Handleiding voor leraren bij het thema ‘Erfelijkheid en DNA’
Dr. Marieke Peeters, projectmanager Wetenschapsknooppunt Radboud Universiteit (WKRU) Josje Dinghs, stagiaire WKRU
Uitleg bij de handleiding In dit document kun je een handleiding voor het project ‘Erfelijkheid en DNA’ vinden. Per stap staan de doelen vermeld en de voorbereiding die de leerkracht moet treffen om te starten met de desbetreffende stap. Vervolgens staan er (mogelijke) activiteiten genoemd die je kunt uitvoeren. Niet iedere activiteit hoeft uitgevoerd te worden. In het hokje vóór de kolom ‘activiteit’ kun je aangeven of je de activiteit wel/niet gaat inzetten. Voorbeeld: activiteiten voor de klas (stap 1) Activiteit Duur Iedereen is uniek 20 min. Op wie lijk je het meest?
30 min.
Benodigde materialen - ruimte waarin kinderen vrij kunnen bewegen - werkblad 1: eigenschappen - werkblad 2: op wie lijk je het meest?
Indien er een tijdsindicatie beschikbaar is, is deze ingevuld. Je kunt zelf aanpassingen maken in deze tijdsduur. In de kolom ‘benodigde materialen’ kun je zien wat je nodig hebt om de activiteit uit te voeren. Soms staan er ook verwijzingen naar werkbladen, links of bijlages. In de grijze tabellen staan aanvullingen voor excellente leerlingen. De activiteiten voor excellente leerlingen vervangen niet altijd de bestaande activiteiten, kijk daarom welke activiteiten ‘voor de hele klas’ je ook wilt aanbieden voor excellente leerlingen. Tot slot zijn er voor iedere stap hulpmiddelen en hints & tips beschikbaar voor de hele klas en voor excellente leerlingen. Bij de hulpmiddelen wordt vaak verwezen naar een bijlage. Alle bijlages zijn op de website http://www.wetenschapdeklasin.nl/excelleren.html (Erfelijkheid en DNA)
Handleiding ‘Erfelijkheid en DNA’ Stap 1 Doelen Voorbereiding leerkracht
Leerlingen introduceren met het thema. Verwondering en nieuwsgierigheid opwekken. Leerlingen een overzicht geven van de cyclus van het onderzoekend leren. Bedenk bij het thema activiteiten die aansluiten bij de belevingswereld van de kinderen en waar ze enthousiast over worden (zie bijlage ‘activiteiten introductiefase’). Lezing Dr. Joris Veltman: Ziek van nieuwe foutjes in je DNA (https://www.youtube.com/watch?v=zs8N3nrDu1s)
Activiteiten in de klas Activiteit Iedereen is uniek Op wie lijk je het meest? Introduceer de vragenmuur / DNA-vragenstreng Leerlingen kennis laten maken met de cyclus van het onderzoekend leren
Duur 20 min. 30 min.
Benodigde materialen - ruimte waarin kinderen vrij kunnen bewegen - werkblad 1: eigenschappen - werkblad 2: op wie lijk je het meest? - grote vellen papier - poster 7-stappen
Activiteiten in de klas (aanvulling voor excellente leerlingen) Activiteit Duur Benodigde materialen Relatiecirkels - a4-vellen - verhaal: Tweelingen en erfelijkheid - filmpje: Het verhaal van Rianne - Werkblad 3: relatiecirkel Hulpmiddelen? Hints & tips? Hulpmiddelen: Poster met de stappen van het onderzoekend leren (zie bijlage ‘uitleg bij poster’ en ‘poster’) Hoe komt wetenschappelijke kennis tot stand? (zie bijlage ‘hoe komt wetenschappelijke kennis tot stand?’) Uitleg over de vragenmuur / DNA-vragenstreng (zie bijlage ‘vragenmuur/DNAvragenstreng’) Hints & Tips Wisselende groepen maken: de ene keer de ontwikkelingsgelijken bij elkaar, de andere keer heterogene groepen. Hulpmiddelen? Hints & tips? (excellente leerlingen) Hulpmiddelen: Coöperatieve werkenvormen gebruiken, bijvoorbeeld: ‘mix tweetal gesprek’ of ‘binnen en buitenkring’. (Zie bijlage ‘coöperatieve werkvormen’) Relatiecirkel (zie bijlage ‘relatiecirkel)
Hints & Tips: Succesvolle leerlingen: Vraag de succesvolle leerling specifiek over waar hij/zij enthousiast van wordt. Om te voorkomen dat dit te veel angst oproept; laat kinderen daar eerst in tweetallen over praten. Bespreek het feit dat sommige kinderen veel tijd nemen om iets te vertellen en andere weinig. Overweeg in overleg wat je daaraan kunt doen. (Bijvoorbeeld inzetten time-timer) Creatieve leerling: Een time-timer voorkomt dat enthousiaste (creatieve) leerlingen het gevoel krijgen dat ze steeds afgekapt worden. Stel veel vragen zodat de leerlingen aan het denken gezet worden. Een kringgesprek na afloop van het spel ‘Iedereen is uniek’ kan een goed aanknopingspunt zijn voor een ‘filosofisch’ gesprek. Hoe kan het dat sommige kinderen meer met elkaar gelijk hebben dan anderen? Waar komt dit door? Wat maakt ons écht uniek?
Stap 2 Doelen Voorbereiding leerkracht
Leerlingen halen voorkennis op en verkennen het thema zo breed mogelijk. Leerlingen zijn zich bewust van hun eigen kennis tegen einde van verkenningsfase. Bedenk diverse activiteiten gekoppeld aan het thema waarmee kinderen (gestructureerd) kunnen aanrommelen. Dit zijn activiteiten die vragen oproepen bij kinderen (zie bijlage ‘activiteiten verkenningsfase’)
Activiteiten in de klas Activiteit Wat weten we al? Breng in kaart wat de leerlingen al weten over het onderwerp, bijvoorbeeld door een kringgesprek waarin de kinderen hun eigen ervaringen mogen delen of door de vragenmuur / DNA-vragenstreng te introduceren. Voorkennis activeren Activeer de voorkennis van de leerlingen over het thema, bijvoorbeeld door gezamenlijk een mindmap te maken (in groepjes is ook mogelijk) Maak je eigen DNA
Duur 45 min.
Benodigde materialen ‐ Zie bijlage ‘vragenmuur / DNAvragenstreng’
- Zie bijlage ‘klassikale mindmap’
30 min.
Wie is het?-spel
15 min
DNA-streng complementeren
20 min
Kopiëren onder druk 1
20 min
Kopiëren onder druk 2
20 min
Van je ouders moet je het hebben
30 min
- Stroken papier - Stickers in de kleuren groen, rood, blauw, geel - Werkblad 4: Unieke eigenschappen met kleurcode - DNA-stroken van de leerlingen uit de klas (gemaakt bij de activiteit ‘Maak je eigen DNA’) - Enkele DNA-streng uit de activiteit ‘Maak je eigen DNA’ - Stickers in de kleuren groen, rood, blauw, geel - Stroken papier - Stickers in de kleuren groen, rood, blauw, geel - Kralenplankvoorbeelden (online te downloaden, bijvoorbeeld via kralenplankjes.nl) - Kralenplanken - Stopwatch - Werkblad 5: Kopiëren kralenplank - Werkblad 6: Resultaten kopiëren kralenplank - Bouwmaterialen voor de snoepjes - Verschillende stroken met eigenschappen
Kijk en luister
40 min
van vader en moeder - Werkblad 7: Onderdelen en de mogelijke eigenschappen van het snoepjesdier - Computer - Websites: Schooltv ‘ Iedereen is anders’ http://www.schooltv.nl/no_cache/video/crid/20 030904_dna01/
Klokhuis ‘technische recherche’ http://www.hetklokhuis.nl/tvuitzending/830/TECHNISCHE%20RECHERCHE
Bogi http://ikhebdat.nl/content/werkstuk#bogi
Isoleer je eigen DNA
20 min
DNA uit een banaan
30 min
PowerPoint DNA
40
- Werkblad 8: Kijk en luister 1 - Werkblad 9: Antwoorden kijk en luister 1 - Water - Zout - Afwasmiddel - 70% alcohol (ethanol) - (maat)beker - Glas / bekertje (doorzichtig!) - Theelepel & eetlepel Voor de gehele klas - Mixer, keukenmachine of blender - Werkblad 10: DNA uit een banaan zuiveren Per leerling - Een halve banaan - Ananassap - 100 ml koud water - Een half koffielepeltje keukenzout - Een mixer - Een koffiefilter met filterhouder - Een reageerbuisje - Beetje afwasmiddel - 70% alcohol (ethanol) - Een houten stokje - PowerPoint presentatie DNA
Activiteiten in de klas (aanvulling voor excellente leerlingen) Activiteit Duur Benodigde materialen Denksleutels - Verschillende denksleutels rondom het thema ‘Erfelijkheid en DNA’ (zie bijlage ‘denksleutels’) Concept cartoons - Concept cartoon: Een baby! - Concept cartoon: Genen (zie bijlage ‘concept cartoon’) - Werkblad 11: Concept cartoon T-schema - T-schema (zie bijlage ‘T-schema’) (i.p.v. klassikale mindmap) Kijk en luister 2 - Computer - Websites:
Laat leerlingen kennis maken met het onderzoek van Prof. Dr. Han Brunner en Dr. Ir. Joris Veltman
Schooltv ‘Bio-bits onderbouw: mens en lichaam’ http://schooltv.nl/video/bio-bits-onderbouwmens-en-lichaam-afl6erfelijkheid/#q=dna%20 Schooltv ‘Wat is genetische manipulatie?’ http://schooltv.nl/video/wat-is-genetischemanipulatie-alles-wat-leeft-bestaat-uitcellen/#q=dna Schooltv ‘Hoe wordt sporenonderzoek gedaan?’http://schooltv.nl/video/hoe-wordtsporenonderzoek-gedaan-de-dader-vindenmet-behulp-van-dna/#q=dna - Werkblad 12: Kijk en luister 2 - Werkblad 13: Antwoorden Kijk en luister 2 - Artikel ‘Spontane kopieerfoutjes belangrijke oorzaak van verstandelijke handicap’ (zie bijlage ‘Artikel Brunner en Veltman’)
Hulpmiddelen? Hints & tips? Hulpmiddelen: Vragenmuur (zie bijlage ‘vragenmuur’) Klassikale mindmap (zie bijlage ‘klassikale mindmap’) Hints & Tips Tijdens het uitvoeren van de verkenningsactiviteiten is het belangrijk de leerlingen bewust te maken van wat ze al weten en nog willen weten over het onderwerp (kan door middel van de vragenmuur) Na afloop van de activiteiten van de verkenningsfase bespreken hoe deze activiteiten verbonden zijn aan de theorie die leerlingen daarvoor gekregen hebben. Hulpmiddelen? Hints & tips? (excellente leerlingen) Hulpmiddelen: Laat leerlingen op een schaal van 1 tot 10 aangeven: waar zit ik met mijn kennis over dit thema? Wat weet ik al? Wat weet ik nog niet? Wat ik wil ik graag weten? Deze activiteit kan een aanknopingspunt zijn voor een klassikale uitwisseling van kennis (in groepjes is ook mogelijk) Coöperatieve werkvormen inzetten (zie bijlage ‘coöperatieve werkvormen’) T-schema (zie bijlage ‘T-schema) Concept cartoons een baby en genen (zie bijlage ‘concept cartoon’) Verschillende uitgewerkte denksleutels (zie bijlage ‘denksleutels’) Artikel ‘Spontane kopieerfoutjes belangrijke oorzaak van verstandelijke handicap’ (zie bijlage ‘Artikel Brunner en Veltman’) Hints & Tips: Succesvolle leerling: Let op dat hij/zij zelf met iets komt. Maak het ‘dwingend’; ieder kind moet minst één ding noemen / een post-it ophangen. Creatieve leerlingen: geef een duidelijk begrensde taak, waar hij/zij flink de tanden in moet zetten. Waardeer het enthousiasme.
Houdt rekening met het gedragsprofiel bij de samenstelling van groepjes. Daar zijn verschillende mogelijkheden voor (juist mengen of juist niet), maar wees er in ieder geval bewust van. Pas op dat het bij het uitvoeren van activiteiten niet gaat om ‘wie kan het beste / snelste (kopiëren)?’. Geef kinderen een gerichte opdracht mee, wat gebeurt er in deze activiteit? Wat heeft deze activiteit te maken met DNA en erfelijkheid? Biedt activiteiten topdown aan. Leg zo weinig mogelijk uit en laat leerlingen zelf ontdekken. Besteed vooraf tijd aan het goed samenwerken. Zorg ervoor dat leerlingen geen passieve houding kunnen aannemen of dat leerlingen de leiding nemen en anderen geen ruimte geven. Een geschikte werkvorm om dit te voorkomen is de coöperatieve werkvorm ‘placemat’: Elk groep van maximaal vier leerlingen krijg een vel papier met in het midden een rechthoek. Vanuit de hoeken van de rechthoek trekken de kinderen lijnen naar de hoeken van het papier. Op die manier ontstaan er nogmaals vier vakken, voor elk groepslid één. De leerkracht geeft een opdracht en elke leerling schrijft in zijn eigen vak zijn ideeën en antwoorden op (laat leerlingen dit in stilte doen en ‘eis’ dat ze iets opschrijven). Daarna gaan de leerlingen overleggen en formuleren ze een gemeenschappelijk antwoord. Dit gemeenschappelijke antwoord schrijven ze in de gemeenschappelijke rechthoek. Daarop volgt de klassikale uitwisseling. Tijdens de activiteiten kunt u leerlingen laten verwoorden waar ze op dit moment in het stappenplan van onderzoekend leren (zie bijlage ‘poster’)
Stap 3a Doelen
Voorbereiding leerkracht
Leerlingen kunnen anderen aanspreken op elkaars taak en wijze van communiceren. Voor onderzoekend leren op niveau 3: Leerlingen oefenen met een goede onderzoeksvraag. Voor onderzoekend leren op niveau 3: Leerlingen stellen een goede onderzoeksvraag op. Leerlingen kunnen de koppeling met echt wetenschappelijk onderzoek maken. Controleer of er goede groepjes zijn gevormd van kinderen die vragen hebben over eenzelfde subthema. PowerPoint met verschillende rollen (zie bijlage ‘overzicht van rollen’) Voor onderzoekend leren op niveau 2: Bekijk de voorbeeld onderzoeksvragen en de uitwerkingen daarbij (zie bijlage ‘voorbeeld onderzoeksvragen en uitwerkingen’) Voor onderzoekend leren op niveau 3: Verdiep je in de criteria voor een goede onderzoeksvraag (zie bijlage ‘vragenmachientje’) Voor onderzoekend leren op niveau 3: Bedenk zelf een paar goede (en foute) onderzoeksvragen behorende bij het thema als voorbeeld (zie bijlage ‘vragenmachientje’ en ‘oefenblad vragenmachientje ingevuld [voor leraar]’)
Activiteiten in de klas Activiteit Vormen van groepjes en toebedelen van rollen binnen het groepje Introduceren logboek Onderzoekend leren op niveau 2: Geef de kinderen per groepje een onderzoeksvraag Onderzoekend leren op niveau 3: Laat de kinderen per groepje een mindmap maken over wat ze tot nu toe geleerd hebben. Dit geeft overzicht en van hieruit kunnen ze de stap maken naar het opzetten van een onderzoeksvraag. Kringgesprek over criteria waaraan een goede onderzoeksvraag aan moet voldoen Oefenen met het opstellen van een onderzoeksvraag. Bespreek de criteria waarmee ze de kwaliteit van hun vraag kunnen beoordelen.
Duur
Benodigde materialen - Bijlage ‘overzicht van rollen’ en ‘overzicht van effectieve communicatie´ - Bijlage ´logboek´
- Bijlage ‘voorbeeld onderzoeksvragen en uitwerkingen’
- zie bijlage ‘vragenmachientje’
- zie bijlage ‘vragenmachientje’
Activiteiten in de klas (aanvulling voor excellente leerlingen: oefenen met een goede onderzoeksvraag) Activiteit Duur Benodigde materialen ‘Zoek de valse’. Kinderen maken - Bijlage ‘coöperatieve werkvormen’ goede en foute onderzoeksvragen. Welke vraag is fout? Groepjes met elkaar laten vergelijken. Vragenmachientje zonder - Bijlage ‘leeg vragenmachientje’ ingevulde criteria. Leerlingen moeten zelf bedenken aan welke criteria een goede onderzoeksvraag zou moeten voldoen. Activiteiten in de klas (aanvulling voor excellente leerlingen: een goede onderzoeksvraag opstellen) Activiteit Duur Benodigde materialen PowerPoint ‘soorten onderzoek’ - PowerPoint ‘soorten onderzoek’ klassikaal behandelen Hulpmiddelen? Hints & tips? Hulpmiddelen: Via PowerPoint bespreken welke rollen er zijn en welke onderdelen van effectieve communicatie belangrijk zijn (zie bijlage ‘overzicht van rollen’ en ‘overzicht van effectieve communicatie’ Vragenmachientje (zie bijlage ‘vragenmachientje’) Logboek (zie bijlage ‘logboek’) Hints & Tips Laat kinderen in het logboek opschrijven in welk groepje ze zitten en wie welke rol heeft. De leerlingen vanaf deze fase telkens aanspreken op hun rol en dit de leerlingen ook zelf laten doen. Bij problemen in een groepje leerlingen wijst de leerkracht op gebruik van effectieve communicatie om het probleem op te lossen. Bij het opstellen van de onderzoeksvraag de leerlingen eraan herinneren de mindmap te gebruiken. Als de onderzoeksvragen van de leerling niet door het vragenmachientje komen, geef ze dan tips om de vragen beter te maken. Hulpmiddelen? Hints & tips? (excellente leerlingen) Hulpmiddelen: ‘Zoek de valse’ (zie bijlage ‘coöperatieve werkvormen’) Vragenmachientje zonder criteria (zie ‘leeg vragenmachientje’) Verschillende soorten onderzoek (zie bijlage ‘soorten onderzoek’(PowerPoint) en ‘verschillende onderzoeken’ Hints & Tips: Succesvolle leerling: Stel gerichte vragen aan de succesvolle leerling en maak duidelijk dat geen antwoord (ook niet het ‘foute’ antwoord) verkeerd is. Succesvolle leerling: Houdt in de gaten dat de succesvolle leerling een bijdrage levert. Expliciteer aan de groepjes dat het de verantwoordelijkheid van de hele groep is dat
iedereen een bijdrage levert. Je zou de creatieve leerling kunnen vragen dit in de gaten te houden; dit geeft hem/haar een belangrijke rol en voorkomt dat hij/zij steeds zelf aan het woord is. Succesvolle leerling: Geef als leerkracht de succesvolle leerling feedback die op de taak /onderzoeksvraag gericht is. Creatieve leerling: Biedt structuur aan, zonder dat deze zich afgewezen voelt. Autonome leerling: Geef de autonoom zelfsturende leerling de ruimte. Vind niks gek. Zeg niet te snel ‘dat kan niet’, maar stel wel (positief) kritische vragen: hoe denk je dat we dat zouden kunnen doen? Dit is ook het moment om de succesvolle leerling erbij te betrekken: ‘denk jij dat dit een goede vraag is en/of dit mogelijk is?’ Zorg voor afwisseling tijdens stap 3. Kinderen moeten veel luisteren, terwijl ze het liefste aan de slag willen met hun onderzoek. Leg daarom duidelijk uit waarom het belangrijk is deze stappen te nemen voordat er onderzoek gedaan wordt. Excellente leerlingen zijn geneigd te moeilijk te willen denken bij het opstellen van een onderzoeksvraag. Geef aan dat dit niet nodig is. Sta bij excellente leerlingen nadrukkelijk stil bij de samenwerking en de rollen van de leerlingen bij deze samenwerking. Bespreek wat je moet doen als je het niet met elkaar eens bent. Welke afspraken kunnen we vooraf met elkaar maken?
Stap 3b Doelen Voorbereiding leerkracht
De leerlingen leren de koppeling met echt wetenschappelijk onderzoek te maken De leerlingen kunnen een onderzoek opzetten Verdiep je in de onderdelen die een onderzoeksopzet vereisen
Activiteiten in de klas Activiteit Leg uit hoe een wetenschapper onderzoek doet door middel van een schema en/of het laten zien van een filmpje. Leg uit wat ‘eerlijk onderzoek’ is. Model de kinderen door middel van een al ingevuld onderzoeksplan bij het invullen van het onderzoeksplan (werkblad) Blik terug naar de poster. Bij welke stap zijn we nu? Invullen van het onderzoeksplan (werkblad) in groepjes. Per groepje presenteren de kinderen hun onderzoeksplan (werkblad) aan de klas. Kinderen geven elkaar feedback.
Duur
Benodigde materialen - Zie bijlage ‘koppeling met wetenschappelijk onderzoek’ - Filmpje Roel Hermans (de wereld leert door) http://www.uitzendinggemist.nl/afleveringen/1329191
- Werkblad 14: eerlijk onderzoek - Zie bijlage ‘onderzoeksplan (leeg)’ - Zie bijlage ‘ingevuld onderzoeksplan’
- Poster 7-stappen - Zie bijlage ‘onderzoeksplan (leeg)’
Activiteiten in de klas (aanvulling voor excellente leerlingen) Activiteit Duur Benodigde materialen Relatiecirkel - A4-vellen Ook nu kunnen er relatiecirkels gemaakt worden om zicht te krijgen op de invloeden van de verschillende onderdelen van het onderzoek. Hypothese onderbouwen door - Boeken middel van literatuur of het - Internet navragen aan een expert - Experts
Hulpmiddelen? Hints & tips? Hulpmiddelen: Uitleg bij het onderzoeksplan (werkblad) (zie bijlage ‘uitleg bij het onderzoeksplan’) Onderzoeksplan (zie bijlage ‘onderzoeksplan leeg’) Ingevuld onderzoeksplan (zie bijlage ‘ingevuld onderzoeksplan’) Eerlijk onderzoek (zie bijlage ‘eerlijk onderzoek’) Schema: koppeling met wetenschappelijk onderzoek (zie bijlage ‘koppeling met wetenschappelijk onderzoek’ Filmpje (zie bijlage ‘echte onderzoekers’) Poster (zie bijlage ‘poster’)
Hints & Tips Bij beginnende onderzoekers tips geven over het invullen van het onderzoeksplan als ze vastlopen of te lang bij één onderdeel blijven. Verwijs ze eerst terug naar het onderzoeksplan. Wanneer dit niet werkt kun je ze extra voorbeelden geven en als laatste help ze mee met invullen. Controleer voordat de kinderen doorgaan naar stap 4 (onderzoek uitvoeren) of het onderzoeksplan goed is ingevuld. Is dit niet het geval, ga dan met de kinderen in gesprek! Hulpmiddelen? Hints & tips? (excellente leerlingen) Hulpmiddelen: Relatiecirkels (zie bijlage ‘relatiecirkel’) Hints & Tips: Wanneer de kennis of de inhoud voor een leerkracht hem of haar te boven gaat, raak dan niet in paniek, stop dan niet, maar geef aan dat je dit zelf ook niet weet en navraag doet bij een expert (dit kan bijvoorbeeld een ouder zijn). Succesvolle leerling: Houdt in de gaten dat de succesvolle leerling een bijdrage levert. Expliciteer aan de groepjes dat het de verantwoordelijkheid van de hele groep is dat iedereen een bijdrage levert. Je zou de creatieve leerling kunnen vragen dit in de gaten te houden; dit geeft hem/haar een belangrijke rol en voorkomt dat hij/zij steeds zelf aan het woord is.
Stap 4 Doelen Voorbereiding leerkracht
De leerlingen leren hun eigen onderzoek uit te voeren. De leerlingen leren hoe ze de resultaten van hun onderzoek kunnen vastleggen. Ga met de kinderen na of ze alle voorbereidingen klaar hebben (bijvoorbeeld meetinstrumenten ontwikkeld of verzameld, proefpersonen benaderd). Licht collega’s op school in over het onderzoek. Laat kinderen met andere klassen afspraken maken indien ze ‘proefpersonen’ nodig hebben voor hun onderzoek.
Activiteiten in de klas Activiteit Duur Bespreek met de leerlingen hoe ze de resultaten vast kunnen leggen. De kinderen voeren zelfstandig hun onderzoek uit. Ze werken samen aan de hand van de gemaakte rolverdeling. Bespreek aan het einde van de les klassikaal of per groepje hoe ver kinderen zijn, door de kinderen te laten vertellen wat ze hebben gedaan, wat ze nog willen gaan doen en wat het onderzoek al heeft opgeleverd.
Benodigde materialen - Zie bijlage ‘vastleggen resultaten’
Hulpmiddelen? Hints & tips? Hulpmiddelen: Laat kinderen hun voorlopige bevindingen in een logboek vastleggen (zie bijlage ‘logboek’ en ‘vastleggen resultaten’) Hints & Tips Geef hints aan leerlingen om het logboek te gebruiken, terug te kijken wat ze is opgevallen en of alles naar planning verloopt. Geef hints om leerlingen met tijdgebrek op weg te helpen. Hulpmiddelen? Hints & tips? (excellente leerlingen) Hints & Tips: Succesvolle leerling: Dit is het moment om juist de succesvolle leerling expliciet vragen te stellen. Om te voorkomen dat de creatieve leerling het gevoel krijgt dat de mond gesnoerd wordt kan de kinderen gevraagd worden om voordat ze gaan vertellen een rolverdeling te maken; wie vertelt wat? Iedereen moet daarbij (kort) aan het woord komen.
Stap 5
Doelen Voorbereiding leerkracht
Leerlingen tonen aan het verschil te begrijpen tussen verwerking van data, concluderen door koppeling met onderzoeksvraag en reflecteren op de bevindingen. Bekijk welke manier de kinderen hebben bedacht om de resultaten weer te geven. Is dit de beste manier? Volstaat het om een gemiddelde uit te rekenen en groepen te vergelijken? Hoe kunnen ze de resultaten (voor anderen) visualiseren? In hoeverre lenen de onderzoeksresultaten zich voor weergave via staaf- of cirkeldiagrammen?
Activiteiten in de klas Activiteit De groepjes brengen hun gegevens in kaart Leg uit wat het verschil is tussen resultaten verwerken, conclusie en discussie voeren. Aan de hand van een werkblad trekken de leerlingen een conclusie uit de gevonden resultaten en voeren ze een discussie over deze resultaten
Duur
Benodigde materialen
- Zie bijlage ‘verschil resultaten verwerken, conclusie, discussie voeren’. - Zie bijlage ‘resultaten, conclusie, discussie’
Hulpmiddelen? Hints & tips? Hulpmiddelen: Verschil in resultaten verwerken, conclusies trekken en discussie / eigen mening (zie bijlage 'verschil resultaten verwerken, conclusie, discussie voeren’) Werkblad resultaten, conclusie, discussie (zie bijlage ‘werkblad resultaten, conclusies, discussie) Hulpmiddelen? Hints & tips? (excellente leerlingen) Hulpmiddelen: Relatiecirkels (zie bijlage ‘relatiecirkel’) Hints & Tips: Ook hier is het van belang dat de groep erop wordt aangesproken dat ze als groep er verantwoordelijk voor zijn dat iedereen actief is in de groep. Daar worden ze ook als groep op aangesproken, dus niet alleen degene die te weinig meedeed (waarom?), maar ook de groep: hoe kwam het dat de rest van de groep dit liet gebeuren?
Stap 6
Doelen Voorbereiding leerkracht
Leerlingen geven een duidelijke presentatie en bespreken daarin de verschillende stappen die ze in het onderzoek genomen hebben.
Bedenk op welke wijze de groepjes hun onderzoek mogen presenteren (bijvoorbeeld PowerPointpresentatie, toneelstukje, onderzoeksverslag et cetera). Bedenk wat je terug wilt laten komen over de samenwerking in de groepjes.
Activiteiten in de klas Activiteit Geef uitleg over welke vormen van presenteren de leerlingen mogen inzetten en waaraan de presentatie moet voldoen. In groepjes worden de presentaties voorbereid Ieder groepje doet verslag van hun onderzoek (middels een collage, presentatie, verslag of anderszins). De groepen luisteren naar elkaar en stellen elkaar vragen over de opzet en uitvoering van het onderzoek, zoals wetenschappers elkaars werk in een peer review ook beoordelen.
Duur
Benodigde materialen - Zie bijlage ‘inhoud presentatie’
- Zie bijlage ‘presenteren oefenen’
Activiteiten in de klas (aanvulling voor excellente leerlingen) Activiteit Duur Benodigde materialen Stel klassikaal criteria op waaraan de presentaties moeten voldoen. Wat vinden de leerlingen belangrijk? Leerlingen kunnen ook zichzelf een doel stellen en zichzelf daarop laten beoordelen (door de leerkracht en/of leerlingen). Hulpmiddelen? Hints & tips? Hulpmiddelen: Papier met criteria voor een goede inhoud van de presentatie. (Zie bijlage ‘inhoud presentatie’) Oefening om presentatie goed voor te bereiden (Zie bijlage ‘presentatie oefenen’) Hints & Tips Als leerlingen werken aan hun presentatie nagaan of elk onderdeel aanbod komt. Maak een beoordelingsformulier voor de leerlingen zodat ze elkaar kunnen beoordelen. Zorg ervoor dat het beoordelingsformulier een opbouwende vorm heeft, je wilt leerlingen stimuleren in hun enthousiasme en niet ontmoedigen.
Hulpmiddelen? Hints & tips? (excellente leerlingen) Hulpmiddelen: Relatiecirkels (zie bijlage ‘relatiecirkels’) Hints & Tips: Ook hier kan een vooropgesteld plan (wie vertelt wat, het om de beurt beantwoorden van vragen) voorkomen dat de succesvolle leerling zich terugtrekt en de creatieve leerling steeds aan het woord is. Het moet duidelijk zijn dat ze elkaar bij het beantwoorden van vragen om hulp mogen vragen. Maak dit expliciet: dit is een leerpunt voor leerlingen die normaliter te weinig hoeven doen. Je kunt leerlingen ook een mini-wetenschappelijk artikel laten schrijven aan de hand van een vast format/criteria.
Stap 7
Doelen Voorbereiding leerkracht
Kennis verzilveren over het onderwerp en stilstaan bij vragen die er nog leven.
Ga na wat de kinderen allemaal geleerd hebben over het onderzoek en middels hun eigen onderzoek.
Activiteiten in de klas Activiteit Duur Ga met de kinderen na wat ze allemaal geleerd hebben over het thema en welke vragen ze nog hebben. Welke vragen van de vragenmuur zijn nog niet beantwoord? Welke vragen hiervan lenen zich voor vervolgonderzoek of om voor te leggen aan een expert? Laat de kinderen de mindmap aanvullen die aan het begin klassikaal gemaakt is. Kijk waar de hiaten nog zitten, wat zou er nog onderzocht kunnen worden?
Benodigde materialen - Vragenmuur
- Mindmap gemaakt door de kinderen aan het begin van het project
Activiteiten in de klas (aanvulling voor excellente leerlingen) Activiteit Duur Benodigde materialen Laat de kinderen hun schaal erbij - Schaal ingevuld door de kinderen aan het pakken die ze aan het begin van begin van het project. het project gemaakt hebben. Zijn ze een stapje verder gekomen? Wat weten ze nu meer? Wat weten ze nog niet? Hulpmiddelen? Hints & tips? Hulpmiddelen: Vragenmuur Mindmap gemaakt door de kinderen aan het begin van het project. Hulpmiddelen? Hints & tips? (excellente leerlingen) Hulpmiddelen: Schaal die de kinderen aan het begin van het project ingevuld hebben. Hints & Tips: Leg de lat hoog! Reageer positief maar wees niet te snel tevreden. Vooral de vraag ‘Wat weten we nog niet?’ is belangrijk. En hoe zouden ze daarachter kunnen komen; wie of wat is daar voor nodig?
