HERNIA OF STENOSE OPERATIE NEK Inleiding
U ondergaat zeer binnenkort in het Sint Franciscus Gasthuis een operatie aan de nekwervelkolom in verband met een hernia (Cervicale Hernia Nuclei Pulposi) en/of een vernauwing (stenose). Dit werkboek is samengesteld door de fysiotherapeuten van het Sint Franciscus Gasthuis en is bedoeld om u te informeren en begeleiden tijdens de periode voor, tijdens en na uw operatie en opname in het Sint Franciscus Gasthuis. Het is dan ook van belang dat u dit werkboek bij u heeft tijdens uw opname in het Sint Franciscus Gasthuis.
Wervels
De halswervelkolom bestaat uit zeven wervels (cervicale vertebrae). De meeste bewegingen en de grootste bewegingsmogelijkheden bestaan tussen de atlas (dat is de bovenste halswervel (C1)) en de draaier (dat is de tweede halswervel (C2)). Met uitzondering van de twee bovenste wervels (C1 en C2), ligt er tussen twee opeenvolgende halswervels telkens een tussenwervelschijf (discus). De tussenwervelschijf bestaat uit een elastische kern (nucleus pulposus), die is omgeven door een vezelige ring. De schijf is elastisch en fungeert als een soort schokdemper. Bovendien zorgt de tussenwervelschijf er mede voor dat de wervels ten opzichte van elkaar kunnen bewegen. Het halswervelkanaal wordt van boven naar beneden op ieder niveau gevormd door de wervelbogen, die vastzitten aan de wervellichamen en aan de rugzijde uitlopen in een uitsteeksel (het doornuitsteeksel).
Voorzijde
De kern van de tussenwervelschijf puilt uit tegen het ruggenmerg aan.
Hernia Nuclei Pulposi Binnen in het halswervelkanaal loopt van boven naar beneden het ruggenmerg. Het ruggenmerg ligt binnen in een koker van hersenvliezen (durale zak). Hierin bevindt zich ook het hersenvocht (liquor). Vanuit het ruggenmerg ontspringen de zenuwen. De plaats waar zo’n zenuwwortel het wervelkanaal verlaat, ligt dicht bij de tussenwervelschijf. Als zich op die plek een uitstulping van de tussenwervelschijf (Hernia Nuclei Pulposi) ontwikkelt, kan dat aanleiding geven tot beklemming van de zenuwwortel. Vaak gaan nekklachten aan het optreden van een hernia vooraf. De verschijnselen van de hernia bestaan meestal uit pijn die in de arm uitstraalt, eventueel met een verdoofd of prikkelend gevoel en krachtsvermindering. Deze pijn treedt min of meer op in het verzorgingsgebied van de zenuwwortel waarop de hernia drukt, al is dit niet zo typisch als bij de hernia van de onderrug. Als er sprake is van een grote en een meer naar het midden gelegen hernia, kan dat in de halswervelkolom (naast beknelling van een zenuwwortel) aanleiding geven tot beknelling van het ruggenmerg. Aangezien binnen het ruggenmerg de zenuwbanen lopen die alle impulsen van en naar de hersenen geleiden, kan beknelling van het ruggenmerg leiden tot verlammingsverschijnselen aan de benen, gevoelsstoornissen van romp en/of benen en tot verlies van de controle over blaas en endeldarm (incontinentie voor urine en ontlasting).
Stenose
Bij een stenose is er sprake van een vernauwing van het wervelkanaal of van de plaats waar de zenuwwortel de wervelkolom verlaat. Ook dit veroorzaakt een beknelling van het zenuwweefsel. Een stenose is vaak het gevolg van verouderingsprocessen. Er kan botgroei ontstaan op plaatsen waar dat niet hoort, bijvoorbeeld bij de gewrichtjes tussen twee wervels. Deze botaangroei kan er voor zorgen dat zenuwweefsel klem komt te zitten. Ook dit kan uitstralende pijn en/of vermindering van gevoel en spierkracht veroorzaken.
Voor operatie In het midden van deze folder vindt u een vragenlijst. Wij verzoeken u vriendelijk deze enkele dagen voor uw operatie in te vullen. De dag na de operatie gebruikt de fysiotherapeut deze gegevens om uw behandeling te starten. Zorg ervoor dat u schoenen bij u heeft die u makkelijk kunt aan en uit trekken en waarop u gewend bent te lopen. Liever geen schoenen met hoge hakken. Zorg daarnaast voor een kledingstuk dat u makkelijk kunt aantrekken, zodat u enigszins ‘gekleed’ op de gang kunt lopen. U kunt hierbij denken aan een korte broek, joggingbroek of ochtendjas.
Hulp
Bedenk voor de operatie of er voldoende hulp en ondersteuning is voor het huishouden op het moment dat u weer naar huis mag. Vraag dus al voordat u naar het Sint Franciscus Gasthuis gaat of familie of vrienden u na ontslag kunnen helpen met de zwaardere klussen in huis. Bespreek het met uw huisarts als u geen hulp kunt regelen. Hij kan dan de procedure in gang zetten om professionele hulp aan te vragen.
Pijn en herstel
Na de operatie kunnen de pijnklachten in de arm(en) en/of benen geheel verdwijnen. Het komt ook voor dat de pijnklachten van vóór de operatie nog aanwezig of zelfs heviger zijn. Dit is onder andere afhankelijk van: • de ernst en duur van uw aandoening en/of klachten voor de operatie; • de uitgebreidheid van uw operatie en de postoperatieve zwelling. Soms zijn er blijvende restverschijnselen. De huisarts verwijdert een week na de operatie de hechtingen. Het herstel van het zenuwweefsel en de betrokken weefsels in het wondgebied duurt veel langer. Het kan tot een jaar duren voor alle weefsels in de nek weer helemaal sterk zijn. De weefsels worden op de juiste manier sterk door na de operatie de nek weer steeds meer te gaan gebruiken. Kortom: uw dagelijkse bezigheden weer rustig op te pakken.
Operatiedag
Op de dag van de operatie komt de fysiotherapeut niet bij u langs. De verpleegkundigen begeleiden en vertellen u wanneer u in bed van houding moet veranderen. Meestal komt u de eerste keer uit bed met hulp van een verpleegkundige. Vanaf de eerste dag na de operatie komt dagelijks een fysiotherapeut langs om de voortgang van uw herstel te bespreken en te testen.
In en uit bed gaan
Het is belangrijk dat u voor de operatie al oefent om op een voor u veilige manier in en uit bed te komen. U heeft er na de operatie profijt van als u al goed weet hoe het moet. We beschrijven de twee mogelijkheden. Mogelijkheid 1 Het kan zijn dat het voor u prettig is om uit bed te komen door gebruik te maken van het elektrisch te bedienen hoofdeinde van het bed.
Stap 1 U ligt op uw rug en laat zich tot zit brengen door het hoofdeind rechtop te zetten met de handbediening. Stap 2 Als u dan rechtop in bed zit kunt u draaien en uw benen buiten het bed laten hangen. Mogelijkheid 2 Stap 1 Bij het uit bed komen is het belangrijk om uw rug en nek recht te houden. Trek vanuit ruglig uw benen iets op, zodat uw voeten plat op het bed staan. Stap 2 Draai daarna op uw zij met uw knieën, schouders en hoofd tegelijk, zodat uw rug en nek niet buigen of draaien. Stap 3 Steek uw voeten over de rand van het bed. Tegelijkertijd duwt u zichzelf zijwaarts omhoog. Ook nu houdt u uw rug en nek stijf. Stap 4 Vanuit zittende positie kunt u nu uit bed gaan. Eventueel steunt u met uw handen op uw knieën. Het bed moet geheel vlak zijn wanneer u in of uit bed wilt gaan. Terug in bed is eigenlijk hetzelfde maar in omgekeerde volgorde.
Stap 1
Stap 2
Stap 3
Stap 4
Bewegingsadviezen en leefregels • •
• • • • • • •
De eerste dag houdt u het bed plat en gebruikt u één kussen. Het beenstuk van het bed kunt u wat hoger doen om het bekken iets te kantelen en daardoor uw onderrug iets te ontspannen. Dit kan uitsluitend terwijl u op uw rug ligt. Als u op bed ligt, is het van belang dat u ervoor zorgt dat uw hoofd echt goed is gesteund, zodat uw nek kan rusten. Doe het hoofdeind van het bed dus helemaal omlaag. Zorg ook dat het hoofdkussen alleen onder het hoofd en in uw nek ligt en niet ook onder uw schouders en rug. De eerste dag kunt u twee uur uit bed zijn. U verdeelt deze tijd over de hele dag en gaat in die tijd steeds kleine stukjes lopen op de afdeling. Bij voorkeur gaat u de eerste dag nog niet de afdeling af. Als u iets wilt eten of drinken, kunt u even komen zitten op de rand van het bed of aan tafel. Dagelijks kunt u een uur langer uit bed, mits u zich goed voelt. Bij thuiskomst kunt u in het begin het beste de huishoudelijke taken aan anderen over laten. Denk eraan dat u ook uw nek belast als u iets draagt of tilt. Lichte klusjes kunt u natuurlijk wel doen en het is ook goed om rustig weer uw dagelijkse activiteiten uit te gaan voeren als u thuis bent. Oefen uw nek niet te veel, de bewegingen van het hoofd herstellen grotendeels vanzelf weer. Doe voorlopig alleen de oefeningen die in deze folder staan en door de fysiotherapeut aan u worden uitgelegd.
U probeert de geleerde set oefeningen vijf keer per dag zelf te doen. Blijf bij alle oefeningen goed doorademen. U moet de oefeningen rustig uitvoeren. Herhaal elke oefening minimaal tien keer.
Vragenlijst preoperatief HNP. Persoonsgegevens Datum van de operatie: Naam:……………………………………………………………………………….………………………………………………………… Geboortedatum:……………………………………………………… Geslacht: m/v Medische diagnose:……………………………………………………………………………………………………………………… Beroep:…………………………………………………………………………………………………………………………………………. Loophulpmiddel? Nee/ja, namelijk:…………………………………………………………………………………………….. .……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… Moet u thuis traplopen? Nee/ja Woont u alleen of met uw partner of is er iemand anders die u de eerste weken kan helpen in het huishouden?Nee/ja, namelijk……………………………………………………………………………………………. Heeft u jonge kinderen: Nee/ja, in de leeftijd van……………………………………………………………………… Vragenlijst: Wat is uw voornaamste klacht?…………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………….…………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Geef op de onderstaande tekening aan waar de (pijn)klachten zich bevinden
Geef aan waar u eventueel tintelingen, verdoofd of verandert gevoel ervaart.
Heeft u minder kracht in uw been/benen of arm/armen? Nee/ja, namelijk………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Hoelang bestaan de huidige klachten?………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. Kent u de oorzaak van het ontstaan van de klachten………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. Hoe ver kunt u lopen?…………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. Heeft u deze klachten al eerder gehad? Zo ja, korte toelichting………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. Bent u verder goed gezond? Ja/nee, namelijk……………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. Doet/deed u aan sport? Nee/ja, namelijk………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Oefeningen
Oefeningen mogen nooit pijn aan de wond veroorzaken. Ook mogen de oefeningen er niet voor zorgen dat de klachten, die u voor de operatie had, verergeren of terugkomen. Oefening 1 Zit rechtop op de rand van het bed of op een stoel. Trek beide schouders op, houd dit enige tellen vast en laat dan uw schouders weer zakken en ontspan de spieren die uw schouders hadden opgetild. Herhaal dit tien keer. Oefening 2 Zit rechtop op de rand van het bed of op een stoel. Draai uw schouders rond en draai, zowel voor- als achterwaarts, tien rondjes. Oefening 3 Zit rechtop op de rand van het bed of op een stoel. Hef rustig een gestrekte arm helemaal omhoog langs uw oor. Laat dan uw arm weer rustig zakken en doe hetzelfde met uw andere arm. U maakt deze beweging met beide armen tien keer. Oefening 4 Zit rechtop op de rand van het bed of op een stoel. U heft nu uw beide armen zijwaarts. Van één arm draait u de handpalm richting het plafond. Van de andere arm draait u de handpalm juist naar de grond. Nu gaat u de handpalmen tegelijk draaien, waardoor de richting van de handpalmen juist omdraait. Ook deze beweging maakt u tien keer. Oefening 5 U gaat regelmatig stukjes lopen op de afdeling. Als u loopt probeert u dit zo ontspannen mogelijk te doen, waardoor uw armen rustig wat meebewegen en uw rug en nek weer hun natuurlijke bewegingen tijdens het lopen terug kunnen krijgen.
Belasting/belastbaarheid
Voor de toekomst is het van belang om op een goede manier met uw rug en nek om te gaan. Belangrijk is dat er een gezond evenwicht is tussen de belasting en de belastbaarheid van uw lichaam in het algemeen en van uw rug in het bijzonder. Als u merkt dat u een periode minder belastbaar bent, is het verstandig dat u extra let op wat u doet. De belastbaarheid kunt u verhogen door: • gezond eten; • voldoende rust; • voldoende slaap; • sporten; • gezond lichaamsgewicht; • niet roken. De belastbaarheid wordt minder door onder andere stress. Stress hoort bij het leven. Als u merkt dat u veel stress heeft, is het van belang voor uw gezondheid om daar iets tegen te doen.
De ‘belasting’ is alles wat u van uw lichaam vraagt in het dagelijks leven. Deze belasting kan hoog zijn, bijvoorbeeld als u lang moet zitten of vaak zwaar moet tillen. U merkt dat, wanneer uw belastbaarheid hoog is en u zich gezond, uitgerust en fit voelt, u meer aankunt. Daarentegen kan een eenvoudige beweging al rugklachten veroorzaken op het moment dat uw belastbaarheid verminderd is.
Algemene adviezen voor thuis U merkt dat u steeds verder herstelt, maar dat dit wel gepaard gaat met goede en minder goede dagen. Het kost tijd om volledig van de ingreep te herstellen. Uw lichamelijke conditie, leeftijd en eventueel eerdere operaties aan uw wervelkolom of bewegingsapparaat zijn uiteraard van invloed op uw herstel. Het is belangrijk om, vooral in de eerste zes weken na de operatie, te letten op uw houding en de bewegingen die u maakt. In de herstelperiode is het belangrijker dan ooit om de signalen van uw lichaam serieus te nemen. In de eerste zes weken is pijn in uw nek of arm een goede graadmeter voor wat u wél kan en wanneer u teveel van uw lichaam vraagt. De gegeven tijdsaanduidingen waarop u weer kunt beginnen met diverse activiteiten, zijn dan ook slechts indicaties. Het is altijd van belang dat u goed naar uw eigen lichaam luistert. Wanneer u naar huis gaat, bouwt u de periode die u uit bed bent rustig op. Elke dag een uurtje langer, mits het goed blijft voelen. U gaat regelmatig wandelen, maar ook dit bouwt u rustig op.
Regelmatig wisselen van houding is belangrijk. Zorg ervoor dat u uw rug en nek niet langdurig belast en vermijdt piekbelasting. Neem de eerste vier tot zes weken regelmatig rust door te gaan liggen. Wissel activiteiten, zoals lopen, staan en zitten af. We raden u aan, om tot de controle in het Sint Franciscus Gasthuis, de set oefeningen twee keer per dag uit te voeren. Houdingen en/of bewegingen die pijn, zoals voor de operatie, opwekken of verergeren moet u vermijden. De zenuw zit dan weer klem en dat is niet bevorderlijk voor het herstel. Soms is de hulp van een fysiotherapeut na ontslag wenselijk. Dit bespreekt de fysiotherapeut met u voordat u het Sint Franciscus Gasthuis verlaat. Wanneer u toch de pijn van voor de operatie weer wat meer voelt, is het van belang dat u een behoorlijke tijd op bed gaat rusten.
Conditie
Verbeter uw algemene conditie door te wandelen. Begin met een rondje van tien minuten en bouw dit langzaam op tot drie keer een half uur. Ook kunt u fietsen op een hometrainer. Let erop dat u goed rechtop zit. Als u zich voldoende fit voelt, kunt u ook buiten weer een stukje gaan fietsen. U moet het hoofd voldoende kunnen draaien om goed aan het verkeer te kunnen deelnemen.
Werk
Bij de eerste controle, doorgaans zes weken na de operatie, overlegt u met de neurochirurg over wanneer en hoe u weer aan het werk kunt gaan. Sommige werksituaties zijn zodanig dat u al eerder weer kunt starten met werken. Overleg dit met uw bedrijfsarts. Bouw het aantal uren dat u werkt wel rustig op. Het meest ideale werk is dat waarbij u steeds van houding kunt veranderen: zitten, staan, lopen. Zoek binnen uw eigen werk naar mogelijkheden om zo veel mogelijk in houding te variëren.
Vervoer
Als u met het openbaar vervoer wilt reizen, is het goed om u af te vragen of u al echt fit genoeg bent om te wachten op de tram, trein of bus en te zitten op de veelal krappe stoelen en banken. Het is pas veilig om zelf weer auto te gaan rijden als de volledige kracht, gevoel en sturing in uw beide benen en armen voldoende zijn. U moet het hoofd voldoende kunnen draaien om goed in uw dode hoeken te kijken.
Tillen
Probeer de eerste zes weken geen zware dingen te tillen. Geleidelijk aan kunt u het gewicht opvoeren. Algemene aandachtspunten bij bukken en tillen: • trek uw navel iets naar binnen op het moment dat u kracht zet; • til rustig; • til het voorwerp zo dicht mogelijk bij uw lichaam; • til niet boven schouderhoogte; • vermijd een maximaal voorovergebogen houding van uw romp; • vermijd draaien en zijwaarts buigen van uw romp; • til met twee handen; • til vanuit uw benen; • alles wat aan uw armen hangt, hangt ook aan uw nek. Voor later geldt: Tilt u meer dan een paar keer per uur, ga dan niet verder dan 15 kilo.
Huishouden
De eerste vier tot zes weken bent u nog niet klaar voor zwaardere huishoudelijke activiteiten. Stofzuigen, bedden verschonen, dweilen en ramen lappen laat u beter aan anderen over. Na de periode in het Sint Franciscus Gasthuis kunt u weer rustig beginnen met lichte huishoudelijke activiteiten, zoals afwassen en kleine beetjes strijken. Als u boodschappen doet, dan kunt u het beste de spullen over meerdere kleine tasjes verdelen en deze per stuk niet te zwaar maken. Een krat vullen met boodschappen is onverstandig, zeker als u deze in een auto moet plaatsen.
Sporten
Luister goed naar uw lichaam. Als u zich fit genoeg voelt om te sporten, dan kunt u dit voorzichtig weer opbouwen. Overleg bij twijfel met uw arts of het verstandig is om weer te beginnen. Dit hangt sterk af van het type sport dat u wilt gaan beoefenen. Sport is natuurlijk heel belangrijk om uw conditie op peil te brengen en te houden en draagt daarmee bij aan het verbeteren van uw belastbaarheid.
Seks
Seks hoeft u niet te mijden. Vermijd wel houdingen die pijn veroorzaken in uw nek of uitstralende klachten van voor uw operatie doen terugkomen. Vragen Als u na het lezen van deze informatie nog vragen heeft, dan kunt u deze tijdens uw verblijf in het Sint Franciscus Gasthuis aan de fysiotherapeut stellen. Als u zich zorgen maakt over uw herstel na de operatie, kunt u op maandag, woensdag of donderdag telefonisch contact opnemen met de polikliniek Neurochirurgie via telefoonnummer 010 – 461 6440. Als de polikliniek gesloten is, kunt u het beste contact opnemen met uw huisarts. Meer informatie kunt u vinden op internet. De volgende sites zijn interessant: • www.fysiotherapie.nl • www.dutchspinesociety.nl • www.nvvn.org/voorlichting/NHN_nekhernia.html Deze folder is samengesteld door Karin Lagerweij en Fleur Ewals, fysiotherapeuten van het Sint Franciscus Gasthuis te Rotterdam.
Januari 2009 17471
