HANDREIKING VOOR DE OPRICHTING VAN EEN ONDERNEMERSFONDS VOOR DE GEMEENTE TEYLINGEN De Teylingen Ondernemers Vereniging (TOV) heeft een onderzoek naar de vorming van een ondernemersfonds geïnitieerd. Onderstaande notitie wil betrokken ondernemers, bedrijven en instellingen informeren over de organisatie en werking van een ondernemersfonds (OF). Onderwerpen die aan bod komen zijn: ondernemersfonds in het kort voordelen van een ondernemersfonds mogelijke bestedingen techniek: financiële grondslag en trekkingsrechten werkorganisatie/proces om te komen tot een ondernemersfonds ondersteuning proces ondernemersfonds
Enkele bedrijfseconomsiche karakteristieken van de gemeente Teylingen
Afb. 1. Gemeente Teylingen met drie dorpskernen
De gemeente Teylingen bestaat uit drie dorpskernen: Warmond, Voorhout en Sassenheim en heeft ongeveer 35.800 inwoners. In totaal zijn er in de drie kernen 1565 bedrijven (handelsregisters 2011 van de Kamer van Koophandel). Veel van deze bedrijven hebben 1 tot 3 medewerkers en zijn dus klein. Teylingen heeft relatief veel bedrijven in de handelsector en zakelijke dienstverlening (zie tabel in bijlage ). Het lokale bedrijfsleven is goed voor 13.000 arbeidsplaatsen.
1
De totale woz-waarde van de niet-woningen in 2013 is 750 miljoen euro (cijfers gemeente Teylingen). Een verhoging van 60 euro per ton zou een fondsgrootte van ruim 400.000 euro op kunnen leveren, indien alle betrokken partijen, inclusief de gemeente, participeren. Binnen de gemeente is het beleid voor de komende jaren vastgelegd in verschillende notities: strategie voor de toekomst 2040 (2009); visie op buitengebied en toerisme (2007); algemeen economische visie (2010); visie op ontwikkeling kantorenlocaties (2011), visie op duurzaamheid in een structuurvisie (2011), visie op ontwikkeling bedrijventerreinen ( 2012) en de detailhandelvisie (2013). Kerngegevens uit deze documenten staan verwerkt in een aparte tabel in de bijlage. Teylingen heeft een stabiele lokale economie waar, ondanks de crisis, de werkeloosheid relatief laag is gebleven en de (lokale) vraag naar bedrijfs- en kantorenlocaties nog steeds wat groeit. Om de kwaliteit te borgen kiest de gemeente voor concentratie en daarmee versterking van het (agrarisch) bedrijfsleven, winkelgebieden, kantoor- en bedrijventerreinlocaties. Ondernemersfonds in het kort Een ondernemersfonds stelt ondernemers in een gemeente in staat om een goede financiële grondslag te leggen voor de behartiging van hun gemeenschappelijke belangen. Het fonds wordt gevoed via een verhoging van de OZB voor niet-woningen. De opbrengst van die verhoging vloeit één-op-één terug in de kas van de op te richten Stichting ondernemersfonds Teylingen. De TOV streeft voor 2015 naar een uniform lidmaatschap voor alle ondernemers in de gemeente. Het fonds is voor ondernemers die deel-activiteiten als een sinterklaasoptocht en feestverlichting willen financieren. Maar het fonds is ook voor ondernemers die financiering zoeken voor gemeentebrede activiteiten. Het bestuur van TOV laat onderzoeken of een gebundeld trekkingsrecht voor de TOV in haar geheel wenselijk is om het ondernemersfonds te benutten voor de economische integratie van Teylingen. Dat kan betekenen dat het Stichtingsbestuur van het OF na oprichting de regie gaat voeren en de verantwoordelijkheid op zich neemt om alle deelbelangen en gemeenschappelijke belangen op een goede manier tot hun recht te laten komen. Dat vereist dan aanvullende afspraken met bedrijven uit betrokken gebieden en sectoren zoals bijv. de agrarische sector en not-for-profit-instellingen.
Het grote voordeel van de inning via de belastingkas is dat iedereen mee doet en dat de problemen van financiering van gemeenschappelijke voorzieningen voorgoed zijn opgelost. Een ondernemersfonds schept de mogelijkheden om het ondernemingsklimaat verder te versterken. Maar er moet een behoorlijk draagvlak zijn.
2
Voordelen van een ondernemersfonds In het huidige ondernemersklimaat is het belangrijk dat ondernemers samenwerken en zich organiseren. Dat heeft vooral te maken met verschuivende bestedingspatronen bij consumenten (internet, nadruk op beleving) en de toename van freeriders. Daarnaast is er een toenemende druk op het bedrijfsleven om mede verantwoordelijkheid te nemen voor de omgeving (niet alleen fysiek, maar bijvoorbeeld ook voor de onderwijs-arbeidsmarkt). Succesvolle economische gemeenschappen kenmerken zich vooral door een goed georganiseerde samenwerking. Het gaat hier om verschillende vormen van organisatie, die een steeds belangrijker vestigingsfactor vormen. Zoals: samenwerking tussen ondernemers met het oog op de gezamenlijke aantrekkelijkheid van ondernemingen en het vestigingsgebied aansluiting van relevante netwerken, waaronder onderwijs en arbeidsvoorziening op de vraag van bedrijven regionale intergemeentelijke afstemmingsactiviteiten, zoals bijvoorbeeld een gezamenlijk, door de ondernemers gedragen, regiomarketingbeleid Kort gezegd: een ondernemersfonds verschaft de collectieve organisatie van middelen en werkt als een soort innovatiefonds: er komt geld voor goede plannen. Tegelijkertijd werkt een ondernemersfonds ook weer als hefboom voor verdere samenwerking en tot uitbreiding van de netwerken. Over TOV: (sinds fusie 2006) De TOV heeft in haar doelstelling staan dat zij gesprekspartner is voor de lokale en regionale overheid. Zij behartigen de belangen van de ondernemers bij de gemeente, de provincie, het Verenigd Bedrijfsleven Duin- en Bollenstreek, de Kamer van Koophandel, VNO NCW e.d. Daarnaast biedt de TOV haar leden een business-tobusiness netwerk, informatie en kennisuitwisselingmogelijkheden. Er zijn 350 bedrijven aangesloten. Er zijn inspanningen nodig om ook de groep niet-georganiseerden te interesseren voor aansluiting bij de TOV. Agrarisch ondernemers zijn vaak aangesloten bij LTO-Noord. Toeristisch ondernemers kunnen ondermeer via het platform Toerisme benaderd worden. Mogelijke bestedingen De ondernemers beslissen zelf over de bestedingen en de versterking van het lokale ondernemersklimaat. Dankzij de middelen in het ondernemersfonds kunnen ondernemers bijvoorbeeld samen het centrum-, de wijk- of het parkmanagement oppakken; zorgdragen voor: ‘schoon, heel en veilig’, gezamenlijk inkopen, promotieactiviteiten en lobbyactiviteiten; onderwijs- en arbeidsmarktprojecten organiseren en kennisprogramma’s ontwikkelen. De grenzen van de werkgebieden (of sectoren) worden in overleg vastgesteld. De gebieden zijn vervolgens geheel vrij in het kiezen van hun bestedingsdoelen. Of het nu om parkmanagement of beveiliging of centrale inkoop gaat (veel voorkomende plannen op bedrijventerreinen), om promotie (winkelcentra), om cofinanciering van investeringen of om de relatie van het onderwijs met de arbeidsmarkt: alles is goed. Ook de vraag of er een gemeente breed stuk in het fonds komt (voor bijvoorbeeld toerisme of greenport) is een zaak 3
van goed overleg. De enige voorwaarde is dat de besluitvorming democratisch is (bij voorkeur via een vereniging) en dat alle ondernemers de gelegenheid krijgen mee te praten. Het is immers hun geld.
Techniek: financiële grondslag en trekkingsrechten Om een indruk te krijgen van de omvang van het ondernemersfonds in Teylingen gaan we uit van de WOZ-waarde van het totaal aantal niet-woningen: per ton aan WOZ-waarde wordt een opslag van de OZB voorgesteld. Dit bedrag ligt in het algemeen rondom de 60 euro, daarover beslist de stuurgroep op grond van plannen en ambities. Een rekenvoorbeeld: voor de Gemeente Teylingen betekent een verhoging van 60 euro een fondsgrootte van ruim 400.000 euro. Dit bedrag is gebaseerd op gegevens van de gemeente Teylingen. Uiteindelijk zullen voor definitieve besluitvorming de WOZ-waarden afzonderlijk onderzocht moeten worden aan de hand van belastinggegevens van de gemeente SWF. Hoe gaat het vervolgens in z’n werk?: 1. 2.
3.
de gemeente int de OZB voor niet-woningen en stort de opslag af in het ondernemersfonds er komt een Centrale ‘Beheersstichting Ondernemersfonds’ – deze stichting bestaande uit minimaal 3 leden, bij voorkeur leden met financiële achtergrond, en heeft een toetsend karakter verenigingen (van gebieden of sectoren) ontvangen trekkingsrechten (en sturen de bestedingsvoorstellen en facturen naar het centrale beheersstichtingsbestuur).
Elk gebied (of sector) krijgt de ‘eigen inleg’ weer terug. Maar niet in de vorm van contant geld: dat zou teveel rondpompen van geld worden. De gebieden (of sectoren) krijgen een trekkingsrecht op het fonds ter hoogte van hun inleg. De beheersstichting betaalt de rekeningen, zorgt voor administratieve verwerking, verantwoording en btw-verrekening. Deze werkwijze is in andere gemeenten doelmatig en effectief gebleken. Het is ook mogelijk om met elkaar af te spreken dat een deel van het geld voor kosten en algemene doelen wordt gereserveerd: voor bijvoorbeeld een centrum – of ‘leisure’-manager of voor secretariële ondersteuning. Te denken valt aan de verhouding 15% algemeen - 85% lokaal of sectoraal. Deze afspraken maken deel uit van het haalbaarheidsonderzoek. 4
Daarnaast kan in het vooronderzoek gekeken worden naar het draagvlak voor bijvoorbeeld een toeristisch-recreatief subfonds. Voor wat betreft Teyylingen ligt het voor de hand ook te onderzoeken welke rol de TOV kan spelen bij gemeente brede onderwerpen. Om versnippering tegen te gaan kunnen de trekkingsrechten ook langs een sectorale indeling verdeeld worden.
werkorganisatie/proces om te komen tot een ondernemersfonds Er is een stuurgroep of begeleidingsgroep nodig van ondernemers: het georganiseerd bedrijfsleven en grote stakeholders. Daarnaast worden deelnemers uit de zogenaamde bijzondere groepen uitgenodigd, zoals het buitengebied en de ‘not for profit’. Ook de zorg, het onderwijs, de sport en de cultuur horen bij de categorie ‘niet-woning’ en worden dus uitgenodigd mee te draaien in de nieuwe werkorganisatie.
Het is belangrijk onderzoek te doen naar het draagvlak en de mening te vragen van verenigingen en bedrijven. Vervolgens bepaalt de stuurgroep de hoogte van de OZBverhoging, bijvoorbeeld 60 euro per 100.000 euro WOZ-waarde, te verdelen over gebruikers/huurders (45%) en eigenaren (55%) van het zakelijk onroerend goed, conform het belastingsysteem van de gemeente. Belangrijk is om enerzijds de last voor de ondernemer licht te houden, en anderzijds toch echt iets te kunnen ondernemen. De totale omvang van het ondernemersfonds wordt bepaald door de omvang en waarde van de niet-woningen in de geselecteerde gebieden of sectoren. Het fonds is een initiatief voor en door ondernemers. De gemeente staat er buiten, maar moet wel bereid zijn om het fonds te accepteren en de OZB te verhogen. De stuurgroep zal dan ook al snel raadsleden moeten informeren. De finale besluitvormig vindt plaats binnen de gemeenteraad die via het college een raadsvoorstel ontvangt. Gemeenten hechten – zeker in deze tijd – veel waarde aan het verhogen van de organisatiegraad van de ondernemers. En dat is precies wat dit fonds beoogt. Bij de invoering van het fonds – op 1 januari van het nieuwe jaar in 2015 – kan afgesproken worden dat het fonds een experiment is, bijvoorbeeld voor drie jaar. Na die tijd volgt een evaluatie, om te bezien of de ondernemers tevreden zijn. Ondersteuning proces ondernemersfonds Wat is nodig om tot een goed ondernemersfonds te komen? -
presentaties voor TOV-leden en belangstellenden organisatie draagvlakdiscussie en -onderzoek 5
-
begeleiden besluitvormingsproces raden penvoering en communicatie in kaart brengen opbrengst en trekkingsrechten draagvlakrapportage opstellen concept-werkplannen (bestedingen)
meer informatie kunt u vinden op de volgende websites: - www.ondernemersfonds.nl (Leiden) - www.ondernemersfondslisse.nl - www.ofpn.nl (Pijnacker-Nootdorp) - www.ondernemersfondsutrecht.nl - www.ondernemersfondshelmond.nl Heeft u vragen over het ondernemersfonds, neemt dan contact op met: Blaauwberg: Aart van Bochove, contactpersoon namens de initiatiefnemers: telefoon 06-55 86 53 50, email:
[email protected] of Mariet Ewalts, 06-14 43 21 82 , email:
[email protected] Gemeente Teylingen: Fred Wulp, contactpersoon namens de gemeente email:
[email protected], telefoon: 14 0252 Begeleidingsgroep vooronderzoek ondernemersfonds: Vanuit TOV de bestuursleden: Rene Vos – voorzitter TOV (
[email protected]) Hans Oudhoorn – vicevoorzitter (
[email protected]) Willemien Cazzato Mike Korevaar
Blaauwberg, april 2014, juni 2014 (02) www.blaauwberg.nl
6
Bijlage Bedrijfseconomische kerngegevens gemeente Teylingen Fusiegemeente sinds Aantal inwoners Aantal bedrijven Warmond
2006 35.800 1.556 (cijfers KvK 2011) 296 bedrijven
Voorhout
590 bedrijven
Sassenheim
679 bedrijven
veel kleine bedrijven met 1-3 mws. kern voor toerisme en recreatie, goede positie in zorg kern voor woningproductie, grenst aan het bollengebied centrumfunctie voor detailhandel en bedrijvigheid
Aantal vestigingen per sector/branche (cijfers CBS, 2014)
Arbeidsplaatsen Werkeloosheid WOZ-waarde nietwoningen Fondsgrootte bij OZBverhoging 60 euro / ton
13.000 (cijfers 2012 CBS) 3% (cijfers 2012) 771 miljoen (cijfers CBS 2012)
Detailhandel
nieuwe visie dec. 2013 3 winkelkernen
460.000 euro
Warmond
dagelijks aanbod en toerisme
Voorhout
dagelijkse en basis niet-dagelijksaanbod compleet winkelaanbod 47.000m2
Sassenheim winkelvloeropp.
7
relatief beperkt aanbod – weglek naar grote buurgemeenten
45.666 (is gemiddelde van referentiegemeenten 20.000 <> 50.000 inwoners.
detailhandelsvisie
Bedrijventerreinen oppervlakte totaal
8 bedrijventerreinen
-Inzet op concentratie en clustering en onderscheidend vermogen -brancheprofielen -aanstelling centrummanager met gebiedsvisie - samenhang detailhandel met horeca versterken -opkopen oude panden met vastgoedfonds
(8 nieuwe bestemmingplannen 2012) 13,3 ha. Gemengde bedrijventerreinen m.u.v. AKZO - Veerpolder (Warmond) - Nijverheidsweg (Voorhout) - AKZO (Sassenheim) - Sassenheim-Zuid (Sassenheim) - Rijksstraatweg (SassenheimZuid) - Jagtlust (Sassenheim)
meer wellness en leisure
duurzaamheidspilot en regionaal pilotproject (ontsluiting fiets/bus)
- Industriekade (Sassenheim) - Dinsdagse Wetering (Greenibterrein) (Sassenheim)
Kantorenlocaties leegstand nieuwbouwbehoefte tot 2020 trends
6 lokaties
(onderzoek 2011) 10% leegstand
onder landelijk gemiddelde van 14% vooral voor lokale bedrijvigheid
5.000 m2 minder m2 per werknemers (ong. 25 m2) en kleine gebouwen multifunctioneel en mix goed bereikbaar (auto, fiets, spoor, lopen) - Warmonderstraat - StationsSassenheim-Zuid - Greenibterrein - Jagtlust (Probin van Dijk) - Parklaan - Station Voorhout
Buitengebied concentratiegebieden en beperking bouwmogelijkheden/verplaatsing bedrijven (ruimte-voor-ruimte regeling GOM) opengebied-beleid/tegengaan verrommeling o.a. voor toerisme bollengebied
8
concentratielocatie concentratielocatie concentratielocatie
Toerisme/recreatie Eiland Koudenhoorn (passantenplaatsen) Boterhuispolder Kagerplassen ( uitkijkpunt) Zelfst. jachthavens Agrarisch toerisme Fiets- en wandelpaden
9
Platform Toerisme Hoogheemraadschap van Rijnland Staatsbosbeheer Betrokken Warmonders Vogelwerkgroep Teylingen Zuid-Hollands Landschap Moestuinvereniging Koudenhoorn Milieu Overleg Duin- en Bollenstreek Stichting tot Behoud Warmondse Polders
