Evidence-based Aangepast Sporten Thomas Janssen European Research Group in Disability Sport Centrum voor Aangepast Sporten Amsterdam Amsterdam Rehabilitation Research Center | Reade MOVE Research Institute Amsterdam, VU Amsterdam
Heel anders? Hulpmiddel, Sporter en Interface bepalen samen Prestatie (Sport én ADL)
Andrew Mitchell, UK
Rolstoel/Handbike
Interface
Sporter
• Materiaal • Rijweerstand • Uitlijning • Onderhoud
• Zithouding • Aandrijfsysteem • Versnellingen (hoepels)
•Fysiek/mentaal, •Training, •Techniek/Tactiek Figuur van Riemer Vegter
Vb1: Rolstoel
Paralympics 2008 Beijing
Int. Stoke Mandeville Games1972
• Hogere rijweerstand door o.a:
1950
1987
2012
– – – – – –
Hoger gewicht rolstoel en sporter Lagere bandendruk Slechte lagers Zwaartepunt lichaam naar voren Kleinere wielen Slechte uitlijning
Vb2: interface Wat is beter? Liggend of knielend handbiken?
Een rekenvoorbeeld • • • • • • • • •
Rolstoelmarathonracer Eindtijd: 1u20min0sec; snelheid: 8.79 m/s; 36.6 km/u; goud! Snelheid = vermogen / weerstand 8.79 m/s = 123.1 W / 14 N Nieuwe situatie: 0.1 graad toe-in Extra weerstand: 0.45 N Nieuwe snelheid: 123.1 W / 14.45 = 8.52 m/s Eindtijd: 1u22min32sec; Plaats 10; 2.5min achter de winnaar
Resultaat: efficiëntie en vermogen
Onderzoek: vergelijken 2 handbikes • Grote lopende band • Handbike: knielend en liggend; banden gelijk • Submaximale test – 2 snelheden, 2 hellingshoeken – Energieverbruik; efficiëntie
• Maximale-inspanningstest – Maximaal vermogen
• Liggend (recumbent) is 20-30% efficiënter • Met Handbike knielend hoger (17%) maximaal vermogen
Lab VU-FBW
Wat is nu beter? Liggend of knielend? • Liggend efficiënter, maar minder maximaal vermogen • Knielend hoger vermogen, maar minder efficiënt. Ook meer luchtweerstand. • Dus? Onbeslist? • Mogelijk afhankelijk van parcours – Vlak: liggend in het voordeel – Heuvels: knielend in het voordeel door hoger vermogen
• Kennis ook gebruiken in breedtesport en revalidatie
Onderzoekstagiaires: Monique vd Vorst en Thijs Elderenbosch
Vb3: Sporter Onderzoek Rolstoelbasketbal • Rolstoelbasketbal 1 vd populairste rolstoelsporten • Succes voor een groot deel afhankelijk van schietvaardigheid • Goed kijken naar basket lijkt belangrijk
Wanneer en hoe lang moet je naar de basket kijken?
Is het trainbaar? Aandachtstraining basketbalschieten
• Laat kijken nodig en voldoende • Laat kijken leidt to succesvol schieten • Experts nemen relevante info zo laat als mogelijk op
Jeugdspelers nationaal niveau
Twee maanden schietoefeningen met scherm (2*/wk) periode voor tijdens
na
Gem.
46.1
54.2
60.6
3p%
35.2
46.5
53.9
Conclusie: aandacht is te trainen en je gaat beter schieten! VU-FBW lab
Oudejans, Van de Langenberg, Hutter (2002)
Maar hoe zit het nu met rolstoelbasketbal?
Oudejans, Koedijker, Bleijendaal, & Bakker (2005)
Nieuw onderzoek • 14 experts: spelers Nederlands rolstoelbasketbalteam; 11± 8 jr ervaring • Opzet onderzoek – Experimentele groep: 4 wk visuele-aandachtstraining, 2/wk – Controlegroep: 4 wk conventionele training
• Schotprestatie: voor, na en 4 wk na
VU-FBW lab
Schermtraining
En? Werkte het? Schotpercentage
• • • • •
Normale trainingsfaciliteiten (op locatie) 2 pushes, scherm onderdoor, schiet ZSM 25 schotpogingen Controlegroep: zelfde, maar zonder scherm Schotpercentage berekend
• Conclusie: het werkt! • Dergelijke methodes zouden bij veel meer sporten (ook breedtesport!) gebruikt kunnen worden Oudejans, Heubers, Ruitenbeek, Janssen. Res Q Exerc Sport 2012
Vb4: Sporten voor fitheid en gezondheid
Armcrank vs Berkelbike
• Welke sport kan je beter gebruiken om fitter/gezonder te worden? • Sport met hogere energieverbruik • Armcranken populair, maar is fietsen met armen én benen niet beter? (Berkelbike; elektrostimulatie) • Berkelbike theoretisch beter. Meer actieve spieren dus hoger energieverbruik • Maar…, mensen passen hoe hard ze trainen aan aan hoe ze de intensiteit ervaren. • Dus mogelijk is het energieverbruik bij armcranken en Berkelbiken wel hetzelfde als je mensen laat kiezen
Borg score 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Mate van inspanning Rust Zeer rustig Rustig Redelijk Pittig Zwaar Zeer zwaar Zeer, zeer zwaar Maximaal
• BB 16% hoger energieverbruik bij zélfde ervaren intensiteit! • BB lijkt beter voor verbeteren fitheid en tegengaan overgewicht Bakkum, De Groot, Onderwater, de Jong, Janssen. J Spinal Cord Med 2013
DNO-lab, Reade
Faciliteiten • Reade – – – – –
DNO, Overtoom Klinimetrielab, JvB-straat 2 zwembaden Sportcentrum 2 sporthallen
• VU-FBW – Bewegingslabs – Inspannningslabs
• Olympisch stadion – Atletiekbaan
Meetopstellingen: sport en revalidatie
Doel • Sporters inzicht in eigen prestaties en progressie • Coach overzicht van mogelijke aandachtspunten • Resultaten tests zullen ongetwijfeld vragen oproepen – Verbeteringspunten? – Nieuw wetenschappelijk onderzoek?
• Uiteindelijk doel: prestatieverbetering en kampioen! • Ook: kennis vergaren waar revalidatie en breedtesport mee verbeterd kunnen worden
4 van “De 14 van Johan”
De Uitdaging • Hoe kunnen we vanuit de wetenschap bijdragen aan het verbeteren van de sportprestaties van deze sporters? • Lijkt eenvoudig: gewoon ff kijken wat er al bekend is en dat toepassen • Maar: – Er blijkt weinig tot niets in de wetenschap bekend over dit soort sporters
• Dus:
• 4 ambassadeurs en talentvolle sporters – – – –
Myron Gebbink, voetballer met cerebrale parese Tom Egberink, rolstoeltennisser met een bovenbeenamputatie Chris Vos, snowboarder met plexusletsel been Renske Nugter, klimster met cerebrale parese
Sponsor:
Vb. Voetballer met Cerebrale Parese • Basismetingen – – – – – –
Spierfunctie Conditie Snelheid Lichaamssamenstelling Psychologisch profiel (sportpsychologie Bewegingswetenschappen) Sportmedische screening (Jessica Gal Sportartsen)
Klimster met Cerebrale Parese • Basismetingen
– Een zoektocht samen met sporter, coach, fysiotherapeuten, revalidatieartsen, psychologen en wetenschappers – Combinatie: bestaande kennis toepassen en nieuwe kennis verzamelen – Nieuwe kennis delen voor revalidatie, breedte- en prestatiesport
Voetballer met Cerebrale Parese • Speciale metingen/training – Aanpassingsvermogen – Coördinatie tijdens rennen – C-mill
Snowboarder met plexusletsel been
• Speciale metingen – Energieverbruik en spieractiviteit tijdens klimmen – Climbstation
• Basismetingen – Idem
– http://youtu.be/sa-AASEAkHc
* film
• Speciale metingen – Spieractiviteit tijdens snowboarden
Tot slot • Wetenschappelijk ondersteund aangepast sporten sterk in de lift • Samenwerking praktijk-wetenschap essentieel • Kennis verkregen met prestatiesport ook zinvol voor breedtesport en revalidatie! • In Nederland hebben we (bijna) alle mogelijkheden – Goede stappen gezet! – Samenwerking met o.a. Bewegingswetenschappen Groningen, Bewegingstechnologie Den Haag, VRA Sport en bewegen, Topsport Amsterdam, NISSI, NOC*NSF – Internationaal: European Research Group in Disability Sport (ERGiDS)
