HC Zondag 38 - Heb God lief: ga met hem om! Stilstaan: dat is nog niet zo makkelijk. Ook in onze vrije tijd zijn we vaak druk. God geeft de opdracht om stil te staan bij hem: niet zomaar een vrije dag, maar een dag aan God gewijd. Bij Jezus kun je echte rust vinden. Voor preeklezers: ik hoor graag als mijn preek ergens gelezen wordt. Neem dan even contact met mij op:
[email protected]. Dan stuur ik ook de bijbehorende powerpoint toe. Bij deze preek is een verwerkingsblad beschikbaar: DoorSpreken. Liturgie Welkom Zingen: Psalm 36 : 2 Stil gebed Votum en groet Zingen: Opwekking 462 Gebed Lezen: Jesaja 58 : 1 – 14 en HC Zondag 38 Zingen: Psalm 92 : 1 en 2 Preek Zingen: LvK Lied 473 : 1, 4, 5 en 10 Geloofsbelijdenis Zingen: GKB Gezang 161 : 1 en 3 Gebed Mededelingen Collecte Zingen: LvK Lied 320 : 1, 3 en 4 Zegen
Heb God lief, ga met hem om! Inleiding dia 1 – klok Elke dag telt 24 uur en die kun je maar één keer besteden. Dat betekent: keuzes maken! Soms is het goed om bij die keuzes een handje geholpen te worden… Zo hadden wij thuis regels over de computers. Voor schooldingen mocht je hem zo lang gebruiken als maar nodig was, maar verder zat er een tijdslimiet op: maximaal een uur per dag voor jezelf achter de computer. dia 2 – rollercoaster Ik heb dat altijd een stomme regel gevonden. In die tijd speelde ik veel het spel ‘Rollercoaster Tycoon’,
en iedereen die dat spel wel eens gespeeld heeft, weet dat een uur daarvoor lang niet genoeg is. Je eigen pretpark ontwerpen, achtbanen en andere attracties bouwen, zorgen dat je klanten tevreden zijn, door te zorgen voor korte wachtrijen, voldoende toiletten en prullenbakken, en dan ook nog winst maken zodat je kunt uitbreiden, daarvoor is een uur veel te kort. En ja, je kon het spel wel opslaan waar je gebleven was, maar het liefst speelde ik het in een keer uit. Een verslavend spel dus. Natuurlijk werd dat uur wel eens wat gerekt. Mijn ouders hielden niet met de minuut bij hoe lang ik het al achter die computer uithield. Maar het gebeurde wel met enige regelmaat dat ik er achter weg werd gestuurd: ‘nu heb je wel lang genoeg achter de computer gezeten.’ dia 3 – zwart Zoals ik al zei: het was niet mijn favoriete regel. Toch ben ik er achteraf wel blij mee: zou die regel er niet zijn geweest, dan was ik helemaal in die wereld van pretparken bouwen opgegaan. Zelfs met mijn beperkte computertijd, viel ik al wel eens in slaap met de gedachte aan een nog mooiere achtbaan… Ik zou hele avonden nergens anders meer te vinden zijn dan achter dat beeldscherm. Geen tijd meer voor andere dingen, en vooral geen tijd meer voor mijn familie. Je kunt je tijd maar één keer besteden. dia 4 – heb God lief: ga met hem om! Ook het 4e gebod is zo’n regel over tijdsbesteding. Ik lees het maar even voor uit Exodus 20: ‘houd de sabbat in ere, het is een heilige dag, (…) een rustdag, die gewijd is aan de Heer, uw God. Dan mag u niet werken.’ Bij dat gebod om te stoppen staan we vanmiddag stil: heb God lief: ga met hem om! 1. Stoppen: niet makkelijk dia 5 – stoppen: niet makkelijk Een gebod dus over stoppen. Dat is nog niet zo makkelijk… We hebben al veel te weinig tijd,
en dan zouden we ook nog tijd moeten verspillen aan stilstaan?! Wij gaan liever door! dia 6 – een probleem van alle tijden Voor een deel heeft dit te maken met de tijdgeest van de 24-uurseconomie. Toch is dat niet het hele verhaal: moeilijk kunnen stoppen is niet alleen een probleem van de 21e eeuw. In Jesaja 58 kom je het net zo goed tegen, terwijl er toch meer dan 2500 jaar tussen Jesaja 58 en ons zit. Zo nieuw is het probleem dus niet. De mensen in Jesaja 58 kunnen hun dagelijkse bezigheden niet zo goed loslaten. Ze willen best wat extra voor God doen, daar maken ze ook echt werk van, maar zaken zijn zaken! Ze drijven handel, ze beleggen vergaderingen, want de tijd tikt natuurlijk wel gewoon door. Zelfs tijdens hun dienst aan God kunnen ze hun werk niet loslaten. Om het even naar vandaag te vertalen: ze zitten al multitaskend in de kerk, ze luisteren met één oor naar de preek, terwijl ze ondertussen hun e-mail afhandelen en misschien zelfs wel een mooie order binnenslepen. dia 7 – onze tijd: we hebben het druk (datumprikker) Het is moeilijk om van het gewone leven los te komen. Dat is van alle tijden, maar ik denk dat er in onze tijd in ieder geval twee dingen zijn die het extra moeilijk maken: we hebben het druk en we hebben onrust in ons. Eerst dat druk hebben: we hebben geen tijd om stil te staan. Als je aan iemand vraagt hoe het gaat, is het antwoord: ‘goed, maar wel druk’. Zelfs van gepensioneerden hoor ik regelmatig dat ze zich geen moment vervelen. Dat heeft onder andere te maken met dat er ook buiten het werk om van alles te doen is. Een website als datumprikker.nl voorziet in een grote behoefte. Voor wie het niet kent: als je iets met een groep wilt plannen, bijvoorbeeld een vergadering, of het vieren van een feestje, kun je via die website iedereen vragen wanneer die kan. Wie wel eens met zo’n website heeft gewerkt, heeft ongetwijfeld gemerkt dat het nog niet zo makkelijk is een datum te vinden waarop iedereen kan. We hebben het druk. dia 8 – we hebben onrust in ons Bovendien hebben we onrust in ons. Als we dan eens niets te doen hebben,
weten we niet wat we daarmee aan moeten, zeker de jongere generatie. We kunnen slecht tegen stilte, tegen nietsdoen. We zijn overprikkeld, doordat we altijd met de wereld in contact staan, en hebben een behoorlijk korte spanningsboog. Ikzelf betrap mij er wel eens op dat ik op zondag mijn werk-e-mail bekijk, terwijl dat net zo goed tot maandag kan wachten. We zijn snel verveeld en stilstaan is saai… Het drukke en onrustige leven is verslavend, net als zo’n computerspel. Daar kunnen we moeilijk mee stoppen. Maar tegelijk verlangen we er ook naar: snakken we ernaar om op adem te komen, om rust te vinden in een wereld waar je van de ene naar de andere ervaring wordt geslingerd. 2. Ga met God om dia 9 – waarom geeft God opdracht om te stoppen? Stoppen, dat is nog niet zo makkelijk. Toch geeft God die opdracht in het 4e gebod: sta eens even stil! En dan is de vraag: waarom? Je voelt hem waarschijnlijk al aankomen: daar mogen jullie eerst zelf even over nadenken. Waarom geeft God opdracht om te stoppen? Bespreek het even met je buurman of buurvrouw. dia 10 – goed voor ons en tijd voor God Op die vraag, waarom God wil dat we stoppen, zijn twee soorten antwoorden mogelijk: antwoorden in de richting dat het goed is voor ons, en antwoorden in de richting dat het voor God zelf is. Het is niet goed voor jezelf om altijd maar door te gaan, en als je dat wel doet heb je geen tijd voor God. Net zoals dat ik maar een uur per dag achter de computer mocht: dat was beter voor mijzelf, om zo’n spel niet mijn leven te laten zijn, en het gaf tijd voor andere dingen en mijn familie. In het 4e gebod zelf zie je dat ook: het gaat over rusten, maar ook over een dag die aan God gewijd is. dia 11 – (onderstreping) Uiteindelijk gaat het om tijd voor God. Niet voor niets wordt dit gebod ingedeeld bij de geboden over God liefhebben. Het gaat om het loslaten van je dagelijkse bezigheden om daarmee ruimte te maken voor God. De kern van het 4e gebod is: ga met God om. Daarom zegt de catechismus niets over een dag om uit te rusten maar gaat het helemaal over hoe je met God omgaat,
op zondag, in de kerkdiensten, en dan ook in je hele leven. dia 12 – God wil je onverdeelde aandacht Natuurlijk, je bent niet gemaakt om zeven dagen in de week te werken, dat is ongezond en houd je niet lang vol. Je hebt een dag van rust nodig, en de zondag kan zo’n dag zijn. Maar een normale werkweek in Nederland telt vijf dagen, dan heb je al twee rustdagen. Waar het om gaat: hoe vul je die tijd in? Ook in je vrije tijd kun je door van alles worden opgeslokt en ben je nog steeds te druk om met God om te gaan. Je hebt vast wel eens meegemaakt dat je met iemand een gesprek voert die ondertussen met iets anders bezig is. Irritant is dat! Als iemand op zijn telefoon speelt, en ondertussen half naar jou luistert. Of als je bij een kassa afrekent, en de caissières het onderling heel gezellig hebben en je het gevoel krijgt dat je ongelegen komt… God wil niet dat we zo met hem omgaan, hij wil graag onze onverdeelde aandacht, dat we onze tijd gebruiken om met hem om te gaan. Dat is ook Gods klacht in Jesaja 58: dat hij geen onverdeelde aandacht krijgt, maar de aandacht moet delen met de dagelijkse bezigheden. dia 13 – juist bij God vind je rust Het 4e gebod gaat dus niet over hoe goed het is om stil te staan, maar over dat God je aandacht wil. Ja, het gaat over rust, en echte rust vind je alleen bij God. Vrije tijd zonder God helpt je nog niet om rust te vinden: je gaat je tijd weer met andere dingen invullen, je blijft druk en het voelt leeg. Je vindt geen rust als je met jezelf bezig blijft, je vindt rust als je bij God komt om rust te ontvangen. 3. Jezus is onze sabbat dia 14 – Jezus is onze sabbat Tijd maken dus, om met God om te gaan. Maar waar is die sabbatdag dan gebleven? In het grootste deel van de wereldwijde kerk wordt de sabbat al lang niet meer gevierd. dia 15 – Kolossenzen 2 Het ligt voor de hand om te denken dat de zondag die plek heeft overgenomen: dit is de dag die christenen voor God bestemmen.
De bijbel zegt iets anders, in Kolossenzen 2:16-17: ‘Laat niemand u iets voorschrijven op het gebied van eten en drinken of het vieren van feestdagen, nieuwemaan en’ – nu komt het – ‘sabbat. Dit alles is slechts een schaduw van wat komt: de werkelijkheid is Christus.’ De Joodse wet staat vol voorschriften, ook over de sabbat, bijvoorbeeld over extra offers die dan gebracht moesten worden. Paulus zegt: het is niet meer dan een schaduw van Christus. Niet de zondag is in plaats gekomen van de sabbat, maar Jezus: met Jezus hebben we geen sabbat meer nodig. dia 16 – Jezus geeft meer dan een pauze: echte rust Maar wat hebben sabbat en Jezus nou met elkaar te maken, en waarom is Jezus zoveel beter? De sabbat was een dag om met God om te gaan en zo rust te vinden. Maar omgaan met God, dat gaat zomaar niet! Elke sabbat moesten daarvoor offers worden gebracht. De rust dat het goed is met God, moest elke week weer door die offers tot stand worden gebracht. En nu Jezus: door hem mogen we met God omgaan, niet door onze offers, maar door zijn bloed: door Jezus is de toegang tot God vrij. Daarom kan Jezus ook echte rust geven. Hij zegt zelf in Matteüs 11: ‘Kom naar mij, jullie die vermoeid zijn en onder lasten gebukt gaan, dan zal ik jullie rust geven. Neem mijn juk op je en leer van mij, want ik ben zachtmoedig en nederig van hart. Dan zullen jullie werkelijk rust vinden.’ De sabbat is een pauze van de dingen die je leven beheersen, maar Jezus maakt je er echt vrij van. dia 17 – zondag: herinnering aan Jezus En de zondag dan? Nergens in de bijbel staat een opdracht voor een nieuwe rustdag. Wel kom je op verschillende plaatsen in de bijbel tegen dat christenen op de eerste dag van de week bij elkaar kwamen. Bijvoorbeeld in Handelingen 20: ‘Op de eerste dag van de week kwamen we bijeen voor het breken van het brood.’ Maar een vrije dag was de zondag niet, dat gebeurde pas zo’n 300 jaar later. De zondag moet niet een soort christelijke sabbat worden: wij mogen rust vinden bij Jezus. Wel is de zondag een goede manier om daar steeds weer aan herinnerd te worden, want de verleiding om op te gaan in je bezigheden en geen tijd voor God te hebben, is in al die eeuwen niet kleiner geworden. Echte rust kun je vinden bij Jezus.
Die rust gaat veel verder dan even niets doen. Het gaat ook veel verder dan jezelf leegmaken, zoals bijvoorbeeld bij het populaire mindfullness. Jezus doet veel meer: hij vult je. Bij hem verdwijnt je dagelijks leven niet even buiten beeld, maar wordt je dagelijks leven gevuld met zijn rust. 4. Jezus’ rust in je leven dia 18 – Jezus’ rust in je leven Je rust is niet afhankelijk van één dag in de week: je vindt rust als je met Jezus omgaat. Maar wat is dat: leven vanuit de rust van Jezus? En wat moet je dan met die zondag? dia 19 – echte rust komt niet van vrije zondag (24/7) Ik noemde het al even: we leven in een 24-uurseconomie. Ook in Franeker zijn de supermarkten tegenwoordig elke zondag open. Dat vind ik jammer: het is goed voor de mens om een dag te hebben om even uit het systeem te stappen van dat het leven een kwestie van kopen, verkopen en consumeren is. Maar: wekelijks een dag stilleggen is nog geen invulling van het 4e gebod als de ruimte die daarmee ontstaat niet wordt gebruikt om God te zoeken. Het is niet goed om altijd maar door te gaan, maar een vrije dag lost dat probleem nog niet op: het wordt pas een rustdag als je Jezus zoekt. Ja, ik denk dat christenen mogen opkomen voor de vrije zondag, maar wees er bescheiden in: zonder Jezus wordt het al snel moralistisch: een dag waarop niets mag. Wat nu als van jouzelf gevraagd wordt om op zondag te werken? Ik ben bang dat daar steeds minder aan te ontkomen valt, net zoals in de eerste eeuwen van de kerk, toen de zondag gewoon een werkdag was, en de gemeente in alle vroegte samenkwam, voor het werk aan. Uiteindelijk ligt je rust niet in een dag maar in Christus. Maar dat is wel lastiger vorm te geven als je op zondag moet werken: je mist dan het samenzijn als gemeente. Het gevaar is dan groot om alsmaar door te rennen, dat van rust in je leven niets meer terecht komt. Als je echt niet onder werken op zondag uit kunt komen: wees je dan in ieder geval van dit gevaar bewust. dia 20 – zondag helpt wel om stil te staan bij God Zoek rust bij God, juist op zondag. In onze hectische wereld is het belangrijk om bewust stil te staan, bij Jezus Christus tot rust te komen.
Door Jezus mogen we met God omgaan, en dat is wat in elke kerkdienst gebeurt: we gaan als gemeente met God om. God spreekt ons met zijn liefde en genade aan, en wij aanbidden God en dienen onze naaste. Natuurlijk zijn er meer manieren om met God om te gaan dan een kerkdienst, en doe dat vooral ook, beperk God niet tot de kerkdienst, maar het begint wel als we als gemeente samen zijn! De zondag is niet bedoeld als uitslaapdag. Als je op zondag geen energie meer voor een kerkdienst hebt, omdat je moet bijkomen van een drukke week, vraag je dan eens af of de rest van je week niet te vol is. De zondag is een goede dag om de verslaving aan drukte te doorbreken, om te leren stil te worden en tijd te maken voor God en elkaar. En dat is echt niet saai! Maak van de zondag maar een feestje. Wij hadden thuis elke zondag taart, en dat hebben we nu zelf ook maar ingevoerd: genieten van wat God geeft en tijd voor elkaar. dia 21 – elke dag rust met Jezus in je leven Dat stopt niet bij één dag: God wil geen weekendrelatie met je… Op zondag word je extra bij hem stilgezet, maar het gaat de hele week door. Als je met Jezus leeft, mag je rust in je leven hebben. Het is prachtig, en ik hoor dat ook wel eens, als christenen bekend staan om de rust die van hen uitgaat. Als mensen aan je merken dat je rust in je hebt omdat God voorop gaat in je leven, dat je ontspannen bent omdat je leeft uit de overtuiging: Jezus moet groter worden, niet ik. dia 22: bevrijdend: bij Jezus Christus is rust Heb God lief: ga met hem om. Ook dit is een bevrijdend gebod: laat God je verslaving aan de drukte van de wereld doorbreken en vind rust in Jezus Christus. Amen.
HC Zondag 36 - Heb God lief: manipuleer
niet met zijn naam! Bij ‘Gods naam misbruiken’ gaan de gedachten al snel uit naar ‘vloeken’. Maar het 3e gebod gaat over veel meer: dat je God niet voor je karretje spant. Daar is zijn naam te mooi voor: in Gods naam is redding. Voor preeklezers: ik hoor graag als mijn preek ergens gelezen wordt. Neem dan even contact met mij op:
[email protected]. Dan stuur ik ook de bijbehorende powerpoint toe. Bij deze preek is een verwerkingsblad beschikbaar: DoorSpreken. Liturgie Welkom Zingen: GKB Gezang 70 : 1 en 3 Stil gebed Votum en groet Zingen: Psalm 145 : 1 en 2 Gebed Lezen: Jeremia 23 : 16 – 32 en HC Zondag 36-37 Zingen: Psalm 141 : 2 en 3 Preek Zingen: LvK Lied 481 : 1 en 3 Geloofsbelijdenis Zingen: LvK Lied 434 : 1 en 5 Gebed Mededelingen Collecte Zingen: GKB Gezang 167 : 1 en 2 Zegen
Heb God lief: manipuleer niet met zijn naam! Inleiding dia 1 – vloeken Vloeken, daar heb ik nooit de lol van ingezien. Ik snap die behoefte niet om Jezus’ naam als stopwoord in te zetten. Dat zegt misschien nog wel meer over de omgeving waarin ik ben opgegroeid, over mijn familie en over mijn vrienden, dan over mijzelf. Dat ik niet vloek, is gewoon aangeleerd gedrag. Dat ik elke vloek hoor, dat elke vloek bij mij binnenkomt, is dat ook. En, laat dat duidelijk zijn, ik ben blij dat ik dat zo heb geleerd! Maar niet iedereen groeit in zo’n omgeving op. Als je overal om je heen hoort vloeken, ga je het vanzelf overnemen. Dat is geen kwestie van kwade wil,
maar weinig mensen vloeken om christenen dwars te zitten, ook dit is aangeleerd gedrag, en daar kom je niet zomaar vanaf. Bij een vakantiebaantje had ik eens zo’n collega. Een fijne kerel, met wie je kon lachen, die respect had voor ieders overtuigingen, maar er wel met enige regelmaat een harde vloek uit knalde… Gelukkig wist hij het wel van zichzelf, en vond hij het erg vervelend als hij anderen kwetste. Hij was er al vrij snel achter dat ik christen ben, trouwens, niet omdat ik iets over zijn vloeken had gezegd, en hij zei direct: ‘ik vloek nogal veel, maar ik probeer erop te letten, want het is niet mijn bedoeling om je te kwetsen. Dus zeg er ook gerust wat van als ik vloek.’ Daar was ik wel blij mee: tof dat iemand zich zo opstelt! Dat hij zoveel vloekt, heeft hij maar aangeleerd, maar fijn dat hij zich realiseert dat dat voor mij een probleem kan zijn, en dat hij zich daarom aan mij wil aanpassen. Ik geloof trouwens niet dat ik ooit wat van zijn vloeken heb gezegd, al kwam er best wel eens een voorbij… dia 2 – zwart Maar is die opstelling eigenlijk wel zo mooi? Wat er eigenlijk gebeurt, is dat die collega boven mij komt te staan. Ík heb een probleem met vloeken, dat is mijn zwakheid, hij heeft dat probleem niet, maar hij wil er voor mij wel op letten. Ik moet als christen ontzien worden, en hij als atheïst is de goedheid zelve door rekening met mij te houden. Christenen worden de zwakke partij, en atheïsten krijgen de kans te laten zien dat ze echt de kwaadsten niet zijn. Lekker getuigenis geef je daarmee als christen… Wat gaat hier mis?! dia 3 – heb God lief: manipuleer niet met zijn naam! Vanmiddag staan we stil bij het derde gebod: misbruik Gods naam niet. Vorige week hebben het tweede gebod gehad: laat God zichzelf zijn. Vandaag gaan we verder met het derde: heb God lief: manipuleer niet met zijn naam! 1. Gods naam misbruiken? dia 4 – Gods naam misbruiken? Misbruik Gods naam niet, waar hebben we het dan eigenlijk over? Wat is dat, Gods naam misbruiken? Laten we daarmee beginnen. dia 5 – gaat over veel meer dan vloeken
Ik kan het fout hebben, ergens hoop ik dat ook, maar volgens mij gaan de gedachten bij dat derde gebod al snel uit naar ‘vloeken’. Naar zo’n collega die Gods naam als stopwoordje gebruikt. Ik weet natuurlijk ook niet hoeveel je zelf vloekt, maar ik schat in, en nu hoop ik dat ik het niet fout heb, dat de meesten van jullie nauwelijks vloeken, hooguit eens een afgeleide vloek als ‘jeetje’, wat is afgeleid van Jezus. Dan is het derde gebod mooi makkelijk: je mag niet vloeken, geen punt! Vervelender is dat de catechismus er nog iets bij zegt: je mag je er ook niet door zwijgen of toelaten mee schuldig aan maken! Dus als een ander vloekt, en jij zegt er niets van, telt het alsof je zelf hebt gevloekt. Dan krijg je dus dingen als: ‘ik moet er eigenlijk wat van zeggen, maar het heeft toch helemaal geen zin? Ze weten dat ik vloeken vervelend vind, maar moet ik echt op elke vloek reageren? Ze zien me aankomen: heb je hem weer, met zijn belerende vingertje…’ Maar gaat het derde gebod daar wel over? In de catechismus lijkt het er wel op: vloeken is daar zo ongeveer het eerste wat genoemd wordt. Maar in de catechismus gaat het over iets anders dan Gods naam als stopwoord gebruiken. Eén van de opstellers van de catechismus, Zacharius Ursinus, heeft bij de catechismus een dik boek geschreven, waarin hij de catechismus verder uitlegt. Als je dat leest, kom je erachter dat hij met ‘vloeken’ ‘vervloeken’ bedoelt. Vervloeken is dat je iemand in Gods naam iets slechts toewenst. Dat is wel even wat anders! dia 6 – grootste misbruik: Gods naam voor je karretje spannen Ik bedoel niet dat we nu allemaal maar moeten gaan vloeken: met elke vloek misbruik je Gods naam. Maar denk niet dat je, als je niet vloekt, het derde gebod ook maar weer mooi kunt afvinken, of dat je dan toch in ieder geval het belangrijkste hebt gehad. Het derde gebod gaat over iets veel groters: dat je God niet voor je karretje mag spannen, dat je Gods naam niet gebruikt om mee te manipuleren, om dingen naar jezelf toe te praten. Dat is veel grover misbruik van Gods naam dan een vloek als stopwoord door iemand die niet beter weet. Over dát misbruik van Gods naam gaat het in Jeremia 23. Jeremia is profeet van God in een tijd dat maar weinigen van God willen weten. Tenminste, mensen willen nog wel geloven dat God aan hun kant staat, maar God moet vooral niet te veeleisend worden. Er zijn allemaal zelfbenoemde profeten actief die de mensen naar de mond praten.
Ze weten precies wat de mensen willen horen, ze praten alles goed en zetten het kracht bij door te verzekeren dat ze spreken in de naam van de HEER. Ze misbruiken Gods naam om er zelf beter van te worden. Wat God wil, vinden ze niet zo interessant, ze spreken liever over wat ze zelf willen, en plakken Gods naam erop. dia 7 – gesp Het is pure manipulatie. Alsof Gods naam een soort toverwoord is waardoor je gelijk zult krijgen. Denk aan de kruistochten, bloederige oorlogen tegen de Arabieren, uit naam van God. Denk aan kampbewakers in de tweede Wereldoorlog, met de tekst ‘Gott mit uns’ op hun uitrusting. In Gods naam zijn de meest verschrikkelijke dingen gedaan. dia 8 – maak God geen buikspreekpop Gods naam misbruiken: het is jouw wil als die van God presenteren. Dat is het probleem van dat vervloeken en zweren, waar de catechismus uitgebreid op in gaat. In onze tijd speelt dat niet zo’n grote rol meer, maar God voor je karretje spannen wel! Bijvoorbeeld als christenen discussiëren over homoseksualiteit of vrouwen in de ambten, en daarbij over hun standpunt zeggen: ‘zo wil God het’. Prima om te discussiëren, maar doe niet zulke grote uitspraken! Of gewoon in je eigen leven, dat jij iets graag wilt, en er van maakt dat God het wil. Wees bescheiden: maak God niet je buikspreekpop! 2. God maakt zich in zijn naam bekend dia 9 – waarom neemt God misbruik van zijn naam zo hoog op? Misbruik Gods naam niet: gebruik zijn naam niet om mee te manipuleren. Dat is waar het in het derde gebod om gaat. In de wet, in Exodus 20, wordt dat zwaar aangezet: ‘wie zijn naam misbruikt, laat hij niet vrijuit gaan.’ De catechismus zegt zelfs dat geen zonde groter is dan deze. Nu is dat wel heel stellig gezegd, maar laat in ieder geval duidelijk zijn dat God het derde gebod serieus neemt. Waarom? Waarom neemt God misbruik van zijn naam zo hoog op? Daar mogen jullie eerst zelf even over nadenken, net als vorige week in groepjes van twee of drie. Waarom neemt God misbruik van zijn naam zo hoog op? dia 10 – Gods naam staat voor God zelf Voor een antwoord op die vraag gaan we kijken in Exodus 3. Daar wordt Mozes door God aangesteld om de Israëlieten weg te leiden uit Egypte. Mozes vraagt: ‘stel dat ik naar de Israëlieten ga
en tegen hen zeg dat de God van hun voorouders mij gestuurd heeft, en ze vragen: “wat is de naam van die God?”, wat moet ik dan zeggen? Toen antwoordde God hem: “ik ben die er zijn zal. Zeg daarom tegen de Israëlieten: IK ZAL ER ZIJN heeft mij naar u toegestuurd.” God maakt zijn naam aan Mozes bekend: JHWH, IK ZAL ER ZIJN. God heeft een naam, en wat voor één: de naam zegt precies wie God is! Gods naam is niet zomaar een naam: het staat voor God zelf. Wie Gods naam misbruikt, misbruikt God! Je naam is belangrijk. Misschien houd je niet zo van je naam misschien ken je wel honderd mensen die dezelfde naam hebben, en toch is je naam bijzonder. Het eerste wat je doet als je met iemand kennismaakt, is je naam zeggen. Die naam is belangrijk voor wie je bent. Als je een paar weken later die persoon weer tegenkomt, dan voel je je gekend als hij je naam heeft onthouden. Maar als je naam op een negatieve manier op internet belandt, dan kun je daar heel veel last van krijgen. Je naam hoort bij je. dia 11 – Gods naam maakt een relatie mogelijk Bij God is dat nog sterker: in zijn naam geeft hij zichzelf bloot. Hij stelt zich voor, en met zijn naam is alles al gezegd. God maakt zich in zijn naam bekend. Net als onze namen, maakt Gods naam een relatie mogelijk. Als iemand in de verte schreeuwt ‘hé, jij daar!’, dan denk ik: ‘het zal wel voor een ander zijn bedoeld.’ Maar als iemand roept: ‘Mark, Mark, wacht even,’ dan keer ik me om en kijk wie daar is. God geeft zijn naam, zodat wij hem kunnen aanspreken, zodat wij kunnen bidden en God prijzen. dia 12 – Gods naam staat voor zijn reputatie Aan een naam zit ook een imago vast. Zo zijn in het bijbelboek Jozua de inwoners van het land Kanaän doodsbang voor de Israëlieten, omdat ze gehoord hebben wat God allemaal voor hen gedaan heeft. Met deze God valt niet te spotten. Maar die profeten in Jeremia 23 bezorgen God een heel ander imago: ‘ga vooral je gang, God zal je wel zegenen’, alsof God een God is die alles wel best vindt. Gods naam wordt misbruikt, en daardoor wordt Gods reputatie aangetast. Wie aan Gods naam zit, zit aan God zelf!
3. Jezus: de naam die redding biedt dia 13 – Jezus: de naam die redding biedt Dat klinkt allemaal nog negatief: het is oppassen met Gods naam! Maar God heeft zijn naam niet bekend gemaakt zodat wij onze vingers eraan zouden branden: dan had hij ons beter niets kunnen vertellen. Hij heeft zijn naam bekend gemaakt omdat hij met ons om wil gaan! In het Nieuwe Testament wordt dat nog mooier: door de naam van Jezus biedt God redding! dia 14 – in Jezus wordt Gods naam mens Vorige week, toen het ging over beelden van God, hebben we het erover gehad dat Jezus hét beeld van God is, die al onze beelden overbodig maakt. Met Gods naam is net zoiets aan de hand: in Jezus wordt Gods naam mens. We mogen JHWH kennen als Jezus Christus. Jezus is Gods naam op aarde. dia 15 – Filippenzen 2 In Filippenzen 2 wordt die naam bezongen: ‘Daarom heeft God hem hoog verheven en hem de naam geschonken die elke naam te boven gaat, opdat in de naam van Jezus elke knie zich zal buigen, in de hemel, op de aarde en onder de aarde, en elke tong zal belijden: “Jezus Christus is Heer”, tot eer van God, de Vader.’ Jezus heeft de hoogste naam, Gods naam: hij is JHWH. dia 16 – Jesaja 45 Dat wordt nog duidelijker als je Jesaja 45:23 erbij pakt. Kort daarvoor heeft God gezegd dat hij de Heer is, JHWH, en dan: ‘voor mij zal elke knie zich buigen en elke tong zal bij mij zweren.’ Precies dezelfde woorden als in Filippenzen 2: wij mogen Gods naam kennen in Jezus Christus. dia 17 – Jezus’ naam brengt redding Dat is geen naam om bang voor te zijn. In Handelingen 4 worden Petrus en Johannes op het matje geroepen door de Joodse leiders omdat ze een verlamde man hebben genezen. De leiders vragen zich af wat hier aan de hand is, door welke kracht of in wiens naam ze dit gedaan hebben. Petrus antwoordt dat ze uit de naam van Jezus handelen. Jezus’ naam brengt bevrijding! En dan sluit Petrus af: ‘Door niemand anders kunnen wij worden gered,
want zijn naam is de enige op aarde die de mens redding biedt.’ De naam van God, van Jezus, is geen naam die je moet misbruiken om je zin te krijgen, om God naar je hand te zetten, maar de naam die je redding brengt, de naam die je hoop is! Het is ironisch dat juist het misbruiken van Gods naam de grond is geweest om Jezus tot de kruisdood te veroordelen. Jezus antwoordt bevestigend op de vraag of hij de Messias is, de Zoon van de Gezegende – want Joden hebben de gewoonte Gods naam niet uit te spreken. De hogepriester scheurt zijn kleren en zegt: ‘waarvoor hebben we nog getuigen nodig? U hebt de godslastering gehoord; wat is uw oordeel?’ Jezus staat toe dat hij misbruikt wordt, om zo de wereld te redden. 4. Gods naam bekend maken dia 18 – Gods naam bekend maken Heb God lief: manipuleer niet met zijn naam. In zijn naam ontmoet je God die je wil redden. Maar wat moet je dan wel met zijn naam? Als we Gods naam misbruiken, gebruiken we hem voor onze doelen. God wil juist ons gebruiken voor zijn doel: dat we zijn naam bekend maken! dia 19 – houd Gods naam hoog Houd Gods naam hoog, in heel je leven. God heeft je gemaakt om hem te eren. God heeft zijn naam bekend gemaakt, zodat we hem kennen, met hem omgaan, en hem aanbidden. We lazen net Filippenzen 2: ‘elke tong zal belijden: Jezus Christus is Heer.’ Houd zijn naam hoog, in je woorden, en ook in je daden. De catechismus zegt: gebruik Gods naam zo dat hij in al onze woorden en daden geprezen wordt. Aanbid God met woorden, en laat in je leven zien dat dat oprecht is. dia 20 – spreek elkaar hierop aan En als anderen dat dan niet doen? Volgens de catechismus ben je dan medeplichtig aan het ontheiligen van Gods naam. Wat moet je daar dan mee? Wat moet je met die vloekende maar vriendelijke collega? Daar heb ik geen pasklaar antwoord op. Natuurlijk doet het pijn als anderen vloeken, en het is ook goed als mensen weten dat jou dat pijn doet, maar je kunt God er ook een verkeerd imago mee bezorgen. Bovendien is het veel ernstiger als binnen de gemeente
Gods naam wordt gebruikt om mee te manipuleren, als wij Jezus naar onze hand zetten. Laten we daarmee beginnen: dat we elkaar helpen om Gods naam hoog te houden, elkaar helpen om Jezus met onze woorden én daden te eren. dia 21 – maak bekend dat Gods naam de moeite waard is God heeft zijn naam aan ons verbonden, christenen dragen Gods naam. Wij mogen Gods naam bekend maken. Welke reputatie bezorg jij God? Geeft jouw leven anderen aanleiding om Gods naam te prijzen? Of is jouw leven voor anderen aanleiding om niets van God te willen weten? En als het gaat om vloeken: waar sta je als christen om bekend? Sta je erom bekend dat je moeite hebt met vloeken? Of sta je bekend om je liefde en trouw, en bezorg je daarmee God het imago dat zijn naam echt de moeite waard is? Pas dan kun je vloeken op een goede manier bespreekbaar maken. dia 22 – Bevrijdend: Gods naam staat voor je redding! Ik weet het: wij zijn niet de beste vertegenwoordigers van Gods naam. Maar al te vaak brengen wij God reputatieschade toe. Toch wil God jou gebruiken om zijn naam bekend te maken! In de naam van Jezus is vergeving, ook voor al ons gestuntel met Gods naam. Want ook het derde gebod is bevrijdend: Gods naam staat voor je redding! Amen.
HC Zondag 35 - Heb God lief: laat hem zichzelf zijn! Iedereen maakt zich een voorstelling van God, heeft een beeld van God. Toch waarschuwt God voor het gevaar van beelden: je maakt al snel een God op maat. God heeft je iets veel mooiers te bieden: in Jezus Christus, zijn perfecte beeld, laat hij zich kennen! Voor preeklezers: ik hoor graag als mijn preek ergens gelezen wordt. Neem dan even contact met mij op:
[email protected]. Dan stuur ik ook de bijbehorende powerpoint toe. Bij deze preek is een verwerkingsblad beschikbaar: DoorSpreken. Liturgie Welkom Zingen: GKB Gezang 171 : 1 en 2 Stil gebed
Votum en groet Zingen: LvK Lied 457 : 3 en 4 Gebed Introductie preek Lezen: 1 Samuël 4 : 1b – 11 en HC Zondag 35 Zingen: Psalm 86 : 4 en 5 Preek Zingen: LvK Lied 75 : 1 en 3 Geloofsbelijdenis Zingen: Opwekking 349 Gebed Mededelingen Collecte Zingen: Psalm 33 : 2 en 8 Zegen
Heb God lief: laat hem zichzelf zijn! Introductie Bij ons thuis verbieden we van alles. ‘Daniël, je mag niet gaan slapen.’ ‘Niet je brood opeten hoor.’ ‘Nee, ik wil geen knuffel van je.’ Het blijkt de makkelijkste manier om bij Daniël iets voor elkaar te krijgen. Regels zijn er per slot van rekening om te overtreden… Regels en wetten belemmeren je in je vrijheid, dat hebben kinderen al door. Toch gaan we het over regels hebben, Gods regels. In drie leerdiensten staan we stil bij de wet. Ook die regels zijn niet altijd geliefd, en soms wordt dat met een beroep op Paulus verpakt in dat we door Jezus vrij zijn en daarom de regels niet meer nodig hebben. Maar is dat zo? Beknotten Gods regels je vrijheid? Of zijn die regels misschien wel bevrijdend? De tien geboden kun je in tweeën delen. De eerste vier geboden zeggen: ‘heb God lief’, de andere zes: ‘heb je naaste lief’. Over die eersten gaan we het hebben: ‘heb God lief.’ Het eerste gebod, ‘vereer geen andere goden’, slaan we over. Dat gebod kun je zien als een overkoepelend gebod: elk volgende gebod heeft daar wel iets mee te maken. Wij gaan het aan de hand van het tweede, derde en vierde gebod
hebben over God liefhebben: over Gods beeld, Gods naam en Gods dag. Dat kan je helpen om liefde voor God vorm te geven, want liefde is zoveel meer dan een gevoel. En als je er maar gewoon mee aan de slag gaat, dan hoop ik dat je mag merken wat zo veel mensen hebben gemerkt: dat het gevoel van liefde voor God vanzelf meegroeit! Drie diensten dus over het thema ‘heb God lief!’ Vandaag over het tweede gebod: ‘maak geen godenbeelden’. We lezen eerst 1 Samuël 4 : 1b – 11 en daarna Zondag 35 van de Catechismus. Inleiding dia 1 – fresco origineel ‘God kan en mag op geen enkele manier afgebeeld worden.’ En toch begin ik met dit plaatje… Het is een schilderij, een fresco, van Jezus. Geschilderd rond het jaar 1930 door de Spaanse schilder Elias Garcia Martinez. Hoe dan ook: een afbeelding van Jezus. Heb ik soms liggen slapen toen ik uit de catechismus voorlas? Wees gerust, ik ben er helemaal bij vanmiddag, en niet van plan in slaap te vallen. Ik ben ervan overtuigd dat dit soort afbeeldingen niet tegen dat tweede gebod ingaan. Zou dat wel zo zijn, dan hebben we grotere problemen… Dan moet je alle kinderbijbels zo snel mogelijk de deur uit doen, nee, je zou ze moeten verbranden, zodat je ook geen anderen tot zonde zou verleiden. Laten we er dus maar even vanuit gaan dat zo’n fresco wel door de beugel kan. Het is te zien in de dorpskerk van Borja, een dorp in Spanje met zo’n 5000 inwoners. Het is geen bijzonder kunstwerk: de katholieke kerk heeft duizenden van dit soort fresco’s. Dat verandert in 2012. Zoals je ziet is het fresco in niet al te beste staat. Tijd dus voor een restauratie. Eén van de dorpsbewoners, een vrouw van 81, kan niet langer aanzien dat dit fresco met het jaar verder afbladdert. Ze had al wel meer geschilderd, mooie schilderijen, dus de plaatselijke priester heeft er wel vertrouwen in. Het resultaat was, eh… nou ja, oordeel zelf maar. dia 2 – fresco resultaat Schilderen op koude en natte stenen is wel wat anders dan schilderen op een droog doek. De verf is alle kanten uitgelopen, en opeens werd het fresco wereldberoemd.
Het uitgestorven Borja is opeens een toeristische attractie van formaat. Waar een mislukte restauratie al niet goed voor kan zijn… Het zal duidelijk zijn: deze restauratie was geen verbetering. Het was allemaal goed bedoeld, maar goede bedoelingen maken nog geen goed schilderij. Het resultaat werkt op je lachspieren en doet op geen enkele manier recht aan het origineel. dia 3 – heb God lief: laat hem zichzelf zijn! Daarmee komen we terug bij dat tweede gebod. Onze beelden van God kun je met die mislukte restauratie vergelijken. Met de beste bedoelingen maken we God onherkenbaar. Beelden kunnen geen recht doen aan God. Daarom houdt het tweede gebod ons voor: heb God lief: laat hem zichzelf zijn! 1. Behoefte aan beelden dia 4 – behoefte aan beelden Dat klinkt nogal logisch. Waarom zou je God niet zichzelf laten zijn? Waarom zou je een beeld van hem maken? Toch hebben wij een grote behoefte aan beelden, ook van God. dia 5 – soorten beelden: godenbeeldjes Het lijkt mij goed om eerst even duidelijk te krijgen waar we het over hebben als we het over ‘beelden’ hebben. In de bijbel wordt in het tweede gebod het woord ‘godenbeelden’ gebruikt. Het tweede gebod gaat allereerst over het maken van beeldjes, van bijvoorbeeld hout, steen of brons. En dan niet zomaar beeldjes, maar godenbeelden: beeldjes die een god vertegenwoordigen en waar je voor knielt alsof het de god zelf is. Dat is de meest letterlijke betekenis van ‘beelden’. Ik denk dat zulke beelden bij ons nauwelijks voorkomen. dia 6 – afbeeldingen Toch geloof ik niet dat het tweede gebod over datum is. De catechismus geeft een tweede betekenis aan dat woord ‘beelden’: daar gaat het niet over godenbeeldjes, maar over afbeeldingen. De catechismus is in een heel andere tijd geschreven: midden in de kerkstrijd in de 16e eeuw tussen katholieken en protestanten. Katholieke kerken zaten vol afbeeldingen, van God en van de heiligen. Wat de gewone mens over God wist, had hij uit die afbeeldingen gehaald. dia 7 – denkbeelden Beeldjes, afbeeldingen, daar houdt het nog niet mee op: er zitten denkbeelden achter.
Dat is de derde betekenis van ‘beelden’, de diepere betekenis. Het tweede gebod gaat ook over beelden in je hoofd, je een voorstelling maken van wie God is. Dat is waar beeldjes en afbeeldingen beginnen. dia 8 – wat voor denkbeelden van God kom je tegen? Denkbeelden, je een voorstelling van God maken, kunnen jullie voorbeelden van geven van waar je dan aan kunt denken? Wat voor denkbeelden van God kom je tegen? (antwoorden verzamelen) Ik denk dat we allemaal wel zulke beelden hebben, en dat het tweede gebod ons dus allemaal iets te zeggen heeft. dia 9 – beelden halen God dichterbij Maar waarom hebben we zo’n behoefte aan beelden? Dat wordt duidelijk in 1 Samuël 4. Het is oorlog tussen de Israëlieten en de Filistijnen. De Israëlieten hebben zware verliezen geleden en voelen zich door God in de steek gelaten. Daarom besluiten ze de ark van het verbond te laten halen. Als de ark er maar is, dan zal God wel met hen zijn! Op deze manier wordt de ark zo’n beeld van God. Ze doen alsof de ark God zelf is. God is ongrijpbaar, daar kunnen ze niets mee, en daarom gebruiken ze de ark om God wat dichterbij te halen. Dat is precies waarom we beelden van God maken: we willen God graag concreet maken, dichtbij halen. Als je een voorstelling van God hebt, als je hem voor je ziet, dan lijkt het makkelijker om met hem om te gaan. Beelden geven duidelijkheid en maken God herkenbaar. Juist in onze tijd is die behoefte enorm. In onze wereld wordt alles in beelden verpakt. Een beeld zegt meer dan 1000 woorden. En als je dan toch woorden gebruikt, dan moet het beeldend zijn: in hapklare brokken zodat je het direct voor je ziet. Anders haak je af. Niet gek dus, dat je je ook van God een voorstelling wilt maken. 2. Gevaar van beelden dia 10 – wat is er gevaarlijk aan beelden? Toch zegt het tweede gebod: maak geen beelden van God! Waarom eigenlijk? Wij zitten toch gewoon zo in elkaar dat we beelden nodig hebben? Wat is nou het gevaar van beelden? Over die vraag mogen jullie even met elkaar overleggen.
Doe dat in twee- of drietallen. Wat is nou zo gevaarlijk aan beelden en denkbeelden? dia 11 – beelden laten God niet zichzelf zijn Wat is het gevaar van beelden? Het gevaar is niet dat we God dichtbij halen: God geeft dit gebod niet omdat hij graag op afstand wil staan en niet wil dat we ons iets bij hem kunnen voorstellen. Het probleem is dat onze beelden nooit recht doen aan God. Beelden die je van God hebt, laten God niet zichzelf zijn. Dat is waar het de Catechismus uiteindelijk ook om gaat: dat we God niet op onze maar op zijn manier vereren. Beelden, hoe mooi ook, doen God altijd tekort. God kun je niet in een beeld vatten, hij is altijd groter, schitterender en veelzijdiger. Meestal is het zo dat je met beelden de werkelijkheid mooier kunt laten lijken. Als je bijvoorbeeld op zoek bent naar een vakantiehuisje, ziet het er op de foto’s bijna altijd ruimer uit dan het is. Een goede fotograaf kan het allemaal nog net wat mooier maken. Met God kan dat niet: God past niet in ons voorstellingsvermogen. God is de Schepper, alles wat wij kennen heeft hij gemaakt. Als we een beeld van hem maken, trekken we hem naar beneden, in de schepping. dia 12 – beelden van God zijn eenzijdig Maar: is het wel mogelijk, leven zonder beelden van God? Het lijkt mij niet, dan zou ik direct moeten stoppen met preken… In elke preek zet ik een beeld van God neer. Trouwens, God zelf gebruikt ook allerlei beelden. Lees maar eens wat er allemaal voor kunst in de tempel staat. En God vergelijkt zichzelf met van alles: hij is een Rots, een Herder, een Rechter, een Vader, een Arts, enzovoort. Allemaal beelden. Volgens mij slaat de Catechismus dan ook een beetje door, met dat we op geen enkele manier beelden van God mogen maken. Trouwens, wel te begrijpen vanuit de achtergrond van die Catechismus. Het zet zich af tegen de Katholieke kerk van die tijd, waarin hele diensten in het Latijn werden afgestoken, maar het gewone volk het met fresco’s en raamschilderingen moest doen. Maar beelden op zich zijn niet het probleem. Het probleem is dat beelden al snel een eigen leven gaan leiden. Beelden van God zijn altijd eenzijdig. Het is onmogelijk om te geloven zonder een beeld van God te hebben. Maar beperk je dan niet tot een eenzijdig beeld.
Niet voor niets gebruikt God heel verschillende beelden voor zichzelf. In de veelheid van beelden kan God zichzelf zijn. dia 13 – beelden passen God aan je wensen aan Het gevaar is dat je die veelheid niet meer ziet, en God beperkt tot een of twee beelden. Je kiest zelf de beelden uit waardoor je het meest wordt aangesproken, en maakt zo je eigen God op maat. Dat gebeurt in 1 Samuël 4. God wordt klein gemaakt, tot een God die overwinnaar in een oorlog is. De Israëlieten willen van de Filistijnen winnen, en gebruiken God als een soort mascotte die aan hun wensen tegemoet moet komen. Daar doet God dus niet aan mee! En zo’n mascotte-God is dichterbij dan je zou denken. Op diezelfde manier kun je ook Gods liefde misbruiken. Je hebt het beeld: ‘God is liefde’, en vervolgens kun je daar mee aan de haal gaan om je eigen gedrag goed te praten. ‘God houdt toch van me? Hij wil toch dat ik gelukkig ben? Dan vindt hij het ook goed dat ik…’ vul zelf maar in! Mag God ook nog zichzelf zijn?! 3. Jezus Christus als Gods beeld dia 14 – Jezus Christus als Gods beeld Ook al ontkom je er niet aan dat je beelden van God hebt, toch is het met beelden altijd oppassen: voor je het weet heb je je eigen God gemaakt. Maar hier houdt het niet op: God zelf geeft ons een beeld zodat wij geen beelden meer hoeven te maken. Gods beeld is Jezus Christus! dia 15 – God komt dichtbij in zijn Zoon Lees maar mee in Kolossenzen 1:15: ‘Beeld van God, de onzichtbare, is hij, eerstgeborene van heel de schepping’. Jezus Christus is hét beeld van God. Maar door hun eigen beelden hebben velen hem niet herkend. Hij lijkt niet op die God die oorlogen wint. Hij lijkt niet op de koning die de mensen verwachten. Hij lijkt ook niet op die God die alles goed vindt wat je doet: hij haalt stevig uit naar mensen die denken dat ze wel goed zitten. Deze Jezus is Gods beeld. God wil niet op afstand staan, hij wil dichtbij komen! Maar een beeld, in wat voor vorm ook,
of het nu een beeldje, een afbeelding of een denkbeeld is, is daarvoor veel te klein. God wil dichtbij je komen, niet in een beeld maar in zijn Zoon. Jezus als persoon leren kennen, dat is veel mooier dan welk beeld ook! Door Jezus komt God dichtbij, wordt hij concreet, kun je met hem omgaan. Paulus zegt in Efeziërs 3:12: ‘in Christus Jezus hebben wij vrijelijk toegang tot God.’ Daar hebben we onze beelden niet voor nodig! dia 16 – Jezus kennen door de aanspraak van Gods Woord Maar hoe leer je Jezus dan kennen? Dan kom ik toch weer bij de Catechismus uit: ‘door de levende verkondiging van zijn Woord.’ Als je Jezus wilt leren kennen, dan is omgang met Gods Woord onmisbaar. Dan gaat het niet om de bijbel als boek op zich, sterker nog: dat kan ook weer beeldendienst worden. Als je God als God van een boek ziet, heb je toch weer een beeld van hem gemaakt. Het gaat om ‘levende verkondiging’: door de Heilige Geest word je in Gods Woord zelf aangesproken. Als je het voor jezelf leest, maar ook als we dat samen in de kerk doen. Als je je steeds door Gods Woord laat aanspreken, leer je Jezus kennen. En beelden kunnen er best aan bijdragen dat die verkondiging zich vastzet. dia 17 – Jezus niet eenzijdig benaderen Trouwens, het blijft dan nog wel oppassen dat je niet Jezus eenzijdig gaat benaderen. Je leert hem niet alleen kennen in Marcus, maar ook in 1 Samuël en in Openbaring, om maar eens wat te noemen. Van Jezus worden ook weer beelden gemaakt. Denk bijvoorbeeld aan de jaarlijkse uitvoering van The Passion, waar het lijdensverhaal van Jezus uitgebeeld wordt en ondersteund met liedjes van nu. Ik denk dat er beroerdere manieren zijn om iets van Jezus te laten zien, maar wees je er wel van bewust dat zoiets eenzijdig is. Het is prachtig als het mensen aan het nadenken kan zetten over wie Jezus is en waarom je leeft, maar het is niet meer dan een begin. Jezus is veel meer: niet alleen gekruisigd voor ons, maar ook opgestaan en naar de hemel gegaan, vanwaar hij regeert in glorie. 4. Gods beeld dragen dia 18 – Gods beeld dragen Beelden maken God klein: we passen God aan onszelf aan. Beelden zijn ook niet nodig: Jezus Christus is Gods beeld,
in hem komt God naar je toe. En dan gebeurt er iets wonderlijks: in plaats van dat wij God op ons laten lijken, laat God ons op zichzelf lijken! God maakt ons dragers van zijn beeld. Wij passen God aan ons aan, maar God past ons aan zichzelf aan! dia 19 – God past ons aan zich aan! Luister maar naar Paulus, in 2 Korintiërs 3:18: ‘Wij allen die met onbedekt gezicht de luister van de Heer aanschouwen, zullen meer en meer door de Geest van de Heer naar de luister van dat beeld worden veranderd.’ Wij mogen Gods beeld dragen! dia 20 – laat God zichzelf zijn Stop daarom met God aan jezelf aan te passen: laat hem zichzelf zijn! Dat is iets wat we wel snel doen. Dat we sommige gedeelten uit de bijbel maar liever overslaan, omdat we er gewoon niet zoveel mee hebben. Dat we voor God proberen te denken: ‘als God liefde is, dan…’ Terwijl we eigenlijk vooral in ons eigen straatje denken. ‘Ik kan me niet voorstellen dat God…’ nee: het gaat er niet om wat ik me kan voorstellen. Als God in mijn voorstellingsvermogen past, blijft er niet veel over. Het is niet te voorkomen dat je beelden van God hebt, maar laat die beelden steeds weer door God corrigeren! Luister naar wat hij over zichzelf zegt, naar hoe je Jezus op elke bladzijde van de bijbel ontmoet. dia 21 – draag Gods beeld En draag dan Gods beeld. Zo heeft God je gemaakt. Helemaal aan het begin, je leest het op de eerste bladzijde van je bijbel, zegt God: ‘laten wij mensen maken die ons evenbeeld zijn, die op ons lijken.’ Wij zijn gemaakt om God op aarde te vertegenwoordigen. In die opdracht hebben we gefaald, maar in Jezus Christus begint God opnieuw. Jezus maakt het waar: hij is Gods beeld op aarde, en nu herstelt hij door zijn Geest Gods beeld in ons. dia 22 – munt In Marcus 12 wordt Jezus door een aantal Farizeeën op de proef gesteld. Ze vragen aan Jezus of het toegestaan is om de keizer belasting te betalen. Jezus vraagt hen om een geldstuk. ‘Wiens afbeelding staat hierop?’ vraagt hij. ‘Dat van de keizer,’ antwoorden de Farizeeën. Dan volgt een raadselachtige uitspraak van Jezus:
‘geef wat van de keizer is aan de keizer, en geef aan God wat God toebehoort.’ Het is een oproep om Gods beeld te dragen. Het beeld van de keizer staat op een muntje, daarom is het voor hem, maar het beeld van God staat op ons: wij zijn van God! Denk daar maar aan, de volgende keer dat je met een muntje betaalt. dia 23 – Laat God zichzelf zijn: een bevrijdende regel! ‘Maak geen beelden,’ is dat zo’n regel die je vrijheid beknot? Ik denk het niet. God wil je iets veel mooiers dan een beeld geven: zichzelf! Wil jij dat zien en zijn beeld dragen? Dat is bevrijdend! Amen.
Jesaja 11:3 - Jezus doet recht in de puinhoop Vrede, wie wil het niet? Maar we leven in een wereld vol haat. Het is een puinhoop. Niet alleen ver weg, maar net zo goed dichtbij. Zelfs in de kerk ontstaat zomaar verwijdering. Maar Jezus biedt een weg uit de puinhoop! Voor preeklezers: ik hoor graag als mijn preek ergens gelezen wordt. Neem dan even contact met mij op:
[email protected]. Dan stuur ik ook de bijbehorende powerpoint toe. Liturgie Zingen: GKB Gezang 157 : 1, 2, 3 en 4 Stil gebed Votum en groet Zingen: Psalm 98 : 3 en 4 Gebed Kinderen naar club Lezen: Jesaja 11 : 1 – 10 Zingen: ‘Magnificat’ (Sela) Preek over Jesaja 11 : 3 Zingen: LvK Lied 132 : 1, 2 en 3 Kinderen terug Kinderlied Leefregels Zingen: GKB Gezang 48 : 1 en 4 Gebed
Collecte Zingen: Psalm 72 : 2, 4 en 10 Zegen
Jezus doet recht in de puinhoop Inleiding dia 1 – op kamers Toen ik 18 was, ging ik studeren, en dat betekende direct een verhuizing: van mijn veilige en vertrouwde plekje in Hoogeveen naar een kamertje in het onbekende Kampen. Dan moet je opnieuw beginnen, en dat wordt wat makkelijker gemaakt door een studentenvereniging. Alleen… ik had het niet zo op studentenverenigingen, en al helemaal niet op gereformeerde studentenverenigingen, wat in Kampen nu eenmaal de enige mogelijk was… Waarom zou ik me terugtrekken in een clubje gelijkgestemden, terwijl er zo veel valt te leren van andersdenkenden? En allemaal theologiestudenten bij elkaar, is dat geen saaie boel? Bovendien had ik wel eens wat opgevangen over het studentenleven, over vergaderingen die tot diep in de nacht doorgaan, over formalistisch gedoe met aanspreektitels, over hiërarchie en duurdoenerij. Moest ik daarvan lid worden?! Maar ja, het alternatief, eenzaam verpieteren in mijn studentenkamertje en me maar helemaal verliezen in de studieboeken, dat trok me nog minder aan. Dus ik heb mijn vooroordelen aan de kant gezet, en ben toch maar lid geworden. Van die keuze heb ik nooit spijt gehad. Mijn oordelen gingen veel te snel. Ik had een klein stukje van de buitenkant gezien, een paar uiterlijkheden, en dacht dat dat genoeg was om mijn oordeel klaar te hebben. Maar in die buitenkant heb ik me vergist, en, nog veel belangrijker, achter die buitenkant zaten toffe mensen. Zonder die mensen was ik vandaag waarschijnlijk geen predikant geweest. dia 2 – Jezus doet recht in de puinhoop Oordelen: wat hebben we ze snel. In dit geval had ik vooral mijzelf ermee gehad
als ik niet over mijn vooroordelen heen was gestapt. Maar het kan ook heel anders gaan: met onze oordelen over alles en iedereen, oordelen op basis van uiterlijke schijn en geruchten, kunnen grote brokken ontstaan. Vanochtend gaat het erover dat Jezus recht doen in de puinhoop die wij ervan maken. 1. In de puinhoop dia 3 – in de puinhoop Een puinhoop, daar weten ze in Israël in de tijd van Jesaja wel over mee te praten. We hebben het er al eerder over gehad, maar laten we het op een rijtje zetten. Israël is door en door verdeeld. Al zo’n 200 jaar is Israël gesplitst in twee delen, Efraïm in het noorden en Juda in het zuiden. Echt goede vrienden zijn ze sindsdien nooit geweest, maar nu maken ze het wel heel bont: ze zijn in staat van oorlog. Om te overleven sluiten ze bondgenootschappen met andere volken. Zo ook koning Achaz van Juda, een koning die het politieke spel vol overgave speelt. Hij gooit het op een akkoordje met de machtige Assyriërs en denkt dat zijn land en hijzelf zo veilig zijn. Niets is minder waar. Achaz heeft zich overgeleverd aan de grillen van de Assyriërs, en kan niet anders dan als een marionet hun bevelen opvolgen. De gevolgen zijn voor de gewone burger: zij zijn nergens meer veilig. Het is een puinhoop! dia 4 – Israël glijdt weg in de puinhoop (boomstronk) Jesaja heeft het over de ‘stronk van Isaï’. Maar wie is Isaï ook alweer? Isaï is de vader van koning David. Van David naar Achaz loopt een rechte lijn, het koningschap is steeds van vader op zoon overgedragen. Koning Achaz heeft een indrukwekkende stamboom. Maar nu wordt het een stronk genoemd, het zielige restje van een omgehakte boom. Het koningshuis van David is volledig ingestort. Israël glijdt steeds dieper weg in de puinhoop. Een puinhoop die ze zelf veroorzaakt hebben. Met hun machtsspelletjes. Met hun houding van ‘ons zal niets gebeuren’. Met hun afgaan op de buitenkant. Met hun snelle oordelen.
dia 5 – onze puinhoop van oordelen We maken er een puinhoop van. Onze wereld zit vol machtspelletjes en wantrouwen. Landen spelen een ingewikkeld schaakspel, en ondertussen is Syrië letterlijk een puinhoop. Maar die puinhoop is niet alleen ver weg, die puinhoop is er in Nederland net zo goed, het is, helaas, zelfs hier, in de kerk. Het is zo verleidelijk om af te gaan op uiterlijke schijn en op geruchten. We zijn zo gewend om ons oordeel klaar te hebben. In onze wereld, waar zoveel te kiezen valt, moet je wel. Maar de werkelijkheid is altijd ingewikkelder dan onze kortzichtige oordelen. En dan gaat het mis. Iedereen vindt iets, er ontstaan groepen, er ontstaat verwijdering, zonder dat we elkaar eens echt goed in de ogen hebben gekeken. Helaas gebeurt dat, helaas maak ik me er ook schuldig aan, en de puinhoop die dan ontstaat, speelt alleen de duivel in de kaart. 2. Jezus doet recht dia 6 – Jezus doet recht (takje) Maar God laat ons niet in de puinhoop. Dat is de prachtige boodschap van Jesaja 11. Die stronk, het dode restje van wat eens een machtig koningshuis was, die stronk is niet het einde. Uit die stonk komt een telg op, een fris en groen takje. Na Achaz komt een nieuwe koning in de lijn van David. dia 7 – er komt een eerlijke koning Het moet wel een heel bijzondere koning zijn, die met onze puinhoop nog wat kan… Aan een nieuwe koning Achaz hebben we helemaal niets. Wat we nodig hebben is iemand die vrede brengt en recht doet, een koning van een heel ander soort. Jesaja schrijft: ‘hij ademt eerbied voor de Heer; zijn oordeel stoelt niet op uiterlijke schijn, noch grondt hij zijn vonnis op geruchten.’ Deze koning doet er niet aan mee! Hij doet niet mee aan het altijd maar je oordeel klaar hebben, hij doet niet mee met het afgaan op de buitenkant, hij doet niet mee proberen het voor zichzelf makkelijk te houden. Deze koning is eerlijk, is integer, een koning, met de woorden van vers 5, van gerechtigheid en trouw. Wat een verademing is dat! Zo’n koning kan vrede brengen in onze puinhopen.
dia 8 – de oplossing komt van God Deze koning klinkt niet menselijk. Zelfs de meest eerlijke en zuivere mensen kunnen dit niet waarmaken. Zij hebben ook hun uitglijders en donkere kanten. Zij kunnen soms niet anders dan een oneerlijk oordeel hebben, omdat de puinhoop zo ingewikkeld is dat het hen te boven gaat. Deze nieuwe koning, het groene takje op de boomstronk, moet meer zijn dan een gewoon mens. Jesaja schrijft: ‘de geest van de Heer zal op hem rusten.’ Een oplossing van onze puinhopen moeten we niet van mensen verwachten, mensen kunnen geen betere en rechtvaardige wereld brengen, als de wereld aan ons is overgeleverd, loopt het slecht af. De oplossing komt van buiten, van Gods Geest, van God zelf. Die nieuwe koning is veel meer dan een mens. dia 9 – bij koning Jezus ben je veilig Jezus is deze koning. God, die mens werd. Vrijdag, op het kerstfeest, vieren we dat hij op deze wereld kwam. Jezus is de koning op wie de Geest van de Heer rust. In Matteüs 3 kun je lezen dat Jezus gedoopt wordt door Johannes de Doper. En dan staat er: ‘zodra Jezus gedoopt was en uit het water omhoogkwam, opende de hemel zich voor hem en zag hij hoe de Geest van God als een duif op hem neerdaalde.’ De profetie van Jesaja is uitgekomen. Bij deze koning ben je veilig. Hij gaat niet af op geruchten en op uiterlijke schijn, maar daalt af naar deze wereld. Hij komt in onze levens delen, hij wil je leren kennen. Bij hem ben je veilig, hij laat je tot zijn recht komen. Zijn macht gaat nooit over de rug van anderen heen. Hij is een koning van vrede en recht. 3. Een weg uit de puinhoop dia 10 – een weg uit de puinhoop Maar is dat wel goed nieuws? Als Jezus zo eerlijk is en recht doet, wat moet hij dan met jou en mij? Jesaja schrijft dat Jezus een rechtvaardig oordeel velt. Vallen we dan niet allemaal door de mand? Dat doet me denken aan een liedje dat heet: ‘straks als ik geen pijn meer doe’. Nee, niet, ‘straks als ik geen pijn meer heb’, maar ‘doe’! Ik doe mensen pijn, ben mede verantwoordelijk voor de puinhoop.
dia 11 – God begint in de puinhoop iets nieuws En dan blijkt die vredekoning, Jezus, nog veel indrukwekkender te zijn. Als hij zou afgaan op wat hij op aarde tegenkomt, kan ik me maar een passend oordeel voorstellen: dat hij de hele wereld opblaast. Maar dat wil hij niet! Jezus is niet gekomen om onze puinhopen te veroordelen, om met eigen ogen te zien hoe weinig we van het leven terecht brengen, hij is juist gekomen om je een weg uit de puinhoop te geven! God had de puinhopen in een beweging kunnen opruimen, maar hij kiest ervoor om midden in de puinhoop te komen, en van daaruit iets nieuws te beginnen. Jezus is geen koning die op zijn rechten gaat staan, hij maakt zich juist kwetsbaar en klein. Jezus staat toe dat wij hem oneerlijk beoordelen, dat we oordelen op basis van uiterlijke schijn en geruchten, dat we hem slachtoffer maken van onze gemene spelletjes: de enige rechtvaardige die de wereld ooit gekend heeft, eindigt aan het kruis. Al jouw oordelen laat hij over zich heen komen en hij vergeeft het je. Zo maakt hij die oordelen machteloos. dia 12 – het mysterie van het kruis Jezus maakt zich tot ons vrijwillige slachtoffer, maar juist op die manier is hij sterker dan zijn onderdrukkers. Dat is het wonder, het mysterie van het kruis. Je komt dat heel mooi tegen in de musical ‘Les Miserables’, waar we vorig jaar, in het gemeenteproject ‘Feest van Genade’, een verfilming van hebben gekeken. Het gaat over een dief die vrij komt, maar al snel weer in zijn oude gewoontes vervalt. Totdat hij een plekje zoekt om te overnachten, en in een kerk uitkomt. Hij kijkt met de ogen van een dief, weet precies wat waardevol is, en als dank voor het onderdak steelt hij het zilveren bestek. Bij de stadspoort wordt hij aangehouden, en door agenten mee terug genomen naar de kerk. De priester heeft de situatie direct door, maar neemt de dief in bescherming: ‘laat deze man vrij, ik heb hem het bestek zelf geschonken!’ De priester maakt zich vrijwillig slachtoffer, en daarmee geeft hij een uitweg uit het leven als dief. Op dat moment verandert het leven van de dief radicaal. Zo maakt Jezus een einde aan de puinhopen: niet door te oordelen, maar door het te ondergaan.
Jezus gaat niet af op wat hij van je ziet. Het gaat maar op één ding af: mag zijn kruis jou vrede brengen, wil je hem als Vredekoning verwelkomen? 4. Vrede bij het kruis dia 13 – vrede bij het kruis Bij het kruis is vrede. Daar is vergeving voor de puinhoop die je ervan maakt. Daar is het goed met God. En dan kun je ook elkaar vinden. dia 14 – vrede wordt al werkelijkheid (wolf en lam) Jesaja schrijft over de vrede die Jezus meebrengt. ‘Een wolf zal zich neerleggen naast een lam, een panter vlijt zich bij een bokje neer.’ Het staat symbool voor de perfecte vrede, waar Jezus aardsvijanden met elkaar verzoent. Zulke vrede lijkt ver weg. De wereld is vol haat, vol angst en vol pijn. De profetie van Jesaja lijkt een utopie, een mooi ideaal om aan vast te houden voor de toekomst, maar ook niet meer dan dat. Maar denk niet dat het alleen maar toekomstsmuziek is: wanneer we elkaar bij het kruis vinden, wordt deze prachtige vrede al werkelijkheid. Volgens Jesaja wordt het vrede omdat de aarde vol wordt van kennis van de Heer. Dat begint bij het kruis. dia 15 – vrede gaat niet vanzelf Laten we elkaar ontmoeten bij het kruis van de koning die alles heeft opgegeven, alles heeft losgelaten. Want ook in de kerk gaat vrede niet vanzelf. We kwetsen elkaar met onhandige opmerkingen. We doen elkaar verdriet met verschillende meningen. Soms liggen we elkaar gewoon niet, je kunt niet met iedereen vrienden zijn. En dan zijn er nog die oordelen. Ga ermee naar het kruis! dia 16 – ontmoet elkaar bij het kruis Bij het kruis kunnen we elkaar ontmoeten. Kunnen we onze vooroordelen laten gaan en elkaar in de ogen kijken. Laten we zo met elkaar omgaan. Maak het bespreekbaar als je iets dwars zit. Sluit je niet op in je eigen oordelen.
Praat niet over elkaar, maar met elkaar. En dat zijn niet wat goedbedoelde adviezen van mijn kant: het is Jezus Christus zelf, onze Vredekoning, die deze opdracht geeft. Ga naar het kruis, want daar kunnen we elkaar vinden, daar draagt Jezus onze puinhopen. Alleen daar is liefde. Alleen daar is vrede. Alleen daar is recht. Ik wil graag afsluiten met het liedje dat ik al aanhaalde: ‘straks als ik geen pijn meer doe’. dia 17 – filmpje https://www.youtube.com/watch?v=1f-AL2wgpvI
Jesaja 9:1 - Jezus zet je leven in het licht In het donker raak je de weg kwijt. En we zijn inderdaad de weg kwijtgeraakt. Zonder God is het leven donker. Maar God laat het er niet bij: hij zet het licht aan. Jezus wil zijn licht ook in jouw leven laten schijnen. Voor preeklezers: ik hoor graag als mijn preek ergens gelezen wordt. Neem dan even contact met mij op:
[email protected]. Dan stuur ik ook de bijbehorende powerpoint toe. Liturgie Aansteken adventskaars Waar8ig: -‘Als alles donker is’ -‘Votum’ Stil gebed Votum en groet Zingen: LvK Gezang 126 : 1 en 3 Gebed Kinderen naar club Lezen: Jesaja 8 : 21 – 9 : 6 Zingen: Psalm 80 : 1, 2 en 10 Preek over Jesaja 9 : 1 Waar8ig: -‘It folk dat omrûn yn it tsjuster’ -Psalmen voor Nu 16 Kinderen terug Kinderlied (melodie LvK Gezang 124) Leefregels Zingen: Opwekking 595
Avondmaal: onderwijs (5) en viering Zingen: Psalm 18 : 8 en 15 Gebed Collecte Zingen: LvK Gezang 26 : 1 en 3 Zegen
Jezus zet je leven in het licht Inleiding dia 1 – licht-duister Ik heb al de hele week een liedje in mijn hoofd. Dat begon maandagochtend, toen ik mijn bijbel opende en die tekst las: ‘het volk dat in duisternis ronddoolt, ziet een schitterend licht.’ Het liedje is niet meer uit mijn hoofd te krijgen… Ik wil het graag aan jullie laten horen, en ja: daarmee neem ik het risico dat het liedje zich ook in jullie vastzet. Of misschien is dat zelfs wel mijn bedoeling… Laat het liedje je er dan aan herinneren dat Jezus licht brengt. Genoeg er omheen gepraat: over welk liedje heb ik het? Iemand die hem al aan voelt komen? Het is het liedje In nije dei van De Kast. We gaan een stukje ervan luisteren. dia 2 – filmpje https://www.youtube.com/watch?v=F6De_60ID8U (tot 1:55, daarna fade-out) dia 3 – Jezus zet je leven in het licht Ik weet ook wel dat dit geen christelijk liedje is, en dat het liedje niet geschreven is om een christelijke boodschap over te brengen. Maar leg Jesaja 9, ‘het volk dat in duisternis ronddoolt, ziet een schitterend licht’, hier eens naast: ‘Lang wie it kâld en tsjuster, aanst komt de dei, fynt it ljocht syn wei, yn in nije dei.’ Er staat precies hetzelfde: het wordt licht! Dat is ook de boodschap van vanochtend: Jezus zet je leven in het licht. 1. Duisternis dia 4 – duisternis Maar voor het licht wordt, is het donker. Je ziet het voor je als Jesaja het beschrijft: ‘overal heerst verstikkende duisternis; donker en somber is het, nacht overal.’ Ook die nieuwe dag van De Kast wordt voorafgegaan door het donker:
‘It libben wie wrang, it wachtsjen te lang.’ En even later: ‘lang wie it kâld en tsjuster.’ Laten we eerst eens kijken naar die duisternis. dia 5 – in het donker raak je de weg kwijt Echte duisternis komt in Nederland bijna niet voor, zelfs niet in deze donkerste dagen van het jaar. Waar je ook bent, bijna altijd zie je in de verte wel licht. Maar in echte duisternis zie je geen hand meer voor je ogen. Het is pikzwart, je hebt geen idee welke kant je op moet en wat je tegen komt. Je loopt maar wat, je kunt niet zien waarheen. Je kunt alleen maar verdwalen. Of, zoals Jesaja het zegt, ronddolen. dia 6 – kaartje Israël is de weg helemaal kwijt. Twee weken geleden hebben we het daarover gehad, en laten we het kaartje er weer bij pakken. Israël, groen, en Aram, geel, hebben een bondgenootschap gesloten, en vallen samen Juda aan, paars. Dat heeft te maken met het vierde land, dat niet op de kaart staat: het grote Assyrië. Juda probeert Assyrië te vriend te houden, terwijl Israël en Aram juist in opstand tegen Assyrië komen. Maar het loopt uit op een puinhoop… Israël en Aram kunnen tegen Assyrië niets beginnen. Koning Tiglatpileser – die naam moet je maar onthouden voor een bijbels-namen-spelletje – koning Tiglatpileser van Assyrië valt aan en houdt niet van half werk. Hij laat maar weinig heel in Zebulon en Naftali, in het noorden van Israël, en voert de inwoners af naar zijn eigen land. Maar met Juda gaat het al niet veel beter. Juda is een soort marionet van Tiglatpileser, ze leveren zich helemaal aan hem over. In de tempel in Jeruzalem moet het altaar voor God plaatsmaken voor een replica van een altaar van een Assyrische tempel… Israël en Juda zijn de weg helemaal kwijt. dia 7 – dieper probleem: God buitensluiten De politieke situatie ziet er niet goed uit. Toch is dat niet het hele verhaal. Het diepere probleem volgens Jesaja is dat de mensen niet langer op God vertrouwen. Ze hebben God buitengesloten, leven hun leven zonder God. Dat is precies waar ze die politieke ellende aan te danken hebben dia 8 – poster Het is donker als God uit het leven is. Waar is God eigenlijk in Franeker?
Op het kerstfeest is hij in ieder geval niet welkom, als ik de posters in de stad mag geloven… De poster zet ‘alle’ kerstactiviteiten in Franeker op een rijtje, maar de kerk is de grote afwezige in de kerstactiviteiten. We hebben God uit het gewone leven weggeduwd, en ik ben bang dat wij daar net zo goed aan meedoen. dia 9 – druk met onszelf De gevolgen merk je overal. We zijn druk met onszelf en onze eigen belangen. Het is ieder voor zich, je moet maar voor jezelf opkomen. Maar we doen het ook met elkaar, als land. Onze Nederlandse belangen gaan voorop. Of het nu om een klimaattop gaat of om de opvang van vluchtelingen, we kunnen niet anders dan denken in het landsbelang. Net als elk ander land trouwens… Het is donker, in Nederland net zo goed. Misschien ben je er aan gewend, en merk je het niet eens. Moet je het maar gewoon doen met het leven zoals het is. Maar zonder God is het leven niet meer dan wat ronddolen op aarde. Je neemt dan met te weinig genoegen. 2. Jezus zet je leven in het licht dia 10 – Jezus zet je leven in het licht Maar het blijft niet donker: ‘aanst komt de dei, fynt it ljocht syn wei, yn in nije dei.’ Of, met de woorden van Jesaja: ‘het volk dat in duisternis ronddoolt, ziet een schitterend licht.’ Jezus zet je leven in het licht. dia 11 – God komt binnen als een kind God laat ons niet wat ronddolen op de aarde, hij zet het licht aan. Dat mensen hem uit het leven wegduwen, daar trekt hij zich niets van aan. God laat zich niet door koppige en dwarse mensen tegenhouden. Jesaja profeteert: ‘een kind is ons geboren, een zoon is ons gegeven.’ Wij proberen God buiten te sluiten, maar God komt binnen als een kind. Dát is het licht voor de wereld! In de tijd van Jesaja is dat nog toekomstsmuziek: het is nog pikzwart. Toch zegt Jesaja: hij ís geboren. Jesaja krijgt een blik in de toekomst, maar wat in de toekomst gebeuren zal is net zo zeker als wat vroeger gebeurd is. Het zal geen verrassing zijn: dit kind is Jezus. In Matteüs 4 kun je lezen dat Jezus naar Galilea gaat, naar dat gebied van Zebulon en Naftali dat zo donker is. En dan wordt die profetie weer aangehaald:
‘het volk dat in duisternis leefde, zag een schitterend licht.’ Dat is het moment dat Jezus het goede nieuws begint te brengen: Jezus is het licht van de wereld, de beloofde nieuwe koning. dia 12 – Jezus anders dan alle aardse koningen Jezus is een schitterend licht, juist omdat hij zo anders is dan alle aardse koningen. Kijk maar naar die vier namen die Jezus meekrijgt. Jezus is een wonderbare raadsman. Dat is iemand die je om raad vraagt, om advies vraagt, iemand die volgens jou een wijs persoon is en in wie je vertrouwen hebt. Zo iemand is Jezus, en dan niet zomaar een raadsman, maar een wonderbare: hij heeft Gods wijsheid. Hij wil je leven sturen, op een heel bijzondere manier. Niet door je gevraagd en ongevraagd advies te geven, waar je dan weer iets mee moet, maar door je langzaam, van binnenuit, te veranderen. Iemand die je leert wat liefde is. Jezus is een goddelijke held. Helden zorgen dat het weer goed komt. Iemand die met gevaar voor eigen leven iemands leven redt, is een held. Jezus is de goddelijke held: hij geeft zijn leven voor de wereld. Aan het kruis wint hij van de macht van de duisternis, maakt hij de weg vrij om in het licht te leven. Jezus is een eeuwige vader. Ja, God de Zoon wordt ook een vader genoemd. Jezus is niet afstandelijk maar heel persoonlijk. Hij sluit zich niet op in een comfortabel paleis, maar is altijd onder de mensen. Hij ziet hen, hij kent hen, hij deelt in hun levens, in hun vreugde, maar ook in hun verdriet. Hij houdt van je. En Jezus is de vredevorst. Niet door een groot leger op te bouwen en de macht te grijpen. Jezus doet het juist door klein en kwetsbaar te zijn, door lief te hebben. Nog meer vliegtuigen met bommen brengen geen echte vrede. Jezus pakt de duisternis bij de wortel aan: haat. Hij zet er zijn liefde tegenover. 3. Leef in het licht dia 13 – leef in het licht Jezus zet je leven in het licht. De Kast zingt: ‘Hjir is myn hân, hjir is myn hert ‘k jou myn bestean oan dy.’ Jezus heeft zijn hele bestaan aan ons gegeven.
Nu wil hij je leven zijn, je bestaan. Leef in het licht. dia 14 – mag Jezus jouw leven in het licht zetten? Jezus is het licht van de wereld, maar wel een ander licht dan gedacht. Jezus heeft altijd in het middelpunt van de belangstelling gestaan, in onze tijd zou hij moeiteloos voetbalstadions vol kunnen krijgen, maar veel minder mensen hebben hem herkend als het licht. Jezus is niet een licht dat de duisternis van de wereld wel even verjaagt, omdat hij het diepere probleem wil aanpakken: de duisternis in jouw leven. En daar wordt Jezus bedreigend… Mag Jezus’ licht in jouw leven schijnen? Hij is geen lampje dat je op zondagochtend aanzet, en weer uitzet als je met andere dingen bezig gaat. Je zet een lamp niet aan om er even naar te kijken en dan weer uit te zetten en iets anders te doen. Die lamp is er juist zodat je ziet wat je doet! Zo is het met Jezus ook: het is niet de bedoeling dat je even met hem bezig bent, en dan weer andere dingen gaat doen. Jezus wil juist de lamp zijn die je hele leven in het licht zet. dia 15 – open je ogen voor wie je liefde nodig heeft Wat er dan verandert? Jezus zet liefde voorop in je leven. In het donker gaat iedereen zijn eigen gang, leef je voor jezelf en voor wat jou goed uitkomt. Jezus wijst de weg van liefde. In het licht zie je anderen. Durf je je voor hen open te stellen, tijd voor hen te nemen en hun pijn te voelen? Durf je je ogen open te houden, niet weg te kijken van wie jouw liefde nodig heeft? Jezus wil je bevrijden van het verstikkende ‘ieder voor zich’. dia 16 – laat zien dat Jezus je leven kleur geeft Als Jezus’ licht in je leven schijnt, schijnt het ook door je heen. Breng je zelf licht in de duisternis. Bijvoorbeeld vanmiddag, op de kerstmarkt. Als kerk willen we laten zien dat er meer is dan de kerstinkopen, dat het niet de kerstversiering is die ons leven kleur geeft, en dat ‘vrede op aarde’ geen lege woorden zijn omdat het toch nooit gebeurd, maar dat Jezus ons leven kleur geeft.
Hij is de goddelijk held, die uit liefde zijn leven gegeven heeft, het licht voor een wereld in het donker. Dat vieren we zo aan tafel, want dat is feest! Jesaja schrijft: ‘u hebt het volk weer groot gemaakt, diepe vreugde gaf u het.’ Jezus zet je leven in het licht: hij geeft leven, hij geeft vreugde. En er komt een dag, In nije dei, daar zorgt God wel voor, dat het licht overal schijnt. Amen.
Jesaja 7:14 - God is midden in je leven God lijkt op de achtergrond te staan. Of is het eerder dat graag willen dat God zich niet met ons bemoeit? In een wereld die niets van God verwacht, wordt koning Achaz van Juda door God op zijn plek gezet. God is Immanuël: God midden in je leven. Voor preeklezers: ik hoor graag als mijn preek ergens gelezen wordt. Neem dan even contact met mij op:
[email protected]. Dan stuur ik ook de bijbehorende powerpoint toe. Liturgie Aansteken adventskaars Zingen: Opwekking 599 en Opwekking 640 Stil gebed Votum en groet Zingen: LvK Lied 125 : 1, 3 en 5 Over Alpha (door Alpha-deelnemer) Gebed (door Alpha-deelnemer) Kinderen naar club (met introductie) Lezen: Jesaja 7 : 1 – 17 (door Alpha-deelnemer) Zingen: Psalm 46 : 1, 2 en 4 Preek over Jesaja 7 : 14 Zingen: Opwekking 214 (= Glorieklokken 63) Kinderen terug Kinderlied Onderwijs doop Doopbediening Zingen: Opwekking 687 Oproep aan de gemeente Zingen: “Doop” (Sela) Gebed Collecte
Zingen: Psalm 103 : 5 en 7 Zegen
Verwacht God midden in je leven Inleiding dia 1 – man-vrouw Mannen zijn heel gevoelige wezens. Ze zeggen wel eens dat vrouwen gevoelig zijn terwijl mannen juist nuchter zijn, maar ik geloof er niets van. O ja, natuurlijk zijn vrouwen gevoelig, daar twijfel ik niet aan, en dat is ook mooi. Maar mannen zijn net zo gevoelig, alleen op een andere manier. Mannen hebben namelijk een sterk ontwikkeld eergevoel. Onze, ik spreek maar even namens alle mannen, onze eer wordt aangetast als vrouwen onze taken gaan doen. Wij lossen het liever zelf op. dia 2 – appelmoes Een heel simpel voorbeeld: een pot appelmoes. Mannen worden geacht een pot appelmoes met blote handen te kunnen openen. Het voelt heel goed als anderen de pot niet open krijgen, en je dan kunt zeggen: ‘geef maar even aan mij’, en dat je hem dan in één vloeiende beweging open hebt. Helaas gaat het ook wel eens andersom… Dat ik denk: ‘die pot draai ik wel even open’, maar dat het niet lukt. Dat ik nog maar wat meer kracht zet, dat ik er zweethanden van krijg, zodat ik geen grip meer op het deksel heb… O, willen jullie die details eigenlijk wel weten? Hoe dan ook, het lukt niet. En dan sta ik op het punt om mijn gereedschapskist erbij te halen, met een hamer en schroevendraaier moet het toch lukken en desnoods zaag ik die pot open, en dan zegt Hanneke: ‘mag ik het even proberen?’ Dan kun je geen ‘nee’ zeggen en zul je altijd zien dat het haar direct lukt. Daar gaat mijn eer… Oke, ik overdrijf een beetje, maar het gaat mij om dat eergevoel. Mannen zijn vast niet de enigen die daar last van hebben, vrouwen hebben het ongetwijfeld ook.
Toegeven dat iets niet lukt en dan iemand anders om hulp vragen, dat is gewoon heel moeilijk. Kinderen leren dat al heel jong, en ook Hugo zal er binnenkort aan moeten geloven: ‘ik wil het zelf doen!’ dia 3 – verwacht God midden in je leven Dat is een van de redenen dat geloven moeilijk kan zijn. Want geloven is dat eergevoel parkeren en je leven uit handen geven aan God. Een God die op afstand staat, is een veilige God. Maar God is midden in je leven! Dat is de boodschap van vanochtend: verwacht God midden in je leven. 1. God op de achtergrond? dia 4 – God op de achtergrond? In de tijd van Jesaja 7 lijkt niemand nog iets van God te verwachten. Als de mensen al in hem geloven, denken ze dat God zich op de op de achtergrond houdt. God is ver weg, dus ze moeten er zelf maar het beste van maken. dia 5 – historisch dieptepunt voor Israël (kaart) Dat valt niet mee, want het is een donkere tijd. Israël is verdeeld. Onder koning David en koning Salomo was het nog één rijk, maar daarna is Israël gesplitst in twee delen: het grote Efraïm en het kleine Juda met Jeruzalem. Dat het zo is gelopen, is al erg genoeg, maar nu staan ze ook nog lijnrecht tegenover elkaar! Efraïm voert oorlog tegen Juda en wil Jeruzalem innemen. Daarbij krijgt Efraïm hulp van een ander volk: Aram. De verhouding tussen de broedervolken is op een ijskoud dieptepunt belandt. Hoe heeft het zo ver kunnen komen? Dat heeft alles te maken met het vierde land: Assyrië. Assyrië is de opkomende wereldmacht, en de kleine landen in de regio voelen zich bedreigd. Ze beseffen dat ze alleen kans maken tegen Assyrië als ze gezamenlijk optrekken. Dat doen Efraïm en Aram: zij hebben een bondgenootschap gesloten. Maar Juda, met koning Achaz aan de top, wil niet meedoen, Juda houdt liever Assyrië te vriend. dia 6 – niets van God verwachten De verhoudingen op het wereldtoneel liggen dus, net als vandaag, behoorlijk gecompliceerd. Koning Achaz gaat zijn eigen weg. Hij beseft hoe kwetsbaar de positie van Juda is,
maar verwacht niets van een bondgenootschap met Efraïm en Aram. Hij ziet meer heil in een verbond met Assyrië. Dat hij God om hulp kan vragen, komt niet bij hem op. Van God valt volgens Achaz niets te verwachten. God is al zo lang stil, daar kun je niets mee. Je moet maar gewoon je eigen problemen oplossen. dia 7 – niets van God willen Maar dat is niet alles: het komt Achaz ook wel goed uit. Hij zit er niet op te wachten dat God zich ermee komt bemoeien. Achaz heeft zijn beslissing genomen: hij lost zijn problemen wel op zijn eigen manier op. Jesaja is een vervelende stoorzender. Een teken van God is wel het laatste wat Achaz wil: hij laat zich echt niet door God op andere gedachten brengen, want Achaz is zo’n man met een sterk eergevoel. Hij verstopt het vroom: ‘ik wil God niet op de proef stellen’, maar eigenlijk zegt hij: ‘waar bemoeit God zich eigenlijk mee?’ God is naar de achtergrond verdreven. Wat merk je nou van God? Zit je er echt op te wachten dat hij zich met je gaat bemoeien? Het lukt ons wel zonder God! 2. God is midden in je leven dia 8 – God is midden in je leven Midden in die wereld, waar niemand iets van God lijkt te verwachten, komt God zelf met een teken. God staat niet op de achtergrond, God laat ons niet aan ons lot over: hij is midden in je leven! dia 9 – God laat zich niet tegenhouden Achaz moet niets van een teken weten, maar daar laat God zich niet door tegenhouden! ‘Luister Achaz, of je het nu wilt of niet, je zult een teken krijgen en weten dat ik midden in het leven ben: de jonge vrouw is zwanger, zij zal spoedig een zoon baren en hem Immanuël noemen.’ Wie die jonge vrouw dan is, staat er niet bij. Waarschijnlijk moeten we het dicht bij de koning zoeken. Zoals elke koning in die tijd had Achaz aan één vrouw niet genoeg. Regelmatig neemt hij er een vrouw bij, bij voorkeur een mooie jonge dame. Als Jesaja zegt: ‘de jonge vrouw is zwanger’, kan het dus heel goed over de nieuwste vrouw van de koning gaan. Maar deze vrouw is van een heel ander slag dan Achaz. Ook al ziet het er allemaal nog zo somber uit, zij weigert te geloven dat God zich heeft teruggetrokken.
Zij kent God niet, zoals Achaz, uit de boeken van vroeger: voor haar staat als een paal boven water: God is dichtbij. Daarom durft ze het aan haar zoontje die naam te geven: Immanuël, God met ons. Deze vrouw en haar zoontje zetten Achaz op zijn plek. dia 10 – God is de enige die verschil maakt Achaz houdt God graag op veilige afstand, ‘God met ons’ is voor hem bedreigend, hij gaat liever zijn eigen gang. Voor die vrouw is het juist geweldig: ‘God met ons’, dat geeft haar kracht om te leven, om het vol te houden. Het is allemaal niet verloren, want God is met ons! Achaz vertrouwt op zijn eigen strategisch inzicht, hij denkt dat de toekomst van Juda bij hem veilig is. Maar zijn jongste vrouw houdt hem voor: ‘Achaz, van jou wordt het niet beter. Zie je het dan niet, dat alleen God ons uit deze puinhopen kan redden?’ Voor mensen als Achaz is dat moeilijk te verteren. Mensen die groot van zichzelf denken, die de macht hebben om hun eigen problemen op te lossen. Als je al je problemen zelf kunt oplossen, dan is het moeilijk om God in je leven te zien. Maar voor mensen als die jonge vrouw, mensen die hun eigen kwetsbaarheid en beperkingen zien, voor hen is het helemaal geen vraag: wat er ook gebeurt, God is erbij! Door zulke mensen, die vrede, rust en geluk uitstralen, omdat ze alles van God verwachten, laat God het zien: ik ben midden in je leven. Dat wil God ook in het leven van Hugo, dat belooft hij bij de doop: ‘Hugo, ik ben met je, ik ben midden in je leven, verwacht maar veel van mij!’ 3. Jezus: God maakt het waar dia 11 – Jezus: God maakt het waar Mooi, het vertrouwen van zo’n jonge vrouw! Maar is dat vertrouwen ook wat waard? Mag je inderdaad veel van God verwachten? Daarmee komen we bij Jezus: in hem maakt God het waar. dia 12 – Jezus is letterlijk ‘God met ons’ In het onbetekenende stadje Nazareth woont 700 jaar later een onbetekenende jonge vrouw, Maria. Een engel vertelt haar dat ze een zoon krijgt, Gods zoon. Maria’s voorgenomen huwelijk met Jozef komt in gevaar:
hoe kan zij een kind krijgen dat niet van Jozef is? Maar Jozef krijgt ook bezoek van de engel. De engel haalt die oude profetie aan: ‘de maagd zal zwanger zijn en een zoon baren, en men zal hem de naam Immanuël geven.’ Wie goed oplet, heeft misschien gehoord dat de jonge vrouw opeens een maagd geworden is. Dat is een lang technisch verhaal over Grieks en Hebreeuws, wie daar meer over wil weten meldt zich maar na de dienst. Waar het om gaat: Jezus is Immanuël: hij is niet alleen maar een teken dat God met ons is, hij is God die letterlijk onder de mensen komt! dia 13 – Adele Afgelopen week was er veel aandacht voor een filmpje van Adele. Adele is een bekende zangeres met veel fans. Een aantal fans deden mee met een soort talentenjacht: wie kan de beste Adele-imitatie geven. Wat ze niet wisten was dat Adele zelf ook meedeed. Ze was flink opgemaakt, haar neus was nep, en voor haar fans was ze onherkenbaar. Ze deed alsof ze Jenny was, een bloednerveus meisje. De andere deelnemers maken zich zorgen of dat wel goed gaat. Dan is het de beurt aan Jenny, en van de zenuwen vergeet ze ook nog in te zetten. Maar als ze gaat zingen kijken haar fans elkaar aan en vallen hun monden open: Jenny is Adele zelf! dia 14 – Jezus wil in je leven delen Zoals Adele onder haar fans komt, zo komt God onder mensen. Adele blijft niet op afstand staan, maar wordt even één met haar fans. God blijft ook niet op afstand staan, hij wordt één met ons, mensen. Jezus wil van binnenuit in ons leven delen. God staat niet op afstand, het ontgaat hem niet wat er in je leven gebeurt: hij heeft het in Jezus zelf ook meegemaakt. Hij is God met ons. dia 15 – Jezus wil je een nieuw leven geven Maar God gaat nog verder: hij komt niet alleen een kijkje nemen in het leven, daar zou je nog niet zo heel veel aan hebben, hij wil je ook een compleet nieuw leven geven! God is met je, niet alleen om je te bemoedigen, maar ook om je te redden. Jezus brengt hoop, vrede, geluk, liefde en redding. Die jonge vrouw uit Jesaja 7 heeft gelijk: van mensen als Achaz wordt het niet beter. Van Jezus wel: hij zet jou voorop. Nee, het betekent niet dat je beschermd bent tegen alle moeilijke dingen.
Het is niet Gods bedoeling dat je met zo min mogelijk kleerscheuren door het leven rolt. Maar God is erbij en maakt jou klaar voor het leven in zijn koninkrijk. 4. Verwacht het van God! dia 16 – verwacht het van God Het is vandaag de 1e adventszondag. Advent is een periode van verwachten. Deze wereld wordt niet beter van ons, het moet van God komen, van Jezus Christus en zijn liefde. Die belofte is ook een opdracht: verwacht het van God alleen! Zeggen dat je op God vertrouwt, is niet zo moeilijk. Maar als je het meent, wordt het ook zichtbaar in wat je doet. Dat is waar Achaz door de mand valt. Hij heeft vrome praatjes over God niet op de proef stellen. Maar hij doet iets anders: hij staat God niet in zijn leven toe. dia 17 – zoek je geluk bij God Op God vertrouwen, alles van hem verwachten, hoe doe je dat? Betekent dat dan dat je je gezonde verstand maar opzij moet schuiven, alles wat je hebt moet verkopen, op straat moet gaan leven en er op vertrouwen dat God je elke dag wel weer genoeg geeft? Dat lijkt mij dus niet de bedoeling! Het gaat om iets anders: waar zoek je je diepste geluk? Probeer je je eigen leven in de hand te nemen, bouw je allemaal zekerheden in om gelukkig te zijn, is alleen het beste goed genoeg en geloof je dat je voor jezelf moet opkomen? Of is het genoeg dat God met je is, wordt je daar gelukkig en tevreden van en is de rest extra? Misschien zie je wel juist in moeilijke tijden of je het van God verwacht. Als het je ontglipt, als het leven tegenzit, als je ziek wordt, als je verkering uitgaat, als je zorgen hebt om je kinderen, wordt je dan angstig en is dat het einde van je geluk? Of kun je het dan aan God overlaten, en bij hem rust vinden? dia 18 – God is geen theorie maar Immanuël! Verwacht het maar van God. Bert en Geeske, laat dat vertrouwen ook maar zien aan Hugo en Norah. Jullie willen hen vertrouwd maken met God, en dat is geweldig! De krachtigste manier om dat te doen is dat je laat zien dat het geen theorie is, maar dat God midden in je leven is, dat je het van hem verwacht, als het meezit en als het tegenzit. Want hij is Immanuël: God met ons. Amen.
Daniël 12:13 - God brengt je op je bestemming Deze preek is gehouden op de ‘eeuwigheidszondag’, waar we stil stonden bij hen die in het afgelopen jaar zijn overleden. Maar in Daniël staat dat de dood niet de definitieve bekrachtiging is van dat het niet beter zal worden. Je hoeft geen genoegen te nemen met een wereld waar dood is, God doet dat ook niet: hij brengt je door Jezus op je bestemming. Voor preeklezers: ik hoor graag als mijn preek ergens gelezen wordt. Neem dan even contact met mij op:
[email protected]. Dan stuur ik ook de bijbehorende powerpoint toe. Liturgie Zingen: LvK Lied 397 : 1, 2 en 6 Stil gebed Votum en groet Zingen: Opwekking 717 Gebed Kinderen naar club Lezen: Daniël 12 : 1 – 13 Zingen: Psalm 73 : 9 en 10 Preek over Daniël 12 : 13 Zingen: Psalm 68 : 2, 8 en 13 Kinderen terug Luisterlied: ‘Nu laat u mij in vrede gaan’ (Sela) ‘In memoriam’ Lezen: 1 Korintiërs 15 : 20 – 26 Zingen: LvK Lied 103 : 1, 2 en 3 Gebed Collecte Zingen: GKB Gezang 111 Zegen
God brengt je op je bestemming Introductie bijbellezing We gaan zo lezen uit Daniël 12. In september zijn we in Daniël 1 begonnen, en nu lezen we het boek uit. De vorige keer dat we uit Daniël hebben gelezen, was dat uit hoofdstuk 9. We maken nu dus een flinke sprong naar de laatste bladzijde.
Eigenlijk zouden we nu Daniël 10 tot en met 12 moeten lezen, want dat is één geheel, het gaat over één visioen, maar dat zou wat teveel van het goede worden. Laat ik wel even vertellen wat je in Daniël 10 en 11 kunt lezen. Daniël is op hoge leeftijd, ruim over de 80. Daniël 10 begint met dat Daniël 3 weken in rouw is. Na die weken krijgt hij een visioen te zien. Hij ziet hoe koningen elkaar opvolgen, en een groot deel van het visioen gaat over de koningen van het Noorden en het Zuiden. Het is altijd oorlog tussen die twee, en Israël ligt er precies tussenin. Ook na de ballingschap gaat Israël een moeilijke tijd tegemoet. En dan begint hoofdstuk 12. Inleiding dia 1 – oudjaarsdag Vandaag is een soort oudjaarsdag. Nee, het is nog geen 31 december. Maar de kerk heeft een eigen kalender. Net zoals je een schooljaar hebt, van zomervakantie tot zomervakantie, heb je ook een kerkelijk jaar. Volgende week begint een nieuw kerkelijk jaar, dan begint de adventstijd van toeleven naar kerst. Vandaag sluiten we het oude jaar af. Deze zondag heeft een naam gekregen: ‘eeuwigheidszondag’. Dat vind ik een mooie naam. Oudjaarsdag is vaak vooral een dag van terugblikken, naast natuurlijk de onvermijdelijke oliebollen en astronauten. Terugblikken, dat doen we vandaag ook, we denken terug aan hen die in het afgelopen jaar zijn overleden. Maar we laten het niet bij terugblikken, bij mooie herinneringen, we kijken ook vooruit naar het eeuwige leven, waarin de overledenen ons zijn voorgegaan. dia 2 – pa Voor mij komt dat dit jaar heel dichtbij. De meesten van jullie weten dat mijn schoonvader dit jaar is overleden. Bijna een jaar geleden kregen we het bericht: een onschuldige vetbult was uitgegroeid tot een zeer agressieve kanker. De artsen konden niets meer voor hem doen. Dat komt heel hard binnen. We zijn er direct heengegaan, hebben heel wat gehuild, en alles werd beladen. Nog nooit was afscheid nemen zo moeilijk. Drie maanden later, op 7 maart 2015, is hij overleden. Hij was 57 jaar.
Bijna elke begrafenis die ik leid, zeg ik dat de dood niet bij het leven hoort. Mensen zijn niet bedoeld om dood te gaan. Kinderen hebben dat ook heel goed door. We hebben aan Daniël, onze oudste zoon, uitgelegd dat opa in de hemel is. Dat heeft hij redelijk geaccepteerd, maar soms zegt hij opeens: ‘opa moet weer terugkomen uit de hemel.’ Hij heeft gelijk: de dood klopt niet. dia 3 – God brengt je op je bestemming Ik ben blij dat ik christen ben, anders zou ik niet weten hoe ik hiermee kan omgaan. Maar christenen mogen verder kijken, net als Daniël, in Daniël 12. Nergens in het Oude Testament is God zo duidelijk over de toekomst: de dood heeft niet het laatste woord, God maakt het goed, God brengt je op je bestemming! 1. De wereld klopt niet dia 4 – de wereld klopt niet Laten we naar Daniël gaan. Het is het derde jaar dat koning Cyrus van Perzië aan de macht is, het jaar 536 voor Christus. Twee jaar geleden heeft Cyrus een decreet uitgevaardigd, waarin hij de Joden toestemming geeft om terug te gaan naar hun eigen land. Dat is precies waar Daniël zo lang naar heeft verlangd! Nee, zelf kan hij die tocht niet meer maken, hij is te oud om honderden kilometers op een kameel te zitten, maar er is toekomst voor Jeruzalem, en dat telt! dia 5 – Daniël heeft zorgen om de toekomst Je zou denken dat Daniël nu eindelijk rust heeft: er is weer hoop voor zijn volk. Niets daarvan: Daniël rouwt en vast, drie weken lang. Want met Jeruzalem gaat het helemaal niet zo goed. Het loopt niet bepaald storm met Joden die naar Jeruzalem willen: de meesten vinden hun leven hier wel prima. De Joden die wel naar Jeruzalem zijn gegaan, krijgen daar te maken met veel tegenstand. Zo had Daniël het zich niet voorgesteld. Dan krijgt Daniël ook nog een visioen te zien. In de toekomst wordt het er ook niet beter op. Daniël ziet oorlogen, terreur en vervolging. Egypte en Syrië proberen elkaar te overwinnen. En welk land ligt daar tussen? Precies, Israël… Israël zit gevangen tussen twee vuren, het kan geen kant op.
De toekomst ziet er niet goed uit! dia 6 – verlangen naar een betere wereld Daniël hoopt op een betere wereld. De toestemming voor de Joden om terug naar Jeruzalem te gaan had een goed begin daarvan moeten zijn. Maar de wereld wordt niet beter, het gaat alleen maar achteruit. Een betere wereld, dat willen we allemaal. Een wereld zonder ziekte. Een wereld zonder pijn. Een wereld zonder dood. Een wereld zonder ruzie. Een wereld zonder terreur. Een wereld zonder angst. Een wereld zonder haat. Maar het gaat maar door! Je kunt er moe van worden. Je doet je best om er wat van te maken, je doet je best om goed te leven, je doet je best om lief te hebben, maar er is altijd wel wat! En als het niet in je eigen leven is, dan is het wel in de gebeurtenissen in de wereld. dia 7 – God heeft het leven anders bedoeld Deze wereld klopt gewoon niet! Nee, ik bedoel niet dat het leven één grote teleurstelling is. Het leven is prachtig, ik houd ervan! Maar het leven is niet zoals het bedoeld is. De wereld is niet zoals God het bedoeld heeft. Het lijkt nergens naar toe te gaan, de geschiedenis blijft zich herhalen. Juist de dood zet je daarbij stil: waar doe ik het allemaal voor, wat stelt het nou helemaal voor? Het leven, loopt dat niet letterlijk dood? 2. God brengt je op je bestemming dia 8 – God brengt je op je bestemming Maar God laat het niet bij een somber kijkje in de toekomst. Laat het er niet bij dat het leven zwaar is, dat er overal verdriet is. In het visioen neemt God Daniël mee, helemaal naar het einde van de tijd. Zij die slapen in de aarde zullen opstaan. God zal hen op hun bestemming brengen. En Daniël krijgt het persoonlijk te horen: ‘ik breng je op je bestemming, Daniël!’
dia 9 – je hoeft je niet neer te leggen bij een harde wereld Het leven loopt niet dood. Dat is het prachtige vooruitzicht dat Daniël krijgt, dat is de hoop van christenen, dat is hoop voor de hele wereld. Dat het leven tegenvalt, dat je te maken krijgt met teleurstelling en verdriet, dat je afscheid moet nemen van geliefden en hen moet begraven, dat hoef je niet maar gewoon te accepteren. Zo van: ‘dat is nu eenmaal het leven, je zult het ermee moeten doen, je moet er maar het beste van maken.’ Dat is het levensmotto van veel Nederlanders: ‘je leeft maar een keer, dus haal eruit wat erin zit.’ Volgens mij kun je dat alleen volhouden als je je afsluit voor andermans ellende. Alle ellende van de wereld is te zwaar voor ons, mensen. Daniël krijgt iets anders te zien: je hoeft het niet met deze wereld vol pijn te doen! Hoeveel er ook mis is in deze wereld, het loopt niet uit op het einde, op de ondergang van de wereld, het loopt niet uit op dat alles over en uit is. De dood is niet het tragische einde van een moeilijk leven. De dood is niet de definitieve bevestiging dat het leven niet klopt, dat het leven een teleurstelling is. Het gaat juist door, want God laat het hier niet bij! De dood heeft niet het laatste woord, pijn heeft niet het laatste woord, terreur en teleurstelling hebben niet het laatste woord! Het doet God ook pijn dat de wereld zo is. Hij wil niet dat je je neerlegt bij deze wereld, hij legt zichzelf er ook niet bij neer! dia 10 – Jezus geeft je een nieuwe bestemming Dat is het wonder van Jezus Christus: God is zo verknocht aan zijn wereld, houdt zo enorm veel van de wereld en de mensen die hij gemaakt heeft, dat hij het er niet bij kan laten: God kan niet toekijken naar hoe wij de wereld de vernieling in helpen. Daarom stuurt hij zijn zoon. Misschien wel het bekendste vers uit de bijbel, Johannes 3:16: ‘Want God had de wereld zo lief dat hij zijn enige Zoon heeft gegeven, opdat iedereen die in hem gelooft niet verloren gaat, maar eeuwig leven heeft.’ De toekomst van de wereld rust op de schouders van Jezus. Het is zijn taak, zijn bestemming, om ons leven te brengen. Jezus heeft daarvoor moeten vechten. Het maakt Jezus dodelijk bedroefd, en in de laatste uren van zijn leven bidt hij:
‘Abba, Vader, voor u is alles mogelijk, neem deze beker van mij weg. Maar laat niet gebeuren wat ik wil, maar wat u wilt.’ Jezus heeft de bestemming bereikt: hij is opgestaan uit de dood met een nieuw lichaam en is bij God. Op die bestemming wil hij jou ook brengen! De wereld klopt niet, het leven klopt niet. De wereld is chaos en mensen gaan dood. Toch hoef je niet te somberen over hoe zinloos het allemaal is. Want God heeft een bestemming in gedachten. Voor hen waarvan we door de dood gescheiden zijn, en ook voor jezelf. Je bent gemaakt om eeuwig te leven! 3. En de hel dan? dia 11 – en de hel dan? Maar hoe zit het dan met de hel? Want het gaat in Daniël niet alleen over het eeuwig leven, maar ook over eeuwige verachting. Ik las deze week wat van C.S. Lewis, de schrijver van onder andere de Narnia boeken, en hij schrijft dat er geen enkel onderwerp is dat hij liever uit het christelijk geloof zou willen verwijderen dan de hel. Daar kan ik me wel in vinden… Dat stukje in Daniël wat daarover gaat, ik lees er het liefste snel overheen. Waarom moet die hel er in een stukje dat verder zo mooi is er weer worden bijgehaald? Moeten we nu ook nog weer onzeker zijn voor wie het eeuwige leven is? dia 12 – de hel is bedoeld als bemoediging! Dat zijn vragen die wij er bij stellen, tenminste, ik neem aan dat ik niet de enige ben die dat lastig vindt. Maar in Daniël 12 gaat het daar helemaal niet over. De hel wordt daar niet genoemd om bang te maken, maar juist om te bemoedigen! Denk nog maar weer even aan de situatie: Daniël heeft gezien wat een moeilijke tijd Israël tegemoet gaat. Israël komt klem te zitten tussen de koningen van het noorden en van het zuiden. De Joden zullen zelfs vervolgd worden, voor het eerst in de geschiedenis, door de wrede koning Antiochus. Maar God laat het daar niet bij zitten! God werkt aan onze bestemming, God werkt aan een betere wereld, de volmaakte wereld. Daar is geen plaats voor het kwaad. Daar is geen plaats voor hen die zich in dienst van het kwaad stellen. Daar hoef je niet meer bang te zijn voor dood en terreur.
Het kwaad wordt door God bestraft: dat is de hel. dia 13 – in het eeuwig leven is geen plek voor het kwaad Het is niet de bedoeling dat je je hoofd breekt over de vraag wie er wel en niet naar de hel gaan, en of dat nou wel eerlijk is van God. Ja, de hel bestaat, dat is hier in Daniël 12 duidelijk, en ook Jezus noemt het meer dan eens. Maar de hel is niet bedoeld om je bang te maken. Wel om duidelijk te maken: in het eeuwige leven is geen plek voor het kwaad. Is in dat eeuwige leven dan wel plek voor mensen? Want dat kwaad zit in ons allemaal… Dan komen we weer bij Jezus: hij heeft aan het kruis het kwaad weggedragen. De straf over zich heen gekregen voor al het kwaad dat wij doen. Nog weer even Johannes 3, nu vers 17: ‘God heeft zijn Zoon niet naar de wereld gestuurd om een oordeel over haar te vellen, maar om de wereld door hem te redden.’ Bij hem hoef je niet bang te zijn voor de hel. 4. Rust bij God dia 14 – rust bij God Met Daniël mogen we meekijken de toekomst in: hoeveel er ook mis is met deze wereld, hoe het ook de verkeerde kant op lijkt te gaan, hoe je ook wordt geconfronteerd met verdriet en dood, deze wereld is niet het einde: God brengt je op je bestemming. Dat is voor de toekomst, maar maakt vandaag al alle verschil: je mag rust vinden bij God. Daniël krijgt een blik in de toekomst, maar krijgt er ook een opdracht bij: ‘maar jij, ga het einde tegemoet.’ Daniël moet het nu loslaten. Hij is op hoge leeftijd, zijn reis zit er bijna op. ‘Daniël, jij hoeft de problemen van de wereld niet te dragen. Je hebt je eigen stukje van de levensweg gelopen. Je kunt onrustig worden van wat er allemaal nog moet gebeuren. Maar leg dat maar bij mij neer. Laat mij je rust geven!’ dia 15 – laat je niet opjagen Wij mogen ook rust vinden bij God. Ik noem drie dingen hoe dat vandaag verschil maakt. Het eerste: laat je niet opjagen. Als de dood het einde is, dan hangt alles van je leven af,
dan hangt alles van vandaag af. Dan moet je nu genieten, dan moet je nu gelukkig zijn, want dit is je enige kans. Zo’n gedachte maakt mij erg onrustig. Maar God geeft je een ander uitzicht: je leeft niet voor vandaag, voor de reis, maar voor de bestemming! dia 16 – laat je niet ontmoedigen Het tweede: laat je niet ontmoedigen. Ja, het leven is hard, en net als je denkt dat je je leven op de rit hebt, gebeurt er wel weer iets dat je van slag brengt. Maar laat je niet van de wijs brengen door het leven! Tegenslag is niet het einde. Dat geeft ruimte om het leven gewoon te nemen zoals het komt. Soms doet het leven pijn, en dat mag! Kijk maar naar Jezus: zijn leven deed ook pijn, maar hij hield zijn blik op de bestemming. dia 17 – vlucht niet Het laatste: vlucht niet. Je hoeft verdriet niet te relativeren. Het is goed om verdrietig te zijn om de dood. Je hoeft je tranen niet te verstoppen en jezelf te vermannen. Je verdriet laat namelijk je verlangen zien: naar een wereld waar het wel allemaal goed is. Leg je niet neer bij hoe het in deze wereld gaat, leg je niet neer bij de dood. Blijf verlangen naar die nieuwe wereld. Jezus zegt: ‘Kom naar mij, jullie die vermoeid zijn en onder lasten gebukt gaan, dan zal ik jullie rust geven.’ Hij brengt je op je bestemming! Amen.
Genesis 1:1-2:4 - Geloof en wetenschap Geloven: is dat niet ouderwets? Heeft de wetenschap geloof niet gewoon ingehaald? De wetenschap heeft toch aangetoond dat de bijbel niet klopt? Of ligt het toch een beetje anders? Voor preeklezers: ik hoor graag als mijn preek ergens gelezen wordt. Neem dan even contact met
mij op:
[email protected]. Dan stuur ik ook de bijbehorende powerpoint toe. Liturgie Zingen: Opwekking 489, Opwekking 586 en Opwekking 700 Stil gebed Votum en groet Zingen: Psalm 19 : 1 en 2 Gebed Lezen: Genesis 1 : 1 – 4 Preek Zingen: Opwekking 672 Geloofsbelijdenis Zingen: Opwekking 556 Gebed Collecte Zingen: Opwekking 569 Zegen
Geloof en wetenschap Inleiding dia 1 – videorecorder Wie kent hem nog? De videorecorder! Dit apparaat is precies wat je nodig hebt. Wie kent het niet, dat je niet kunt kiezen of je vanavond Nederland 3 of RTL 4 kijkt? Met dit apparaat hoef je nooit meer te kiezen! Wie kent het niet, dat je niet thuis bent als je favoriete serie op tv is, en je daardoor de hele clou mist? Met dit apparaat hoef je nooit meer iets te missen! Het is heel eenvoudig: doe er een lege videoband in, stel in welk programma je wilt opnemen, en voortaan kijk je alles op je eigen tijd! Ideaal toch?! Die videorecorder had natuurlijk ook wel wat nadelen. Instellen welk programma opgenomen moest worden, was best een ingewikkeld klusje. De beeldkwaliteit liet wel eens wat te wensen over, het was in ieder geval geen full-HD. En met wat pech begon het programma 10 minuten later dan in de tv-gids stond, en als je daar niet van tevoren al rekening mee hield, kwam je er aan het einde van een film van 2 uur achter dat de ontknoping niet meer op de band stond…
dia 2 – Netflix Wie gebruikt zijn videorecorder eigenlijk nog? Nou? Ik vermoed dat de meeste videorecorders al op de vuilnisbelt terecht zijn gekomen, en de overige videorecorders staan in een vergeten hoekje op zolder. De videorecorder is maar een achterhaald ding. Eerst werd hij ingehaald door de dvd-recorder, maar die is inmiddels ook al ingehaald door Youtube, Netflix en NPO-gemist. Je kunt alles op je eigen tijd kijken, zonder de nadelen van de videorecorder. dia 3 – platte aarde De videorecorder is een achterhaald ding, iets van vroeger. Maar wat voor de videorecorder geldt, geldt ook voor de dingen die we weten. Vroeger, dan moet je een paar honderd jaar terug in de tijd, wisten mensen heel zeker dat de wereld plat was. Als je te ver zou varen met je bootje, zou je van de wereld af vallen! Inmiddels weten we wel beter: je kunt niet van de wereld afvallen, want de wereld is rond. Zoals Herman Finkers het zegt: ‘de wereld is rond, zo rond als een pannenkoek’. Hoe dan ook: niemand gelooft nog dat de aarde plat is, dat is een achterhaalde manier van denken, de wetenschap heeft bewezen dat de aarde rond is. dia 4 – heeft wetenschap geloof ingehaald? En daarmee komen we bij het onderwerp van vanmiddag. De wetenschap heeft sinds de ontdekking dat de wereld rond is ook niet stilgezeten. We weten veel meer over de wereld dan vroeger. Zo veel, dat de vraag opkomt: kun je eigenlijk nog wel in God geloven met alles wat wij weten? Is geloven niet ook zo’n achterhaald ding? Heeft de wetenschap geloof niet gewoon ingehaald? 1. Heeft wetenschap geloof ingehaald? dia 5 – heeft wetenschap geloof ingehaald? (sterren) We hebben vanmiddag al gezongen uit Psalm 19: ‘het ruime firmament maakt wijd en zijd bekend Gods werk en grote macht.’ Het is een heel oud lied, geschreven door David, en de woorden zijn natuurlijk wel een beetje ouderwets. Ik bedoel, ‘firmament’, wie zegt dat nou nog, zo van: ‘weet je, ik zat laatst dat firmament te bestuderen…’ Maar het is een heel herkenbaar lied. Het gaat over kijken naar de sterren. Als het donker en helder is, en je even de stad uitgaat naar een plekje zonder lantaarnpalen, dan kun je de sterren zien. Eerst zie je er een, dan opeens zie je er nog tien, en voor je het weet kun je ze niet meer tellen.
Sterren, miljarden kilometers verderop in het heelal. Dan voel je je klein. Wat een grote God die dat gemaakt heeft! Want dat hebben we gelezen in Genesis 1: op de vierde dag maakte God de zon, de maan en de sterren. Maar de wetenschap heeft een heel ander verhaal over hoe het heelal is ontstaan. Het is het verhaal van de oerknal. Kijk maar even mee: dia 6 – filmpje https://www.youtube.com/watch?v=ZSt9tm3RoUU dia 7 – wetenschap: oerknal en evolutie Je zou kunnen zeggen: dit is het scheppingsverhaal van de wetenschap. Even heel kort: 13,7 miljard jaar geleden was er een enorme ontploffing, en daardoor is het heelal ontstaan. Dat heelal heeft zich razendsnel uitgebreid, er ontstonden sterrenstelsels en planeten. Zo ontstond ook de planeet aarde. Op aarde ontstond leven, en dat leven ontwikkelde zich, van eencellige diertjes tot alle levensvormen die er vandaag zijn. Ik vertel het nu heel erg kort, en natuurlijk kun je heel veel vragen hierbij stellen, maar: volgens wetenschappers hebben we op veel van die vragen ook een antwoord. dia 8 – kun je de bijbel nog geloven? Kun je Genesis 1 nog wel geloven als wetenschappers iets heel anders zeggen? Hebben zij niet gewoon aangetoond dat de bijbel niet klopt? Onder dat filmpje op Youtube staan allemaal opmerkingen, en één daarvan is: ‘dit filmpje heeft alle antwoorden op het leven’. Nu zouden echt niet alle wetenschappers dat nazeggen, maar ze zijn er wel degelijk! Wetenschappers die zeggen: ‘nu weten we hoe het écht is gegaan. Het is tijd om te stoppen met God: die sprookjes hebben we niet meer nodig. De wetenschap geeft een antwoord op alle grote vragen van het leven: wie ben ik, waarom ben ik er, waar ga ik naar toe? Je bent er door het toeval, dus geniet er vooral van!’ 2. Wat zegt de wetenschap? dia 9 – wat zegt de wetenschap? Is het zo, heeft de wetenschap het geloof inderdaad ingehaald? Dan moeten we naar twee dingen beter gaan kijken: naar de wetenschap en naar wat de bijbel zegt. Laten we beginnen met de wetenschap: wat kan de wetenschap wel en wat kan de wetenschap niet zeggen?
dia 10 – schepping onderzoeken is goed (telescoop) Christenen doen wel eens negatief over de wetenschap: ‘prima dat mensen de natuur willen onderzoeken, maar ze moeten afblijven van wat God zegt!’ Maar wist je dat de moderne wetenschap met christenen is begonnen? Als je gelooft dat de krachten van de natuur goden zijn, dat overal in de natuurlijk goddelijke krachten zitten, dan láát je het wel om daar onderzoek naar te doen: dat is de goden verzoeken! Maar christenen geloven iets anders: alles wat je ziet is door God gemaakt. Daarom is het helemaal niet gevaarlijk om de schepping te onderzoeken, sterker nog: door je in de schepping te verdiepen, leer je God beter kennen! Zoals Psalm 19: als je naar de sterren kijkt, kom je onder de indruk van God. Laten we ook niet doen alsof wetenschappers dom zijn! Wat je nu moet met die oerknal en evolutie, daar komen we zometeen nog wel op, maar het is niet eerlijk om het belachelijk te maken. Wetenschappers zijn over het algemeen slimme en nieuwsgierige mensen, die vragen stellen bij alles wat ze zien, en daar vaak ook antwoorden op hebben gevonden die we elke dag dankbaar gebruiken. dia 11 – wetenschap gaat niet over de levensvragen Maar: over de grote vragen van het leven kan de wetenschap niets zeggen. Op school had ik een docent scheikunde die zei: ‘scheikunde is een prachtig vak, maar over de echt belangrijke dingen leer je bij scheikunde niets, dan moet je bij filosofie en theologie zijn.’ Dat is natuurlijk niet echt reclame voor je vak, ook al is scheikunde inderdaad prachtig. Maar hoe langer ik over die uitspraak nadacht, hoe meer ik er achter kwam dat hij gelijk had: de wetenschap kan niets zeggen over de dingen die écht belangrijk zijn. De wetenschap weet niets over zin, over liefde en over goed en kwaad. Voor dat soort dingen moet je bij God zijn. Wetenschappers die zeggen dat de wetenschap geloof heeft ingehaald, gaan hun boekje te buiten. Zij geloven in toeval in plaats van God, maar het is onmogelijk om dat te bewijzen! Dat is geen wetenschap meer, maar geloof. Wetenschappers kunnen van alles zeggen over hóe deze wereld zich heeft ontwikkeld, maar niet over wie of wat daar achter zit. Wetenschappers kunnen alles in het heelal onderzoeken, maar God is geen onderdeel van het heelal, hij heeft het gemaakt. 3. Wat zegt Genesis 1? dia 12 – wat zegt Genesis 1?
Dat was de wetenschap, nu de bijbel: wat zegt Genesis 1 wel en niet? En dan is het goed om even te bedenken dat Genesis 1 is geschreven toen de moderne wetenschap nog niet bestond. Genesis 1 is niet bedoeld om onze wetenschappelijke vragen te beantwoorden. Misschien is de bijbel over de schepping wel wat minder duidelijk dan je denkt. dia 13 – moeilijke vragen bij Genesis 1 We zijn net gestopt bij Genesis 2:4, maar als je dan even doorleest in Genesis 2, staat daar opeens een andere versie van de schepping! Dan staat er dat er nog helemaal niets op aarde groeide, en dat God toen de mens maakte. En even verderop staat dat het niet goed is dat de mens alleen is, en dat God daarom de dieren maakte. De volgorde is heel anders dan in Genesis 1! Dan denk ik: blijkbaar gaat het niet om de volgorde. Bij Genesis 1 zelf kun je allerlei vragen stellen: hoe kan het dat eerst het licht wordt gemaakt, en daarna pas de zon en de sterren? Er staat dat de maan ook licht geeft, maar dat klopt toch helemaal niet? De maan geeft zelf geen licht, maar weerspiegelt het licht van de zon. En die koepel die het water moet verdelen tussen de hemel en de aarde, wat is dat? Onze vliegtuigen en raketten zijn hem in ieder geval nog nooit tegengekomen. dia 14 – verschillende manieren om te lezen Als je Genesis 1 leest als een verslag van het begin, kom je met allemaal van dat soort lastige vragen in aanraking. Maar je kunt het ook anders lezen: als een soort gedicht, een soort lied. In een verslag moet je dingen altijd heel precies zeggen, maar in gedichten gaat het daar niet om: door het beeldend te vertellen, komt het dichter bij. Zo zou je Genesis 1 ook kunnen lezen. Het gaat me er nu niet om te zeggen hoe je Genesis 1 moet lezen: je kunt het lezen als verslag en als gedicht, en voor beide is wel wat te zeggen, maar ook wel wat tegen te zeggen. Wat ik vooral wil zeggen: wees voorzichtig met grote uitspraken over hoe God de wereld gemaakt heeft. Want voor je het weet zeg je niet meer wat in de bijbel staat, maar wat jij dénkt dat in de bijbel staat. 4. Ruimte voor verschil! dia 15 – ruimte voor verschil! Even terug naar het thema: geloof en wetenschap. Heeft de wetenschap het geloof achterhaald?
Is geloven als een videorecorder, iets van vroeger? Het antwoord is… Nee! Maar dat zal, hoop ik, niemand meer verrassen. dia 16 – Topnerd Tycho Maar hoe zit het dan met die twee versies van het begin, de versie van Genesis 1 en de versie van de oerknal en evolutie? Kun je als christen geloven dat de wereld door de oerknal is ontstaan? Een tijdje geleden verscheen het kinderboek “Het geheime logboek van topnerd Tycho”, geschreven door Corien Oranje en de christelijke topwetenschapper Cees Dekker. Volgens dat boek heeft God de wereld gemaakt door de oerknal en evolutie. Uiteraard waren er ook mensen het helemaal oneens met dat boek, en zo zijn er weer heel wat discussies gevoerd. Wat moet je daar mee? dia 17 – we hebben niet alle antwoorden Ik zou zeggen: geef elkaar vooral ruimte om verschillend te denken! De wetenschap heeft niet alle antwoorden, maar de bijbel geeft ook niet alle antwoorden. Misschien is het wel zo dat God de oerknal heeft gebruikt om de wereld te maken, misschien ook niet. Misschien heeft God de wereld wel in precies een week gemaakt, misschien ook niet. Ik weet het gewoon niet. In de kerk zijn we volgens mij niet zo gewend om dat antwoord te geven: we willen graag duidelijkheid, weten waar we aan toe zijn. Maar het is helemaal niet erg om het soms ook niet te weten, of om van mening te verschillen. Ik moet dan altijd denken aan Job. God vraagt aan Job: ‘waar was jij toen ik de aarde maakte? Vertel het maar, als je zoveel weet. Wie heeft de grenzen en de maten van de aarde bepaald? Dat weet jij vast wel! Waarop is de aarde gebouwd? Wie heeft de eerste steen van de aarde gelegd? Toen dat gebeurde, juichten de sterren van vreugde, en alle engelen zongen een lied.’ De sterren en de engelen waren erbij, maar Job niet, en jij ook niet, en ik ook niet. dia 18 – geloof hangt niet van wetenschap af Ik kan niet beoordelen of de theorie van de oerknal en evolutie klopt. Dat is een vraag voor natuurwetenschappers, en dat ben ik nu eenmaal niet. En zelfs natuurwetenschappers kunnen niet meer zeggen dan dat het waarschijnlijk is, want 100% zekerheid krijgen ze nooit. Wat ik wel weet, en dat is mijn vak,
is dat als die theorie van de wetenschap blijkt te kloppen, dat het geloof dan nog niet achterhaald is! Geloof hangt niet af van wat wetenschappers nu weer ontdekken. 5. Geen toeval maar gewild! dia 19 – geen toeval maar gewild! Ik heb het nu veel gehad over dingen die we niet weten. Dat heb je nu eenmaal met zo’n onderwerp… Maar ik wil graag afsluiten met wat we wel weten! Genesis 1 staat niet in de bijbel als lastig hoofdstuk, maar een hoofdstuk met een duidelijke boodschap: je bent niet ontstaan door het toeval maar door God gewild! dia 20 – je bent geen toevallig ongelukje God zit achter deze wereld. Het heelal is niet toevallig ontstaan, de aarde is niet toevallig ontstaan, leven is niet toevallig ontstaan, jij bent niet toevallig ontstaan! Sterker nog: de mens is volgens God het hoogtepunt van de schepping. Volgens sommige wetenschappers zijn mensen niet meer dan een klomp atomen waar allerlei elektrische stroompjes doorheen jagen. Het leven heeft dan helemaal geen zin, heeft geen doel, je bent er nu eenmaal dus je moet er maar het beste van maken. dia 21 – je bent mens: het mooiste van de schepping (kroon) In Genesis 1 zegt God iets heel anders tegen jou: ‘Ik sta aan het begin. Kijk maar om je heen, wat je ook ziet: ik heb het gemaakt. Vind je het niet indrukwekkend? Voel je je klein als je al die sterren ziet? Maar het mooiste wat ik gemaakt heb, dat zijn niet de sterren, de planeten en de aarde, dat zijn ook niet de bomen, de rotsen en de zee, het zijn niet de vissen, de vogels of de leeuwen, nee, niets kan op tegen jullie, mensen. Ik heb het gemaakt voor jullie, ook voor jou! Ik wilde jou op mijn wereld, en ik wil met je verder!’ Wat een God hebben wij! Amen.
Daniël 9:24 - God laat zich zien in Jezus Het kan voelen alsof God ver weg is, ook al belooft hij dat hij altijd bij je is. Hoe kun je daarmee omgaan? Daniël krijgt een vooruitblik op Jezus: door Jezus is God dichtbij. En van Daniël mag je leren daar ook om te bidden. Voor preeklezers: ik hoor graag als mijn preek ergens gelezen wordt. Neem dan even contact met mij op:
[email protected]. Dan stuur ik ook de bijbehorende powerpoint toe. Liturgie Zingen: Opwekking 502 Stil gebed Votum en groet Zingen: LvK Lied 285 : 1, 3 en 4 (Fries) Gebed Kinderen naar club Lezen: Daniël 9 : 1 – 27 Zingen: Psalm 102 : 7, 9 en 10 Preek over Daniël 9 : 24 Zingen: Psalm 138 : 1, 2 en 4 Kinderen terug Leefregels Zingen: GKB Gezang 38 : 1, 2, 3 en 4 (canon) Gebed Collecte Zingen: Opwekking 733 Zegen
God laat zich zien in Jezus Inleiding Een winkel runnen, dat is een vak apart. Het lijkt zo simpel: je koopt ergens voorraad in, je zet het in je winkel en verkoopt het met winst. Maar zo makkelijk is het niet… Als je als winkel echt iets wilt verkopen, zul je je ook goed moeten presenteren. Grote winkelketens hebben daar hele PR-afdelingen voor. Maar als zelfstandig ondernemer moet je het allemaal zelf doen. Over zulke mensen gaat het tv-programma ‘werk aan de winkel’.
Over ondernemers die vaak al jarenlang een winkel hebben, maar waar de zaken steeds minder goed gaan. Als kijker heb je al snel door waarom de zaken slecht gaan. De winkel is een donker hol, het staat helemaal volgebouwd, waardoor je een opgesloten gevoel krijgt, je hoeft maar naar de verf te kijken of het valt al van de muur af, enzovoort. Geen winkel waar je je direct op je gemak voelt. En als de producten dan ook nog slecht gesorteerd zijn, als je door de bomen het bos niet ziet, als op sommige producten een laag stof van een jaar ligt, en de verkoopmedewerker je maar wat zit aan te gapen, dan ben je heel snel weer buiten! Met zo’n winkel haken klanten af, hoe goed de producten zelf ook zijn. De winkel is het visitekaartje van de ondernemer, dus dat moet aantrekkelijk zijn. In het programma krijgen zulke winkels een nieuwe start, zodat die belangrijke eerste indruk van een winkel direct goed is. Wat voor indruk geeft God eigenlijk? Wat laat God van zichzelf zien? Vanmorgen gaat het erover dat God zich laat zien in Jezus. 1. Wat laat God van zich zien? Laat God zich eigenlijk wel zien? In de tijd van Daniël lijkt het er niet op. Jeruzalem is een puinhoop, en de Israëlieten zijn overal in de wereld terechtgekomen. Van Gods volk en Gods stad is weinig meer over, het is vergane glorie. Het is niet zo’n best visitekaartje van God. Maar Daniël herinnert God eraan: ‘God, u hebt wel uw naam aan uw stad en volk verbonden!’ Daniël verlangt naar herstel, dat God weer zichtbaar wordt door zijn stad en volk heen. Daniël 9 speelt in een tijd waarin veel verandert. De grootste verandering is dat de Babyloniërs de macht hebben afgestaan aan de Perzen. Daniël zelf is dan al op leeftijd, hij zal iets ouder dan 80 zijn. Zijn thuis is Jeruzalem, maar hij woont hier al bijna 70 jaar. Juist nu leest Daniël uit het boek van de profeet Jeremia. Hij leest dat er na 70 jaar een einde komt aan de puinhopen van Jeruzalem. Dat is dus bijna! Dat roept bij Daniël van alles op. Hij heeft zich altijd volop ingezet in het Babylonische rijk,
maar heeft ook altijd heimwee naar Jeruzalem gehouden. Hier, in Babylon, is Daniël altijd een vreemde gebleven. Gelukkig heeft hij wel een paar zielsverwanten, maar geloven is moeilijk in een wereld waar geen plek is voor God. Maar het gaat bij Daniël om veel meer dan heimwee, veel meer dan dat hij wel weg zou willen uit Babylon. Gezien zijn leeftijd is het niet heel waarschijnlijk dat hij nog naar Jeruzalem gegaan is. Maar er is nog iets anders dat Daniël steekt, het staat in vers 16: Jeruzalem en Gods volk worden te schande gemaakt bij alle volken om hen heen. Jeruzalem is al bijna 70 jaar een puinhoop. Is dat nu een visitekaartje voor God? De andere volken lachen erom: wat is dat voor God die zijn stad en zijn mensen zo in de steek laat? Het gaat Daniël er niet om dat hij terug kan naar Jeruzalem, het gaat hem erom dat Gods naam in ere wordt herstelt. Dat iedereen ziet: je moet bij de God van Israël zijn! Er is werk aan de winkel! Wat laat God van zich zien? Nederland lijkt wel op Babylon. Het leven gaat zonder God ook wel door, geloven in God lijkt iets van vroeger, vergane glorie. Voor God is gewoon geen plek. Wat zou het mooi zijn als God meer van zichzelf laat zien, als hij zich veel duidelijker zou presenteren. 2. God laat zich zien in Jezus Dat is het verlangen van Daniël, daarom bidt Daniël om het herstel van Jeruzalem. Zijn gebed wordt beantwoord: God stuurt de engel Gabriël met een boodschap voor Daniël. Hij heeft een verrassende boodschap: dat Jezus God zichtbaar zal maken: door Jezus zal God nooit meer ver weg, nooit meer onzichtbaar zijn. Voordat we in de woorden van Gabriël duiken, even dit: volgens kenners zijn dit de allermoeilijkste woorden uit de bijbel! Kun je dat ook weer van je lijstje afstrepen… Ik vond het vorige week met dat visioen van Daniël al ingewikkeld, maar het kan dus nog ingewikkelder. Dat betekent dat niemand zeker weet wat Gabriël bedoelt. Er zijn wel verschillende theorieën, maar allemaal hebben ze hun voors en tegens. Ik heb er zelf een uitgekozen die ik het meest geloofwaardig vind, maar ik kan er dus ook helemaal naast zitten. Toch is dat niet erg: wat ik in de woorden van Gabriël lees, is op meer plaatsen in de bijbel te vinden.
Als het niet de boodschap van de tekst is, is het nog altijd een bijbelse boodschap! Oké, wat is dan die boodschap van Gabriël? Het begint direct met het belangrijkste, in vers 24: er komt een tijd dat het weer goed is. Alle zonden zijn afgesloten, staat er: ze staan niet meer in de weg tussen God en mens. Maar daarvoor gebeurt nog iets anders, de 70 weken, of beter: 70 tijden, die Gabriël noemt. Daniël krijgt te horen dat zijn verlangen vervuld wordt: Jeruzalem wordt weer opgebouwd. Dan komt een langere tijd, de 62 tijden uit de woorden van Gabriël, waarin Jeruzalem weer iets van haar oude glorie heeft. Maar het is ook een tijd van verdrukking, denk aan koning Antiochus van vorige week: de eerste Jodenvervolger uit de geschiedenis. Helemaal aan het einde van die 70 tijden, in de laatste tijd, wordt er een gezalfde vermoord, en worden stad en tempel verwoest. Ik denk dat Jezus die gezalfde is, en zo’n 40 jaar na zijn dood hebben de Romeinen Jeruzalem verwoest. Terug naar Daniël. Hij verlangt er naar dat Jeruzalem wordt herbouwd, want daar, in de tempel, presenteert God zichzelf. Daniël wil graag dat iedereen kan zien hoe groot God is. Hij krijgt te horen: ‘dat zal gebeuren, maar op een andere manier dan jij denkt.’ Ja, Jeruzalem wordt herbouwd, maar het is maar tijdelijk. God gooit het over een andere boeg, hij gaat iets compleet nieuws doen! De tempel was Gods visitekaartje, maar een visitekaartje is niet genoeg. Winkels die niet goed lopen kun je helpen met een make-over: met een betere presentatie kunnen ze weer een tijdje vooruit. Maar God heeft geen betere presentatie nodig, geen verbeterd Jeruzalem. In plaats van een nieuw visitekaartje te geven, komt hij zelf! Jezus komt in plaats van de tempel. Alle offers die daar werden gebracht zijn niet meer nodig want Jezus brengt, met de woorden van vers 24, eeuwige gerechtigheid. God presenteert zich niet meer in een gebouw, maar in zijn Zoon. Door Jezus laat God zich overal zien! 3. Waar zie je Jezus vandaag? Daniël ziet wat in de toekomst gaat gebeuren. Maar wij leven natuurlijk in een heel andere tijd: wat voor Daniël nog verre toekomstsmuziek is, is bij ons al lang geschiedenis.
Jezus is al lang gekomen. Maar wat merk je daar eigenlijk van? Als God zich door Jezus overal laat zien, waar zie je Jezus vandaag dan? Ik ga weer even terug naar hoe winkels zich presenteren. Winkels willen graag bekendheid, dat mensen hen weten te vinden. Een mooi ingerichte winkel helpt daarbij, maar je zult ook iets met reclame moeten doen. Dat kun je op allerlei manieren doen. Je kunt bijvoorbeeld een mooie folder maken en verspreiden, of je maakt reclame met een spotje op radio en tv. Dan weet je zeker dat veel mensen het zien. Je kunt het ook anders aanpakken, met een ‘like en win’ actie op Facebook. Je zet op Facebook dat als 1000 mensen je pagina hebben gedeeld, je een mooie prijs gaat verloten. En dan heb je opeens 1000 mensen die reclame voor je maken! Als mensen het met elkaar gaan delen kan het opeens heel snel gaan. Zulke reclameacties kunnen een enorm resultaat hebben. Misschien verwacht je van God wel dat hij zich op die eerste manier laat zien, de manier van folders en spotjes. Dat Jezus zich zo laat zien dat niemand om hem heen kan. Maar Jezus doet het op die andere manier: hij gebruikt mensen om zichzelf te laten zien. In Matteüs 13 vertelt Jezus een gelijkenis: ‘Het koninkrijk van de hemel lijkt op een zaadje van de mosterdplant dat iemand meenam en in zijn akker zaaide. Het is weliswaar het kleinste van alle zaden, maar het groeit uit tot de grootste onder de planten. Het wordt een struik, en de vogels van de hemel komen nestelen in de takken.’ Een mosterdzaadje is heel klein, maar al snel woekert de mosterdplant alle kanten op. Dan kom je het opeens overal tegen. Jezus laat zich niet zien in imponerende gebouwen, maar in kwetsbare mensen. Hij verandert mensen, één voor één. En die mensen laten dan zelf ook weer iets van Jezus zien. Wij, als mensen hier in de kerk, wij mogen Jezus laten zien. Door ons wil Jezus zich duidelijk presenteren aan de wereld. Drie weken geleden werd in alle kerken in Franeker
een oproep gedaan voor vrijwilligers voor de opvang van asielzoekers. Dat heeft de gemeente geweten! Er waren veel meer aanmeldingen dan er vrijwilligers nodig waren. Dat is jammer als je je had opgegeven, maar niet nodig was. Maar het was ook een heel mooi signaal. Dat zie je overal in Nederland: christenen die zich willen inzetten voor asielzoekers. En natuurlijk, er zijn veel meer mensen die zich inzetten, christenen zijn echt niet de enigen, maar in verhouding zijn christenen er wel veel bij betrokken. Daarin laten we iets van Jezus zien. Als we zo Jezus’ liefde presenteren, dan groeit zijn koninkrijk als dat mosterdzaadje. Je kunt Jezus vandaag in dat soort dingen zien, als je weet hoe je moet kijken. En Jezus belooft dat iedereen, elk oog, hem zal zien als hij terugkomt naar de aarde. Dan is het voor iedereen duidelijk. 4. Bid om Gods beloften God belooft aan Daniël dat hij zich weer zal laten zien. Door Jezus laat God zich aan ons zien, en hij belooft dat hij zich door ons heen bekend maakt. Jezus belooft dat hij terugkomt. Allemaal beloften van God. Maar, en dat kunnen we van Daniël leren: om Gods beloften moet je ook bidden! Het gebed van Daniël begint met een belofte: Daniël heeft gelezen dat Jeruzalem na 70 jaar hersteld wordt. Dan zou je misschien denken: dat is mooi voor Daniël, laat hij alvast zijn koffers gaan inpakken en afscheid nemen, laat hij er vooral blij mee zijn en een vreugdedansje maken. Maar Daniël reageert heel anders! Hij gaat bidden. Daniël belijdt zijn zonden en de zonden van Israël, en hij smeekt dat Jeruzalem hersteld mag worden. Terwijl God dat al lang heeft beloofd! Zo laat Daniël zien dat Gods beloften hem bezighouden, dat hij ernaar verlangt dat God verder gaat. Hij maakt zich Gods beloften eigen. Ik kan daar nog wel meer over zeggen, maar bidden moet je gewoon doen. Als wij, net als Daniël, willen dat iedereen God zal zien,
dan moeten we beginnen met bidden. Laten we dat nu doen. Onze Vader in de hemel, we komen bij u in de naam van uw Zoon, Jezus Christus. Heer, u hebt ons gemaakt om voor u te leven, van u te genieten en lief te hebben. Heer, we hebben er een puinhoop van gemaakt. Wat is er veel liefdeloosheid in de wereld, en wij doen daar net zo goed aan mee. Heer, we hebben geen poot om op te staan, maar wilt u naar ons luisteren om uw Zoon. Heer, we verlangen ernaar dat u zichtbaar bent. Soms voelt u heel ver weg. U belooft dat u dichtbij ons bent, dat u overal bent. Heer, laat ons dat merken! U belooft dat wij iets van Jezus mogen laten zien aan deze wereld. Dat we het zout en het licht van deze wereld zijn. Heer, laat dat waar zijn, gebruik ons om uw naam bekend te maken. Laat ons een licht voor Franeker zijn, getuigen van uw liefde. Laat ons bekend staan om ons liefde, en laat die liefde zich steeds verder verspreiden, zoals dat mosterdplantje. Heer Jezus, u hebt ook beloofd dat u terugkomt. Daar verlangen wij naar! Dat alles goed is en dat u altijd bij ons bent, dat we nooit meer hoeven te zoeken naar u. Heer, we wachten al zo lang, en misschien hebben we de moed zelfs al opgegeven. Wilt u ons vol verwachting maken, en laat toch niet lang meer op u wachten! Dan zal iedereen uw grootheid zien. Amen.
Daniël 8:13-14 - God zet leven in perspectief We leven in een aantrekkelijke wereld. Het is verleidelijk om daar helemaal in op te gaan. Maar God zet je leven in een ander perspectief: er is meer dan het leven dat je ziet. Het kruis keert je leven
om! Voor preeklezers: ik hoor graag als mijn preek ergens gelezen wordt. Neem dan even contact met mij op:
[email protected]. Dan stuur ik ook de bijbehorende powerpoint toe. Liturgie Zingen: GKB Gezang 70 : 1 en 3 Stil gebed Votum en groet Zingen: Opwekking 354 : 1 en 2 Gebed Kinderen naar club Lezen: Daniël 8 : 1 – 27 Zingen: Psalm 75 : 3, 4 en 6 Preek over Daniël 8 : 13 – 14 Zingen: GKB Gezang 143 : 1, 3 en 4 Kinderen terug Lezen wet Zingen: ‘Aan uw tafel’ (Sela) Avondmaal: formulier (2) en viering Zingen: Psalm 84 : 5 en 6 Gebed Collecte Zingen: LvK Lied 300 : 1, 2 en 6 Zegen
God zet leven in perspectief Inleiding dia 1 – vliegtuig Afgelopen weekend waren Hanneke en ik in Nice, om te vieren dat we afgelopen maand 5 jaar getrouwd waren. Op de terugweg hadden we vanuit het vliegtuig een prachtig uitzicht over de Franse Alpen. Het lijkt wel een miniatuurwereld! dia 2 – bergen Het leuke van bergen vind ik dat ze altijd verrassend zijn. Hier in Friesland kun je kilometers ver kijken, en je weet precies wat je onderweg tegenkomt. Dat heeft z’n eigen charme, maar ik geniet altijd wel van de onvoorspelbaarheid van de bergen. Elke bocht is weer spannend: wat zou er zijn? Misschien een meertje, of uitzicht over het dal, of toch een bos in? Je komt er pas achter als je er bent.
Daarom is het in de bergen nooit saai. Aan de andere kant: je weet er ook niet waar je aan toe bent. Je ziet niet hoe ver het nog is. Wanneer ben je nou eindelijk eens boven die boomgrens? Ga je de top van de berg nog halen, of kun je maar beter omkeren? Welke kant moet je op als het pad splitst? Je kunt het niet overzien. Net zoals het weer: misschien zit achter de berg wel een enorme onweersbui verstopt. dia 3 – vliegtuig Vanuit het vliegtuig kun je al die dingen wel zien. Je ziet waar de wolken hangen, je ziet de paden lopen, je ziet wat de kortste weg is, je ziet waar de bomen ophouden, enzovoort. Vanuit de lucht kijk je heel anders tegen de bergen aan. Je hebt een ander perspectief, je hebt het overzicht. dia 4 – God zet leven in perspectief In Daniël 8 gebeurt dat ook. God geeft ons een kijkje vanuit de hemel op de wereld. Hij wil je laten zien dat er meer is dan wat jij ziet. God zet het leven in perspectief. 1. Opgaan in de wereld dia 5 – opgaan in de wereld Laten we eens naar dat visioen gaan kijken. Het eerste wat ik dan wil zeggen is dat het niet bepaald een makkelijk visioen is… Daniël zegt helemaal aan het einde ook dat hij het niet begreep, dus wat dat betreft bevinden we ons in goed gezelschap. dia 6 – visioen over geloofsvervolging Al die dieren in het visioen zijn best vreemd, en wat er met al die horens gebeurt, is helemaal bizar. Grote horens, kleine horens, horens waar weer andere horens uit komen… Het gaat heel snel en is moeilijk voor te stellen. Eigenlijk zou je het in een filmpje moeten zien. Toch zijn die dieren en horens niet het grootste probleem. Als je het goed leest, de uitleg van Gabriël er naast legt, en het vergelijkt met de wereldgeschiedenis, dan kom je er best uit. Die dieren staan voor koninkrijken, en de horens voor koningen. Die koningen kun je ook echt aanwijzen in de geschiedenis. Ook de koning waar het uiteindelijk om draait in het visioen: de meedogenloze koning die opstaat tegen de vorst der vorsten.
Iedereen is het daarover eens: dat is een zekere koning Antiochus IV. In al zijn arrogantie heeft hij zich de bijnaam ‘Epifanes’ gegeven, dat betekent: ‘verschijning van God’. Verder van de waarheid had hij niet kunnen zitten: deze Antiochus is een verschijning van Gods grote vijand, de duivel. Van een multiculturele samenleving moet hij weinig hebben: in heel zijn rijk moet iedereen de Griekse cultuur en godsdienst overnemen. Daarom bezet hij de tempel in Jeruzalem en maakt er een tempel voor de Griekse god Zeus van. Deze Antiochus is de eerste Jodenvervolger uit de geschiedenis. Waar het visioen over gaat, dat is dus niet het grote probleem. Het probleem is wel dat het geen mooi visioen is. Daniël krijgt te zien dat er een heftige vervolging komt. Het gaat over hoe moeilijk het zal zijn om te geloven: je maakt het jezelf niet makkelijk als je vast houdt aan God. Lekkere boodschap is dat… dia 7 – vervolging tot Jezus’ terugkomst Nu is Antiochus al lang dood, dus met zijn vervolging krijgen we niet meer te maken. Maar wat moet je dan vandaag nog met dit visioen? Wat het nog lastiger maakt, is dat de term ‘de tijd van het einde’ langskomt. Gaat het wel over Antiochus, of gaat het eigenlijk over iets dat nog moet gebeuren? Er is, denk ik, geen onderwerp waar christenen zo over verdeeld zijn als de eindtijd. Gaat dit visioen daarover? Over een heftige wereldwijde christenvervolging die nog moet komen? Ik denk het niet. Volgens mij gaat Daniël 8 allereerst over die vervolging onder koning Antiochus. Alles wat er staat is op hem van toepassing. Maar zijn opdrachtgever, de duivel, die is nog net zo actief als toen. In het Nieuwe Testament gaat het ook over vervolging, en soms gaat het daarbij ook over de antichrist. Bijvoorbeeld in 1 Johannes 2: “U hebt gehoord dat de antichrist zal komen. Nu al treden veel antichristen op, en daardoor weten we dat dit het laatste uur is.” Je kunt koning Antiochus gerust zien als voorbode van die antichrist. Wat Daniël ziet is het begin van de vervolging, die doorgaat tot Jezus terugkomt. Dat is niet voor de toekomst, die vervolging is er nu al. Dit is het laatste uur, zegt Johannes, we leven al middenin de eindtijd! dia 8 – aanval op het hart van het geloof Nu merk ik hier in Nederland nauwelijks iets van die vervolging. Maar dan helpt het om nog even naar die Antiochus te kijken. Hij laat de offerdienst in de tempel stoppen en zet er een beeld van zijn eigen god voor terug. De offerdienst was het hart van de Joodse godsdienst.
Elke dag werden in de tempel 2 offers gebracht, ’s ochtends en ’s avonds. Die offers stonden voor vergeving en voor de omgang met God. Wat het kruis van Jezus voor christenen is, dat waren die offers voor Joden. Dat is waar de duivel ook in Nederland aanvalt: hij doet alles om het hart van het christelijk geloof, Jezus’ dood en opstanding, weg te drukken uit ons leven. Hij houdt het graag oppervlakkig en gezellig. En hij wil dan ook graag iets in de plaats van Jezus zetten: dat je opgaat in de wereld. Antiochus wil dat al zijn onderdanen opgaan in de Griekse wereld. Onze vijand wil dat we vandaag opgaan in de Westerse wereld. En dat is een aantrekkelijke wereld! Waarom zou je nog verder kijken dan deze wereld, verder kijken dan vandaag? Doen christenen niet veel te moeilijk over het leven? ‘Geniet gewoon van het leven, en maak je over God maar niet druk’, dat is de boodschap die christenen vandaag bedreigt. 2. God zet leven in perspectief dia 9 – God zet leven in perspectief Het leven in deze wereld, dat is wat wij zien. Dat is, om het even met de woorden van de inleiding te zeggen, de bergwandeling vol verrassingen die wij maken. Als dat alles is wat je ziet, dan ga je daarin op. Maar God wil je meer laten zien, een kijkje van boven: God zet leven in perspectief! dia 10 – God kondigt het einde van de vervolging aan Het visioen is niet alleen maar een somber verhaal. Er wordt een moeilijke tijd aangekondigd, dat zeker, maar uiteindelijk is de boodschap niet dat het zwaar wordt, maar dat God er boven staat, dat het hem niet ontglipt wat op aarde gebeurt. Dat perspectief geeft hoop. Ik stel me zo voor dat in die tijd van koning Antiochus sommige Joden die oude profetieën van Daniël er weer bij pakten, ook al was het levensgevaarlijke verboden lectuur. Ze herkennen hun duivelse koning in het visioen, en dan komen ze bij vers 13: “hoe lang zal het duren?” Precies, dat is de vraag waar ze mee zitten! Hoe lang moeten ze dit nog volhouden? Ze krijgen ook een antwoord: 2300 avonden en ochtenden, daarna is het gedaan met Antiochus! Een beetje een vreemde manier van zeggen: ‘avonden en ochtenden’. Dat is omdat hier weer naar die offers wordt verwezen: 2300 keer wordt het offer in de tempel overgeslagen. Dat zijn 1150 dagen, dus iets meer dan 3 jaar.
Lang voordat de vervolging door Antiochus begonnen is, geeft God het einde al aan! Dat perspectief geeft de Joden moed. dia 11 – het visioen is betrouwbaar Het mooie is dat ze toen al wisten hoe betrouwbaar het visioen was. Veel van wat Daniël zag was inmiddels gebeurd. De Meden en Perzen waren aan de macht geweest, ze waren verslagen door Alexander de Grote van Griekenland, die opgevolgd werd door 4 generaals. Alle details kloppen, en dat geeft vertrouwen dat het nu ook klopt. En inderdaad: na iets meer dan 3 jaar sterft Antiochus door een ziekte. Precies zoals Daniël zag. dia 12 – het gaat met de wereld ergens naartoe God zet het leven in perspectief. Ook Jezus heeft het gehad over de tijd tussen Pasen en zijn terugkomst naar de aarde. Hij kondigt aan dat het een moeilijke tijd zal zijn. Een tijd van oorlogen en natuurrampen. Maar ook een tijd waarin je geloof wordt aangevallen, een tijd waarin de vijand probeert je leven van God weg te trekken. Dat de wereld een chaos is, betekent niet dat God er niet is: Jezus heeft zelf gezegd dat het zo zou gaan. Maar hij geeft ook perspectief: er is meer dan het leven dat je ziet, God heeft zijn plan met deze wereld, het gaat echt ergens naartoe. 3. Geloven voor de toekomst? dia 13 – geloven voor de toekomst? Maar is geloven dan alleen iets wat je voor de toekomst doet? Een toegangskaartje voor de hemel? Nu even afzien, maar later word je ervoor beloond? Mooi dat het goed afloopt, maar waarom moet die weg er naartoe zo ingewikkeld? dia 14 – perspectief van het kruis Daniël krijgt op zulke vragen geen antwoord. Ik denk wel dat hij die vragen had, dat dat de reden is dat hij het niet begrijpt. Het is heftig wat Daniël te zien krijgt! Gods volk zal mishandeld worden, koning Antiochus zal tegen God zelf opstaan. Hoe kan God dat ooit toestaan?! Daniël snapt het niet, en ik ook niet. Maar christenen weten wel meer dan Daniël. God is geen toeschouwer die kijkt hoe we het er vanaf brengen. In Jezus stelt God zichzelf bloot aan het gevaar.
Hij komt midden in de wereld. Krijgt met diezelfde vijand te maken, die ook Jezus probeert bij God weg te krijgen. Krijgt met mensen te maken die helemaal opgaan in hun eigen wereld, waarin geen plek voor Jezus is. God laat het gebeuren. Als iedereen zich tegen Jezus keert, zegt God niet ‘nu is het genoeg’. Zelfs aan het kruis verzet hij zich niet. Jezus gaat door het lijden, door de vervolging, het nieuwe leven in. dia 15 – God wil vandaag met je omgaan Is geloven nu afzien om later iets moois te krijgen? Nee, niet als je het kruis van Jezus ziet. Dat geeft nog veel meer perspectief dan Daniël kreeg. God wil niets liever dan met jou leven, geen prijs is hem te hoog. Dat is niet voor de toekomst, dat is voor vandaag. dia 16 – leef uit de kracht van het kruis De duivel laat je graag geloven dat je leven geslaagd is als je leven aangenaam is, als je je zaakjes goed voor elkaar hebt. Het kruis laat iets heel anders zien: leven begint met liefhebben. Dat is niet afzien, dat leven is pas echt de moeite waard! Kijk dus verder dan je neus lang is. Geniet van de dingen die je in deze wereld krijgt, maar ga er niet in op! Je leeft niet voor jezelf, je leeft om lief te hebben. En houd vast aan het hart van het christelijk geloof. Gisteren was het hervormingsdag, de verjaardag van alle protestantse kerken. Bijna 500 jaar geleden herontdekte Maarten Luther de kracht van het kruis. Verlies dat kruis nooit uit het oog! Jezus heeft zijn leven gegeven om ons leven te geven: dat is ons perspectief. Dat is ook wat ons één maakt: niet dat we allemaal hetzelfde zijn, hetzelfde over dingen denken, dezelfde gewoontes hebben, dezelfde muziekvoorkeuren, enzovoort. De duivel wil graag dat dat het belangrijkste voor ons is. Maar het gaat om Jezus Christus alleen. Laten we dat zo aan tafel gaan vieren! Amen.
