1
Handleiding Studieloopbaanbegeleiding en Competentie-assessments
Fontys Hogeschool Techniek en Logistiek Afdeling Techniek: Informatica
2012-2013
December 2012
Inhoud 1
Inleiding ....................................................................................................................... 3
2
Studieloopbaanbegeleiding ......................................................................................... 3 2.1
Semester 1 en 2 ................................................................................................... 3
2.2
Semester 3, 4 (en 5) ............................................................................................ 4
2.3
Semester 6, 7 (en 8) ............................................................................................ 4
3
Voortijdig beëindigen van de studie ............................................................................ 4
4
Competenties .............................................................................................................. 4
5
4.1
Wat zijn competenties .......................................................................................... 4
4.2
Soorten competenties .......................................................................................... 5
4.2.1
Beroepsspecifieke competenties ................................................................. 5
4.2.2
Algemene competenties ................................................................................5
Competentie-assessments .......................................................................................... 6 5.1
Competentiematrix ................................................................................................6
5.2
Portfolio-assessment ............................................................................................ 6
5.3
Kernfase-assessment ........................................................................................... 6
5.4
Bachelor-assessment ........................................................................................... 7
6
Zelfreflectiedocument ................................................................................................... 7
7
STARR analyse............................................................................................................ 8
8
Referenties ................................................................................................................. 9
-2-
December 2012
1. Inleiding In dit document wordt kort uiteengezet hoe invulling wordt gegeven aan studieloopbaanbegeleiding en competentie- en portfolio-assessments bij de afdeling techniek van de FHTenL in Venlo.
2.
Studieloopbaanbegeleiding
Studieloopbaanbegeleiding dient meerdere doelen. Ten eerste heeft de studieloopbaanbegeleider (SLB'er) de rol van de mentor van de student. Hij is de eerste aanspreekpersoon voor de student bij studieproblemen of voor een advies op het gebied van de studie. Ten tweede begeleidt de SLB'er de student naar de drie competentie1
assessments.
Studieloopbaanbegeleiding wordt uitgevoerd door de SLB'er. Alle docenten die naast hun vakinhoudelijkheid een rol toegewezen krijgen als SLB’er zijn daar op voorbereid. De toewijzing van student aan SLB'er vindt plaats bij aanvang van de studie door de coördinator Studieloopbaanbegeleiding en duurt tot het beëindigen van de studie, tenzij er een reden is om dit eerder te veranderen. Het initiatief voor het contact tussen SLB'er en student ligt in de propedeuse in principe bij de SLB'er. De student mag zelf natuurlijk ook contact zoeken met zijn SLB'er. Na de propedeuse wordt de student geacht zelf het initiatief te nemen voor een contact met zijn SLB'er. Uitzondering hierop is als de SLB'er zelf constateert dat de studie niet meer zo goed verloopt als voorheen.
2.1 Semester 1 en 2 De doelstelling van studieloopbaanbegeleiding in het eerste semester is de wederzijdse kennismaking tussen de SLB'er en student. Hiertoe wordt kort na aanvang van de studie een eerste afspraak gepland door de SLB'er. Na de kennismaking houdt de SLB'er de vinger aan de pols voor wat betreft de studievoortgang, maar ook of de studie bevalt en of er mogelijk problemen of belemmeringen zijn die tot studievertraging of staking zouden kunnen leiden. Hiertoe wordt regelmatig een kort informeel gesprek gevoerd; hoe vaak hangt een beetje af van de situatie. Er wordt echter tenminste een afspraak gemaakt na het eerste en tweede kwartaal, meteen na de tentamenperiode, om de studievoortgang
2
door te spreken.
1
Vorming van het beroepsbeeld vindt plaats door het verzorgen van excursies en/of colloquia, stage en afstuderen. De SLB'er speelt hierin ook een rol door te praten over het beeld wat de student van zijn toekomstig beroep heeft. 2 Hierbij wordt de systematiek Studie Voortgang Indicatoren bij gebruikt [SVI].
-3-
December 2012
In het tweede semester wordt deze systematiek voortgezet. Naast een algemene introductiebijeenkomst over het competenties, worden door de SLB’er deze competenties besproken, evenals het studieloopbaangesprek. De opleiding informatica sluit het eerste jaar af met een verplicht studieloopbaangesprek, en stelt behalen van competenties vast op basis van behaalde modulen en projecten.
2.2 Semester 3, 4 (en 5) In deze periode zal de student een stageplaats moeten vinden en een stage opdracht (S5) laten goedkeuren. Ook zal hij een keuze moeten maken voor een minor (S6). Hierbij kan de student zijn SLB'er om advies vragen. Ook voor studiegerelateerde problemen, zoals studievertraging, kan hij contact zoeken met zijn SLB'er. Voor dergelijke adviezen of hulpvragen, maakt de student op eigen initiatief een afspraak met zijn SLB'er.
2.3
Semester 6, 7 (en 8)
In het zesde en zevende semester is de begeleiding bij het zoeken naar een geschikte afstudeerplek en afstudeeropdracht aan de orde. Ook hier kan de SLB'er een rol spelen bij het adviseren over de studie, bijvoorbeeld bij eventuele studievertraging of indien een minor niet gehaald is. Ook is het voorbereiden op het bachelorexamen aan de orde. Voor dergelijke adviezen of hulpvragen, maakt de student op eigen initiatief een afspraak met zijn SLB'er.
3. Voortijdig beëindigen van de studie Indien de studie voortijdig wordt afgebroken, dat wil zeggen voor het einddiploma is verstrekt, wordt de student uitgenodigd voor een exit-gesprek met zijn SLB'er.
3
4. Competenties 4.1
Wat zijn competenties
Met onze opleidingen bereiden we studenten voor op de beroepspraktijk. We zijn gewend, vanuit de middelbare school, maar ook vanuit de hogeschool, te spreken in termen van vakken en beoordelingen daarvoor in termen van cijfers. Dit is in het beroepenveld niet gebruikelijk. Als je een baan hebt, word je niet meer beoordeeld met cijfers noch op vakken. Je wordt in eerste instantie beoordeeld op resultaten en hoe je deze hebt bereikt. Je 3
Hierbij wordt het bijbehorende formulier gebruikt en ingevuld
-4-
December 2012
word dan beoordeeld op de mate waarin je geschikt bent voor het werk, waarvoor je bent aangenomen. Deze kenmerkende mix van kennis, kunde en vaardigheden die voor een bepaald beroep van belang is, noemt men competenties. Je werk goed doen is echter niet voldoende, jezelf ontwikkelen in een richting die bij je past en die voor het bedrijf een meerwaarde heeft, is ook van belang, anders zou je immers altijd hetzelfde blijven doen. Om jezelf te ontwikkelen is het nodig om persoonlijke doelen te stellen, kritisch naar jezelf te leren kijken, sterktes, zwaktes en kansen vast te stellen en activiteiten te benoemen en te plannen die de gewenste ontwikkeling ondersteunen en je helpen de doelen te bereiken. Dit evaluerend en kritisch terugblikken op het eigen functioneren, noemt men ook wel zelfreflectie. Om je hierop voor te bereiden, laten we je in de opleiding kennismaken en werken met competenties en met competentie-assessments. Bij de competentie-assessments dient een portfolio te worden overlegd, waarin ten minste een zelfreflectie is opgenomen. In de algemene informatiebijeenkomst zal deze zelfreflectie worden toegelicht aan de hand van een een aanvullende handleiding voor het samenstellen van de zelfreflectie.
4.2
Soorten competenties
Er wordt onderscheid gemaakt naar algemene competenties (A) en beroepsspecifieke competenties (B). Beide categorieën worden in de OER omschreven.
4.2.1 Beroepsspecifieke competenties De B competenties zijn per opleiding gedefinieerd. Aan B competenties zijn niveaus gekoppeld. Er zijn drie competentieniveaus, die zich onderscheiden op toenemende complexiteit en zelfstandigheid. Het eerste niveau (N1) staat voor het niveau van de Propedeusefase (P). Het tweede niveau (N2) voor dat van de kernfase (K) en het derde niveau (N3) voor dat van de 4
Ingenieur/Bachelorfase (I). Er zijn drie (bijbehorende) competentie-examens in de opleiding: 1. Propedeuse-examen (propedeusediploma), 2. Kernfase- examen (een van de voorwaarden voor het afstuderen) en 3. Bachelorexamen (bachelordiploma).
4.2.2 Algemene competenties De algemene competenties zijn voor alle hogere beroepsopleidingen (in Europa) dezelfde. Omdat het aantal aanzienlijk is, wordt per opleiding wel aangegeven welke van de algemene competenties voor een opleiding van groot belang worden geacht.
4
Dit is een wat vereenvoudigde weergave om een indruk te geven van de bedoelde niveauaanduiding. Bijvoorbeeld de vereiste zelfstandigheid en complexiteit van de propedeusevakken zijn indicatief voor wat met het eerste niveau bedoeld wordt. Indien een vak pas in de ingenieursfase voor het eerst wordt aangeboden, kan het zijn dat pas dan het eerste of tweede niveau wordt bereikt.
-5-
December 2012
5. Competentie-assessment Bij het competentie-assessment wordt beoordeeld of de opleidingscompetenties op het vereiste niveau zijn bereikt. Indien een competentie op het vereiste niveau bereikt is, wordt bij de beoordeling een waardering toegekend: Excellent, Goed of Voldoende.
5.1
Competentiematrix
De vereiste competenties worden doorgaans verworven met het in die opleiding 5
aangeboden onderwijs . In de competentiematrix staat per vak aangegeven aan welke competenties dit bijdraagt. De competentiematrix is vastgelegd in de OER.
5.2
Propedeuse-assessment
Het propedeuse-assessment is behaald indien alle propedeusevakken gevolgd zijn, een studieloopbaan gesprek heeft plaatsgevonden en de resultaten voldoen aan de eisen om voor de propedeuse te slagen volgens de Onderwijs en Examenregeling (OER). Bij bijzonder goede studieresultaten kan op het diploma een 'cum laude' vermeld worden. Ook hiervoor staat de normering in de OER. De studieloopbaangesprekken worden gepland aan het einde van het eerste studiejaar (juli).
6
Deelname aan het studieloopbaangesprek is verplicht voor de student. Voorafgaand aan het gesprek levert de student een zelfreflectiedocument in bij de assessoren.
5.3 Kernfase-assessment Het kernfase-assessment heeft de vorm van een performance assessment. Dit wordt ingevuld met de stage. Regulier vindt de stage plaats in semester 5. De vereiste zelfreflectie maakt deel uit van de rapportage over de stage zoals beschreven in de Handleiding Stage en Afstuderen [STAAF]. Het kernfase-examen is behaald indien de kernfasevakken gevolgd zijn, de stage gedaan is en de resultaten voldoen aan de eisen volgens de Onderwijs en Examenregeling (OER). Aan dit examen is geen diploma gekoppeld. Het afronden ervan is echter een van de voorwaarden voor het starten met afstuderen.
5
Verwerft een student competenties buiten de opleiding, dan spreekt men van Elders Verworven Competenties (EVC). Bij aanvang van de studie kunnen vrijstellingen gegeven worden op grond van een EVC-assessment. Worden parallel aan de studie elders competenties verworven, dan dienen ook hiervoor verifieerbare bewijzen te worden overlegd. 6 Indien de student de eerste keer niet slaagt voor het portfolio-assessment, doet hij dit een jaar later opnieuw. In uitzonderlijke gevallen kan het voor een student interessant zijn dit al eerder te doen om studievertraging te voorkomen. Dit dient dan door de student te worden aangevraagd bij de examencommissie.
-6-
December 2012
5.4 Bachelorassessment Het bachelorassessment heeft de vorm van een performance assessment. Dit wordt ingevuld met het afstuderen. Regulier vindt het afstuderen plaats in semester 8. De vereiste zelfreflectie maakt deel uit van de rapportage over het afstuderen zoals beschreven in de Handleiding Stage en Afstuderen [STAAF]. Het bachelorassessment is gehaald indien aan de voorwaarde voor het afstuderen voldaan is en de resultaten voldoen aan de eisen volgens de Onderwijs en Examenregeling (OER).
6 Zelfreflectiedocument Voor het propedeuse-examen moet een portfolio worden gemaakt. Met dit portfolio, waar het zelfreflectiedocument deel van uitmaakt, moet je op het assessment je assessoren overtuigen dat je de opleidingscompetenties op het vereiste niveau hebt bereikt. Maak er daarom serieus werk van. Zorg dat het inhoudelijk klopt, maar ook dat het er netjes verzorgd uitziet. Denk hierbij aan voorblad, inhoudsopgave, bladzijdennummers, hoofdstukindeling, hoofdstuknummers enzovoorts. Vermeld ook belangrijke gegevens zoals opleiding, welk examen het betreft, je naam, studentnummer, cohort, SLB’er, assessoren enzovoorts. Inleiding
Hier kun je jezelf voorstellen aan je assessoren. Misschien kennen ze je niet! Geef aan waarom je voor de opleiding hebt gekozen, wat heeft je interesse gewekt? Wat waren je overwegingen? Wat voor vooropleiding heb je gedaan? Waren er aansluitproblemen of verliep het gladjes? Heb je hobby’s die relevant zijn voor de opleiding?
Stand van zaken
Hier wordt een overzicht van de behaalde studieresultaten weergegeven. Ook kan ingegaan worden op de keuze voor een minor, stageplaats of afstudeerplaats als dat aan de orde is. Ligt de studie op schema of is er sprake van een achterstand? Als er sprake is van een achterstand, hoe ga je die wegwerken? Bespreek dit van tevoren met je SLB’er.
Zelfreflectie
Kies tenminste ėėn relevante situatie (maar maximaal drie situaties) van betekenis (bijv. een eerstejaarsproject, de stage, het afstuderen) en analyseer die volgens de Situatie, Taken, Acties, Resultaten, Reflectie (STARR ) methode. Zie hiervoor het volgende hoofdstuk.
Sterktes, zwaktes en kansen
Als je kritisch terugkijkt op het eigen functioneren, kun je vaststellen wat je sterkte punten zijn, wat zwakkere punten zijn en waar kansen liggen om jezelf te verbeteren. Benoem de sterke en zwakke punten en geef aan wat je gaat doen om jezelf te verbeteren. Refereer hierbij aan de opleidingscompetenties.
Vraag je SLB’er om hulp bij het opstellen van een zelfreflectiedocument. Vraag hem of haar ook om -7-
December 2012
een voorbeeld van een zelfreflectiedocument. Dit kan een geanonimiseerde versie zijn van een zelfreflectiedocument dat een andere student eerder heeft ingeleverd en is beoordeeld is als goed.
7 STARR analyse De Situatie, Taken, Acties, Resultaten, Reflectie (STARR ) methode kan (onder andere) gebruikt worden om een analyse te maken van je competentieontwikkeling. Meestal neem je een stuk werk 7
wat je, al of niet samen met anderen, gedaan hebt als uitgangspunt . Neem de competenties als uitgangspunt voor je analyse. Bedenk voor alle opleidingsspecifieke en voor enkele algemene competenties een situatie, die illustreert hoe je jezelf ontwikkeld hebt. Overleg met je SLB’er welk werk je als uitgangspunt neemt en welke van de algemene competenties voor jouw opleiding het 8
meest relevant zijn . Je past de STARR-methode dus per competentie toe.
Situatie
Beschrijf de situatie waarop deze STARR analyse betrekking heeft. Als het project een voorgeschiedenis heeft, geef die dan weer. Beschrijf het doel van de werkzaamheden en de te verwachten resultaten. Geef aan of het een individueel werk was, of met een groep. Geef aan of het helemaal nieuw voor je was, of dat je iets dergelijks al eerder had gedaan.
Taken
Als het groepswerk was, beschrijf dan welke taken en rollen je op je hebt genomen. Beschrijf ook welke taken de anderen op zich genomen hebben. Geef aan waarom de taken onderling zo verdeeld zijn.
Acties
Beschrijf hoe je te werk bent gegaan en wat je hebt gedaan om je taken zo goed mogelijk en op tijd te vervullen. Als er activiteiten verricht zijn die niet voorzien waren, of als er geplande activiteiten zijn komen te vervallen, geef dit dan aan en vermeld de reden. Maak duidelijk wat je zelf feitelijk gedaan hebt (dus de groep, maar vooral ook jijzelf).
Resultaten
Beschrijf of de doelstellingen en de verwachte resultaten gehaald zijn. Zijn de resultaten boven verwachting, anders dan voorzien of vielen ze tegen, vermeld dit dan en verklaar dit. Geef ook weer of de resultaten door de docent en/of groepsleden beoordeeld zijn en zo ja, welke waardering gegeven is.
Reflectie
Beschrijf hoe het werk, achteraf gezien, is verlopen. Beschrijf wat je van de resultaten vindt. Geef ook aan of je tevreden bent over je eigen functioneren en over dat van anderen. Geef weer wat je hebt geleerd en of je volgende keer iets mogelijk anders zou aanpakken of doen. Als iets goed gelopen is, en je dit weer zo zou doen, geef dit dan ook aan.
Voor het propedeuse-examen moet een zelfreflectiedocument worden gemaakt. Aan het begin van het tweede semester zal de studieloopbaancoördinator een 7
Meestal kiest men een groter project (of stage) als uitgangspunt, waarin de situaties waarmee men zijn competentieontwikkeling kan illustreren zich rijkelijk voordoen. 8 De meeste opleidingen wijzen drie of vier van de tien algemene competenties aan, waar in het bijzonder belang aan wordt gehecht.
-8-
December 2012
informatiebijeenkomst houden, waarin studieloopbaangesprek, zelfreflectie, competenties en afstudeerrichtingen worden besproken. Vraag je SLB'er om hulp bij het opstellen van een zelfreflectiedocument. Vraag hem of haar ook om een voorbeeld van een zelfreflectiedocument. Dit kan een geanonimiseerde versie zijn van een zelfreflectiedocument dat een andere student eerder heeft ingeleverd en is beoordeeld is als goed.
8.
Referenties
OER SVI STAAF
Onderwijs en Examenregeling Systematiek Student Voortgang Indicatie Handleiding stage en afstuderen
De OER wordt ieder schooljaar bijgewerkt en intern gepubliceerd op onder andere het studentenportal Deze memo is intern gepubliceerd op onder andere het studentenportal. De STAAF wordt regelmatig bijgewerkt en intern gepubliceerd op onder andere het studentenportal
-9-
