Handleiding bij Leven-de verhalen

Handleiding bij Leven-de verhalen

Monique Wessels-Reijerse Inleiding Het boek Leven-de verhalen bestaat uit tien verhalen met thema’s die voor iedereen herkenbaar zijn. In de verhalen worden situaties uit het sociale leven op een eenvoudige manier verteld. De gevoelens die daarmee gepaard gaan, worden uitgebreid verwoord. Wat ervaart de hoofdpersoon vanbinnen, wat zien en ervaren de omstanders? De problemen die er zijn worden benoemd, krijgen een naam. Ze mogen er zijn, ze worden erkend in hun zwaarte. Dikwijls worden problemen in het gewone leven gebagatelliseerd. Dit gebeurt uit onmacht. We weten niet wat we ermee aan moeten, dus praten we er niet over. We proberen de persoon op te vrolijken: ‘Kijk eens, de zon schijnt. Dan gaan we toch niet meer huilen...’ In alle verhalen worden de hoofdpersonen op een voetstuk geplaatst. Zij zijn moedig, doorzetters en vooral belangrijk om wie ze zijn. Belangrijk zijn is een van de levensbehoeften van de mens. Dit gevoel kan groeien wanneer mensen complimenten krijgen over hun zijn, hun eigen persoon. Met goede bedoelingen worden vaak complimenten gegeven, zoals: ‘Dat heb je goed gedaan, wat heb jij goed schoongemaakt, wat heb jij dat mooi getekend.’ Dit zijn complimenten en tegelijk beoordelingen. Onzekerheid en afhankelijkheid worden op deze manier onbewust in stand gehouden. Maar wanneer iemand tegen je zegt: ‘Wat ben jij geweldig zeg, wat ben jij een geweldige schoonmaker, wat ben jij een goede tekenaar’, dan voel je je belangrijk. Dit geeft zelfvertrouwen en motivatie om door te gaan. Dat voelt echt goed. Deze complimenten gaan over het ‘zijn’ van de persoon en worden ‘zijnscomplimenten’ genoemd.

BSL - ALG_BK_1KZM - 2145_hand12345

001

2


Het begrijpen van sociale situaties, het verwoorden van eigen gevoelens is voor kinderen en vooral voor mensen met een verstandelijke beperking een probleem. Ze hebben moeite met het overzien van oorzaak en gevolg en met het verwoorden van hun eigen gevoelens. Deze verhalen kunnen daarbij een belangrijk hulpmiddel zijn. In de verhalen worden situaties en emoties aangereikt, waarin zij zichzelf kunnen herkennen. Daardoor kunnen ze gemakkelijker in gesprek komen over wat hen daadwerkelijk bezighoudt. Op die manier kunnen ze ook ontdekken wat hun eigen kwaliteiten en krachten zijn. Algemene suggesties – De verhalen zijn geschikt om gewoon gelezen of beluisterd te worden. De boodschap zal zeker doorwerken. Vooral wanneer je zorgvuldig een verhaal uitzoekt met een thema dat bij iemands leven past, is het belangrijk om het verhaal zijn eigen werk te laten doen. Wellicht komen de reacties vanzelf. – De verhalen kunnen gebruikt worden in individuele gesprekken of in gerichte gespreksuurtjes. Dit zal als prettig worden ervaren. Er is dan aandacht voor de persoon. Die mag zijn of haar mening zeggen en is dus belangrijk. – Je kunt de persoon (kind, leerling, clie¨nt) begeleiden bij het maken van een eigen verhaal. Dit kan door middel van spel, tekeningen of andere creatieve uitingen. Maak een foto van het ‘beeld’ en schrijf het verhaal erbij. De omvang van het verhaal is niet belangrijk. Elk woord heeft inhoud. Suggesties per verhaal Hieronder volgen specifieke suggesties voor alle tien verhalen afzonderlijk. de bijzondere prinses Thema Niet-aangeboren hersenletsel, acceptatie van het leven. Oorsprong Een jonge vrouw komt in therapie met veel vragen over het leven: ‘Ik ben ‘‘normaal’’ en ‘‘gezond’’ geboren. Toen ik een jaar oud was, werd ik ziek. Toen werd alles anders.’ Haar vragen: – Waarom is dit met mij gebeurd?


002


3

– Ik wil net als mijn broers belangrijk werk hebben, Engels leren, autorijden, trouwen en kinderen krijgen. Kan dat wel? Zij maakt een spelbeeld, een verhaal over een gezonde baby die na haar geboorte bezoek krijgt van veel belangrijke mensen. Een tovenaar ziet een ziekenhuisbed. Ze zegt: ‘Ik zou wel een boek willen schrijven over mijn leven.’ Eigenlijk wil zij ook ‘lotgenotenverhalen’ schrijven. Door haar handicap kan ze echter de concentratie daarvoor niet opbrengen en is zij niet in staat haar gedachten te ordenen. Op grond van haar verhaal is ‘De bijzondere prinses’ geschreven, en is ook het idee van het boek Leven-de verhalen ontstaan. Boodschap – De zin van het bestaan. – Wanneer je bedenkt dat iedere mens taken heeft in het leven, kun je anders tegen problemen aankijken. Belangrijk is de zin van die taken te zien en daarnaast de mogelijkheden die er zijn. Zo ontstaat er weer toekomstperspectief. – Iedere mens heeft kwaliteiten. Doelgroep Jongeren en volwassenen met een licht verstandelijke beperking. Er is wel wat levenservaring voor nodig om ‘de taak’ te kunnen begrijpen. Gesprekssuggesties Eerste reacties: – Wat wil je zeggen over het verhaal? Checken of het verhaal begrepen is, bijvoorbeeld: – Wat was de levenstaak van de prinses? – Hoe was dat voor haar? Eigen leven: – Hoe ging het in jouw leven? – Heb jij ook zo’n taak? – Welke krachten van de prinses zou jij wensen voor je leven? – Wat kunnen mensen van jou leren? thijs de reiziger Thema Leven zonder je ouders te kennen.


003

4


Oorsprong Een man komt in therapie omdat hij het moeilijk heeft met het feit dat hij zijn ouders niet kent. Vrijwel direct na zijn geboorte kwam hij terecht in een pleeggezin. Al gauw werd duidelijk dat het jongetje verstandelijke beperkingen had. Deze zorg konden de pleegouders niet aan en het jongetje groeit verder op in diverse instellingen. Wanneer men zijn moeder gaat traceren, blijkt zij al te zijn overleden. Een foto is de enige herinnering. De overlevingsstrategie van deze man wordt: vrolijk zijn en niet over trieste dingen nadenken en praten. Knuffeldieren gaan een steeds grotere rol spelen in zijn leven. Sommigen vinden dat raar voor een volwassen man. Maar voor hem ligt dat anders: De knuffels verlaten hem niet. Ze zijn betrouwbaar. Daarnaast uit de man via de knuffeldieren zijn mening en emoties. Zijn gedachte is: Ik ben niet de moeite waard, want mijn moeder en pleegmoeder hebben afstand van mij gedaan. Boodschap – Een verklaring voor het feit dat een moeder afstand doet van haar kind. – De pijn en de overlevingsstrategie mogen er zijn. – Iedere mens heeft kwaliteiten. Doelgroep Kinderen vanaf vijf jaar. Jongeren en volwassenen met een licht verstandelijke beperking. Gesprekssuggesties Eerste reacties: – Wat wil je zeggen over het verhaal? Checken of het verhaal begrepen is, bijvoorbeeld: – Hoe kan het dat Thijs met zijn knuffels kan praten? Eigen leven: – Ken je kinderen of volwassenen die dit hebben meegemaakt? – Welke kwaliteiten heb jij meegekregen van je ouders? – Als jij een droomsteen had, waar zou je dan over willen dromen? – Wat betekenen knuffels voor jou? mika’s roerige leven Thema Veel onverwachte en onbegrijpelijke situaties meemaken.


004


5

Oorsprong Een jonge vrouw met een licht verstandelijke beperking heeft zoveel meegemaakt in haar leven, dat haar hoofd letterlijk zo nu en dan op hol slaat. Tijdens de therapie blijkt uit verhalen en foto’s dat haar vader ook een beperking heeft. Dit maakt dat hij er vroeger niet voor haar kon zijn en dat het daarom niet goed ging tussen hem en haar moeder. Door de ruzies, het vertrek van vader, de spanningen bij moeder, de uithuisplaatsing, is zij erg onzeker en angstig geworden. Boodschap – Kinderen zijn nooit de oorzaak van problemen van volwassenen. – Je eigen krachten en kwaliteiten kunnen je helpen in moeilijke tijden. – Iedere mens heeft kwaliteiten. Doelgroep Kinderen vanaf vijf jaar. Kinderen, jongeren en volwassenen met een licht verstandelijke beperking. Gesprekssuggesties Eerste reactie: – Wat wil je zeggen over het verhaal? Checken of het verhaal begrepen is, bijvoorbeeld: – Wat betekent ‘een roerig leven’? Eigen leven: – Welke moeilijke situaties heb jij meegemaakt? – Wat helpt jou als je het moeilijk hebt? – Welke krachten en kwaliteiten heb jij meegekregen? bob de brugwachter Thema Mishandeling en leven in een instelling. Hechtingsproblematiek en bijkomende gedragsuitingen worden enigszins belicht. Oorsprong Een man komt op hoge leeftijd in therapie. Hij is vroeger ernstig mishandeld en verwaarloosd door zijn beide ouders. Een jeugd in allerlei instellingen volgt. Hij heeft zijn moeder nooit meer en zijn vader op latere leeftijd slechts enkele keren ontmoet.


005

6


Zijn trauma: Ik ben niet belangrijk, want iedereen verlaat mij. Boodschap – Als in het leven de mensen om je heen geen stabiele factor zijn, sta je er alleen voor. – Wanneer iets of iemand je het gevoel geeft belangrijk te zijn, is het leven draaglijk. – Iedere mens heeft kwaliteiten. Doelgroep Kinderen vanaf vijf jaar. Jongeren en volwassenen met een licht verstandelijke beperking. Gesprekssuggesties Eerste reactie: – Wat wil je zeggen over het verhaal? Checken of het verhaal begrepen is, bijvoorbeeld: – Wat is voor Bob het moeilijkst in zijn leven? Eigen leven: – Hoe is het in jouw leven gegaan? – Wie of wat heb jij verloren in je leven? – Wie of wat zou je nooit willen kwijtraken? – Voor wie ben jij belangrijk? – Wanneer voel jij je belangrijk? fiona en de diamant Thema Machtsmisbruik (seksueel misbruik), waarbij emoties vooral naar binnen gericht (internaliserend) zijn. Oorsprong Seksueel misbruik en ander machtsmisbruik zijn thema’s die vaak in therapie aan de orde komen. Door hun kwetsbaarheid worden kinderen in het algemeen en mensen met een verstandelijke beperking hier vaak slachtoffer van. Een diep gevoel van machteloosheid, minderwaardigheid en schuld is het gevolg. In dit verhaal keert de hoofdpersoon zich steeds meer in zichzelf, zij sluit zich af voor haar omgeving. Boodschap – Wat er ook met je gebeurt, als persoon blijf je altijd even waardevol. – Iedere mens heeft kwaliteiten.


006


7

Doelgroep Kinderen vanaf vijf jaar. Jongeren en volwassenen met een licht verstandelijke beperking. Gesprekssuggesties Omdat het verhaal alleen het machtsmisbruik beschrijft, is het ook geschikt om het voorlichtend en dus preventief te gebruiken. Eerste reactie: – Wat wil je over het verhaal zeggen? Checken of het verhaal begrepen is, bijvoorbeeld: – Wat gebeurde er met de diamant? Eigen leven: – Op wie vertrouw jij in je leven? – Wie speelt er over jou wel eens de baas? – Wat doe jij als iemand jou dwingt iets te doen wat je niet wilt? zorgen om samir Thema Machtsmisbruik (seksueel misbruik), waarbij emoties vooral naar buiten gericht (externaliserend) zijn. Oorsprong Seksueel misbruik en ander machtsmisbruik zijn thema’s die vaak tijdens therapie aan de orde komen. Door hun kwetsbaarheid worden kinderen in het algemeen en mensen met een verstandelijke beperking hier vaak slachtoffer van. Een diep gevoel van machteloosheid, minderwaardigheid en schuld is het gevolg. In dit verhaal kiest het slachtoffer voor machtsvertoon ten opzichte van anderen om zich sterker te gaan voelen. Dat het moeilijk is om voor jezelf op te komen blijkt uit het feit dat het zelfs een politieman kan overkomen. In een metafoor kan politie staan voor ‘het gezag’. Dit kan verwijzen naar ‘de volwassenen/begeleiders’, maar ook naar gezag over jezelf. Het is een verhaal met een open einde. De lezers/luisteraars kunnen dus zelf het vervolg bedenken. Uit de reacties is goed op te maken hoe sterk iemand in deze problematiek staat. Omdat het verhaal alleen het machtsmisbruik beschrijft, is het ook geschikt om het voorlichtend en dus preventief te gebruiken. Boodschap – Door machtsmisbruik kun je de controle over je eigen persoon kwijtraken.


007

8


– Je kunt in een loyaliteitsconflict komen. Een keuze maken is echt heel moeilijk. – Overgaan tot macht uitoefenen over anderen is niet de oplossing. – Iedere mens heeft kwaliteiten. Doelgroep Kinderen vanaf vijf jaar. Jongeren en volwassenen met een licht verstandelijke beperking. Gesprekssuggesties Eerste reactie: – Wat wil je zeggen over het verhaal? Checken of het verhaal begrepen is, bijvoorbeeld: – Hoe komt het dat Samir een hond wil hebben? Eigen leven: – Hoe zou voor jou het verhaal moeten aflopen? – Wat heeft Samir nodig om het verhaal zo te laten aflopen? – Op wie vertrouw jij in je leven? – Wie speelt er over jou wel eens de baas? – Wat doe jij als iemand jou dwingt iets te doen wat je niet wilt? dora wil verkering Thema (Liefdes)relatie aangaan/voor jezelf opkomen. Oorsprong Een jonge vrouw met een verstandelijke beperking komt in therapie. Zij is erg bezig met hoe alles hoort in het leven. Daarnaast spelen hormonen een grote rol: mannen zijn echt heel interessant, maar kunnen ook bedreigend zijn. Mede door een heel nare ervaring uit het verleden, raakt zij verward over wat verkering nou precies inhoudt en wat je moet doen om een vriendje te krijgen. Haar liefde voor dolfijnen en het thema verliefdheid zijn de ingredie¨nten van dit verhaal. Boodschap – In een (liefdes)relatie is het belangrijk dat jij je eigen keuzes kunt blijven maken. – Iedere mens heeft kwaliteiten.


008


9

Doelgroep Kinderen vanaf vijf jaar. Jongeren en volwassenen met een matig tot licht verstandelijke beperking. Gesprekssuggesties Eerste reactie: – Wat wil je zeggen over het verhaal? Checken of het verhaal begrepen is, bijvoorbeeld: – Waardoor vindt Dora het moeilijk om een vriend te vinden? Eigen leven: – Wie zijn jouw vrienden? – Wat maakt dat zij jouw vrienden zijn? Wat doen jullie samen? – Wat zijn jouw ervaringen met verkering en liefde? doesja de fonkelvogel Thema Net zo willen zijn als anderen. Oorsprong Dit thema is een van de hoofdthema’s van kinderen, jongeren in het algemeen en ook van volwassenen met een verstandelijke beperking. Zij kunnen zich letterlijk gaan gedragen als de personen die zij bewonderen. Reden genoeg om hier een verhaal over te maken. Boodschap – In elke persoon schuilt een prachtige eigenheid. – Iedere mens heeft kwaliteiten. Doelgroep Kinderen vanaf vijf jaar. Jongeren en volwassenen met een verstandelijke beperking. Gesprekssuggesties Eerste reactie: – Wat wil je zeggen over het verhaal? Checken of het verhaal begrepen is, bijvoorbeeld: – Wat is de grote wens van Doesja? Eigen leven: – Wie zou jij wel eens willen zijn? – Wat bewonder jij zo aan die persoon? – Wat zou je willen veranderen bij jezelf?


009

10


– Waar ben je trots op? faya wil alles goed doen Thema Faalangst, omgaan met emoties. Oorsprong Wat doet het met je als je een beperking hebt of als je gewoon niet zo intelligent bent als de anderen in het gezin waarin je opgroeit? Tijdens de therapie laat een jonge vrouw dit zien in verhalen over een deftige flamingo en een grappige, wat lompe olifant. De flamingo doet alles volgens de regels. De olifant durft soms buiten die regels te gaan, durft plezier te maken. Daarnaast is de olifant een soort beschermer, die duidelijk laat blijken wanneer de flamingo of hijzelf gekwetst is. Boodschap – Emoties willen iets vertellen over jezelf. Niet iedereen begrijpt dat meteen. – Je kunt van elkaar leren. – Iedere mens heeft kwaliteiten. Doelgroep Kinderen vanaf vijf jaar. Jongeren en volwassenen met een licht verstandelijke beperking. Gesprekssuggesties Eerste reactie: – Wat wil je zeggen over het verhaal? Checken of het verhaal begrepen is, bijvoorbeeld: – Waaraan kun je merken dat Faya en Ombly vrienden zijn? Eigen leven: – Waar kun jij blij van worden? – Waar kun jij kwaad om worden? – Op wie lijk jij meer, op Faya of op Ombly? – Hoe zit dat met jouw gezins/groepsleden? lars en het monster Thema Leren omgaan met boosheid/agressie.


010


11

Oorsprong Gedragsproblemen, agressiemanagement. Zolang de mensheid bestaat, houdt dit ons in de greep. En vooral de vraag: wat doe je eraan? Heel belangrijk is de vraag: hoe ontstaan gedragsproblemen? Wat wil diegene ons eigenlijk vertellen? Er ligt altijd een positieve intentie aan ten grondslag. Agressie is een kracht die ontstaat vanuit een diepe overlevingsdrang. De oorsprong is in principe altijd aanwijsbaar. Het is een grote pijn of angst, ontstaan tijdens een traumatische gebeurtenis. Helaas wordt deze oorsprong meestal door allerlei omstandigheden en andere ervaringen overschaduwd en onzichtbaar geworden. De omgeving ziet dus alleen het heftige gedrag, wat vaak weer een heftige reactie tot gevolg heeft. Door therapie of door in gesprek te gaan met de persoon, leert deze zijn eigen agressor (reactie op een pijn of stressherinnering) kennen en herkennen. Een agressor is eigenlijk een beschermer. Deze beschermer is goed en belangrijk. Alleen is het zaak om de agressor de baas te worden. Pas dan kan deze zijn diensten op de juiste manier bewijzen. Boodschap – Boosheid is altijd een uiting van pijn, angst en/of verdriet. – Wanneer je leert de kracht onder controle te krijgen, kun je hem op een positieve manier gebruiken. – Iedere mens heeft kwaliteiten. Doelgroep Kinderen vanaf vijf jaar. Jongeren en volwassenen met een matig tot licht verstandelijke beperking. Gesprekssuggesties Eerste reactie: – Wat wil je zeggen over het verhaal? Checken of het verhaal begrepen is, bijvoorbeeld: – Waardoor helpt het monster Lars en waardoor juist niet? Eigen leven: – Wie of wat kan jou erg boos maken? – Welk dier of figuur past bij jouw boosheid? (kiezen uit dier- en mensfiguren of plaatjes) – Wat doet jouw dier/figuur als hij je wil beschermen? – Hoe reageren anderen daarop?


011

12


– Wat kun je doen voor jouw dier of figuur om hem de baas te blijven? Het is misschien een goed idee om in een klas of in een groepssituatie de tekeningen van de kleine en grote agressors op te hangen. Dit schept inzicht in elkaar en een onderlinge band: Wat kan ons in de klas of groep nog gebeuren met zoveel bescherming om ons heen?!


012

Handleiding bij Leven-de verhalen

Recommend Documents