk wat de zwakke en sterke punten zijn van die persoon en geef vervolgens het advies om meer of minder van het een of het ander te eten. Maar dat is voorlopig nog toekomstmuziek.“ •

15

Hartziekten

Hart- en Vaatcentrum timmert hard aan de weg

Nieuwe techniek vervangt hartklep zonder grote operatie

In augustus zijn in het HagaZiekenhuis de eerste twee hart patiënten behandeld met een nieuwe techniek. Zij kregen een nieuwe hartklep via een bloedvat. Zonder grote operatie dus. Het HagaZiekenhuis heeft de afgelopen maanden stevig geïnvesteerd in het Hartcentrum. De kwaliteit is nog verder verbeterd. Wie na een ingreep even moet blijven, wordt gastvrij verzorgd in de cardiolounge.

I

n het Hartcentrum van het Hart- en Vaatcentrum van het HagaZiekenhuis werken verschillende specialisten samen. Hartchirurgen doen hartoperaties. Cardiologen helpen bij het stellen van de diagnose. Zij kunnen ook via een buisje in een bloedvat (catheter) ingrepen doen in hart en vaten. Steeds meer hartoperaties kunnen worden vervangen door zo’n kleine ingreep. Dat is fijn voor de patiënt. Dan kan hij of zij sneller weer naar huis. Er is immers geen grote operatiewond. Dit najaar werden voor het eerst ook hartkleppen op deze manier vervangen.

16

Het gaat daarbij om de klep tussen de linkerhartkamer en de grote lichaamsslagader. Die heet de aortaklep en bestaat uit drie deurtjes. Hij zorgt ervoor dat het bloed de goede kant op stroomt. Het bloed stroomt het lichaam in bij elke hartslag. De drie delen van de klep buigen dan mee. Tussen twee hartslagen in zorgt hij ervoor dat het bloed niet terug kan stromen. Bij oudere mensen komt er vaak wat kalk op de klep. Op den duur kan de klep daardoor minder wijd open. Er kan minder bloed doorheen stromen. En daardoor krijgt de patiënt klachten. Cardioloog Matthijs Bax van het HagaZiekenhuis: “Zo lang je stil zit, valt het wel mee.

Maar zodra je wilt bewegen, merk je dat er te weinig bloed naar het lichaam gaat. Je krijgt pijn op de borst. Je wordt kortademig. Sommige mensen vallen zelfs flauw omdat de hersenen te weinig zuurstof krijgen. Zo’n klepvernauwing is uiteindelijk heel beperkend. Je kunt nog maar een paar stappen lopen. Als de vernauwing ernstig is, heb je ook niet lang meer te leven. Gelukkig kan de hartchirurg helpen: de klep kan vervangen worden. Met zo’n nieuwe klep kan de patiënt langer leven. En meer van het leven genieten. Het is wel een zware operatie.

In de cardiolounge kunnen patienten na de ingreep in een rustige omgeving wachten tot ze weer naar huis kunnen of naar een andere afdeling mogen.


Tekst Pieter van Megchelen

Het hart moet even stilstaan. Daarvoor moet de patiënt aan de hart-longmachine. Voor sommige patiënten is dat te zwaar. Daar konden we tot nu toe niet veel aan doen. Met de nieuwe methode kunnen we die patiënten wel helpen.” Bij die nieuwe methode gaat de cardioloog met een slangetje een bloedvat in. Bijvoorbeeld een grote slagader in de lies. Op de punt van dat slangetje zit een ballon. Het slangetje wordt opgeschoven tot in de klep. Daar wordt door het bloedvat het ballonnetje een beetje opgeblazen. De klepdeurtjes worden zo wijder geopend. Vervolgens komt er een metalen ring in. In die ring zit een nieuwe klep. Die klapt automatisch uit. De behandeling is dan al klaar. Het hart heeft al die tijd gewoon geklopt. Omdat er geen operatiewond is, geneest de patiënt veel sneller en kan hij na enkele dagen naar huis. Dankzij de behandeling kan hij dan nog jaren langer leven. En veel meer doen. Bax: “Wij zijn blij dat wij deze behandeling nu ook kunnen uitvoeren. We hebben het goed voorbereid, ons team is goed getraind. Patiënten die eerst niet geopereerd konden worden, kunnen nu toch in ons ziekenhuis behandeld worden.”

Beeld Studio Oostrum

LUCAS verhoogt overleving na hartstilstand Sinds deze zomer zijn de overlevingskansen toegenomen voor iedereen die in Den Haag een hartstilstand krijgt. De Haagse ambulances en het HagaZiekenhuis hebben namelijk een nieuw levensreddend apparaat. Het heet LUCAS, geeft perfecte hartmassages en wordt nooit moe. LUCAS is een uitwendige hartpomp. Hij duwt op de borstkas. Daardoor blijft het bloed stromen. Net als bij hartmassage door een mens. IC-verpleegkundige Peter Coenen is projectleider voor de invoering van de LUCAS hartpomp in het HagaZiekenhuis. “Die pomp heeft veel voordelen. Hij werkt precies hard genoeg. En hij houdt het heel lang vol. Dat is soms nodig. Als een patiënt bijvoorbeeld in het water heeft gelegen en sterk is afgekoeld. Door de pomp hebben wij letterlijk onze handen vrij om andere dingen voor de patiënt te doen. Zoals zuurstof geven, of medicijnen. Zelfs tijdens een behandeling kan de pomp gewoon doorwerken. De pomp is ontwikkeld in Zweden. In Engeland en Amerika wordt hij ook al jaren gebruikt. We weten dus al dat hij mensenlevens kan redden.” In het HagaZiekenhuis is de LUCAS hartpomp altijd aanwezig op de spoedeisende hulp, de intensive care en de hartbewaking. Hij wordt op alle afdelingen gebruikt bij de behandeling van een hartstilstand. Als een patiënt met de pomp binnenkomt kan LUCAS gewoon blijven doorwerken. De ambulance neemt dan een pomp van het ziekenhuis mee.

Cardiolounge De Haagse cardiologen doen veel vaker ingrepen in het hart via een slangetje in een bloedvat. Dotteren bijvoorbeeld. Daarmee worden de kransslagaderen behandeld. Die zorgen dat de hartspier zelf voldoende bloed krijgt. Als die te nauw zijn, gaat het hart pijn doen bij inspanning. Met een dotterbehandeling wordt zo’n nauw bloedvat weer wijder gemaakt. Bax: “We deden dat altijd via de lies. Maar tegenwoordig werken we ook vaak vanuit de pols. Dan kan de patiënt direct na de behandeling gewoon zitten of lopen.” Om patiënten tijdens de behandeling en daarna comfortabel te laten zitten, zijn speciale stoelen aangeschaft. Er is een rustige ruimte, de cardiolounge, waar patiënten na de ingreep kunnen wachten tot ze naar huis of naar een andere afdeling mogen. Voor de veiligheid moeten zij vaak nog een paar uur blijven. De ruimte is gezellig ingericht en men kan er koffie en broodjes krijgen. •


Steeds meer mensen overleven hartinfarct Steeds meer mensen overleven een hartinfarct. Vroeger zouden zij zijn overleden. Dat blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Het aantal doden daalt doordat de behandeling beter is geworden. Steeds meer mensen worden gedotterd na een hartinfarct en de medicijnen zijn verbeterd. Ook in andere Europese landen is een aanzienlijke daling te zien.

Verstopte slagader Bij een acuut hartinfarct stroomt er geen bloed meer naar een deel van het hart. Oorzaak is een verstopte slagader. Het hart werkt dan minder goed. Soms stopt het hart zelfs helemaal. Vorig jaar stierven 6.195 mensen in Nederland aan een hartinfarct. Rond het jaar 2000 lag het aantal doden twee keer zo hoog. In de jaren 90 overleden elk jaar meer dan 15.000 Nederlanders door de aandoening, in de jaren 70 en 80 zelfs meer dan 20.000 mensen.

17

WETENSCHAP

Tekst Pieter van Dam Beeld Studio Oostrum

Mogelijke oorzaken jarenlang over het hoofd gezien

Behandeling van buikpijn bij kinderen kan veel beter Lichamelijke oorzaken van buikpijn bij kinderen worden vaak over het hoofd gezien. Kinderarts Carolien Gijsbers van het Juliana Kinderziekenhuis deed een promotieonderzoek naar het onderwerp en concludeerde dat het nogal schort aan een goede diagnose en daarmee aan een goede behandeling.

M

et beter onderzoek kunnen volgens Gijsbers meer lichamelijke oorzaken van buikpijn worden gevonden. Bij veel kinderen is er sprake van een gestoorde functie van de darm (prikkelbare darm, spastische darm), zonder lichamelijke oorzaak. Bij deze kinderen blijkt de buikpijn meestal met eenvoudige middelen goed behandelbaar te zijn. Voor haar onderzoek bestudeerde Gijsbers de medische literatuur over de diagnostiek bij buikklachten van kinderen. Met de beperkte middelen die er destijds waren werd door de Britse onderzoeker John Apley in 1958 geconcludeerd dat bij kinderen met

buikpijn meestal geen lichamelijke oorzaak kon worden gevonden en dat die buikpijn voornamelijk te maken had met stress. Die conclusie werd in de loop van de tijd door artsen als vaststaand gegeven aangenomen. Gevolg was en is wel dat huisartsen en kinderartsen bij buikpijn slechts een handjevol eenvoudige onderzoeken uitvoeren, waardoor bestaande lichamelijke oorzaken vaak niet worden gevonden. Gijsbers deed daarom in een periode van twee jaar bij 220 kinderen onderzoek naar de oorzaken van buikpijn. Goed zoeken en niets over het hoofd zien was de opgave. Doelstelling voor iedere individuele patiënt was dat de pijn verdween. Gijsbers concludeerde dat bij ongeveer 1 op de 5 à 6 kinderen een lichamelijke oorzaak van buikpijn gevonden kan worden.

Wondermiddel De zoektocht naar de mogelijke oorzaken van buikpijn bleek behoorlijk overzichtelijk te worden door een bescheiden ‘wondermiddel’: de inzet van een vriendelijk laxeermiddel. Carolien Gijsbers: “Aan alle kinderen bij wie we

18

geen lichamelijke oorzaak konden vinden, schreven we een macrogol-bevattend laxeermiddel voor. Dat is een veilig laxeermiddel dat werkt als voedingsvezel. Bij vrijwel alle kinderen die we dit laxeermiddel gaven, verdwenen de klachten. Je kunt dus stellen dat bij veel van deze kinderen de regulering van de darmfunctie verstoord was. Dat kan spanning (functionele buikpijn) als oorzaak hebben, maar er zijn ook veel kinderen bij wie de klachten met deze aanpak gewoon verdwijnen en niet meer terugkomen en die dus waarschijnlijk geen structurele spanningen hebben. Als je weet dat de meeste kinderen met functionele buikpijn goed behandelbaar zijn met dit laxeermiddel, is het de moeite waard om een proefbehandeling hiermee te beginnen, als de belangrijkste lichamelijke oorzaken van buikpijn zijn uitgesloten. Er zijn nog wel veel vragen over de manier waarop dit middel werkt. Verder wetenschappelijk onderzoek is zeker nodig om overtuigend te bewijzen dat het behaalde resultaat niet toevallig is. Met het onderzoek dat nu gedaan is, is in ieder geval wel aangetoond, dat buikpijn bij kinderen veel beter behandelbaar is dan iedereen tot nu toe dacht.

Voedselallergie Bij een klein deel van de kinderen heeft macrogol geen effect en is het zaak om verder te zoeken. Juist omdat door het succes van macrogol slechts een kleine groep kinderen overblijft, is het goed te organiseren om grondig verder te zoeken naar andere oorzaken. “Parasitaire infecties bijvoorbeeld of allergie voor soja. Voedselallergieën zijn vaak heel moeilijk te ontdekken. Als je er niet gericht naar zoekt, vind je het nooit. Je mist dan lichamelijke diagnoses”, aldus Gijsbers. In het Juliana Kinderziekenhuis is ‘het nieuwe zoeken’ inmiddels opgenomen in een behandelprotocol voor buikpijn bij kinderen. •


Tekst Pieter van Dam Beeld Dirk Ketting, Shutterstock

Aangepast gen verlengt muizenleven Door één gen aan te passen, zijn onderzoekers van het Amerikaanse National Heart, Lung and Blood Institute erin geslaagd om het leven van een muis met twintig procent te verlengen. Als onder mensen vergelijkbare resultaten zouden kunnen worden geboekt, zou dat zestien extra levensjaren opleveren. De onderzoekers pakten het zogenoemde gen mTOR aan. Dit gen speelt onder meer een belangrijke rol in de stofwisseling en energiebalans. Onderzoekers denken dat dit gen medeverantwoordelijk is voor het feit dat sommige organismen langer leven als ze minder calorieën binnenkrijgen. Door de werking van het mTOR-gen te beperken, konden de onderzoekers ervoor zorgen dat de muizen aanzienlijk ouder werden. De langere levensduur is opmerkelijk: nog

maar zelden slaagden onderzoekers erin om het leven van muizen zo sterk te verlengen. Maar misschien nog wel opmerkelijker is dat alle behandelde muizen ouder werden, maar dat lang niet al hun organen op dezelfde manier op de behandeling reageerden. Het ene orgaan veroudert blijkbaar sneller dan het andere. De behandelde muizen bleken op latere leeftijd bijvoorbeeld een beter geheugen te hebben dan de onbehandelde muizen. Maar hun botten takelden juist weer sneller af dan normaal. Ook waren ze vatbaarder voor infecties. Het onderzoek is belangrijk, omdat het onze kijk op ouderdom kan veranderen. Zo stellen de onderzoekers dat hun studie wel eens kan leiden tot nieuwe behandelingen voor aan ouderdom gerelateerde aandoeningen, zoals bijvoorbeeld Alzheimer.

Gamen helpt ouder brein Computerspelletjes die het brein flink aan het werk zetten kunnen mentale aftakeling tegengaan. Amerikaanse onderzoekers hebben dat ontdekt door ouderen een speciaal ontwikkeld racespelletje te laten spelen en vervolgens hun hersenactiviteit te meten. Zogenoemde ‘braintraining’ lijkt volgens eerdere onderzoeken bij jongeren weinig effect te hebben. Ze worden wel beter in het spelletje, maar de achterliggende hersenfuncties gaan vermoedelijk niet significant vooruit. Mensen tussen de 60 en 85 jaar kunnen volgens de onderzoekers van de Universiteit van Californië echter wél baat hebben bij zulke spelletjes. Deelnemers aan het onderzoek speelden een racespelletje dat aanzet tot multitasken, het combineren van uiteenlopende taken. Terwijl de speler zijn virtuele auto op de baan houdt, verschijnen gekleurde stippen in beeld waar zo snel mogelijk op gereageerd moet worden door op een knop te drukken. Uit het onderzoek bleek dat ouderen die het spelletje hadden gespeeld na verloop van tijd cognitieve functies zoals hun concentratie en korte termijngeheugen hadden verbeterd. Ook na zes maanden was het effect nog meetbaar.


Mediterraan dieet goed voor hersenen De afgelopen jaren hebben vele verschillende onderzoeken een verband laten zien tussen het zogenoemde mediterrane dieet en leeftijdsgerelateerde ziekten als dementie. Een overzichtsstudie toont nu inderdaad een positief effect op de cognitie. Een onderzoeksteam van de University of Exeter Medical School bestudeerde twaalf van deze onderzoeken en concludeerde dat het mediterrane dieet inderdaad leidt tot een verbetering of verminderde achteruitgang van de cognitieve functies en een lager risico op de ziekte van Alzheimer. Cognitieve functies zijn functies als het geheugen, leervermogen, taalgebruik en het kunnen begrijpen en uitvoeren van complexe, dagelijkse handelingen. Het mediterrane dieet bestaat over het algemeen uit veel olijfolie, groenten, fruit en vis. “Mediterraan eten is heel lekker en voedzaam en onze studie laat zien dat het veroudering van de hersenen tegengaat”, aldus onderzoeker Iliana Lourida.

19

Cultuur

Cultuur in alle uithoeken van de stad Met het Haags Uitfestival opende Den Haag in september het culturele seizoen. Overal in de stad is weer van alles te doen. De grote podia voor theater, cabaret, musical of dans spelen zichzelf wel in de kijker. Daarom zet Lijfmagazine de spotlights op kleiner cultureel aanbod. In kleine Haagse theaters, huiskamers en in veel andere uithoeken van de stad bloeit de cultuur namelijk ook volop. Een greep uit dat grote aanbod.

H

et theater dat we gerust piepklein kunnen noemen maar waar de ambitie groot is om kunst met een grote K te laten zien, is Branoul. Dit unieke plekje vlakbij het Lange Voorhout is er nog steeds. Zonder de structurele subsidie die Branoul ooit wel kreeg, gaat dat nog altijd niet vanzelf. Op de website vraagt Branoul dan ook om steun bij het overeind houden van dit unieke theater. Misschien daarom alleen al de moeite van een bezoekje waard. Vooral liefhebbers van literatuur horen hier thuis. En wie nog niet van lezen houdt,

20

gaat dat na een voorstelling misschien alsnog doen. In Branoul geven acteurs, maar ook vertellers hun interpretaties van het werk van de grote en minder bekende schrijvers uit Nederland en ver daarbuiten. Dat gebeurt in een intieme sfeer, zoals dat misschien wel het beste past bij literatuur. Branoul heeft 70 stoelen, meer publiek past er niet in. Echt gezellig dus. In november kunnen we daar gaan kijken naar “De vreemdeling”, een bewerking van de roman van de Franse schrijver Albert Camus. Manon Barthels is de regisseur. Eerder



maakte zij de voorstelling “Anna Karenina”, naar het boek van Tolstoj. Meer informatie vind je op www.Branoul.nl

Jazz, klassiek en meer muziek Kent u De Regentenkamer al? Ook zo’n sympathieke culturele plek. Dit theatertje is vooral interessant voor luisteraars: liefhebbers van jazz, klassiek en veel meer soorten muziek. Tijdens of na een concert(je) kan je kunst kijken. Want De Regentenkamer is tegenwoordig ook galerie. Voor literatuur en poëzie kunnen we er ook heen. Het Literair Café van Tatiana Radier organiseert dat daar. De Regentenkamer is inmiddels ook historisch. Het bestaat al 20 jaar. Ooit lag dat in het Hofje van Nieuwkoop (in de regentenkamer daar). Het verhuisde naar de Laan van Meerdervoort, ging toen naar de Lange Beestenmarkt, en nu moet je ervoor naar de Noord West Buitensingel in Den Haag. Volop in beweging dus, dit muziektheatertje.

wel iets te halen: toneelvoorstellingen met namen van bekende acteurs die lovende recensies krijgen van de landelijke pers, films die we tot voor kort uitsluitend in het Filmhuis konden zien, muziek, comedy, kindervoorstellingen, poezie … noem het maar. Dakota verstaat de kunst om alle Hagenaars te verleiden. Zelfs baby’s kunnen daarheen. Voor hen is daar een muziekprogramma. De kleinste Hagenezen kunnen daar luisteren naar Bach, Mozart en geluiden uit de natuur. En de hele familie van dat Haagse kroost kan daar dan weer van meegenieten, kijk maar: www.theaterdakota.nl

Andere theaters in de buurten van Den Haag De Nieuwe Regentes, in de Weimarstraat in Den Haag, is die mooie, grote ruimte waar we vroeger konden zwemmen. Ze moesten daar stoppen, bij gebrek aan subsidie. Maar ze gaan weer dapper door, heb ik me laten vertellen. www.denieuweregentes.nl

Vrij Theater Professionals x amateurs x vrijwilligers = Vrij Theater! Met deze formule probeert het Vrij Theater in Den Haag te laten zien waar het de organisatie om te doen is: theater maken met amateurs die houden van toneelspelen, met professionals en semi-professionals. En veel vrijwilligers maken het daar mogelijk dat ook dit theater nog altijd bestaat in Den Haag. Wie mee wil spelen, moet eerst auditie doen. Zo wil het Vrij Theater steeds opnieuw openstaan voor iedereen die theater mee wil maken. Iedereen krijgt daar een kans, belooft de website. En dit levert een paar toneelstukken per jaar op. Geïnteresseerd om ook eens mee te spelen? www.vrijtheater.nl

Beeld PR, Studio Oostrum

Het Vaillant Theater in de Schilderswijk, is vooral voor Hagenaars met een nietwesterse achtergrond en voor jongeren. www.devaillant.nl Theater in de Steeg aan het Westeinde is de komende maanden vooral interessant voor liefhebbers van singersongwriters en akoestische muziek. www.theaterindesteeg.nl Het Veurtheater in Leidschendam biedt elke dag iets anders. www.hetveurtheater.nl In het Laaktheater in het multiculturele stadsdeel Laak doen ze ook veel. Samen met de wijkbewoners maken ze daar zelf ook theater. Er is nu een kerstmusical in de maak. Multicultureel, dus dat belooft wat. “Alice in Wonderland” heet het. Dan weet u dat alvast. www.laaktheater.nl Het betrekkelijk nieuwe Diamanttheater, voor podiumkunsten én film, ligt in de wijk Mariahoeve. Dat theatertje heeft zich genesteld in een school: het Diamant College. www.diamanttheater.nl

Theater In de Steeg voor akoestische muziek

Buurttheater In de buurten van Den Haag is op cultureel gebied steeds meer te beleven. Na de kaalslag door landelijke cultuurbezuinigingen trekken professionele theatermakers, dansers, muzikanten en andere kunstenmakers naar de buurten toe. U kunt ze bijvoorbeeld zien vlakbij het HagaZiekenhuis op de Leijweg, in Theater Dakota. Dakota in stadsdeel Escamp maakt furore. Het timmert aardig aan de weg en heeft stadse allures. De programmering van dit theater én filmhuis is van grote kwaliteit en zeer uiteenlopend. Voor iedereen is daar


van literatuur Branoul: voor liefhebbers

ngrijk voor Laaktheater Kinderprogrammering bela

21

Cultuur

Poppen Poppen kunnen iets wat geen mens hun nadoet. Het is lastig uitleggen wat de magie is van een poppentheater en waarom ook volwassenen daar iets te zoeken hebben. Oudere Hagenaars weten misschien nog dat Frank Kooman dit theater in 1960 startte. Zijn zoon Arjan nam het poppenspelen van hem over. Kooman’s poppentheater is het oudste vaste poppentheater van Nederland. En al meer dan 50 jaar maakt Kooman voorstellingen zonder structurele subsidie. Trots staat dat op zijn website. Terecht, zou ik zeggen. Lovend zijn de reacties op de werelden die hij toont met zijn prachtige poppen: “Betoverend, geestig, origineel.” “Een verademing naast alle drukke tv-programma’s.” “Mooi decor, prachtige timing.” “Mijn dochter was ondersteboven.” “Een geweldige voorstelling op onze trouwdag. We hadden een trouwdag met een gouden randje.” “Je had de gezichten van de ouders moeten zien: ogen als schoteltjes zo groot.” Kooman heeft de reacties natuurlijk op zijn website gezet. De poppenspeler wil ook nadrukkelijk laten weten dat we bij hem géén Jan Klaassen en Katrijn moeten verwachten. Poppenspelen is een volwassen en professionele kunstvorm geworden. Subtiel en ingenieus worden de poppen, het verhaal, het decor in de

22

zwartfluwelen theaterkast, de bewegingen en de muziek (gecomponeerd door broer Joost) één geheel. In de verbeelding van de kijkers - kinderen én volwassenen dus worden die poppen tijdens voorstellingen alsmaar groter, en echter. Aldus Kooman zelf, dus. De Haagse poppenspeler bedenkt en schrijft zijn voorstellingen zelf. En hij ontwerpt, maakt, lijmt en verft zelf zijn poppen. Hij speelt gemiddeld 180 voorstellingen per jaar. In het eigen theater, op basisscholen (onderbouw, maar ook de midden- en de bovenbouw), in andere theaters (ook in België) en op festivals. En elke twee jaar vernieuwt hij zijn repertoire met weer een nieuwe kindervoorstelling. Zin gekregen in die poppen? www.koomanspoppentheater.nl

Theater thuis Onder de noemer “theater aan huis” valt in Den Haag ook een hoop te beleven. In september stelden veel Hagenaars hun eigen huizen weer open voor grote dichters en schrijvers. Die lazen daar weer voor uit eigen werk. Helaas is dit bijzondere evenement alweer achter de rug, maar wie iets cultureels wil meemaken in zomaar een Haagse woning kan - bijvoorbeeld - terecht in een herenhuis aan de Emmakade. In een mooie huiskamer, bij gastvrije mensen kun-

nen we daar luisteren naar een sopraan die “Malle liedjes en mooie aria’s” zingt onder begeleiding van klavecimbel en barokhobo. We kunnen er ook naartoe op een zondag in december. Dan is daar gitaarmuziek. Wie dit wil meemaken moet maar even kijken op www.podiumkunstenemmakade.nl En dan zijn er nog de kunstenaars die iets willen komen doen bij u in huis. Altijd leuk natuurlijk voor een verjaardag of een ander feestje in een koude wintermaand. Van deze kunstenaars heeft Den Haag er ook veel. Teveel om ze allemaal te noemen. Nou, oke, eentje dan: Michel Hessing. Hij is de motor achter Tante MIES, professioneel één-mans-theater. Hessing heeft poppen en een poppenkast. Hij komt waar u hem maar hebben wilt. Hij geeft ook workshops aan huis, voor kinderen én volwassenen. 06-14196556.

Theater op locatie Tot slot, de kleinere theatervoorstellingen op bijzondere locaties. In museum Beelden aan Zee, bijvoorbeeld. In een leegstaand ministerie, het Gemeentemuseum, oude fabrieksterreinen … noem maar op. Theatermakers willen hun werk op bijzondere plekken in Den Haag laten zien, of ze doen het omdat ze zelf geen eigen podium (meer) hebben. Dit type theatermakers is ook niet meer op één hand te tellen. Daarom maar een willekeurige greep uit dit grote aanbod. Kijk bijvoorbeeld eens naar de website van de theatergroep Drang. Ooit waren zij een van de eerste eigenzinnige Haagse theatergezelschappen die op locatie gingen spelen: www.drang.nl . Vier jonge theatermakers die samen afstudeerden op de Toneelacademie in Maastricht en die Firma MES oprichtten, spelen ook op locaties. Ze heten nu al veelbelovend en worden bejubeld: www.firmames.nl. Of zoek eens naar een voorstelling van de Nieuwe Metropool. Van deze theatermakers kwam de muzikale voorstelling over de beroemde operazangeres Maria Callas, in Beelden aan Zee in Scheveningen. Ze gaan dat wéér spelen. www.denieuwemetropool.nl •


vriendenclubs

Tekst Pieter van Dam

De helpende hand van vriendenclubs HagaVrienden en Vrienden van het Juliana Kinderziekenhuis financieren activiteiten die het ziekenhuisverblijf veraangenamen maar niet betaald worden door de zorgverzekeraars. Speelmateriaal voor kinderen bijvoorbeeld. Maar ook rustgevende verlichting op de afdeling Hartbewaking of een speciaal onderzoeksproject.

H

elene Marcus is coördinator fondsenwerving en sponsoring van HagaVrienden, dat in 2009 is ontstaan uit een fusie van de vriendenclubs van het oude Ziekenhuis Leyenburg en het Rode Kruis Ziekenhuis. De HagaVrienden hebben flink aan de weg getimmerd. In 2012 werden 12 projecten gefinancieerd en uitgevoerd, waaronder trainingsapparaten voor patiënten van de afdeling Hematologie om de conditie tijdens de behandeling te verhogen, speelvoorzieningen voor kinderen van polikliniekpatiënten en grote stadsfoto’s van Studio Oostrum op de nieuwe verpleegafdelingen. De komende jaren verwacht Marcus een substantieel bedrag aan donaties binnen te halen en 800 particulieren en 30 bedrijven in de vriendenkring te begroeten. Dat geld zal onder andere gebruikt worden voor speelvoorzieningen voor kinderen van ouders die de polikliniek Oogheelkunde bezoeken. “Men doneert heel specifiek voor


een bepaald project. Wij nodigen donateurs en sponsors altijd uit om in het ziekenhuis te komen kijken hoe een project is uitgevoerd. In tegenstelling tot andere ziekenhuizen worden patiënten niet rechtsreeks benaderd om vriend te worden. “Wij richten ons met name op het ouderwetse folderen, het plaatsen van informatieborden en de organisatie van evenementen.”

Sfeerverlichting Hartbewaking Een bijzonder project is de sfeerverlichting op de afdeling Hartbewaking. Inmiddels zijn zeven van de negen kamers uitgerust met rustgevende sfeerverlichting. Een kostbaar project want per kamer is een bedrag van zo’n 7.000 euro nodig.

Nieuwe kinderziekenhuis In 2013 en 2014 gaat HagaVrienden nadrukkelijk samenwerken met de Vrienden van het Juliana Kinderziekenhuis voor projecten in


Rustgevende verlichting in de kamers op de Hartbewaking moet een bijdrage leveren aan het herstel van de patienten.

het nieuwe kinderziekenhuis dat in 2015 in gebruik wordt genomen. De kindervrienden vormen de oudste vriendenclub van het HagaZiekenhuis. Deze is in 1993 opgericht met vergelijkbare doelstellingen als de HagaVrienden maar dan specifiek gericht op het welbevinden van de kinderen die in het kinderziekenhuis worden opgenomen of behandeld. Jaarlijks worden ongeveer 4.500 kinderen opgenomen en bezoeken er ongeveer 45.000 de polikliniek. De spoedeisende hulp voor kinderen behoort met 18.000 bezoekers uit Den Haag en omstreken tot één van de grootste van Nederland. Vrienden van het Juliana Kinderziekenhuis organiseert of ondersteunt jaarlijks tal van evenementen om het kinderziekenhuis te ondersteunen en het verblijf van de kinderen in het kinderziekenhuis te veraangenamen. Het gaat dan onder andere om spelcomputers, speelgoed ter afleiding van een onderzoek, knutselmateriaal voor de speelkamers, meubilair, een knuffelbeer voor elk kind dat wordt opgenomen of een vervelend onderzoek moet ondergaan, medische apparatuur of een bijzonder onderzoeksproject. Meer informatie: www.hagavrienden.nl en www.vriendenjkz.nl. •

23

Nieuwbouw

Contouren nieuwe HagaZiekenhuis worden zichtbaar

Nieuwbouw is in 2015 klaar Als deze nieuwe Lijfmagzine verschijnt, zijn de contouren van het laatste stuk nieuwbouw van het HagaZiekenhuis al goed zichtbaar.

O

p de plaats van de voormalige hoofdingang van het ziekenhuis is inmiddels een ondergrondse parkeergarage voor 329 auto’s aangelegd. Bovenop die parkeergarage wordt nu een nieuw gebouw van drie verdiepingen gerealiseerd voor het nieuwe Juliana Kinderziekenhuis, een supermodern operatiekamercomplex, een centrum voor dagbehandeling en een sporthal voor de patiënten van de afdeling Fysiotherapie.

Eigen identiteit behouden Een licht, ruim, kleurrijk en logisch ingedeeld gebouw met behoud van de kindvriendelijke sfeer en de eigen identiteit van het kinderziekenhuis. Dat zijn de belangrijkste kenmerken van het nieuwe Juliana Kinderziekenhuis dat in 2015 zijn

24

deuren opent. Een kinderziekenhuis ook dat de zorg voor moeder en kind onder haar dak heeft door de directe aanwezigheid van de afdeling Verloskunde en het nieuwe Geboortecentrum. Op de bovenste verdieping wordt het Ronald McDonald’s huis gerealiseerd. Het kinderziekenhuis heeft ook een directe toegang tot de tuin van het ziekenhuis, dat alle kenmerken heeft van een rustgevende, groene oase. In het nieuwe operatiekamercomplex komen twaalf grote en drie kleine operatiekamers, die alle voorzien zijn van de modernste medische apparatuur. In het complex komt ook een hybride operatiekamer. Deze kamer is voorzien van röntgenapparatuur waarmee vanuit meerdere posities een foto van de patiënt kan worden gemaakt. In de nieuwbouw

komen voor de snijdende en beschouwende specialismen twee centra voor dagbehandelingen. Per jaar ondergaan zo’n 31.000 patiënten in het HagaZiekenhuis een dagbehandeling.



Sporthal In de nieuwbouw wordt ook de afdeling Fysiotherapie gehuisvest. De afdeling krijgt daar de beschikking over een sporthal van 300 vierkante meter. De hal wordt gebruikt voor de revalidatie van hartpatiënten en patiënten met ernstige longproblemen. Zo’n revalidatieprogramma duurt gemiddeld drie maanden. De hal wordt ook gebruikt voor bewegingstherapie voor oncologische en reumapatiënten. In de avonduren wordt de sporthal onder andere gebruikt door patiënten die na hun revalidatie willen blijven sporten maar de drempel naar een sportschool nog te hoog vinden.

Hoog tempo De nieuwbouw wordt in hoog tempo opgetrokken uit prefab betondelen. Eind 2013 is het casco daarom al gereed, dan staan alle buitenmuren en kan in 2014 begonnen worden met de indeling van het gebouw, de binnenafwerking en de aanleg van

installaties. Begin 2015 wordt de opening van dit laatste stuk nieuwbouw verwacht. Via een 185 meter lange hoofdstraat is de nieuwbouw dan direct verbonden met alle gerenoveerde oude bouwdelen van het ziekenhuis. De inrichting van de nieuwbouw wordt zo veel mogelijk gerealiseerd volgens het zogenoemde Planetree-concept van het

ziekenhuis (zie hierover elders in deze editie). De architecten van MSVA hebben bewust gekozen voor veel ruimte en licht en het gebruik van natuurlijke materialen zoals natuursteen en bamboehout om de uitstraling van een prettige en gastvrije verblijfsomgeving omgeving te benadrukken.

Speciaal helikopterdek Het HagaZiekenhuis behoort tot het selecte gezelschap van elf traumacentra in Nederland, die medische hulp verlenen bij calamiteiten en ernstige verkeersongevallen. Sinds juni 2013 beschikt het ziekenhuis over een speciaal helikopterdek, waar helikopters dag en nacht kunnen landen om een speciaal medisch team op te halen of ernstig gewonde patiënten snel naar het ziekenhuis te vervoeren. De landingsplaats ligt boven het in 2012 geopende Spoedplein, waar zich drie traumakamers met zeer geavanceerde medische apparatuur bevinden.

Lichtspel in de hal Wie in de nieuwe ontvangsthal een blik naar boven werpt wordt verrast door het lichtspel van het kunstwerk van Arnout en Ivo Hulskamp. De vierkante glazen panelen met LED-verlichting laten als facetten van een diamant op elk moment van de dag een ander lichtspel zien. Kunst is ook te bewonderen in de foyer bij het auditorium op de eerste verdieping boven de ontvangsthal. Deze open en lichte ruimte wordt gebruikt voor wisselende kunstexposities. Dan kan werk uit de eigen kunstcollectie van het ziekenhuis zijn maar ook werk voor exposanten van buiten. Het werk kan variëren van schilderijen en grafiek tot beelden en fotografie.


25

Nieuwbouw

Lovende reacties op gastvrije ontvangsthal Patiënten zijn unaniem lovend over het nieuwe entreegebied van het HagaZiekenhuis.

I

n de ruime ontvangsthal worden patiënten en bezoekers bij binnenkomst ontvangen door gastvrouwen en hebben zij rechtstreeks toegang heeft tot de espressobar en het grote restaurant. Anders dan in het oude ziekenhuis is de receptie in de ontvangsthal 24 uur per dag bemand. De nieuwe ontvangsthal vormt de kop van een hoofdstraat die toegang biedt tot alle ziekenhuisafdelingen. Nu wordt deze hoofdstraat halverwege nog afgesloten door een glazen wand waardoor bezoekers een blik kunnen werpen op het laatste stuk nieuwbouw van het ziekenhuis. Als die nieuwbouw in 2016 gereed is kan men vanuit die hoofdstraat onder andere rechtstreeks doorlopen naar het nieuwe kinderziekenhuis en een van de winkeltjes in die hoofdstraat bezoeken. Er is dan nog nauwelijks een verschil te merken tussen het buitenleven en het ziekenhuisbedrijf.

Live cooking De espressobar links naast de ingang is voorzien voor een groot terras met 80 plaatsen. Hier kan men terecht voor koffie- en theespecialiteiten en smakelijke zoetigheden. Het restaurant wordt in eigen beheer geëxploiteerd. Het concept is grotendeels ontleend aan de succesvolle formule van La Place, waarbij men kan kiezen uit verschillende buffetten en waar koks à la minute een maaltijd of pizza kunnen bereiden. Een groeiend aantal patiënten

26

maakt gebruik van het restaurant waar 700 gasten tegelijkertijd een lunch of avondmaaltijd kunnen gebruiken. Het restaurant is van maandag tot en met vrijdag geopend van 11.00 tot 19.30 uur en in het weekend

van 11.00 tot 19.00 uur. De espressobar is op werkdagen geopend van 07.00 tot 20.30 uur en op zaterdag en zondag van 09.30 tot 20.30 uur.



Nieuwe verpleegafdelingen in gerenoveerd gebouw Als in 2016 alle nieuwe verpleegafdelingen in gebruik zijn genomen zal alleen de buitengevel van het gebouw nog herinneren aan het oude ziekenhuis.

E

en ingrijpend project is dan afgerond waarbij alle afdelingen van binnen zijn gesloopt, opgebouwd en opnieuw ingericht volgens de modernste inzichten op de inrichting van een ziekenhuis. De inrichting van de verpleegafdelingen is gebaseerd op het Planetree-conept van het ziekenhuis. Architectuur en interieur moeten een duidelijke bijdrage leveren aan het welbevinden van de patiënten en een gastvrije verblijfsomgeving uitstralen. Dit komt onder andere tot uiting in het gebruik van duurzame, natuurlijke materialen en warme kleuren, die per verdieping variëren. De verpleegafdelingen bevatten slechts een beperkt aantal vierpersoonskamers. Er is bewust gekozen voor zoveel mogelijk eenpersoonskamers die gegroepeerd zijn rond een open verpleegpost, zodat er altijd een zichtbaar aanspreekpunt is voor de patiënt en zijn bezoeker. De patiëntenkamers zijn voorzien van een eigen toilet en badkamer. Patiënten beschikken aan hun bed over een terminal, een soort computer. Daarmee kan de patiënt televisie kijken, internetten en


e-mailen en zelfs een maaltijd bestellen. De eenpersoonskamers zijn voorzien van een bedbank waardoor familieleden altijd de mogelijkheid hebben om op de kamer van de patiënt te overnachten. Voor ontspanning beschikt elke verpleegafdeling over een ruime huiskamer met gemakkelijke banken. Opvallend op de verpleegafdelingen zijn de levensgrote foto’s van de huisfotografen van Studio Oostrum met stadsgezichten van Den Haag waardoor ook in de fysieke beleving van de patiënten de stad nooit ver weg is. Achter elke foto zit een bepaalde gedachte. Zo is er voor de foto’s op de afdeling Longziekten bewust voor gekozen om geen stadsfoto te plaatsen maar een foto van een omgeving met veel frisse lucht.

Anders werken De verpleegafdelingen zijn niet alleen verbouwd. Er is ook een nieuwe manier van werken ingevoerd. Zo worden patiëntengegevens in het vernieuwde HagaZiekenhuis zoveel mogelijk digitaal opgeslagen zodat artsen, verpleegkundigen en andere zorgverleners op elke plaats in het ziekenhuis kunnen beschikken over de benodigde medische gegevens van een patiënt. Deze gegevens worden opgeslagen in het elektronisch patiëntendossier (EPD) of het elektronische verpleegkundig dossier (EVD). Op een speciale computer

op wieltjes rijden verpleegkundigen en artsen langs de verschillende patiëntenkamers zodat ze de gegevens samen met de patiënt kunnen invoeren waardoor fouten voorkomen worden.

Eigen apotheek Elke nieuwe verpleegafdeling beschikt op de eigen verdieping over een satellietapotheek. Hier worden de medicijnen voor patiënten bereid en klaar gezet. Vergissingen met medicijntoediening zijn hierdoor vrijwel uitgesloten.

Bijzonder renovatieproject Inmiddels zijn op de negende tot en met de vijftiende verdieping van het oude ziekenhuisgebouw nieuwe verpleegafdelingen ingericht voor onder andere oncologie, interne geneeskunde, longziekten, heelkunde, neurologie en maag-, darmen leverziekten. In augustus 2013 werd op de tweede verdieping het nieuwe Hartcentrum in gebruik genomen met een moderne hartbewaking, drie behandelkamers voor hartkatheterisatie waaronder dotterbehandelingen en een speciale zogenoemde cardiolounge waar patiënten zich kunnen voorbereiden op een ingreep of herstellen van een behandeling. In 2016 zal dit bijzondere renovatieproject zijn afgerond. •

27

ONcologie

“De mens bestaat op aarde dankzij de prostaat”

Nieuwe technieken voor tijdige behandeling prostaatkanker Prostaatkanker is de meest voorkomende vorm van kanker bij mannen. Een op de zes mannen krijgt ermee te maken. Dankzij de vooruitgang in technologie kunnen mannen met prostaatkanker steeds vaker in een vroeg stadium de diagnose krijgen en behandeld worden. Het HagaZiekenhuis heeft een nieuwe, vooruitstrevende techniek in huis om te onderzoeken of iemand prostaatkanker heeft.

28

“D

e prostaat is een kleine klier die zo groot is als een kastanje. Het is een belangrijk orgaan voor de voortplanting. Als je het filosofisch bekijkt, bestaat de mens op aarde dankzij de prostaat.” Hossain Roshani kan boeiend vertellen over zijn vak, de urologie. Diepzin nige beschouwingen gaat hij daarbij niet uit de weg. Roshani is een van de urologen in het HagaZiekenhuis die zich ontfermen over mannen met prostaatkanker. De prostaat is een klier die net onder de blaas van de man ligt. Door de prostaat loopt de plasbuis. Die vervoert urine vanuit de blaas en zaadcellen vanuit de testikels. In de prostaat wordt zaadvloeistof gemaakt. Bij


Tekst Els van Thiel

seksuele opwinding, als de man klaarkomt, wordt in de prostaat vocht bij de zaadcel len gevoegd. In die vloeistof zitten stoffen die als het ware een beschermende laag vormen rond de zaadcellen zodat deze de eicellen kunnen bereiken en bevruchten. De prostaat is een orgaan dat ook na de puberteit blijft groeien. Hierbij kunnen afwijkingen ontstaan. Bij prostaatkanker is er sprake van ongeremde groei van de klierbuisjescellen. Daardoor ontstaat er een verandering in het prostaatweefsel. Meestal zit zo’n gezwel aan de rand van de prostaat, soms in het prostaatweefsel rond de plasbuis.

Afwachten Prostaatkanker is vaak een langzaam groeiende kanker. Dikwijls hebben pa tiënten helemaal geen klachten, soms wat problemen met plassen. Er zijn verschil lende gradaties van kwaadaardigheid. Er zijn kleine, onschuldige tumoren en er zijn levensbedreigende tumoren. “Het is erg be langrijk om te weten hoe agressief de tumor is”, zegt Roshani. “Is het er een die naar verwachting op korte termijn tot problemen leidt? Zo’n tumor moet je scherper observe ren en eerder behandelen dan een minder kwaadaardig gezwel. Een onschuldiger tumor kun je soms beter goed in de gaten houden en je verder afwachtend opstellen.” Ook de leeftijd en de conditie van de patiënt spelen een rol bij de overwegingen wat de beste aanpak is. Dokter Roshani bespreekt dat uitvoerig met de patiënt. “Praten is een belangrijk onderdeel van mijn vak. Ik neem er de tijd voor om uit te leggen dat het soms echt beter is om niets te doen. Ik heb bijvoorbeeld een groep hoogbejaarde patiënten die al jaren onder controle zijn en met wie het heel goed gaat.”

Goed in beeld Om vast te stellen of iemand prostaatkan ker heeft, zijn er verschillende methoden. Bloedonderzoek kan uitsluitsel geven of het stofje PSA (Prostaat Specifiek Antigeen) in verhoogde mate aanwezig is in het bloed. Al betekent dat niet altijd dat de patiënt prostaatkanker heeft. De uroloog voelt bij een lichamelijk onderzoek de prostaat met de hand. Ook een biopsie, waarbij de uroloog een klein stukje weefsel neemt, is een mogelijkheid. Het HagaZiekenhuis biedt een nieuwe onderzoeksmethode aan: de MRI-techniek


(Magnetische Resonantie Imagining). Het is een techniek om afbeeldingen van het lichaam te maken met een zeer sterke mag neet en radiogolven. Met MRI kunnen de prostaat en de eventuele tumor heel goed in beeld worden gebracht. “Wij weten dat van de zestigplussers ruim 70 procent vroeg of laat prostaatkanker krijgt, als je nauw keurig onderzoek verricht. We weten echter niet hoeveel van die mensen in hun leven daarmee in de problemen zullen komen. MRI helpt ons bij de diagnostiek.” Het is ook een goed hulpmiddel, zegt Roshani, om zo gericht en nauwkeurig mogelijk een biopsie te doen, een stukje weefsel te nemen voor onderzoek. En om een goede behandelings strategie uit te zetten.

Kosten besparen Het HagaZiekenhuis is het tweede zieken huis in Nederland dat de nieuwe MRI-tech niek inclusief de bioptie aanbiedt. Roshani vindt het een belangrijke aanwinst. “In de eerste plaats voor de patiënt: met behulp van MRI kun je mensen snel opheldering geven en ze lichamelijk ongemak besparen. In de tweede plaats is het vanuit weten schappelijk oogpunt van belang om zo veel mogelijk over de ziekte te weten te komen. In de derde plaats kan het kosten besparen, want het MRI-onderzoek verstrekt meer en betere informatie zodat we bepaalde complicaties kunnen voorkomen. En tot slot: het HagaZiekenhuis behoort tot de betere ziekenhuizen en we doen er alles aan om die positie te handhaven.” Roshani doet wetenschappelijk onderzoek naar de nieuwe techniek: “Het MRIonderzoek geeft veel informatie, maar er is wereldwijd nog niet veel ervaring mee op gedaan. Het is een proces in ontwikkeling.” Roshani is binnen zijn vak ook actief op an dere gebieden. “Het is in alle opzichten een leuk en dankbaar beroep”, zegt de uroloog. “Nierstenen of stenen in de urineleider kunnen zware pijnen veroorzaken. Die kun je vaak vrij snel terugbrengen naar een aan vaardbaar niveau. Tot grote opluchting van patiënten.” Lachend: “Dan vinden mensen je een superdokter!”

Beeld Studio Oostrum, Shutterstock

EBUS- longonderzoek in HagaZiekenhuis De afdeling Longziekten van het HagaZiekenhuis biedt een geavanceerde en nauwkeurige onderzoeksmethode aan: het EBUS-onderzoek (EndoBronchial Ultrasound). Het doel van het EBUS-onderzoek is om met behulp van onhoorbare geluidsgolven de lymfeklieren in het gebied rond de grote luchtwegen zichtbaar te maken en met een dunne naald aan te prikken. Het is een veilige en betrouwbare methode om een diagnose te stellen of, als er al een diagnose is, te bekijken in hoeverre de ziekte zich heeft uitgebreid. Het EBUS-onderzoek is vrijwel altijd pijnloos omdat de patiënt een ‘roesje’ krijgt.

Fijnstof mogelijke oorzaak van longkanker Zelfs een geringe hoeveelheid luchtvervuiling door fijnstof vergroot de kans op longkanker. Dat komt naar voren uit een omvangrijke Europese studie. Wetenschappers volgden bijna 13 jaar 300.000 mensen op 17 verschillende plaatsen in Europa. Op die plaatsen werd ook de hoeveelheid fijnstof bijgehouden. Het bleek dat zelfs lage concentraties fijnstof het aantal gevallen van longkanker verhoogden met 20 procent. Fijnstof is de verzamelnaam voor zeer kleine zwevende stofdeeltjes. Die komen vooral door uitlaatgassen en bandenslijtage in de lucht terecht, maar bijvoorbeeld ook door barbecuen en houtvuurtjes. “Niet alle rokers krijgen kanker”, zegt milieu-epidemioloog Gerard Hoek van Universiteit Utrecht, die bij het onderzoek betrokken was. “Het zou daarom goed kunnen dat fijnstof voor sommige rokers net de druppel is waardoor ze wel kanker krijgen.”

29

Gastvrijheid

Meer persoonlijke zorg en aandacht met Planetree

De patiënt is het middelpunt Het HagaZiekenhuis streeft naar de best mogelijke zorg voor de patiënt in een prettige en veilige omgeving. Zorg zoals je die zou geven aan je meest dierbaren.

‘Waar mogelijk maakt de patiënt zijn eigen keuzes. Het gaat immers om zijn eigen genezingsproces’

30

H

et ziekenhuis omarmt hiermee de gedachte van Planetree: een manier van zorg met de patiënt in het middelpunt. Dat gaat niet van vandaag op morgen, want het is een veelomvattend en langdurig veranderingsproces. Maar wie goed kijkt en luistert, ziet de tekenen. De gedachte van Planetree (plataan) is in 1978 ontstaan toen Angelica Thieriot met gemengde gevoelens thuiskwam na een ziekenhuisopname. Aan de ene kant was deze Amerikaanse onder de indruk van alle moderne techniek in het ziekenhuis. Aan de andere kant zou ze niet gauw vergeten hoe eenzaam ze zich had gevoeld door gebrek aan persoonlijke zorg en aandacht. Toen Angelica met anderen hierover sprak, ontdekte ze dat veel mensen dezelfde ervaring hadden. Dat inspireerde haar tot de Planetree-gedachte. Het ziekenhuis zou een plek moeten zijn, zo vond ze, waar patiënten zich welkom en veilig voelen, waar aandacht is voor lichaam en geest en waar patiënten goede informatie krijgen zodat ze een actieve inbreng kunnen hebben. Want dat is de rode draad in de Planetree-gedachte: waar het mogelijk is, maakt de patiënt zijn eigen keuzes. Het gaat immers om zijn eigen genezingsproces.

In 1989 gingen de eerste ziekenhuizen de visie van Planetree toepassen. Nu wordt die wereldwijd gedeeld en krijgt Planetree vorm in vele vooruitstrevende ziekenhuizen. Het HagaZiekenhuis was een van de eerste ziekenhuizen in Nederland die het Planetree-concept omarmde.

Goed luisteren Andrea van den Berg van het HagaZiekenhuis beweegt haar rechterhand eerst naar haar hart en dan naar haar hoofd. Planetree is een kwestie van gevoel en verstand, zegt ze. Onder haar leiding krijgt de Planetreevisie gestalte in vele zichtbare en onzichtbare toepassingen door het hele ziekenhuis. “Hoe kun je in een grote, ingewikkelde organisatie als een ziekenhuis de menselijke maat bewaren? Bijvoorbeeld door te zorgen voor een goede bewegwijzering zodat patiënten en bezoekers niet verloren lopen. En door met kleuren, verlichting, planten en natuurlijke materialen een omgeving te scheppen waarin mensen zich meer op hun gemak voelen. Ziet onze nieuwe hal er niet veel aangenamer uit dan de oude?” Maar Planetree heeft niet alleen betrekking op tastbare zaken. Het gaat ook over de


Tekst Els van Thiel


Beter van Kunst Ziek zijn, dat overkomt je. Met alle narigheid van dien. Een ziekenhuisopname, bijvoorbeeld. Hoe ga je in die vreemde wereld om met je zorgen en angst? En hoe krijg je in dat ziekenhuisbed weer wat zelfvertrouwen? Het antwoord is: kunst. Misschien geen kunst met een grote K, maar toch kunst.

ziekenhuisorganisatie zelf, die moet net zo goed ‘gezond’ zijn. Want medewerkers die zich prettig voelen, zijn betere zorgverleners. Maar wat nog wezenlijker is in Planetree zijn onzichtbare zaken als aandacht voor de patiënt, goed luisteren en de juiste vragen stellen. Een respectvolle en vriendelijke omgang met de patiënt.

‘Een liefdevolle, menselijke aanpak van de zorg’ Keuzeproces Vraagt dat niet om een cultuurverandering? “Eigenlijk niet. Want als je zorgverleners vraagt waarom ze voor hun beroep hebben gekozen, zegt 99 procent dat ze graag mensen willen helpen. En zo goed mogelijk. Je maakt patiënten mee in een kwetsbare tijd en ze zijn vaak geëmotioneerd. Dan wil je optimaal helpen met het maken van de juiste afwegingen en keuzes. Planetree ziet artsen als coaches die de patiënt bekwaam door een keuzeproces loodsen en ze daarbij de nodige informatie en adviezen geven. De patiënt weet het beste wat hij mankeert en waar hij behoefte aan heeft. Als de dokter en de verpleegkundige goed luisteren, kunnen ze daar heel veel uit opmaken.” De onzichtbare verbeteringen kosten misschien meer tijd dan de zichtbare. Van


Wie met pen, kwast of borduurnaald vormgeeft aan wat in hem omgaat, krijgt vanzelf het gevoel als mens wat te betekenen – ook in pyjama en op pantoffels. In vogelvlucht is dit de filosofie van het project Beter van Kunst dat in 2013 is gestart in het HagaZiekenhuis. In de wandelgangen heet het ook wel ‘de kunstkar’ en het is een samenwerkingsproject tussen het ziekenhuis en het Koorenhuis, centrum voor kunst- en cultuureducatie in Den Haag. Die kar – eigenlijk zijn het verschillende karren – met materialen om te tekenen, muziek te maken, schilderen, borduren of schrijven rijdt op gezette tijden door het HagaZiekenhuis. Voor tieners is er zelfs een speciale kar met benodigdheden om sites te bouwen, blogs op te zetten en stop motion filmpjes te maken. Professionele kunstdocenten verleiden patiënten om met de materialen aan de slag te gaan of om hobby’s weer op te pakken. Dina May van Leeuwen is de drijvende kracht achter Beter van Kunst. “Activiteiten bieden troost en afleiding. Dat is prima, maar wij willen ons project toch naar een hoger plan tillen door mensen als het ware uit te dagen. Laat maar zien wat in je leeft. Noem het met een mooi woord kunsteducatie.”

Percussie-eitjes Soms moeten de docenten van het Koorenhuis over behoorlijk wat overredingskracht beschikken. Een dialysepatiënt die van oorsprong architect was, had beroepshalve zijn hele leven getekend, maar pas na lang aandringen pakte hij het potlood weer op. Nu tekent hij weer met graagte en heeft hij zelfs zijn werk geëxposeerd in het HagaZiekenhuis. “Ik heb mijn man weer terug”, zegt zijn vrouw. Ook was er een patiënte die haar hele leven met passie voor haar gezin had gezorgd en zichzelf daarbij wegcijferde. Ze liet haar man in twee gedichten, die ze samen met de schrijfdocente maakte, weten dat ze voortaan beter voor zichzelf zou zorgen. Het heeft niet meer zo mogen zijn. Maar de familie was zó geroerd door de tekst dat ze een van die twee gedichten op de rouwkaart zette. En wat te denken van de patiënt op Heelkunde, van beroep chauffeur, die de verpleging aangenaam verrast als hij de percussie-eitjes oppakt en het gitaarspel van de docent begeleidt, ondanks dat hij een arm niet goed kan gebruiken. Hij drumt al zijn hele leven en is dol op jazzmuziek. “Mensen fleuren op”, zegt Van Leeuwen. “Dat heeft niet alleen een positief effect op de patiënt, maar ook op de naasten en de verpleegkundigen. Zo past Beter van Kunst naadloos in Planetree.” Het project Kunstkar is mede mogelijk gemaakt door Cultuurparticipatie, Fonds 1818 en Fonds Madurodam.

den Berg wijst in het ziekenhuis tientallen verbeteringen aan die de geest van Planetree ademen. En met de voortschrijdende nieuwbouw komen er meer. Neem de nieuwe open teamposten. “Als je op een afdeling komt, zie je meteen iemand zitten aan wie je iets kunt vragen.” Het hoeft allemaal niet groots, meeslepend of duur te zijn. “Vriendelijkheid kost niets! Op bescheiden wijze besteden wij bijvoorbeeld aandacht aan de feestdagen van de belangrijkste geloofsrichtingen in onze regio, al is het maar met een

kopje muntthee. Patiënten kunnen op de nieuwe eenpersoonskamers de verwarming voor een deel zelf regelen. Heel prettig als je kouwelijk bent of het juist gauw warm hebt. Op diezelfde nieuwe eenpersoonskamers kan de bank omgetoverd worden tot een volwaardig bed. Zo kan een familielid of partner blijven logeren. Een uitkomst als je bijvoorbeeld angstig bent of een beetje in de war. “Kortom: een liefdevolle, menselijke aanpak van de zorg.” •

31

omslagartikel

De lopende band van onze spijsvertering Als op een lopende band gaat het voedsel door onze maag en darmen. Het wordt in onderdelen uit elkaar gehaald. Ons lichaam haalt eruit wat nodig is. Bacteriën helpen daarbij. Wat er overblijft, belandt in de WC. Hoe werkt dat precies en wat kan er misgaan? Laten we even meekijken. Van de ontbijttafel tot het toilet.

S

telt u zich even voor: een lekkere boterham. Met jam, bijvoorbeeld. Kijk er nog maar even goed naar. Straks is hij onherkenbaar veranderd. De boterham ligt op het ontbijtbord van Maartje. Maartje is een gezond meisje van een jaar of 13, dus

32

ze moet er nog van groeien. Ze neemt een hap van de boterham en begint te kauwen. Daardoor wordt de boterham fijngemalen tot een papje. Er komt speeksel bij. En daarin zitten enzymen. Enzymen zijn de werkpaarden van de spijsvertering. Het zijn stoffen die ons voedsel in heel kleine stukken breken. De enzymen in het speeksel breken zetmeel af. Brood bevat veel zetmeel. Als je zetmeel afbreekt, wordt het glucose. Dat is een soort suiker. Een bron van energie. Maartje slikt de hap door. Hij komt in de slokdarm terecht. Langzaam duwen de spieren van de slokdarm de hap naar beneden. Dat gaat in de rest van de darm met dezelfde golf van beweging. Boven de brok voedsel wordt de slokdarm dichtgeknepen. Eronder ontspant de slokdarm zich juist. Daardoor wordt de brok voedsel naar beneden geduwd. Deze golfbeweging heet met een mooi woord peristaltiek.


Tekst Pieter van Megchelen Beeld Pieter van Dam, Lekker Brood, Shutterstock

In de maag De hap brood met jam komt van de slokdarm in de maag. In de maag komt het eten samen met het maagsap. Het zoutzuur in het maagsap doodt bacteriën die we met ons voedsel binnenkrijgen. De spieren aan de buitenkant van de maag kneden bovendien de inhoud. Vanuit de maag gaat de boterham met jam in kleine porties geleidelijk de darm in. Daar worden de meeste stoffen opgenomen. Na de maag komt de 12-vingerige darm, het eerste deel van de dunne darm. Daar komen de enzymen uit de alvleesklier. Enzymen die eiwitten in Maartjes boterham afbreken. En enzymen om het zetmeel verder af te breken en vet te splitsen. Tegelijk met de sappen uit de alvleesklier komt ook de gal de darm in. Gal is een gelige vloeistof. Hij wordt gemaakt door de lever. Gal helpt om vet op te lossen, ongeveer zoals afwasmiddel. In de gal zitten ook afvalstoffen die met de ontlasting mee het lichaam verlaten. Terwijl Maartje op school zit, vervolgt de boterham met jam zijn reis door haar darmen. Veel voedingsstoffen worden opgenomen in de dunne darm. Allereerst maken de enzymen de grotere moleculen in de voeding nog kleiner. Zo klein dat ze door de wand van de darm het bloed in kunnen gaan. De wand van de darm heeft heel erg veel uitstulpingen. Het lijkt een beetje op een badstoffen handdoek. Door al die uitstulpingen ontstaat een erg groot oppervlak. In totaal heeft de darm van één mens een oppervlak van bijna twee voetbalvelden. Over dat hele oppervlak komt het voedsel in contact met bloedvaten. Zo kunnen voedingsstoffen gemakkelijk in het bloed terechtkomen.

De lever Vanuit de darm gaat het bloed allereerst langs de lever en wordt daar verwerkt en gezuiverd. De lever is een groot orgaan rechtsboven in de buik. Het is de chemische fabriek van het lichaam. De lever maakt heel veel stoffen aan, zoals de gal. Hij zorgt voor de verwerking van suiker en vet. En hij haalt gifstoffen uit ons bloed. Het is dus handig dat alles wat uit de darm komt, eerst langs de lever gaat. Dan kan de lever de nuttige stoffen direct gebruiken. En het gif kan gelijk onschadelijk worden gemaakt. Vanuit de lever brengt het bloed de voedingsstoffen naar de rest van het lichaam.

Maagzuur remmen: kan dat zomaar? Maagzuur is nuttig. Het beschermt ons tegen bacteriën. Maar het is ook gemeen spul. Een gezonde maag beschermt zich goed tegen het zuur dat hij maakt. Maar soms werkt die bescherming minder goed. Sommige geneesmiddelen tasten de beschermende laag aan. En de slokdarm kan helemaal niet goed tegen zuur. Als daar toch zuur terecht komt, doet dat pijn. Wanneer maagzuur een probleem wordt, zijn er gelukkig middelen om de productie van maagzuur te remmen. Deze maagzuurremmers zijn behoorlijk sterk. Veel sterker

dan bijvoorbeeld de bekende Rennies. Ze kunnen zelfs zorgen dat er helemaal geen maagzuur meer gemaakt wordt. Dat is overigens ongevaarlijk. Ons voedsel is immers behoorlijk schoon. Maagzuurremmers zijn de meest geslikte medicijnen. Vaak worden ze ook gebruikt door mensen met milde buikklachten die ze helemaal niet nodig hebben. Je kunt deze pillen tegenwoordig ook bij de drogist krijgen. Handig als je af en toe last hebt. Maar blijft ze niet te lang slikken. Als de klachten niet weggaan, is het altijd beter om even bij de dokter langs te gaan.

Mondholte Oorspeekselklier Mond Speekselklieren

Keelholte Slokdarm

Lever

Maag

Galblaas

Twaalfvingerige darm

Alvleesklier

Blinde darm

Dikke darm Dunne darm

Wormvormig aanhangsel van de blindedarm

Endeldarm Anus

>>> doorlezen op de volgende pagina


33

omslagartikel

vervolg van pagina 33

Ook in de dikke darm (zie ook de afbeelding) worden voedingsstoffen verzameld. Bovendien groeien hier veel bacteriën. Die maken nuttige producten, zoals vitamine K. Dat hebben we nodig voor onze bloedstolling. Er wonen onvoorstelbaar veel bacteriën in onze darmen. De wetenschap ontdekt steeds meer over deze bacteriën. Misschien zorgen zij er wel voor dat sommige mensen te dik worden. De dikke darm neemt vocht op uit de voedselbrij. Zonder dikke darm zouden we voortdurend zeer dunne ontlasting hebben. Je kunt dat goed merken als de dikke darm minder goed werkt. Bijvoorbeeld tijdens een buikgriep. Dan hebben we ineens veel meer ontlasting. En hij is ook heel dun: diarree. Het laatste stuk van de dikke darm heet de endeldarm. Die is vaak wat wijder. Daar wordt de ontlasting opgeslagen. Wanneer de endeldarm gevuld is, gaat er een signaal naar de hersenen. Dan krijgen we aandrang om naar de WC te gaan. Het ontbijt heeft zijn eindbestemming bereikt. Laten we Maartje dus maar wat privacy gunnen. •

Hypnose bij spastische darm Een van de meest voorkomende oorzaken van buikklachten is een spastische darm. De patiënt heeft dan last van buikkrampen, buikpijn en problemen met de ontlasting. Soms is dat diarree. Soms juist verstopping. In de darm zelf worden er geen ontstekingen aangetroffen. De klachten kunnen zeer hevig zijn. De wisselwerking tussen de hersenen en de darm speelt hierin zeker een rol. Hoe dit precies werkt, wordt nog steeds onderzocht. Patiënten met een moeilijk te behandelen spastische darm kunnen tegenwoordig op een bijzondere manier worden behandeld. Zij krijgen behandeling met een lichte vorm van hypnose (hypnotherapie). In diepe ontspanning leren zij dan hoe zij hun lichamelijke klachten anders kunnen ervaren. Het is wetenschappelijk bewezen dat hypnotherapie kan helpen bij spastische darm.

34

Luie darmen veel voorkomend probleem “Obstipatie komt veel voor”, zegt Rob Slangen, maag-, darmen leverarts in het HagaZiekenhuis. “En het kan echt een vervelend probleem zijn voor patiënten.” Obstipatie of verstopping betekent dat de ontlasting lang op zich laat wachten. Vaak komt dat doordat de darm ‘lui’ is. De ontlasting blijft dan te lang in de darm en wordt te hard. Daardoor wordt het poepen nog moeilijker. Veel laxeermiddelen en huismiddeltjes zoals pruimen en zemelen zorgen dat er meer vocht in de ontlasting blijft. Zij geven de darm ook meer te doen. Dat kan helpen tegen de luiheid van de darm. Sterkere laxeermiddelen prikkelen de darm. Slangen: “Dat werkt een tijdje. Maar op den duur raakt de darm uitgeput en dan komt de verstopping terug. Er is nu een nieuw geneesmiddel dat -in ieder geval voor vrouwen- vaak goed werkt. Eén pilletje in de ochtend zorgt ervoor dat je weer dagelijks ontlasting krijgt. Er is alleen een probleem: het wordt nog niet vergoed door de ziektekostenverzekeraar. Mensen moeten zelf zo’n 75 euro per maand betalen.”

Bekkenbodemcentrum Obstipatie bij vrouwen kan ook komen door problemen in de bekkenbodem. Onderin de buik zit niet alleen de endeldarm, maar ook de baarmoeder en de blaas. Die rusten op spieren: de bekkenbodem. Door zwangerschap en bevalling kunnen vrouwen last krijgen van problemen aan de bekkenbodem: obstipatie, ongewenst urineverlies of pijnklachten. Speciaal voor vrouwen met zulke problemen heeft het HagaZiekenhuis een bekkenbodemcentrum. Daarin werken artsen van de afdelingen gynaecologie, urologie, heelkunde en maag- darm- en leverziekten samen. In het team zit ook een fysiotherapeut die gespecialiseerd is in bekkenbodemproblemen. Slangen: “Gezamenlijk kijken we wat we voor elke patiënt kunnen doen. Soms kan een operatie de bekkenbodem versterken. Maar vaak kan ook met oefeningen veel worden bereikt.”

‘Kijk eens achterom op de WC’ Praten over poep is natuurlijk een beetje raar. Maar wist u dat ontlasting allerlei kleuren kan hebben? Dat komt door wat we eten. En soms ook door ziekten. Af en toe kijken naar de poep is dus zo gek nog niet. Als de ontlasting er helemaal anders uitziet dan normaal, is dat een goede reden om naar de dokter te gaan. Normale ontlasting is lichtbruin tot donkerbruin. Die kleur komt van afvalstoffen in de gal. Die worden in de darm omgezet in die bruine kleurstof. Kleurloze ontlasting die een beetje aan de pot plakt (‘stopverf’)? Dat betekent dat de gal niet normaal in de darm stroomt. Dunne ontlasting die helemaal zwart is (als teer) en wat zoetig ruikt bevat waarschijnlijk bloed. Maar ook sommige geneesmiddelen zoals ijzerpillen kleuren de ontlasting zwart. Rood bloed in de ontlasting kan wijzen op een ziekte of op een bloedende aambei. En rode ontlasting kan natuurlijk ook komen van het eten van bieten.

mei-juni 2012 • LIJFMAGAZINE

Kanker vroeg herkennen “Kanker moet je zo vroeg mogelijk aanpakken”, zegt maag-, darmen leverarts Rob Slangen van het HagaZiekenhuis. “Als de tumor nog klein is, heb je de beste kans op genezing. Bij darmkanker in een vroeg stadium kan de chirurg de meeste patiënten helemaal genezen.”

Ziek van eten? Sommige mensen kunnen slecht tegen bepaalde soorten voeding. Ze worden ziek als zij dat eten. Dat heet overgevoeligheid of allergie. Je kunt overgevoelig zijn voor allerlei voedingsmiddelen: melkproducten, pinda’s, vruchten, granen. Overgevoeligheid voor eiwitten in tarwe komt veel voor. Die eiwitten heten gluten. Glutenovergevoeligheid noemt men ook wel coeliakie (je zegt “seuliakíe”). Dit is een lastige ziekte, omdat heel veel voedselproducten gluten bevatten. Tarwe zit natuurlijk in brood. Maar het zit ook in veel soepen en sauzen. Het is een hele zoektocht om voeding te vinden zonder gluten. Als een patiënt toch gluten eet, raakt de dunne darm ontstoken. Je krijgt dan o.a. buikpijn en/of diarree en kan tekorten aan bepaalde voedingsstoffen (bv. ijzer) en vitamines ontwikkelen. Kinderen met glutenovergevoeligheid zijn vaak heel mager. Hun darmen nemen niet genoeg voedsel op. In het HagaZiekenhuis zijn er specialisten en diëtisten die gespecialiseerd zijn in voedselallergie. De diëtiste kan helpen om een dieet samen te stellen waar de patiënt niet ziek van wordt. Soms is nog niet helemaal duidelijk wat de oorzaak is. Dan wordt dat samen met de maag-, darmen leverartsen eerst uitgezocht.

LIJFMAGAZINE • mei-juni 2012

Het bevolkingsonderzoek darmkanker is bedoeld om de ziekte vroeg op te sporen. Ook het HagaZiekenhuis doet mee. Volgend jaar verstuurt het rijksinstituut voor volksgezondheid en milieu (RIVM) de eerste uitnodigingen. In de komende jaren krijgen alle mannen en vrouwen tussen de 55 en 75 jaar zo’n brief. Zij worden uitgenodigd om een beetje ontlasting op te sturen. Als daar bloed in zit, moeten zij in het ziekenhuis onderzocht worden. Bloed in de ontlasting kan wijzen op kanker. Het RIVM bepaalt, welk ziekenhuis het onderzoek uitvoert. Het onderzoek heet een coloscopie. De arts brengt via de anus een kijkslang in de darm en bekijkt de hele dikke darm. Als er darmpoliepen gevonden worden, haalt de arts deze weg. Darmpoliepen zijn gezwellen. Er kan kanker in zitten. De poliepen worden in het laboratorium onderzocht. Als er darmkanker wordt gevonden, krijgt de patient snel de beste behandeling. Vroegtijdige behandeling is ook bij andere vormen van kanker belangrijk. Bij slokdarmkanker bijvoorbeeld. Vroege vormen van slokdarmkanker kunnen endoscopisch worden opgespoord en ook behandeld. Zo kunnen grote operaties voorkomen worden. Slangen: “Mijn collega Houben is een van de weinige artsen in Nederland die dat doet. Via een buisje door de mond, een endoscoop, komt hij bij de tumor onderin de slokdarm. Met een apparaatje aan de endoscoop haalt hij die tumor weg. Daarna wordt het afwijkende slijmvlies eromheen behandeld met warmte. De slokdarm kan zo helemaal genezen.”

Ontstekingen in de darm zijn steeds beter te behandelen Ongeveer 35.000 mensen in Nederland hebben een chronische darmontsteking. Zij hebben regelmatig last van ernstige diarree, krampen en vermoeidheid. De darm raakt aangetast en vroeger moest de chirurg vaak stukken darm verwijderen. De twee meest voorkomende vormen van darmontsteking zijn de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. De oorzaak van deze ziekten is nog niet goed bekend. In het HagaZiekenhuis worden meer dan 1.000 patiënten met chronische darmontsteking behandeld. Rob Slangen van de afdeling maag-, darmen leverziekten: “We kunnen die chronische darmontsteking nog steeds niet helemaal genezen. Maar gelukkig zijn er wel steeds betere middelen om die ontsteking rustig te krijgen en te houden. Vroeger werkten we veel met middelen als prednison. Die hebben echter veel bijwerkingen. Nieuwe geneesmiddelen kunnen de ontsteking gerichter en effectiever aanpakken en met minder ernstige bijwerkingen. En nog steeds wordt er wetenschappelijk onderzoek verricht naar de precieze oorzaken van deze ziekten. Er komen steeds weer betere medicijnen beschikbaar. Misschien kunnen we darmontstekingen ooit wel genezen. Dat zou mooi zijn. Want het zijn ernstige ziekten die veel beperkingen veroorzaken.”

35

voeding

Biologische markt De Boerenmarkt op de Hofplaats is een kleine, gezellige markt met 21 kramen. Alle producten die hier op woensdag worden verkocht, zijn biologisch of ecologisch. Bijzonder is dat achter de kramen vaak degenen staan die bij de productie van het voedsel zijn betrokken. Behalve groente en fruit kunt u ook biologisch vlees, kazen, meelsoorten en paddenstoelen kopen.

Simon de Vogel Simon de Vogel is een specialiteitenwinkel die 32 jaar geleden op de Haagse Frederik Hendriklaan is begonnen als een kaaswinkel en is uitgegroeid een van de betere traiteurs van ons land. In de open keuken zijn de koks dagelijks bezig met de productie van vele huisgemaakte specialiteiten. Simon de Vogel Traiteur richt zich op mensen die meer willen dan iets uit de supermarkt en die gaan voor de restaurantbeleving thuis.

Italy

Foodtocht in Den Haag De verkoop van biologische en duurzaam geproduceerde voedselproducten zit sterk in de lift. Steeds meer mensen zijn bereid om meer geld uit te geven aan voedsel dat biologisch en duurzaam geproduceerd is en in de regel ook beter smaakt. Logisch natuurlijk dat deze producten in de gewone supermarkten aan schapruimte winnen. Maar op het gebied van duurzaam en lekker voedsel zijn in Den Haag voldoende winkels en bedrijven te vinden. Een kleine greep uit het ruime aanbod.

E

koPlaza en Marqt zijn als biologische supermarkten grote wegbereiders voor een groter aanbod aan biologisch voedsel. EkoPlaza telt inmiddels 63 filialen in Nederland. In Den Haag vindt u EkoPlaza aan de Grote Marktstraat 177, Kerkplein 6a, Theresiastraat 292 en Weimarstraat 153-155. Een vergelijkbare supermarkt is Marqt aan de Hofweg 11. Het is geen echte biowinkel maar

36

verkoopt wel veel biologische en duurzaam geproduceerde producten. GAIA BD aan de Aert van der Goesstrtaat 35-37 is een echte biodynamische natuurvoedingswinkel. Bij binnenkomst word je niet gelijk geïnspireerd, want de winkel heeft namelijk een beetje het oude imago van ‘geitenwollensokken’, maar een rondgang langs de schappen maakt dat je niet zonder spullen in je mandje de winkel weer uitloopt.

Al meer dan 35 jaar is Italy aan de Piet Heinstraat 20 een begrip in Den Haag en ver daarbuiten. Dit familiebedrijf vindt zijn oorsprong in 1930 toen Francesco Cristofoli zijn importbedrijf begon om zijn landgenoten te voorzien van hun dagelijkse producten zoals pasta, wijn en Parmezaanse kaas. Fiorella Cristofoli is in de voetsporen van haar vader en grootvader getreden en zet de familietraditie voort met hetzelfde gevoel voor kwaliteit en vakmanschap. Een winkel vol authentieke Italiaanse producten en natuurlijk ook heerlijke Italiaanse gerechten, in eigen keuken bereid volgens traditioneel recept.

Il Tartufo Delft Il Tartufo aan de Minderbroersbroerstraat 2 in het historische centrum van Delft is een bijzondere Italiaanse delicatessenwinkel. Sinds november 2000 promoten Fabio en Angela Cappellano hier het ware Italië. Iedere week wordt de winkel rechtstreeks bevoorraad met verse specialiteiten van ambachtelijke bedrijven uit alle streken van Italië. Met een assortiment van meer dan 500 artikelen is Il Tartufo al jaren een van de grootste Italiaanse delicatessenwinkels van Nederland.


Tekst Pieter van Dam Beeld PR

met biologische ingrediënten zijn gewoon te mooi om op te eten! Koek en Chocolade is echt een adres voor de fijnproevers. Naast bonbons en brokken chocolade koop je er ook verse koekjes .

Restaurants

Dungelmann Slagerij Wie Dungelmann zegt, heeft het niet zomaar over een slagerij, maar over een culinair begrip in Den Haag. Bij Dungelman kunt u niet alleen terecht voor fijne vleeswaren en topkwaliteit vlees, maar ook voor luxe belegde broodjes en heerlijke huisgemaakte maaltijden. Bovendien is Dungelmann bij jong en oud en van minister tot stratenmaker beroemd om twee oer-Hollandse lekkernijen: het balletje gehakt en de kroket. De ruime keuze uit nationaal en internationaal kwaliteitsvlees is wat Dungelmann onderscheidt van vele andere slagers. En ook in haar vleeswaren toont zij zich een ware wereldreiziger. Van prachtige Italiaanse hammen, de enige echte Duitse berliner tot aan heerlijke huisgebraden Hollandse rosbief en entrecote.

Meer slagerijen Maar er zijn meer ambachtelijke slagerijen te vinden in Den Haag. Ruud de Ruijter aan de A. van der Goesstraat 34 bijvoorbeeld, de eerste biologische keurslager van Nederland. De slagerij is bekroond met het keurmerk van Skal, dat staat voor een streng toezcht op de productie en verkoop van biologische producten, waardoor u verzekerd bent van een veilig, diervriendelijk, gezond en vooral lekker stukje vlees. Een ander mooi adres voor eerlijk vlees en een heerlijke maaltijd is het kleine ouderwetse familiebedrijf Boucherie Eugene aan de Weissenbruchstraat 66.(www.eugeneboucherie.nl). Slagerij René Timmers aan de Fahrenheitstraat 502 behoort tot hetzelfde rijtje slage-


rijen. Het verkoopt uitsluitend scharrelvlees en wordt onder andere speciaal bezocht voor zijn mooie Parmaham, Italiaanse rookvlees, gebraden ribeyerollade en salami met olijven. Scharrelslagerij ‘t Oude Ambacht aan de Reinkenstraat 10 (een straat vol leuke en lekkere winkels) heeft een duidelijk internationaal karakter met prachtig vlees uit de Franse Limousin, Spanje, Italië en Engeland. Verder vind je in de winkel producten van toprestaurant De Librije uit Zwolle. Offers & Offers is een familiebedrijf dat al 35 jaar bestaat en wordt geleid door John Vink en zijn vrouw. Het bedrijf is vermaard om zijn slagersworst. Vlees van het Spaanse Iberico-varken is ook een omweg waard. Een heerlijk doorregen stukje vlees dat echt anders smaakt dan het Nederlandse varkensvlees: sappiger en veel meer smaak. (www.offersenoffers.nl)

Lekker brood Ad Overgaag opende in 2012 Lekker Brood, de eerste honderd procent biologische bakkerij in de residentiestad. Inmiddels heeft Lekker Brood klanten die van heinde en verre komen. Ads missie, ‘het bakken van omfietsbrood’, lijkt dus te slagen. Lekker Brood heeft twee vestigingen in Den Haag, één op de Herengracht 16 en één in de Piet Heinstraat 92A.

Baklust is vier jaar geleden aan Veenkade 19 begonnen als eerste volledig biologische en vegetarische lunchroom in Den Haag. Je kunt hier genieten van een lekker ontbijt of lunch, eerlijke koffie, eigen desem-speltbrood en een ruime keuze aan huisgemaakte taarten. Ook is er veel keuze voor mensen die graag glutenvrij of veganistisch willen eten. Een andere aanrader op restaurantgebied is Restaurant Logisch aan de Maliestraat 9. Logisch laat zien dat biologisch uit eten gaan heel hip en betaalbaar kan zijn, waardoor het lovende kritieken in de gidsen oogst. De menukaart wordt ieder seizoen aangepast zodat er met lokale seizoensproducten gewerkt kan worden. Restaurant Fouquet aan de Javastraat 31 is zeker ook een bezoek waard. Hier wordt gekookt met de mooiste producten van markt en seizoen. Buiten de stad is een bezoek aan biologisch restaurant de Herdershof in Schipluiden zeker aan te raden. Het serveert maaltijden die gemaakt zijn met respect voor de natuur. Dat kan biologisch zijn en/of afkomstig uit de streek, eigen tuin en eigen stal. Herdershof is gelegen op Op Hodenpijl, een Bourgondische buitenplaats aan de Rijksstraatweg 20-22 in Schipluiden met een restaurant en herberg. Als u toch in Schipluiden bent breng dan ook een bezoek aan de kaas- en zuivelboerderij van John en Nely van Winden aan de Gaagweg 36. Hier kunt u op dinsdag, vrijdag en zaterdag terecht voor ambachtelijk gemaakte boerenkaas en verse boerenzuivel. •

Koek en chocolade Koek en Chocolade aan de Frederikstraat 13 in Den Haag zou bijna verboden moeten zijn voor liefhebbers van chocolade. Waarom? De schitterende huisgemaakte chocoladecreaties van Anne-Claire Vermeer

37

HAGANIEUWS

Voorlichting op maat

Ziekenhuisleven in indringende beelden Studio Oostrum maakt een fotoboek over het HagaZiekenhuis. De komende jaren zijn vier fotografen van Studio Oostrum maandelijks in het ziekenhuis aanwezig om het alledaagse en bijzondere ziekenhuisleven vast te leggen. Hans Oostrum is een oude bekende: hij fotografeert al ruim twintig jaar voor het HagaZiekenhuis en werkte voor die tijd als verpleegkundige in het Juliana Kinderziekenhuis. Vanuit die gecombineerde achtergrond

maakte hij In 1994 al een indringend fotoboek over het Juliana Kinderziekenhuis. Dat boek krijgt nu een vervolg met een fotoboek over het dagelijks leven in het gehele HagaZiekenhuis. Een fotoboek over de interactie tussen zorgverleners en patiënten in een snel veranderende ziekenhuisomgeving waarin bepaalde aspecten toch hetzelfde blijven, zoals de emotionele intensiteit waarmee ziek zijn ingrijpt op het leven van een patiënt. Het fotoboek verschijnt in 2015 als de nieuwbouw van het HagaZiekenhuis voltooid is.

Het HagaZiekenhuis hecht een groot belang aan goede voorlichting aan patiënten, zodat zij volledig geïnformeerd zijn over alle aspecten van een behandeling in het ziekenhuis. Voor patiënten met kanker en patiënten die een orthopedische ingreep moeten ondergaan is een speciale behandelwijzer ontwikkeld. De behandelwijzer biedt niet alleen informatie over de medische ingreep maar ook over de voorbereiding op de behandeling en de nazorg na ontslag uit het ziekenhuis. De behandelwijzer is een losbladig boekje zodat de informatie volledig afgestemd kan worden op de specifieke aandoening van de patiënt. Het geeft een overzicht van de gehele behandelroute van de patiënt in het ziekenhuis zodat voorlichting op maat geboden kan worden.

VeinViewer maakt bloedvaten goed zichtbaar Het Juliana Kinderziekenhuis gebruikt sinds kort bij kinderen de VeinViewer, een nieuw apparaat dat bloedprikken en het aanleggen van een infuus een stuk makkelijker maakt. Kinderarts Alfred van Meurs is blij dat de stichting Vrienden van het Juliana Kinderziekenhuis de aanschaf mogelijk heeft gemaakt. “Het gaat om een kindvriendelijk, maar wel duur apparaat, dat een duidelijk beeld geeft waar de bloedvaten lopen. Het is een computer met een projector die gebruik maakt van bijna-infrarood licht dat op de hand wordt geschenen. Dit licht wordt geabsorbeerd door de hemoglobine, het eiwit dat bloed zijn rode kleur geeft. Hierdoor worden de bloedvaten van de patiënt goed zichtbaar. De arts of de verpleegkundige ziet meteen welke vaten geschikt zijn om aan te prikken en welke niet. Zelfs bloedvaten die voorheen nooit zichtbaar of voelbaar waren, worden nu inzichtelijk. Deze techniek is ongevaarlijk voor de patiënt en het is eenvoudig toe te passen.” Het Juliana Kinderziekenhuis gebruikt het apparaat vooral bij kinderen waarbij de bloedvaten moeilijker te vinden zijn. Alfred van Meurs: “Lang zoeken naar een geschikt bloedvat zorgt voor

38

verhoogde stress bij het kind en zijn familie. Voor hen is het apparaat een uitkomst. Veelvuldig prikken wordt vermeden en het prikken gaat sneller. Daardoor wordt het als minder pijnlijk ervaren. Zo wordt angst bij kinderen en hun ouders gereduceerd en het comfort voor de patiënt aanzienlijk verbeterd.”



HagaZiekenhuis krijgt roze lintje voor borstkankerzorg Borstkankervereniging Nederland (BVN) heeft ook in 2013 weer het roze lintje voor goede borstkankerzorg toegekend aan het HagaZiekenhuis. Hiermee voldoet het behandelteam van het ziekenhuis aan de aangescherpte kwaliteitscriteria die zijn opgesteld en beoordeeld door BVN. In totaal zijn door BVN 12 criteria benoemd die gaan over patiëntgerichte borstkankerzorg. De toekenning van het lintje is gebaseerd op het behalen van minimaal 10 van de 12 criteria. Die criteria zijn onder andere het aantal geopereerde en behandelde patiënten, de wachttijd voor de diagnose en behandeling en de psychosociale begeleiding. De mammazorg van het HagaZiekenhuis behoort wat betreft het aantal behandelde patiënten tot de grootste in Nederland. Patiënten kunnen voor diagnostiek binnen enkele dagen terecht en worden gemiddeld al binnen drie weken behandeld.

Spiekboekje in de prijzen Cystic Fibrosis (CF) of taaislijmziekte is een ernstige, erfelijke en helaas ongeneeslijke ziekte waarbij slijm dat op diverse plaatsen in het lichaam wordt afgescheiden abnormaal taai is en het functioneren van organen zoals de longen ernstig aantast. De levensverwachting van CF-patiënten is dan ook vrij laag. De ziekte vormt een enorme belasting voor kinderen die wel twintig medicijnen per dag moeten slikken om de ontwikkeling van de ziekte af te remmen. Het CF-team van het HagaZiekenhuis heeft voor kinderen een speciaal spiekboekje ontwikkeld dat hen helpt bij het gebruik van deze medicijnen. Met foto’s en stickers wordt in het boekje op een speelse wijze aangegeven waarvoor de medicijnen dienen en hoe ze ingenomen moeten worden. De inhoud van het boekje is afgestemd op de leeftijd van de patiëntjes en wordt iedere keer geactualiseerd bij een nieuw bezoek aan het ziekenhuis. Het spiekboekje werd door drie ziekenhuizen recent beloond met een innovatieprijs . Voor de oudere kinderen in de puberleeftijd wordt momenteel gewerkt aan een speciale app voor de smartphone.

Samen werken aan betere zorg

Maaltijd op maat voor kinderen Lekker eten zien, ruiken en bestellen. Dat is het idee achter de buffetwagens waarmee een kok en een voedingsassistent dagelijks langs komen bij de patiëntjes in het Juliana Kinderziekenhuis. Het is nu nog een proef maar de eerste reacties van kinderen en ouders zijn zeer positief. Ze kunnen de maaltijd afstemmen op hun wensen en behoeften van dat moment en hoeven dus niet meer een dag vantevoren op te geven wat zij


willen eten. De maaltijd wordt op die manier een aantrekkelijke onderbreking van het dagelijkse ziekenhuisritme. Verpleegkundige Hester Kevie: “Als de wagen arriveert, is het feest en lijkt het alsof de ijscokar langskomt. Ouders met kinderen op hun arm staan er omheen en vinden alles er lekker uitzien. Het bevordert de eetlust. De kinderen kunnen aangeven wat ze willen eten en krijgen zo een maaltijd op maat.”

Meer kwaliteit en de beste zorg voor elke patiënt op de juiste plek. Dat is de insteek van de fusie tussen het HagaZiekenhuis en de Reinier de Graaf Groep. Aanleiding voor de fusie zijn de toenemende kwaliteitseisen en volumenormen van de overheid en de zorgverzekeraars als het gaat om zeer gespecialiseerde ziekenhuiszorg. Door de fusie ontstaat de mogelijkheid om samen te werken op het gebied van chirurgische oncologie, hartchirurgie, radiotherapie en IVF. Voor de patiënten van beide ziekenhuizen heeft de fusie geen directe gevolgen. Elk ziekenhuis blijft op de eigen locaties in Den Haag en Delft en onder hun eigen naam een breed pakket ziekenhuiszorg bieden.

39

Vrije tijd

Nederland ‘scoort’ jaarlijks 3,5 miljoen sportblessures

Voorkomen is beter dan genezen een aanzienlijke kostenpost: 370 miljoen euro per jaar. Werkgevers zijn ook niet altijd even blij met hun sportende werknemers. De kosten van arbeidsverzuim als gevolg van sportblessures worden geschat op een kleine 1 miljard euro per jaar.

Zaalvoetbal koploper De lijst van meest blessuregevoelige sporten wordt aangevoerd door het zaalvoetbal. Hockey en veldvoetbal zijn goed voor een tweede en derde plaats. Vechtsporten zijn ook goed voor een plaatsje in de top vijf van blessuregevoelige sporten. Gymnastiek is een relatief ongevaarlijke sport, maar zwemmers lopen de minste risico op het krijgen van een blessure.

Soorten sportblessures

Sport en bewegen is gezond. Het is een prima medicijn tegen overgewicht en kan allerlei gezondheidsproblemen voorkomen. Het heeft echter ook een vervelende keerzijde: blessures. Met zijn allen lopen we per jaar een indrukwekkend aantal sportblessures op: 3,5 miljoen in totaal. De redactie van LIJFMAGAZINE zet de belangrijkste feiten kort op een rij en geeft u tien tips om blessures te voorkomen. Belangrijkste boodschap: ken uw eigen mogelijk heden en overschat uzelf niet als u gaat sporten. Begin met een sport die het minst belastend is voor de gewrichten.

S

portblessures bezorgen artsen en andere zorgverleners een hoop werk. Van het totale aantal blessures moet 1,4 miljoen medisch behandeld worden, in de meeste gevallen door een huisarts of fysiotherapeut. Voor 160.000 blessures is een behandeling op een afdeling Spoedeisende Hulp van een ziekenhuis nodig en 12.000 sporters moeten zelfs in het ziekenhuis worden opgenomen. De medische behandeling van blessures vormt daarmee elk jaar

40

Bij sportblessures word een onderscheid gemaakt tussen gewone, acute en chronische sportblessures. Gewone sportblessures komen het meeste voor. Zij worden vooral veroorzaakt door verkeerde trainingsmethoden, een slechte of verkeerde warming-up, een slechte conditie, slecht sportmateriaal of verkeerd schoeisel. Ook leeftijd en (over)gewicht zijn belangrijke factoren bij het krijgen van dit soort blessures. Acute sportblessures worden meestal veroorzaakt door een val, een botsing of een verkeerde beweging met als gevolg een zwelling, kneuzing, scheuring, verstuiking of botbreuk. Dit soort blessures zijn vaak moeilijk te voorkomen. Zelfs een zeer ervaren sporter kan dit overkomen. Chronische blessures zijn eigenlijk de vervelendste soort sportblessures. Zij ontstaan door het te vaak herhalen van een bepaalde beweging, waardoor bepaalde spieren en pezen overbelast worden. Chronische blessures kunnen ook ontstaan door geweld van buitenaf, zoals de klappen die een bokser moet incasseren of de ‘aanslagen’ die voetballers op hun benen moeten verduren.


Tekst Pieter van Dam Beeld Shutterstock, ZZ Leiden

Tien tips om blessures te voorkomen Veel blessures zijn simpelweg te voorkomen. De tien belangrijkste tips om een blessure te voorkomen op een rijtje. 1. Regelmatig sporten en trainen vermindert de kans op blessures. Vooral ongetrainde mensen die opeens intensief gaan sporten lopen snel een acute blessure op omdat zij een goede basisconditie missen. Zorg daarom eerst voor de opbouw van een goede basisconditie door fitness, zwemmen of fietsen en bouw uw sportinspanningen langzaam maar zeker op. Hardlopen is bijvoorbeeld veel belastender voor de knieën dan fietsen of zwemmen. 2. Overschat jezelf niet. Veel blessures ontstaan wanneer iemand te snel te grote prestaties wil leveren omdat dan de spieren en gewrichten te zwaar of verkeerd worden belast. Spieren, botten en pezen hebben weken en soms maanden nodig om sterker te worden. Bouw daarom een training zorgvuldig op en train nooit te lang of te intensief. 3. In veel takken van sport zijn specifieke beschermingsmaterialen voorgeschreven. Denk daarbij aan een helm of scheen-, gebits-, pols- en kniebeschermers. Door deze materialen niet te gebruiken ontstaan vaak onnodige blessures. 4. Goed sportmateriaal en vooral veilig materiaal is van groot belang. Oud, versleten of gewoon slecht materiaal is een belangrijke bron van sportblessures. Laat je daarom goed voorlichten in een gespecialiseerde sportzaak.


5. Het dragen van goede schoenen en de juiste sportkleding is een goede manier om sportblessures te voorkomen. Elke sport stelt specifieke eisen aan kleding en schoeisel. Als men bijvoorbeeld te wijde schoenen draagt kan men ernstig enkel- en voetletsel oplopen. Neem daarom de tijd om in een sportspeciaalzaak de juiste schoen te passen en uit te kiezen. Als het om kleding gaat zorg dan bij warm weer voor goed ademende kleding en weet dat bij koud weer meerdere lagen over elkaar meer warmte biedt dan één hele dikke trui. 6. Z org bij elke sport voor een goede warming-up en een zogenoemde collingdown. Een goede warming-up al dan niet onder leiding van een deskundige begeleider zorgt niet alleen voor een goede lichamelijke voorbereiding maar ook voor een goede geestelijke voorbereiding omdat je je beter gaat concentreren op het maken van de juiste bewegingen. Het doel van een cooling-down is om de bloedsomloop en de ademhaling te laten herstellen van een stevige inspanning zodat spierpijn wordt voorkomen. Ook het drinken van veel water helpt bij het afvoeren van afvalstoffen uit het lichaam. Een cooling-down duurt in de regel een kwartier en bestaat slechts uit lichte inspanningen. 7. P ijn is een signaal van een intelligent lichaam. Wees daarom alert op het herkennen van de eerste tekenen van overbelasting. U moet daarbij denken aan het afnemen van uw prestaties, een slechte eetlust, slecht slapen, gewrichtsvermindering, het langzame herstel van blessures en lichamelijke klachten zoals snelle vermoeidheid, stijve gewrichten en pijn bij het aanspannen van spieren. Het negeren van dit soort signalen leidt al snel tot chronische en langdu-

rige blessures en klachten. Ga daarom bijvoorbeeld ook nooit sporten als je aanwijsbaar fysiek vermoeid bent. Dat is een gegarandeerd recept voor blessures. 8. Een tijdige behandeling van een acute blessure is van belang om te voorkomen dat zo’n blessure een chronisch karakter krijgt of een lange nasleep. Een tijdig bezoek aan huisarts of fysiotherapeut kan in dit geval veel leed voorkomen. 9. Geef het lichaam de tijd om van een blessure te genezen. Veel sporters hebben de neiging om zich na een blessure weer te snel en te intensief op trainingen en wedstrijden te storten. Een blessure die niet volledig genezen is kan dan snel de oorzaak zijn van een nieuwe blessure. Zo ontstaat een langdurig letsel dat door de sportman of sportvrouw zelf veroorzaakt wordt. 10. S portief gedrag kan veel leed voorkomen. Spelverruwing leidt niet alleen bij tegenstanders maar ook bij de veroorzakers van onsportief gedrag tot onnodige acute blessures. Voorkomen is ook in dit geval beter dan genezen.

Meer informatie over het voorkomen van sportblessures: www.voorkomblessures.nl Meer weten over de behandeling van sportblessures: www.sportzorg.nl Voor uitgebreide informatie over gezond bewegen kunt u terecht op de website van het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen:www. nisb.nl

41

Gezondheid

Tekst Els van Thiel Beeld Studio Oostrum

De meeste patienten worden om medische redenen behandeld en niet vanwege de zichtbaarheid.

Bundeling van krachten op Sportlaan

Keurmerk voor Spatadercentrum Het HagaZiekenhuis is van oudsher bekend om zijn spatader behandelingen. Alle ervaring en deskundigheid zijn bijeengebracht in een nieuw behandelcentrum op de locatie Sportlaan.

I

n het Spatadercentrum werken diverse specialisten, zoals vaatchirurgen en dermatologen, met elkaar samen. Patiënten met deze veelvoorkomende aandoening worden geholpen volgens de nieuwste technieken en methoden. Spataderen zijn aderen die verwijd zijn, waardoor ze duidelijk zichtbaar of voelbaar zijn. Ze zitten meestal op de benen en komen vooral voor bij vrouwen. De slagaderen brengen het bloed van het hart naar de benen en via de aderen vloeit het weer terug naar het hart. In de aderen zitten klepjes die ervoor zorgen dat het bloed weer gemakkelijk kan terugstromen naar het hart. Als die klepjes minder goed werken, vloeit het bloed minder gemakkelijk terug naar het hart. Dat leidt ertoe dat de aderen wijder, voller en kronkeliger worden. Dat zijn spataderen. Een bezoek aan het Spatadercentrum begint altijd met een zogenoemd duplex-onder-

42

zoek: door middel van ultra geluidsgolven wordt de stroming van het bloed in de aderen in beeld gebracht. “Aan de hand van de uitslag bespreken wij met de patiënt wat de beste oplossing is”, zegt vaatchirurg Jan Wever. “Soms is een operatie nodig, maar ook alleen steunkousen of zwachtels kunnen in bepaalde gevallen uitkomst bieden. Daar tussenin zit een scala aan mogelijkheden.”

Vooruitgang De belangrijkste ontwikkeling is de komst van de zogenoemde endoveneuze behandelingen. Wever: “Vroeger was een spataderbehandeling een operatie. De patiënt ging onder narcose of kreeg een ruggenprik. De arts maakte een sneetje in de lies en bij de knie en verwijderde vervolgens het tussenliggende stuk ader.” Die operatie is grotendeels vervangen door de VNUS-behandeling. Hierbij vindt verhitting van binnenuit

plaats via een slangetje in de ader, waardoor de ader krimpt en zich volledig afsluit. De patiënt kan die ader best missen, want het bloed kan langs een andere weg stromen. Wever noemt het een grote vooruitgang: “Patiënten hoeven niet meer onder narcose, we besparen ze dat nare sneetje in de lies en na twintig minuten verlaten ze lopend het ziekenhuis!” De meeste patiënten worden overigens om medische redenen behandeld en niet vanwege de zichtbaarheid. Spataderen kunnen leiden tot verschillende medische problemen, bijvoorbeeld zware benen, al zijn er ook patiënten die helemaal geen klachten hebben.

Gastvrijheid Het Spatadercentrum van het HagaZiekenhuis staat van oudsher te goeder naam en faam bekend. Hoe dat komt weet Wever in enkele volzinnen te verwoorden. “Een ziekenhuis is niet de gezelligste plek op aarde, daarom hechten wij aan vriendelijkheid en gastvrijheid. Maar het fundament is natuurlijk een goede medische behandeling in een prima georganiseerde kliniek. We verrichten geen onnodige onderzoeken of behandelingen en als het even kan proberen we alles op één dag te plannen.”

Spataderkeurmerk De landelijke Hart & Vaatgroep reikte in 2013 wederom het Spataderkeurmerk uit aan het Spatadercentrum van het HagaZiekenhuis. Het keurmerk laat zien welke ziekenhuizen de beste spataderzorg bieden en het helpt patiënten om een goede afweging te maken waar ze behandeld willen worden. •


HagaZiekenhuis van Den Haag

Bel 112 bij pijn op de borst Wie in de regio Haaglanden acute hartproblemen heeft, wordt automatisch naar het HagaZiekenhuis gebracht. Dit ziekenhuis biedt patiënten als enige ziekenhuis in de regio 24 uur per dag spoed dotterbehandelingen en hartoperaties. Een hartinfarct begint haast altijd met een heftige pijn op de borst. De pijn kan uitstralen naar de linker- of rechterarm, of deze voelen zwaar aan. Hevig zweten, misselijkheid en kramp in de kaken zijn de meest voorkomende symptomen.

Bel snel

Door binnen 20 minuten na het begin van de klachten 112 te bellen, krijgt u de snelste en de beste zorg. Met een paar controlevragen kan de meldkamer een inschatting maken of er inderdaad sprake is van een hartinfarct.

Hartcentrum

Hartcentrum HagaZiekenhuis

De hulp komt onmiddellijk op gang door middel van een ambulance met gespecialiseerde hulpverleners. Alle ambulances in de regio Haaglanden zijn uitgerust met apparatuur die draadloos in verbinding staat met het Hartcentrum van het HagaZiekenhuis. Het ambulancepersoneel is opgeleid om samen met de interventiecardioloog de diagnose te stellen of het een hartinfarct betreft waarvoor de patiënt gedotterd moet worden. Bij aankomst in het Hartcentrum op de Leyweg in Den Haag staat een deskundig team klaar om een dotterbehandeling uit te voeren.

Deskundige samenwerking

Door deze samenwerking met de ambulancediensten is een patiënt binnen 60 minuten, nadat 1-1-2 is gebeld, gedotterd. Een enorme tijdwinst. Hierdoor kunnen alle patiënten in de regio Haaglanden terecht voor deskundige zorg bij acute hartproblemen in het Hartcentrum van het HagaZiekenhuis. Voor meer informatie: www.hagaziekenhuis.nl/hartcentrum

Palliatieve zorg

“Het mag patiënten in die fase aan niets ontbreken”

Warme zorg in de laatste levensfase H

Het HagaZiekenhuis doet er alles aan om patiënten beter te maken. Maar de realiteit is dat dit niet altijd mogelijk is. Soms brengen mensen de laatste fase van hun leven door in het ziekenhuis. Iedereen doet dan zijn uiterste best om de patiënten en hun familie te steunen en te helpen. 44

et HagaZiekenhuis vindt het belangrijk om mensen in het laatste deel van hun leven goed te begeleiden. Patiënten moeten zich in deze fase van hun leven zo comfortabel mogelijk voelen en zo min mogelijk pijn en klachten hebben. Het gaat niet alleen om lichamelijke klachten, maar ook om bijvoorbeeld angst, verdriet, ‘oud zeer’ en opspelende emoties. Soms zijn er persoonlijke of zakelijke dingen die nog geregeld moeten worden. Om de patiënt snel de juiste hulp te kunnen bieden, is er sinds 2012 het Palliatief Consult

Team HagaZiekenhuis. Palliatief betekent verzachtend, verlichtend in situaties waarin genezing niet meer mogelijk is. In het team werken professionals met verschillende achtergronden: twee verpleegkundig specialisten palliatieve zorg, een maatschappelijk werker, een geestelijk verzorger, een psycholoog en medisch specialisten oncologie, anesthesiologie, radiotherapie, longziekten, maag-, darmen leverziekten en psychiatrie. Samen bestrijken zij het gehele scala aan problemen dat zich kan voordoen en ze zijn ook direct beschikbaar.


Tekst Els van Thiel

Verpleegkundig specialist Selier legt uit wat het is: “Een dossier op de computer dat verpleegkundigen houvast biedt, een hulpmiddel om niets te vergeten. Als de laatste dagen van een patiënt zijn aangebroken, is dat voor iedereen emotioneel, ook voor verpleegkundigen. Als je heel druk bezig bent met de lichamelijke verzorging, zou je bijvoorbeeld over het hoofd kunnen zien dat er een geestelijk verzorger moet worden gewaarschuwd. Het digitale zorgdossier herinnert je eraan. Soms willen partner of familie ook ’s nachts gebeld worden. Het digitale zorgdossier is een geheugensteuntje.” Door de overzichtelijke manier van rapporteren – iedereen doet het op dezelfde manier – wordt de kwaliteit van de zorg beter, niets ontsnapt meer aan de aandacht. Een checklist helpt om alle stappen te volgen. Het digitale zorgdossier laat bijvoorbeeld duidelijk zien wie van het team op welk moment met de familie heeft gepraat en wat er is afgesproken. En wie de pijnbestrijding heeft aangepast, waarom, wanneer en hoe. Natuurlijk werd dat ook in het papieren zorgdossier vastgelegd, maar het gebeurt nu beter en vollediger via het zorgpad.” Het HagaZiekenhuis is het eerste ziekenhuis in de regio dat het nieuwe Digitale Zorgpad Stervensfase in gebruik neemt. Het vervangt het oude papieren dossier.

Klachten verlichten

“Niet alleen voor de patiënt zelf, maar ook voor de naasten die achterblijven is het belangrijk dat de laatste levensfase zo goed mogelijk verloopt”, zegt verpleegkundig specialist Esther Selier. “We bekijken zo vroeg mogelijk in het palliatieve traject waar behoefte aan is. We proberen antwoord te geven op alle vragen waar de partner of de familie mee zit. En we doen ons best om angst en onzekerheid bij de naasten zo veel mogelijk weg te nemen.” Selier vindt het dankbaar en liefdevol werk. “Ik heb het gevoel dat ik écht iets voor mensen kan betekenen.”

Betere zorg Mensen in hun laatste levensfase hebben alle aandacht nodig en het mag hen aan niets ontbreken. Dát is de gedachte achter het Digitaal Zorgpad Stervensfase.


“Palliatieve zorg omvat veel meer dan de zogenoemde terminale zorg”, legt internistoncoloog Patricia Quarles van Ufford uit. “Het bestrijkt zowel de fase waarin nog geprobeerd wordt om de ziekte af te remmen, bijvoorbeeld met chemotherapie, als de periode waarin we de uitbreiding van de ziekte niet langer kunnen indammen.” Als iemand niet meer behandeld kan worden, betekent dat absoluut niet dat we niets meer doen, benadrukt Selier. “Dan richt het team zich op het verlichten van de klachten.” In het nieuwe digitale zorgdossier staan niet alleen de lichamelijke problemen van de patiënt, ook problemen op psychisch, sociaal en geestelijk gebied zijn vermeld. Selier: “Soms kan een patiënt het leven nog niet loslaten, omdat nog niet alles geregeld is. Wij spelen daarop in. Soms willen mensen nog trouwen om de partner verzorgd achter te laten. Dat kan in het ziekenhuis. Soms heeft iemand nog niet goed omschreven hoe zijn persoonlijke bezittingen verdeeld


Lotgenotencontact Inloophuis Haaglanden en Inloophuis Carma zijn ontmoetingsplaatsen voor mensen met kanker en hun naasten. Het zijn plekken om met elkaar te praten en steun te vinden. Maar ook om zomaar een kop koffie te drinken, informatie te halen, iets leuks te doen of iets nieuws te leren. Elk jaar krijgen 4.000 mensen in de Haagse regio te horen dat ze kanker hebben. Door die diagnose verandert je leven fundamenteel. Maar de omgeving kan dat ingrijpende proces niet altijd volgen. Want ook zij moeten verder met hun eigen verdriet en onzekerheid. Lotgenotencontact kan dan een grote steun zijn. En soms is de wetenschap dat je niet de enige bent, dat iedereen in hetzelfde schuitje zit, al voldoende. Gastheren en gastvrouwen ontvangen de bezoekers en nemen tijd om te luisteren. De programma’s van beide inloophuizen tellen een scala aan activiteiten. U bent welkom! Inloophuis Haaglanden Mexicosingel 52 2548 HB Den Haag Telefoon: (070) 3080654 www.inloophuishaaglanden.nl Inloophuis Carma Oranjetuin 15 2672 GZ Naaldwijk Telefoon: 06 14237791 www.inloophuiscarma.nl

moeten worden of moeten er nog dingen uit het verleden worden opgehelderd of uitgesproken.” We proberen de patiënt op alle mogelijke manieren te helpen en te steunen naar het einde toe, benadrukt Quarles van Ufford. “Een goede overdacht naar de huisarts vinden we in deze situatie ook erg belangrijk, want het palliatieve zorgtraject heeft niet alleen betrekking op de periode in het ziekenhuis, maar juist ook thuis. En dan speelt de huisarts een essentiële rol.” •

45

gezondheid

Als de bladeren gaan vallen … Het is weer herfst. Vóór ons doemen grijze luchten op, regen, donkerte en kou. Met elkaar zullen we ook weer spreken over de winterdepressie. Maar bestaat die eigenlijk wel, die seizoens gebonden depressie? Of praten we die elkaar ook aan? En wat doe je er tegen als de winterblues je toch overvalt?

“D

e bladeren gaan vallen”. Al eeuwen verwijst deze uitspraak naar een gevoel van weemoed. Het wordt kaal en stil. Veel mensen zien op tegen deze periode. Maar herfst en winter hebben natuurlijk ook hun charmes: warm licht, mooie nevel, storm die alles opfrist, helderblauwe luchten en spierwitte sneeuw. Een jaar heeft vier seizoenen, of we het nu leuk vinden of niet. En een glas is half leeg, maar ook altijd halfvol. Toegegeven, dit zijn

46

clichés. Maar zo redeneren, kan helpen. Wie zichzelf de put in praat, kan zich daar immers ook weer uitpraten. Een weerman die niet zuchtend melding maakt van alwéér regen, maar die de schoonheid van slagregens en woeste wolkenpartijen toont, kan veel betekenen. Dat kan ons helpen om herfst- of wintersomberte met elkaar de baas te blijven. Deze remedie, er samen iets van maken, is al eeuwenoud. Vanuit het oogpunt van geestelijke gezondheidszorg kan je dit ook cognitieve



gedragstherapie noemen. In deze therapie leer je andere gedachten te koppelen aan gevoelens. Een bewezen effectieve methode bij depressie. Collectief kunnen we dat natuurlijk ook doen. Regen en sneeuw vallen toch wel. Dan kunnen maar beter genieten van de waterplas en ons samen dapper door sneeuw en ijzel heenslaan.

Depressie-epidemie Deze aanpak sluit aan bij wat Trudy Dehue meldde over depressie. Want voordat we onszelf en elkaar gaan diagnosticeren als ‘depressief’ is het goed om het begrip depressie te nuanceren. Trudy Dehue deed dat een paar jaar geleden, bezorgd als ze was over het feit dat bijna 1 miljoen Nederlanders een depressie zouden hebben. Deze psycholoog en filosoof, nu hoogleraar wetenschapstheorie en wetenschapsgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen, dook in de geschiedenis van neerslachtigheid. Ze schreef er het boek ‘De depressie-epidemie’ over. Dehue ontkent niet dat er altijd mensen waren en zullen blijven die een echte depressie hebben, maar ze legt ook uit dat wat we nu al snel een depressie noemen, vroeger anders werd beleefd. Opvattingen over melancholie, neerslachtigheid of depressie zijn sterk tijdsgebonden, schrijft Dehue. Ze beschrijft het maatschappelijke proces waar we allemaal in zitten: het idee van de maakbare samenleving is ingeruild voor dat van het maakbare individu. Vroeger waren omstandigheden de oorzaak van ellende, tegenwoordig gaat onze aandacht naar het brein van het individu. Vroeger overkwamen ons dingen, tegenwoordig zijn we zelf verantwoordelijk voor ons lot. Geluk, schoonheid en succes zijn onze doelen geworden. En succes, schrijft Dehue, is tegenwoordig een individuele keuze. Wie mislukt, heeft geen pech gehad, zoals vroeger, maar heeft dat aan zichzelf te danken. In een samenleving waarin we zo denken ligt de individuele depressie natuurlijk al snel op de loer.

Lot

Samen erwtensoep eten, dus, bij een spannend schaatsspektakel. Het is het proberen waard. Het past bovendien in de nieuwe lijn van denken van onze huidige regering die veel heil ziet in het teruggaan naar het opvangen van elkaar.

Seasonal Affective Disorder Wie zich niets kan voorstellen bij die collec tieve aanpak of daar niet mee geholpen is, kan zichzelf informeren op de vele websites over de winterdepressie. Want surfend over Internet krijg je de indruk dat deze specifieke vorm van depressie echt bestaat. Bij Wikipedia, bijvoorbeeld, of gezondheidsplein.nl. Het is meestal een lichte vorm van depressie, zo staat te lezen. De ‘winterblues’ heet ie ook wel, of de ‘winterdip’. De zwaarste vorm heet een ‘Seasonal Affective Disorder’ (SAD). Honderdduizenden mensen zouden daar last van hebben. En vrouwen vaker dan mannen. Wie hieraan lijdt is ’s winters somber, moe, lusteloos, kan zich slechter concentreren, heeft behoefte aan eten en de neiging om zich terug te trekken. Over oorzaken van de winterdepressie wordt nog getwijfeld, maar die wordt gezocht bij het licht. Daglicht heeft invloed op melatonine, een hormoon dat we ’s avonds aanmaken en dat ons slaperig maakt. Melatonine zorgt voor een gezond dagen nachtritme. In de winter, als er minder daglicht is, kan de concentratie melatonine ook overdag hoog zijn. Daardoor voelen mensen met een winterdepressie zich ook overdag erg moe.

Beeld Shutterstock

Colofon Dit tijdschrift over gezondheid en leefstijl is een uitgave van het HagaZiekenhuis in samenwerking met LIJFMAGAZINE BV. Hoofdredactie Pieter van Dam [email protected] Redactie Pieter van Dam, Pieter van Megchelen, Bernadette Schoemaker, Els van Thiel Redactieadvies Marnix Beekmans, Elly van Schaik, Astrid van Seters, Laura Vernooij, Bart van Wolferen Fotografie Pieter van Dam, Dirk Ketting, Studio Oostrum, Shutterstock, Levien Willemse Vormgeving en drukwerkbegeleiding Kim en Margriet Brinkkemper (Ditems Media, Monnickendam) Redactieadres Afdeling Communicatie HagaZiekenhuis Leyweg 275, 2545 CH Den Haag [email protected]

Meer informatie op www.hagaziekenhuis.nl

Lichttherapie Als remedie tegen de winterdip duikt op de websites vooral de behandeling met licht op. ’s Ochtends een uurtje voor een speciale daglichtlamp die je zelf kunt aanschaffen. Via de ogen wordt zo een ‘daglicht’-signaal doorgegeven aan de hersenen. Dit signaal doet de melatoninespiegel dalen, waardoor het bioritme herstelt. Het dagen nachtritme wordt weer normaal, waardoor je je minder moe en somber voelt. •

Het mooie van de relativering van Trudy Dehue is dat we samen minder kwijt zouden zijn aan dure antidepressiva en therapieën als we terug gaan naar de opvatting dat we ook samen een lot dragen. In de herfst en winter kan dat betekenen: zorgen dat we die samen prettig doorkomen.


47

Als u spoedeisende hulp nodig heeft, kies dan de juiste locatie

Spoedeisende Hulp Volwassenen

Spoedeisende Hulp Kinderen tot 17 jaar

■ HagaZiekenhuis

■ Juliana Kinderziekenhuis

Spoedplein Leyweg

48

Sportlaan


Hersenen Spijsvertering. Thema s: gratis. neem. mee! Geboortecentrum: bundeling van krachten. Minder buikpijn bij kinderen. Tips voor minder blessures

Recommend Documents