Handleiding voor het meetnet mossen. Buxbaumiella 49 supplement

Handleiding voor het meetnet mossen Henk Siebel & Rob van der Valk

Buxbaumiella 49 supplement oktober 1999

Uitgegeven door de

Bryologische en Lichenologische Werkgroep van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging

ISSN 0166 – 4505 Oplage 425 exemplaren

2

Buxbaumiella 49 (1999) supplement

Handleiding voor het meetnet mossen Henk Siebel & Rob van der Valk H.N. Siebel & R. van der Valk. Manual to the DBLS bryophytes monitoring network. Three hundred km squares have been selected for the inventory program during the period 2000-2004. The procedure for selection and the inventory method is described, and geographic details are listed.

Inhoudsopgave 1

Inleiding

2

Doel en opzet

2.1 Waarom een meetnet? 2.2 Hoe is het meetnet opgezet? 2.3 Wat gebeurt er met de gegevens? 2.4 Wie kan er meedoen en hoe? 3

Veldwerk

3.1 Hoe inventariseren? 3.2 Welke terreintypen bekijken? 3.3 Hoe volledig moet de inventarisatie zijn? 4

De streeplijst

5

De te inventariseren meetnetblokken


1

3

Inleiding

Deze handleiding geeft richtlijnen voor iedereen die wil meewerken aan het meetnet mossen. Met dit meetnet wil de Bryologische en Lichenologische werkgroep een betrouwbaar inzicht verkrijgen in de talrijkheid van blad- en levermossen en de veranderingen hierin. Het hoe en waarom van het meetnet mossen wordt besproken in hoofdstuk 2. De basisbeginselen van het inventariseren en de minimumeisen die aan de inventarisatie van een kilometerblok worden gesteld komen aan de orde in hoofdstuk 3. Het invullen van de streeplijst wordt toegelicht in hoofdstuk 4, zowel oude als nieuwe lijsten zijn bruikbaar. Tenslotte staat het overzicht van de geselecteerde kilometerblokken in hoofdstuk 5.

2

Doel en opzet

2.1 Waarom een meetnet? Net als bij andere organismegroepen is het onmogelijk om op enig moment een volledig overzicht te hebben van het voorkomen van alle mossoorten in het gehele land. Meestal is er slechts sprake van een wat vollediger beeld in een klein aantal gebieden. Toch willen we vrij nauwkeurige en betrouwbare uitspraken kunnen doen over hoe talrijk bepaalde soorten in Nederland zijn en of zij voor- of achteruitgaan. Daarvoor is het noodzakelijk dat geïnventariseerde gebieden vergelijkbaar zijn met de rest van Nederland. De gebieden moeten een representatieve steekproef vormen op basis waarvan de talrijkheid van soorten in Nederland geschat kan worden. De huidige gebiedsinventarisaties vormen voor dit doel geen goede steekproef en op basis hiervan is slechts een weinig nauwkeurige indicatie te geven over talrijkheid van soorten in Nederland. Daarom is er door de Bryologische en Lichenologische werkgroep een meetnet van steekproefblokken opgezet, waarmee wel een betrouwbare schatting te geven is en een goed beeld over de voor- of achteruitgang kan worden gegeven van alle algemene tot vrij zeldzame mossoorten. Het voorkomen van zeer zeldzame en bedreigde soorten zal t.z.t. in een apart rodelijstproject worden bijgehouden, uiteraard kan hiermee pas worden begonnen na het verschijnen van een officiële rode lijst.

4


2.2 Hoe is het meetnet opgezet? Als eenheid van te inventariseren gebieden zijn km-blokken gekozen, hetgeen goed aansluit op de huidige praktijk bij inventarisatie van vaatplanten. Een volledig aselecte steekproef van km-blokken levert voor inventariseerders veel weinig interessante blokken in een soms moeilijk toegankelijk cultuurlandschap op. De meer op natuurgebieden aangewezen soorten en de in het kader van natuurbeleid belangrijke soorten zijn relatief weinig aanwezig in zo’n steekproef. Voor het meetnet is daarom bij het nemen van de steekproef onderscheid gemaakt tussen blokken met meer en met minder dan 20% bos en natuur (meer of minder dan 20 ha per blok). Om de natuur in de verschillende delen van het land ook goed vertegenwoordigd te hebben in het meetnet is er ook een opdeling gemaakt naar plantengeografische regio (tabel 1). Binnen alle zo verkregen groepen van km-blokken zijn er een aantal ‘at random’ geselecteerd, zodat een representatieve steekproef ontstaat. Op basis van het voorkomen van soorten in de aldus geselecteerde kmblokken wordt de algemeenheid van soorten in bepaalde regio’s en in geheel Nederland berekend. Er is hier bij de eerste opzet gekozen voor het aantal van 300 km-blokken in een periode van 5 jaar (2000-2004). Door met een nieuwe selectie volgens dezelfde methode in de periode erna opnieuw 300 km-blokken te inventariseren wordt de verandering in talrijkheid in de tijd geschat. 2.3 Wat gebeurt er met de gegevens? De gegevens zullen worden gebruikt om een betrouwbare schatting te geven over de talrijkheid en de voor- of achteruitgang van mossoorten in ons land. De resultaten zullen in Buxbaumiella worden gerapporteerd en breed beschikbaar worden gesteld. Ze zullen mede de basis vormen voor de bijdrage die de werkgroep levert aan het beschrijven van de ‘Toestand van de Natuur’, die een belangrijke meetlat vormt voor het natuurbeleid. In toenemende mate is er bij het natuurbeleid behoefte aan dergelijke betrouwbare en meer nauwkeurige gegevens. 2.4 Wie kan er meedoen en hoe? In principe kan iedereen meedoen. Dit project kan direct aansluiten op de km-blok-inventarisaties die door verschillende mensen en werkgroepen lokaal worden uitgevoerd, die dus tijdens hun lopende inventarisatie een aantal blokken kunnen adopteren. Ook mensen die wel zouden willen meewerken aan een inventarisatie maar voor wie een regionale inventarisatie te veel is, kunnen een bijdrage leveren door een beperkt aantal blokken in hun omgeving te adopteren. Dit kan individueel maar ook met


5

een werkgroepje. Verder kan een ieder die een eenmalig bezoek brengt aan een km-blok de mossen noteren en doorgeven. Over welke blokken men wil of kan inventariseren kan men het beste contact opnemen met de waarnemingenarchivaris van de werkgroep. Hier kan men ook terecht voor het verkrijgen van streeplijsten. Verder zullen er ook tijdens excursies van de werkgroep km-blokken van het meetnet worden geïnventariseerd.

3

Het veldwerk

3.1 Hoe inventariseren? Volstrekte volledigheid van inventarisatie in km-blokken is nauwelijks mogelijk. Het aantal gevonden mossoorten in een blok op een bepaald moment is vooral afhankelijk van de tijd besteed aan de inventarisatie, de toegankelijkheid van het blok, het aantal bekeken biotopen en de kennis en ervaring van de inventariseerder. De rol van kennis (herkenning van soorten) en veldervaring (waar soorten te vinden) van de inventariseerder wordt kleiner naarmate er op meerdere tijdstippen in het jaar wordt gekeken, zodat de mossen zowel droog als nat en met of zonder kapsels kunnen worden aangetroffen. Dit vergroot de kans op herkenning. Daarnaast wordt aanbevolen met meerdere mensen te inventariseren. Mosflora’s en gezamenlijke werkgroepsexcursies om kennis en ervaring snel te vergroten zijn in ruime mate aanwezig. 3.2 Welke terreintypen bekijken? Mossen komen in zeer verschillende biotopen voor. Hierbij kan een onderscheid worden gemaakt in bos (inclusief struweel en laanbomen, hout, schors, strooisel, steilkantjes), steen (muren, daken, steenglooiingen, rotsen), oevers (sloot- en kanaaloevers, vennen, rietland), kale bodem (akkers, tuinen, weilanden, afgravingen) en schrale vegetatie (hei, stuifzand, schraal grasland). Door standaard aan al deze biotopen voldoende aandacht te besteden kunnen al vrij snel veel soorten genoteerd worden. 3.3 Hoe volledig moet de inventarisatie zijn? Voor een goede interpretatie van de inventarisatiegegevens is het van belang om enigszins een beeld te hebben van de volledigheid van de inventarisatie. Hiertoe moet worden opgegeven hoeveel mensuren er geïnventariseerd is. Als regel wordt gehanteerd dat er sprake is van een voldoende volledigheid als er tenminste 8 mensuren geïnventariseerd is.

6


Daarnaast moeten zoveel mogelijk verschillende biotopen worden bekeken (bos, steen, oevers, kale bodem en schrale vegetatie). Alle bovengenoemde biotopen moeten zijn onderzocht (indien aanwezig). Als er slechts een bepaald terreingedeelte of slechts enkele biotopen zijn bekeken, dan wordt dit aangegeven.

4

De streeplijst

Voor het doorgeven van de waarnemingen uit de km-blokken van het meetnet kan men de mossenstreeplijst van de werkgroep gebruiken. Hierop wordt aangegeven uit welk km-blok de waarnemingen afkomstig zijn. De km-blokken zijn te vinden op de topografische kaarten 1 : 25.000 of 1 : 50.000. Op deze kaarten staat met zwarte lijnen een 1 km wijd net van genummerde coördinaten afgebeeld, de zogenaamde amersfoortcoördinaten. Het kilometerblok waarop de inventarisatie betrekking heeft wordt aangegeven door de coördinaten van de linker (westelijke) en de onderste (zuidelijke) begrenzingslijn. Wie in het bezit is van de Inventarisatieatlas voor flora en fauna van Nederland (Staatsbosbeheer) kan de zogenaamde IVON-codenummers hanteren. De IVON-code bestaat uit de nummers van het kaartblad, het atlasblok (= uurhok) en het km-blok. Kaartbladnummer en atlasbloknummer staan vermeld in deze Inventarisatieatlas. Het km-bloknummer bestaat uit kaartblad- en atlasbloknummer aangevuld met twee cijfers. Het eerste cijfer wordt bepaald door de rij waarin het blok vanaf de bovenkant van het atlasblok gezien ligt en het tweede cijfer door de plaats in de rij vanaf de linkerkant. Het km-blok in de linkerbovenhoek van het atlasblok heeft dus nummer 11, het km-blok rechts daarvan heeft 12 en het km-blok onder 11 heeft nummer 21; het km-blok in de rechteronderhoek heeft 55. Per streeplijst worden slechts waarnemingen van één km-blok doorgegeven. De naam van het gebied wordt ook opgegeven en ook de naam van een deelgebied als men slechts een deel inventariseert. Hier geeft men ook aan of men slechts een deel van de biotopen heeft geïnventariseerd. Verder wordt de precieze datum of anders de maanden of het jaar waarin geïnventariseerd is aangegeven. Ook geeft men het aantal mensuren aan dat men in het veld heeft geïnventariseerd. Naam en adres van de inventariseerder completeren de kopgegevens. Indien het gedetermineerde materiaal in een herbarium wordt bewaard kan men de naam van de houder van het herbarium ook aangeven. Van alle in een km-blok voorkomende soorten wordt in de betreffende vakjes van de streeplijst genoteerd of deze alleen in het veld gedetermineerd zijn (kolom V) of dat ze ook microscopisch gedetermineerd zijn


7

(kolom M) en of hiervan ook herbariummateriaal aanwezig is (kolom H). Verder wordt er genoteerd of de soort met sporenkapsels is aangetroffen (kolom F). Van alle waargenomen mossoorten wordt ook aangegeven hoe talrijk ze zijn aangetroffen in het betreffende km-blok. Hierbij wordt onderscheid gemaakt in drie klassen: 1 = één enkel exemplaar 2 = 2 tot 5 exemplaren 3 = meer dan 5 exemplaren Onder exemplaar wordt hier verstaan een toefje, pol of mat die tenminste op één meter afstand van een ander toefje, pol of mat staat. Deze code kan op de oude streeplijsten worden ingevuld in het vakje voor de velddeterminatie (kolom V), op de nieuwe versie van de streeplijst kan men dit in het vakje voor talrijkheid aangeven (kolom T).

8

5


De te inventariseren kilometerblokken

Tabel 1. Het totaal aantal aanwezige km-blokken per plantengeografische regio en het aantal in het meetnet (net).

Regio

>= 20% bos/natuur totaal net

< 20% bos/natuur totaal net

samen totaal

1 Zuid-Limburg 2 Zand 3 Renodunaal 4 Wadden 5 Zeeklei 6 Laagveen 7 Fluviatiel 8 Urbaan

65 4760 284 328 479 181 159

20 88 25 25 32 25 25

480 11687

5 14

9649 2748 3050 1449

13 9 9 10

545 16447 284 328 10128 2929 3209 1449

Totaal

6256

240

29063

60

35319

Tabel 2. De 300 in het meetnet geselecteerde km-blokken.

Coördinaten regio stra% kaart uur km- Terreinnaam x y tum natuur blad hok blok 164 179 143 145 155 204 206 211 216 183 184 186 189 210 131 119 142 143

605 607 600 601 602 610 612 612 613 608 607 608 608 602 590 577 599 598

3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 4 3 3 3 3

6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 8 6 6 6 6

40 85 95 56 53 31 55 15 30 50 80 30 95 25 40 35 98 98

1 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 4 4 5 5

45 48 51 52 54 35 36 37 38 41 41 42 42 57 27 54 11 11

55 35 54 41 31 55 32 32 22 24 35 22 25 31 52 35 13 24

Terschelling Bosplaat Ameland Terschelling Griltjeplak Terschelling Terschelling Schiermonnikoog Schiermonnikoog Schiermonnikoog Schiermonnikoog Ameland Ameland Ameland Ameland Het Oerd Lauwersmeer Vlieland Texel Eierlandsche duinen Terschelling Kroonpolders Terschelling

Buxbaumiella 49 (1999) supplement 203 254 225 229 117 116 112 111 110 111 110 154 171 191 197 203 200 217 193 193 212 225 228 248 225 243 132 133 106 110 197 199 182 190 190 196 181 191 191 195 197 233 246 225 247 257 232 104 113 104

591 598 578 576 573 574 567 565 563 559 558 564 552 570 561 561 560 563 555 550 553 570 564 564 557 556 547 544 532 525 549 541 535 539 538 537 533 531 532 534 527 548 541 535 537 536 529 506 518 514

4 4 2 2 3 3 3 3 3 3 3 4 4 4 4 2 2 2 4 2 2 2 2 2 2 2 4 4 3 4 4 2 4 4 4 2 4 4 4 4 4 2 2 2 2 2 2 3 8 3

7 7 9 9 6 6 6 6 6 6 6 8 9 10 9 4 10 4 9 4 3 4 4 3 4 4 8 8 6 7 9 10 8 10 10 3 8 10 10 10 10 4 4 4 4 4 3 5 13 5

1 1 2 5 15 48 71 97 87 48 102 61 1 50 1 66 21 41 5 55 4 49 36 1 70 51 65 45 71 0 0 25 25 22 25 12 50 36 60 45 25 35 50 57 51 52 10 103 0 32

9 6 7 7 7 9 9 9 9 9 9 9 10 10 11 11 11 11 11 11 11 11 12 12 12 12 12 14 14 14 14 16 16 16 16 16 16 16 16 16 16 16 17 17 17 17 17 17 19 19 19

25 17 52 52 14 14 23 23 33 43 43 33 57 13 34 35 35 38 43 53 57 12 32 36 42 45 17 27 42 53 14 24 31 33 33 34 41 43 43 44 54 13 26 32 36 38 53 14 23 31

44 25 21 45 23 12 33 52 21 12 21 15 32 52 43 44 51 23 54 54 23 51 14 14 31 44 33 14 32 51 13 45 53 11 21 32 22 42 32 11 33 24 42 51 33 43 13 45 24 15

Kollum Delfzijl Leekstermeer Peizermaden Texel De Slufter Texel De Slufter Texel De Koog Texel Texel Westerduinen Texel Texel De Geul Makkumer Noordwaard Polders bij Woudsend Princenhof Polders bij Tijnje Hanenburg Terwispeler Grootschar Haulerveld Polders bij Heerenveen Bos bij Heerenveen Oosterwolde Mensingerbos Norger Esdorpenlandschap Veendam Fochteloërveen Dal van de Drentse Aa Robbenoordbos Sluitgatbos Petten Geestmerambacht Tjongervallei Lindevallei Kuinderbos Rottige Meenthe Rottige Meenthe Oldemarkt Kuinderbos Weerribben Weerribben Weerribben Otterskooi Boswachterij Hooghalen Boswachterij Sleenerzand Dwingelose Heide Boswachterij Sleenerzand Valtherbos Hoogeveen Noord-Hollands duinreservaat Alkmaar Noord-Hollands duinreservaat

10 103 105 101 117 145 169 174 166 199 198 201 201 205 215 184 196 219 222 261 266 99 99 94 97 104 106 114 118 101 100 136 137 154 166 167 174 142 163 178 140 140 148 163 161 165 179 177 159 160 161


3 3 3 4 8 4 4 4 4 4 4 4 4 2 4 4 2 2 2 2 3 3 3 3 3 4 4 4 3 3 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 2 2 4 4 4

5 5 5 10 13 7 7 8 10 10 10 10 10 4 8 9 4 4 3 4 5 5 5 5 5 8 9 10 5 5 10 10 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 4 4 8 8 8

100 51 82 22 0 0 0 20 25 35 22 35 20 78 60 0 35 45 8 86 81 93 100 100 72 24 8 30 102 97 24 76 42 25 67 31 60 43 81 20 25 61 20 76 40 100 101 25 60 85

19 19 19 19 20 20 20 20 21 21 21 21 21 21 21 21 21 22 23 23 24 24 24 24 25 25 25 25 25 25 25 25 26 26 26 26 26 26 26 26 26 26 26 26 26 26 26 26 26 26

31 42 51 54 12 16 47 56 14 14 15 15 16 28 41 44 58 11 11 12 18 28 47 48 11 12 13 14 21 31 48 58 13 16 16 17 21 25 28 31 31 42 45 45 46 48 48 54 55 55

34 51 22 23 31 15 25 32 35 44 22 52 21 41 45 42 35 13 32 22 55 15 45 33 45 52 55 34 12 21 52 33 15 42 53 55 53 34 34 41 31 24 24 32 14 15 43 25 31 32

Noord-Hollands duinreservaat Krengenbos Noord-Hollands duinreservaat Jisperveld Bovenkarspel Noordoostpolder Oost-Flevoland Bos bij Lelystad De Wieden De Wieden De Wieden De Wieden De Wieden Boswachterij Staphorst Roggebotzand Polder Mastenbroek Bos bij Vilsteren Westerbergen Bargerveen Amsterdamse Veld Duin en Kruidberg Duin en Kruidberg Amsterdamse waterleidingduinen Amsterdamse waterleidingduinen Beeckestijn Spaarnwoude Polder Westzaan Polder Oostzaan Duin en Kruidberg Kraantje Lek Naardermeer Naardermeer Oostvaardersplassen Larserbos Larserbos Biddingbos Lepelaarsplassen Knarbos Bremerbergbos Almeerderhout Pampushout Almeerderhout Horsterwold Horsterwold Horsterwold Hulshorsterzand Leuvenumse bos Horsterwold Horsterwold Horsterwold


486 488 480 480 479 499 497 498 491 485 481 482 476 477 479 476 490 489 488 474 462 464 461 463 459 473 472 473 461 462 463 462 452 470 472 474 474 472 467 467 462 456 455 454 454 451 451 453 474 469

2 4 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 4 3 3 3 3 3 4 4 4 4 4 4 4 4 8 4 4 4 2 2 2 8 4 2 4 8 2 2 2 2 2

4 12 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 3 4 4 4 4 3 3 8 5 5 5 5 5 10 8 10 10 10 10 10 10 13 9 8 8 4 4 4 13 11 4 12 13 4 4 4 4 4

71 20 100 50 100 20 65 67 88 101 99 30 2 77 25 67 35 12 6 20 54 87 75 97 77 50 37 51 75 23 81 36 21 0 0 51 75 81 100 50 5 6 95 43 1 91 42 91 100 95

11 27 27 27 27 27 28 28 28 28 28 28 28 28 28 28 28 29 29 29 30 30 30 30 30 30 31 31 31 31 31 31 31 31 32 32 32 32 32 32 32 32 32 32 32 32 32 32 32 33 33

33 36 41 46 52 12 13 15 22 31 42 43 51 53 55 58 21 31 32 18 35 35 36 36 45 15 17 18 33 34 34 37 53 11 13 14 14 17 21 26 34 41 43 51 51 53 58 58 11 22

45 22 54 52 13 15 34 22 51 55 43 34 44 33 11 41 53 12 21 11 33 15 41 12 11 25 35 21 44 34 22 34 31 52 35 14 13 33 31 33 32 42 52 13 15 44 44 25 15 13

Gemeentebossen Epe Omgeving Wijhe Elspeetse Heide De Hei Gortelse bos Eerderachterbroek De Zandstuw Engbersdijksvenen Hellendoornse berg Haarlerberg Holterberg Grimberg Holten Lokerveld Grasbroek Lonnekermeer Harseveld Denekamp Denekamp Lageveense polder Meijendel Meijendel Meijendel Meijendel Meijendel Vinkeveense Plassen Horstermeer Kortenhoefse Plassen Nieuwkoopse Plassen Nieuwkoopse Plassen Nieuwkoopse Plassen Maarsseveense Plassen Reeuwijkse Hout Hilversum Eempolders Hulkesteinse bos Hulkesteinse bos Sprielderbos Zwarte berg Appel Amersfoort Kromme Rijn Austerlitz Kromme Rijn Zeist Huis te Maarn Hindekamp Mosselse Veld Uddelerheegde Asselsche Heide

12 205 191 191 196 213 199 196 215 185 190 247 251 238 221 237 56 67 82 63 68 76 89 62 75 87 91 100 128 135 134 133 136 147 149 158 155 160 165 154 147 170 167 159 177 195 211 186 192 190 241


2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 8 2 2 2 3 3 4 3 8 8 8 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 2 4 2 2 4 4 4 4 4 4 4 2 4 4 4 2

3 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 13 3 4 4 5 5 8 5 13 13 13 8 7 12 7 7 12 12 12 12 12 12 12 4 12 4 4 12 11 12 12 11 11 11 4 11 11 12 4

16 90 96 88 30 80 97 21 100 104 35 3 3 43 21 75 54 22 87 2 2 5 35 0 31 1 0 40 50 26 42 50 33 36 31 20 96 80 27 5 22 20 3 1 1 46 10 1 25 79

33 33 33 33 33 33 33 33 33 33 34 34 34 34 34 36 37 37 37 37 37 37 37 37 37 37 38 38 38 38 38 38 39 39 39 39 39 39 39 39 39 39 39 39 40 40 40 40 40 41

26 33 33 34 37 44 44 48 52 53 16 17 24 31 34 58 12 15 31 32 34 36 51 54 56 57 21 26 28 47 47 48 12 12 14 14 15 16 23 32 37 46 54 58 34 37 42 53 53 25

41 42 12 42 44 55 32 31 31 11 33 12 34 42 23 22 53 13 54 14 52 25 53 11 23 22 21 44 41 55 54 12 33 45 54 51 21 51 15 13 11 23 25 13 31 42 42 33 11 12

Gietelo Spelderholt Bakenberg De Reeënberg Warnsveld Veluwezoom Loenense bos Hackfort De Hoge Veluwe Deelerwoud Twickel Hengelo De Kloekhuizen Het Groote Veld Reimerink Oostduinen Kapittelduinen Wilhelminapark Rijswijk Voornes Duin Haven Rotterdam Rozenburg Schiedam Scheelhoek Abbenbroek Beerenplaat Rhoon Nieuwerkerk aan de IJssel Polder Achthoven Bolgerijen Nieuwe Zuider Lingedijk Nieuwe Zuider Lingedijk Diefdijk Kromme Rijn Kromme Rijn Zuylestein Kromme Rijn De Ginkel Dikkenberg Kromme Rijn Beusichem Blauwe Kamer Huis te Leeuwen Het Hoogbroek Ewijk Nederrijn Bergherbos Huis Oosterhout Ooijpolder Ooijpolder Vragenderveen


424 422 415 417 401 401 413 406 401 423 416 418 417 418 418 417 417 419 408 401 406 402 404 422 419 418 408 401 401 401 397 391 391 386 380 378 396 393 389 382 382 379 378 375 396 390 391 387 384 368

3 3 3 3 3 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 2 2 2 2 2 4 4 4 2 2 2 2 4 8 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 4

5 5 5 5 5 7 12 7 7 12 12 12 12 12 12 12 7 12 3 4 4 4 4 12 11 11 4 4 4 4 8 13 3 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 7

53 10 40 70 53 3 76 1 0 35 65 55 65 25 25 21 0 20 12 100 100 24 52 36 2 4 21 20 46 65 24 3 8 25 66 96 25 63 95 25 74 72 52 50 91 25 50 37 73 1

13 42 42 42 42 42 42 43 43 43 44 44 44 44 44 44 44 44 44 44 44 44 44 44 45 45 45 45 45 46 46 48 49 49 49 50 50 51 51 51 51 51 51 51 51 52 52 52 52 52 54

16 17 24 25 53 58 38 47 52 13 21 22 22 23 23 24 25 27 43 55 47 57 58 11 21 23 43 54 51 53 13 24 25 34 48 57 14 28 36 42 47 55 56 57 13 22 27 34 47 27

15 21 53 33 42 45 23 42 42 23 45 21 13 24 22 33 35 12 24 41 45 35 13 31 14 24 21 41 45 44 35 45 43 45 52 25 42 23 14 33 31 15 22 55 43 52 42 34 11 22

Springertduinen Brouwersdam Verklikkerduinen Renesse Oranjezon Stavenisse Esscheplaat Oude Fijnaartpolder St. Annaland Oude Kat Biesbosch Biesbosch Biesbosch Biesbosch Biesbosch Biesbosch Dussen Het Pompveld Made Boswachterij Dorst Loonse en Drunense Duinen De Zandleij Nieuw Tiend Achterbroek De Spijken Alemse Broek De Pettelaar De Geelders St. Anthonisbos Vierlingsbeekse Broek Veerse Kreek Bergen op Zoom Bergen op Zoom Geestakkers Wellenseindse Heide Aanrijtse bossen Boschkant Milschot Geeneindse Heide Kleine Beerze bij Donk Molenheide Groote Heide Groote Heide Somerense Heide Loonse en Drunense Duinen De Bult Walbeckheide Schadijkse bossen Lommerheide Terneuzen

14 173 156 172 169 198 207 195 186 199 198 189 188 190 179 179 175 180 185 203 183 186 184 180 188 191 199 188 190 193 197 196

Buxbaumiella 49 (1999) supplement 374 367 367 359 372 352 340 337 332 330 329 328 326 323 315 315 323 321 324 319 318 312 313 310 311 314 309 309 309 307 308

2 2 2 2 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

4 4 4 4 3 4 1 2 2 2 1 2 2 2 1 2 2 2 2 2 2 1 2 2 2 1 2 2 2 2 2

50 51 95 55 1 100 2 61 31 56 1 30 36 20 2 21 21 21 21 40 45 0 60 31 40 1 30 30 45 41 91

57 57 57 57 58 58 60 60 60 60 60 60 60 61 61 61 62 62 62 62 62 62 62 62 62 62 62 62 62 62 62

17 24 27 46 14 56 24 32 44 44 52 52 53 18 28 28 11 12 15 21 22 31 31 32 33 34 42 43 43 44 44

14 32 33 15 34 33 15 32 35 54 15 24 41 25 55 51 21 41 14 14 22 35 21 54 42 15 14 11 14 33 22

Somerense Heide Beekerheide Bos bij Maarheeze Budel-Dorplein Helden Meinweg Koningsbos Limbrichterbos Schinveldse bossen Schinveldse bossen Puth Geleenbeekdal Geleenbeekdal Bunderbos Maastricht St. Pietersberg Kruisberg (Bunderbos) Ravensbosch Wormdal Bergsche Heide (Geuldal) Biebosch (Geuldal) Bruisterbosch Trichterberg (Savelsbos) Gulpdal Schweibergerbos Bocholtz Gulpdal De Molt Elzetterbos (Vaals) Schimperbos (Vaals) Malensbos (Vaals)

Bryologische en Lichenologische Werkgroep van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging Voorzitter: Han van Dobben, Visscherssteeg 9, 3511 LW Utrecht. Tel. 030 - 232 23 48; e-mail [email protected] Secretaris: Bart van Tooren, Venuslaan 2, 3721 VG Bilthoven. Tel. 030 - 221 06 13; e-mail [email protected] Penningmeester: Floor van Gelder, Vossenkamp 24, 3972 VJ Driebergen. Tel. 0343 - 51 49 62; e-mail [email protected] Excursieregelaar: Henk Siebel, Ericastraat 22, 1214 EL Hilversum. Tel. 035 - 640 04 69; e-mail [email protected] Archivaris waarnemingen: Rob van der Valk, J. Buiskoolweg 10a, 9695 TT Bellingwolde. Tel. 0597 - 53 25 56; e-mail [email protected] Redacteur Lindbergia: Heinjo During, Vijverlaan 14, 3971 HK Driebergen. Tel. 0343 - 52 00 13; e-mail [email protected] Redacteur Buxbaumiella: Joop Kortselius, Morsebellaan 88, 2343 BN Oegstgeest. Tel. 071 - 517 29 66; [email protected]

Redactie en lay out: Joop Kortselius met medewerking van André Aptroot en Huub van Melick Internet http://start.at/mossen Redactie Internet home page: Rudi Zielman [email protected]

Wetenschappelijke commissie Nederlandse mossen Gerard Dirkse Heinjo During Henk Siebel Mossenkarteringsproject & Meetnet mossen Rob van der Valk Consulenten voor mossen (controle determinaties) Ad Bouman, slaapmossen + breedbladige topkapselmossen Gerard Dirkse, veenmossen Huub van Melick, levermossen + smalbladige topkapselmossen

Lidmaatschap en uitgaven van de werkgroep (BLWG) -

Gewoon lidmaatschap voor leden KNNV (en NJN) ƒ 25.= per jaar Gewoon lidmaatschap voor niet-leden KNNV ƒ 35.= per jaar Buxbaumiella (3 x per jaar), gratis voor leden. Losse nummers van Buxbaumia, voor leden ƒ 3.= / voor niet-leden ƒ 10.= Losse nummers van Buxbaumiella, voor leden ƒ 5.= / voor niet-leden ƒ 10.= Buxbaumiella 46 (basisrapport rode lijst korstmossen), ƒ 12,50 Index op Buxbaumia 1-23, ƒ 5.= Index op Buxbaumiella 1-25, ƒ 10.= Lindbergia (3 x per jaar), abonnement alleen voor leden per jaar ƒ 67,50 studentenabonnement ƒ 37,50 Rode lijst van mossen en korstmossen (Gorteria 1992), ƒ 3.= Ger Harmsen: Passie voor mossen (geschiedenis van de werkgroep), ƒ 24.= Rob Gradstein & Huub van Melick: De Nederlandse Levermossen & Hauwmossen, ƒ 57,50

Met speciale ledenkorting verkrijgbaar: Klaas van Dort, Chris Buter, Paul van Wielink: Veldgids Mossen. KNNV. ƒ 35.=

Alle prijzen zijn exclusief portokosten. Schriftelijk, per e-mail of telefonisch te bestellen bij de penningmeester. Contributies en abonnementsgelden over te maken op gironummer 2753451 t.n.v. Penningmeester Bryologische en Lichenologische Werkgroep, te Driebergen.

Inhoud

Handleiding voor het meetnet mossen Henk Siebel & Rob van der Valk

3

Handleiding voor het meetnet mossen. Buxbaumiella 49 supplement

Recommend Documents