HANDBOEK XLX ENTREPRENEURS GAME

HANDBOEK XLX ENTREPRENEURS GAME

Mede mogelijk gemaakt door: EUROPESE UNIE Europees Sociaal Fonds

Jan Daniël Wisselink ©D4B VOF

Inhoudsopgave

VOORWOORD

P.3

DEEL 1

XLX-SPELMETHODE

P.5

Hfst.1 Hfst.2 Hfst.3

Elementen Functies Entrepreneurs Game

P.7 P.8 P.9

DEEL 2

STANDAARD

P.11

Hfst.1 Hfst.2

Draaiboek Rollen

P.13 P.20

DEEL 3

AWARENESS

P.22

Hfst.1 Hfst.2

Draaiboek Rollen

P.24 P.32

LITERATUURLIJST

P.35

BIJLAGEN

P.36

BIJLAGE A BIJLAGE B BIJLAGE C BIJLAGE D BIJLAGE E

Certificering Tips Quick reference guide Uitleg (online)scoreboard Specials

P.37 P.39 P.40 P.41 P.42

(Alle formulieren voor deelnemers en experts zijn te vinden op de XLXtoolkit cd-rom en te downloaden op www.XLX.nl)

2

Voorwoord Voor u ligt het handboek voor de spelleiders van de spelsimulatie XLX Entrepreneurs Game. Deze Game is ontwikkeld voor onderwijs- en re-integratie-instellingen. Met behulp van deze handleiding kunnen de spelleiders van XLX zich goed voorbereiden op een uitvoering van de simulatie. XLX is een spelmethode die gericht is op het leren ondernemen door middel van gesimuleerde ervaringen. De XLX-spelmethode is bedoeld om interesse te wekken voor het starten van een onderneming en de professionele opzet hiervan te stimuleren. XLX is een aanvulling op traditionele onderwijsinstrumenten. Het kan bepaalde doelen beter dienen dan zelfstudie, hoorcolleges, praktijkstages, discussiegroepen enzovoort.

3

DEEL 1 XLXSPELMETHODE

4

Inleiding

XLX staat voor ‘Xpert Learning Xperience’. Dat is dan ook precies wat wij studenten/leerlingen (Entrepreneurs Game), starters (Startup Experience) en werkgevers/werknemers (Enterprise Challenge) met de spelmethode bieden: een unieke ervaring om te leren van experts! Startpunt van het spel is een idee voor een nieuw product of nieuw bedrijf. Vervolgens werken de deelnemers in fases toe naar de start van hun onderneming. Daarbij bieden experts uit bedrijfsleven en onderwijs ondersteuning in de vorm van advies en coaching. Uiteindelijk beoordelen deze experts de haalbaarheid van de ideeën en plannen, wat voor de deelnemers de ultieme aanzet kan vormen voor een toekomst als ondernemer. De spelmethode heeft dus drie toepassingen. Dit handboek is ontwikkeld voor de Entrepreneurs Game. Meer informatie over de Startup Experience en de Enterprise Challenge is te vinden via www.XLX.nl. In dit deel zullen de elementen en de verschillende functies van de spelmethode in de eerste twee hoofdstukken worden besproken. In het derde hoofdstuk zal op de Entrepreneurs Game worden ingegaan.

5

Hfst.1

Elementen

De spelsimulatie XLX wordt op verschillende niveaus gespeeld, van basisschool tot universiteit. Op al deze niveaus staan de drie elementen van XLX centraal: • • •

Expert Learning Experience

“Expert” XLX brengt startende ondernemers met verschillende experts (financiers en adviseurs) op een zeer proactieve en intensieve manier met elkaar in contact. Praktijkkennis kan op deze wijze geïntegreerd worden in het onderwijs en uitmonden in toekomstgerichte relaties. “Learning” Deelnemers, en ( potentiële) startende ondernemers, leren het ondernemersschap door actief bezig te zijn met hun idee tijdens de simulatie van de opstartfase van een/hun onderneming. “Experience” Het competitieve element maakt de spelsimulatie XLX niet alleen leuk om te doen. Het tijdselement, de complexiteit, de feedbackmechanismen en het toekomstperspectief zorgen voor een zeer intense leerervaring. Deelnemers doen ervaring op met het opstarten van een onderneming.

6

Hfst.2

Functies

Spelsimulaties zoals XLX kunnen verschillende functies dienen. In dit hoofdstuk zullen de verschillende functies worden besproken die de XLX-spelmehtode kan hebben. In het volgende hoofdstuk zullen de functies van de Entrepreneurs Game vertaald worden naar concrete doelen. Probleembewust maken en motiveren Spelsimulaties kunnen deelnemers helpen om een probleem te herkennen. XLX plaatst het schrijven van een onderdeel van een ondernemingsplan in de context van het geheel van de opstartfase van een onderneming. Door de simulatie worden de deelnemers uitgedaagd om oplossingen te zoeken. De deelnemers van spelsimulaties worden sterk bij de spelsimulatie betrokken, hierdoor ervaren ze de problemen en worden geprikkeld om het probleem aan te pakken. Kennis overdragen XLX wordt gebruikt als trainingsinstrument. De spelsimulatie heeft onder andere als doel bestaande kennis van het starten van een eigen bedrijf en problemen die zich daarin kunnen voordoen, over te dragen. De simulatie kan er in het bijzonder toe bijdragen dat deelnemers het verband tussen structuur en dynamiek goed leren begrijpen. Tijdens het spel zien zij de samenhang tussen de verschillende onderdelen van de opstartfase van hun onderneming. Tevens kan de deelnemer de bijdrage van anderen in het grotere geheel leren plaatsen. Vaardigheden ontwikkelen Spelsimulatie XLX is open. De deelnemers worden er namelijk voortdurend toe aangezet om onder wisselende omstandigheden te beslissen en te handelen. Tijdens de simulatie worden de vaardigheden die opgedaan zijn uit theoretische kennis snel in praktijk gebracht. Zo worden door XLX de ondernemerschap gestimuleerd en ontwikkeld. Een groot voordeel van de simulatie is dat de werkelijkheid van de opstartfase van een ondernemingsplan in een ‘veilige’ omgeving kan worden gedaan. Verder wordt er door de simulatie geleerd om samen te werken en activiteiten te coördineren. Teamvorming XLX wordt in teamverband gespeeld. Een nieuwe groep kan hierdoor tot een hechter team worden gevormd. Vele elementen van de simulatie kunnen daartoe bijdragen: een gemeenschappelijke probleemsituatie samen tot een oplossing brengen, onder tijdsdruk samenwerken enzovoort. De spelomgeving biedt de deelnemers de mogelijkheid elkaar feedback te geven. Beleid ontwikkelen Door XLX worden de mogelijkheden geboden om beleid te ontwikkelen voor het ondernemingsidee van de deelnemers. Beslissingen nemen Gedurende XLX worden omstandigheden gecreëerd waarbinnen daadwerkelijk beslissingen kunnen worden genomen voor het opzetten van een eigen bedrijf. Wetenschappelijk onderzoek Om wetenschappelijke inzichten te verzamelen en hypothesen te testen kan de spelsimulatie XLX gebruikt worden. Zo wordt er door middel van de spelsimulatie XLX wetenschappelijk onderzoek gedaan naar ondernemerschap.

7

Hfst.3

Entrepreneurs Game

De Entrepreneurs Game kan op verschillende niveaus en doelen worden toegesneden. De standaard uitvoering zal in het tweede deel worden beschreven. De verschillende varianten van de Entrepreneurs Game zullen in het derde hoofdstuk behandeld worden. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de doelgroep en de doelen van de Entrepreneurs Game. Verder worden de competenties en de daar aan gekoppelde leerdoelen die door de Game bereikt kunnen worden. Ten slotte worden tips gegeven voor het gebruik van de Game in het onderwijs. Doelgroep De Entrepreneurs Game is ontwikkeld voor onderwijs- en re-integratie-instellingen. De doelgroepen van deze Game zijn: • Re-integratie-instellingen • HBO • MBO • VMBO • HAVO • VWO (Voor het bedrijfsleven is de Enterprise Challenge ontwikkeld en voor starters de Startup Experience, meer informatie hierover is te verkrijgen via www.xlx.nl.) Doelen De Entrepreneurs Game kan op verschillende niveaus worden gespeeld, van basisschool tot universiteit. De game kan op alle niveaus verschillende doelen dienen. De belangrijkste doelen worden hierna weergegeven en uitgelegd. In alle doelen komen de drie belangrijkste elementen van XLX terug te weten: eXpert, Learning en eXperience. • • •

Ontwikkelen vaardigheden Verbeteren attitude Vergroten kennis

Vaardigheden 1. De ondernemerschapcompetenties stimuleren en ontwikkelen. 2. Beter inzicht verkrijgen in besluitvorming. (Door omgeving met onder andere experts) 3. Testen of je de vaardigheden beschikt om ondernemer te worden. Attitude 1. Stimuleren positieve houding en enthousiasme ten opzichte van ondernemerschap. 2. Vergroten pro-activiteit. Kennis 1. Ontwikkelen van en inzicht krijgen in businessmodellen. 2. Integratie van bedrijfsleven en onderwijs.

8

Leerdoelen en competenties Door de heren R. Brienesse, M. Leinweber en R. Sieverdink (2007) is onderzocht welke competenties worden gestimuleerd door de XLX-spelmethode en de toepassing Entrepreneurs Game. Naast het bereiken van een of meerdere hoofddoelen en de functies ontwikkelen de deelnemers van de spelsimulatie XLX verschillende competenties. De volgende competenties worden gestimuleerd door de XLX-spelmethode: • Creativiteit • Organisatorisch sensitiviteit; • Sociale oriëntatie • Resultaatgerichtheid • Organiserend vermogen • Samenwerkend vermogen • Dominantie • Doorzettingsvermogen • Probleemoplossend vermogen De ondernemerschapcompetenties die worden gestimuleerd door de spelsimulatie XLX zijn: • Prestatiemotivatie • Doorzettingsvermogen • Zelfstandigheid • Persoonlijke Effectiviteit • Dominantie • Sociale Oriëntatie Om de simulatie optimaal te kunnen inpassen in opleidingen kan worden besloten de leerlingen/deelnemers/ondernemers voor de simulatie leerdoelen op te laten stellen. Achteraf kunnen zij door middel van een verslag aangeven hoe ze gedurende de simulatie geprobeerd hebben hun leerdoel te bereiken. In het hierna weergegeven kader is een voorbeeld gegeven van een leerdoel dat kan worden bereikt door de spelsimulatie XLX. Voorbeeld leerdoelen gedurende spelsimulatie XLX De hoofddoelen kunnen naar leerdoelen op lager niveau worden toegespitst: Overkoepelende competentie: Ondernemerschap Hoofddoel: 1. leren ondernemen Leerdoel: 1.1 leren ondernemingsplan schrijven Subleerdoel: 1.1.1 leren de markt beschrijven Leerdoel: 1.2 leren ondernemingsplan presenteren

9

Tips voor gebruik in opleidingen: • Selecteer de juiste vorm voor het juiste doel. • Pas een spel in een cursus en niet andersom. • Spelsimulatie is een goede afwisseling naast traditionele onderwijsvormen. • Beoordeel de bruikbaarheid in samenhang met spelleiding en deelnemers. Voordelen van spelsimulatie XLX ten opzichte van andere leertrajecten • • • • • • • • •

Het biedt een veilige omgeving, waarbij de eigen werkplek (en het functioneren daarin) niet rechtstreeks aan de orde komen. Wel komt het individueel handelen aan de orde. De eigen expertise en het belang van individuen kan centraal gezet worden. De tijd/ruimte horizon wordt verkleind, waardoor totale processen ondanks de tijd die ze beslaan en de omvang die ze kunnen aannemen toch geheel aan de orde kunnen komen; Het is een functionele vereenvoudiging van een ondernemingsplan. In tegenstelling tot andere methodieken kan met vele variabelen tegelijkertijd gewerkt worden. Het biedt de mogelijkheid om een directe terugkoppeling van de handelingen mogelijk te maken. Een sterke relatie met de werkelijkheid/de praktijk. Het biedt inzicht in de samenhang van de processen in een bedrijf. Het biedt een intensieve wijze van kennismaken met de opstartfase van een onderneming.

10

Deel 2 Standaard

11

Inleiding

Tijdens de standaard wordt aan alle doelen gewerkt die in het hoofdstuk Entrepreneurs Game beschreven zijn. Wel kan de instellingen beslissen om enkele doelen centraal te stellen. De standaard uitvoering wordt gespeeld op één dag bij onderwijs- en re-integratieinstellingen. Op deze dag wordt in vijf ronden de opstartfase van een onderneming gesimuleerd. Elke ronde symboliseert ongeveer een maand van de opstart van een bedrijf. In de verschillende rondes staan respectievelijk product, markt, organisatie, financiën centraal en ten slotte wordt alles gepresenteerd in de laatste ronde. Voor de simulatie zijn kanskaarten gemaakt om de buitenwereld te simuleren. Iedere ronde kan de spelleider deze kanskaarten uitdelen aan de deelnemers. De deelnemers hebben de taak om in te spelen op de opdrachten die op de kanskaarten staan beschreven. In dit deel zal allereerst het draaiboek van de standaard uitvoering worden weergegeven. Vervolgens worden in het tweede hoofdstuk de rollen van de spelleider, de experts, deelnemers en publiek (optie) uitgelegd.

12

Hfst.1

Draaiboek (standaard)

In dit draaiboek voor de standaard uitvoering van XLX wordt stapsgewijs besproken hoe de spelleider dient te handelen. Iedere stap wordt afgesloten met een checklist voor de spelleider. Een uitvoering van XLX is opgedeeld in vijf stappen: 1. 2. 3. 4. 5.

Voorbereiding Introductie Spel Feedback Nazorg

1. Voorbereiding De spelleider moet zich goed voorbereiden om het spelproces van de simulatie goed te laten verlopen. Verder is het erg belangrijk dat de spelleider zich voorbereid op vragen van de deelnemers, experts, publiek. De spelleider moet namelijk iedereen in hun rol plaatsen. Tip: Gebruik voor de voorbereiding minimaal één dag. Doel Belangrijk is dat de spelleider weet wat het doel en wie de doelgroep is. Mogelijk moet de Game namelijk op het doel en doelgroep worden aangepast. Op het VMBO moet bijvoorbeeld meer uitgelegd worden dan op het HBO. Experts Werven van experts is zeer belangrijk. Per team mag maximaal de helft van de experts docent zijn. Dit om de integratie van het bedrijfsleven in het onderwijs zo groot mogelijk te houden. Tip: De experts offeren een werkdag op, vergeet geen presentje als bedankje en zorg voor goede instructies. Nodig de experts voor aanvang van het spel uit om de dag door te bespreken. Probeer, wanneer het programma het toelaat, een lunch of diner aan te bieden. Tip: Gebruik voor het werven van experts Kamer van Koophandel, ondernemers verenigingen en stageverleners

Locatie Voor het spelen van de Entrepreneurs Game zijn de volgende zaken van belang met betrekking tot de locatie. De ruimte moet geschikt zijn voor teams die in aparte groepen spelen. Het is raadzaam om te proberen de teams binnen één lokaal te houden voor het overzicht. Mocht er door omstandigheden toch gebruik moeten worden gemaakt van meerdere lokalen houdt dan rekening met de tijd (in verband met de verplaatsingen). Aanwezig dienen te zijn: • Beamer • Laptop / Computer • Internet ( Online Scoreboard ) • Scherm • Flip-over • Stoelen (naar gelang aantal personen) • Tafels (naar gelang het aantal teams plus één extra lange tafel voor beamer e.d.)

13

Tijd De standaard versie duurt een gehele werkdag. De spelleider zorgt voor de tijdsbewaking van het spel. Hoe langer de teams bezig zijn met een ronde hoe meer ze moeten betalen. De spelleider bepaald hoe lang een ronde duurt en geeft tussentijds aan hoe lang de deelnemers nog hebben. Hieronder een aantal punten waar de spelleider rekening mee dient te houden met het maken van het tijdschema: • • • • •

•

Plan tijd in voor aanvang van het evenement; Neem de tijd voor de start van het spel; Plan minimaal 00:45 in voor de rondes; Houd de presentaties aan de beoordelaars van de rondes kort en krachtig ( max. 5min.); Geef de experts de tijd voor een plenaire beoordeling (max. 2min.); Plan pauzes in.

Voorbeeld standaard tijdschema (digitaal aan te passen) Aanvang : 9 :0 0 9 :3 0 1 0 :0 0 1 0 :4 5 1 1 :3 0 1 2 :3 0 1 3 :1 5 1 4 :3 0 1 5 :0 0 1 6 :1 5

T o t: 9 :3 0 1 0 :0 0 1 0 :4 5 1 1 :3 0 1 2 :3 0 1 3 :1 5 1 4 :3 0 1 5 :0 0 1 6 :1 5 1 6 :3 0

D u u r: 0 :3 0 0 :3 0 0 :4 5 0 :4 5 1 :0 0 0 :4 5 1 :1 5 0 :3 0 1 :1 5 0 :1 5

O n d e rw e rp : o p b o u w /in lo o p /g ro e p s in d e lin g In le id in g P ro d u c t (in c l 7 m in . p re s e n ta tie s ) M a rk t (in c l 7 m in . p re s e n ta tie s ) O rg a n is a tie (in c l 7 m in . p re s e n ta tie s ) Lunch F in a n c ie n (in c l 7 m in . p re s e n ta tie s ) V o o rb e re id in g P re s e n ta tie s P re s e n ta tie s P rijs u itre ik in g

Tip: Wanneer je merkt dat de deelnemers in tijdnood komen laat dan de kanskaart achterwege.

1. • • • • • • • • • • •

Voorbereiding Doel/doelgroep bepalen; instellen simulatie; instellen script; maken van teams, werven experts, werven deelnemers Voorbereiden op mogelijke vragen van de deelnemers en de experts Locatie regelen Regelen prijzen Tijdschema opstellen Computers voor deelnemers Online scoreboard testen Speelbord, kanskaarten en dobbelsteen Materialen (evaluatieformulieren, spelregels, situatiebeschrijving, spelformat, beoordelingsformulieren, tijdschema) voor experts en deelnemers Controleren of alle materialen up-to-date zijn Koffie/thee en verdere verzorging

14

2. Introductie De spelleider doorloopt het startproces aan de hand van de PowerPoint presentatie. Voor een deel bestaat dit uit welkom heten en het voorstellen van de experts, herhaling van het doel en de instructies. De spelleider is naast spelleider ook gastheer. De spelleider moet dan ook iedereen welkom heten. Verder is het essentieel voor het succes van de simulatie dat tijdens de introductie iedereen in zijn rol gezet wordt.

2. • • • • • • • • • • • •

Introductie Welkom heten van de gasten Introduceren van de experts en de spelleider(s) De experts in hun rol zetten; duidelijke beoordelingen, hoe te adviseren Opzetten van scorebord Uitdelen van formulieren Uitleggen wat het doel van het spel is De deelnemers in hun ondernemers rol zetten Uitleggen wat de structuur van het spel is Uitleggen wat de rol van de experts is Uitleg van de spelregels Vertrouwen en enthousiasme overbrengen Iedereen bij het spel betrekken

15

3. Spel Van groot belang voor het slagen van de simulatie is de beleving van het ondernemerschap door de deelnemers. De spelleider moet de deelnemers in de ondernemer rol zetten. Dit wordt gedaan door middel van een metafoor toegespitst op de doelgroep. In het hierna weergeven kader is een voorbeeld van een metafoor opgenomen. De simulatie wordt gestart met: ‘We starten de simulatie, vanaf nu zijn jullie ondernemers met een bedrijf.’ Hierna wordt de metafoor voorgelezen. Een metafoor maakt de context duidelijk en geeft richting aan start, verloop en te behalen einddoel. Met het voorlezen van de metafoor start de simulatie, de deelnemers zijn ondernemers geworden!

Voorbeeld metafoor van uitvoering op het mediacollege Het Equal-XLX fonds is er voor mensen die een idee hebben om een bedrijf op te zetten. Dit fonds leent geld aan mensen met een goed idee die nog wel wat tijd nodig hebben om te experimenteren en plannen maken voordat het bedrijf goed zal gaan draaien. Jullie bedrijf (team) krijgt uit dit fonds een renteloze lening van € 10.000,=. De lening moet na 4 maanden terugbetaald worden. Gedurende de komende 4 maanden (ronden) zal jullie bedrijf geconfronteerd met zijn mogelijkheden, de productontwikkeling en de invloed van de markt. Het gaat erom zodanig te ondernemen dat de lening kan worden terugbetaald en dat een bedrag wordt overgehouden om in de eigen onderneming te kunnen investeren. Je kunt de komende maanden geld verdienen door goed te presteren. Om je prestatie te testen, komt er elke maand iemand met jullie praten die zal beoordelen hoe goed je het doet. Dat oordeel is geld waard! Verder komen er problemen en kansen op je pad die je geld kunnen opleveren of kosten. Soms met een beetje geluk. Je bespaart ook geld door zuinig met je tijd om te gaan, want de exploitatiekosten zijn afhankelijk van de hoeveelheid tijd die je besteed. Elke maand worden de bedrijven met elkaar vergeleken, dan kun je zien hoe jullie concurrenten presteren. Maar niet getreurd als je achterloopt, er zijn vier maanden om te laten zien hoe goed je bent! Wie het meeste geld heeft aan het einde van de vierde maand én zijn lening kan terugbetalen, die wordt de winnaar. Dus: werk goed samen binnen je bedrijf, luister goed naar de experts, zet door als het een beetje minder gaat en let goed op de tijd, SUCCES

16

Kanskaart De spelleider heeft de mogelijkheid om door middel van een kanskaart de buitenwereld te simuleren. Onderstaand een voorbeeld van een kanskaart.

1. Kroegklant Event: Je bent de kroeg in geweest met een oude vriend. De vriend heeft je laten betalen in ruil voor een mogelijke opdracht. Opdracht: Je moet een offerte schrijven aan het bedrijf van deze vriend. Let wel dit is een deftig bedrijf die prijs stelt op een degelijke offerte. Als je dat lukt, kun je de opdracht tegemoet zien. Kosten vast: € 100,= (kroeg) Opbrengsten: als ok beoordelaar, gooi met dobbelsteen Ronde: alle De kanskaart representeert de markt of de omgeving. Aan de deelnemers, vanaf nu ondernemers, de taak om het praktijkprobleem van de kanskaart op een effectieve manier op te lossen. De manier waarop het team met de kaart omgaat kan leiden tot een betaling of ontvangst afhankelijk van de opdracht. Tip: Uit onderzoek is gebleken dat de dobbelsteen een zeer positieve bijdrage levert aan het spel. Probeer de dobbelsteen er dan ook zoveel mogelijk bij te betrekken in de kanskaarten. De rondes Gedurende de rondes product, markt, organisatie en financiën wordt toegewerkt naar de laatste ronde. In deze ronde moeten de ondernemers de investeerders (bestaande uit experts en de spelleiders) overtuigen van hun plannen. De verschillende rondes symboliseren ongeveer een maand van de opstartfase van het bedrijf. Elke ronde worden exploitatiekosten berekend die worden bepaald door de tijd die het team nodig heeft voor het afronden van de ronde Aan het begin van de ronde kan de spelleider een kanskaart aan groepen geven. Beoordeling van de rondes Na elke ronde volgt een beoordeling door een expert die het team niet heeft begeleid. Na de ‘werktijd’ in elke ronde, volgt een beoordeling. De experts die gedurende de werktijd de rol van coach vervullen, gaan nu een ander team beoordelen. Het team krijgt max. 5 min. om het werk dat zij hebben gedaan te presenteren. Dit werk bestaat uit een deel van het opbouwen van hun bedrijf (afhankelijk van het thema van de ronde) en voor een deel uit het omgaan met een probleem of kans van de uitgedeelde Kanskaart. Als hulpmiddel voor de beoordeling gebruikt de expert de lijst beoordelingscriteria. De beoordeling wordt vervolgens in de vorm van feedback plenair gegeven zodat alle teams er wat aan hebben. Het cijfer wordt vertelt met motivatie en de uitkomst van omgang met de kanskaart.

17

Tip: Vertel voor de beoordelingsronde dat de beoordelaars ook de kanskaarten moeten beoordelen. Tip: Als spelleider steun je de experts in hun beoordeling. Probeer discussies over het gegeven cijfer tussen de experts en deelnemers te vermijden. De expert geeft vanuit zijn kennis dit cijfer. Berekening van de rondes De software rekent automatisch de opbrengst uit op basis van de door de spelleider of assistent die per ronde wordt ingegeven: de hoeveelheid minuten ‘werktijd’, kosten en/of opbrengsten uit de kanskaarten en het cijfer van de beoordelaar. De investeringsronde De eerste vier de rondes verlopen hetzelfde. In de laatste ronde presenteren de deelnemers hun plannen. Het team dat door de investeerders het hoogst gewaardeerd wordt krijgt de meeste financiering Na verrekening met de eerste vier ronden is duidelijk welk bedrijf het beste heeft gepresteerd en de hoofdprijs in ontvangst mag nemen. Tip: Kies één iemand die hoofd wordt van de jury. Wanneer er onenigheid ontstaat in de toekenning van de financiering beslist hij. Tip: Wees onafhankelijk als spelleider en neem geen plaats in deze jury. Tip: Probeer een echte investeerder of iemand uit de bankwereld uit te nodigen enkel voor de presentaties om zo’n objectief mogelijke kijk op de ondernemingen te geven. Eindceremonie Het winnende team wordt voor de groep gevraagd. Iedere ondernemer in het winnende team ontvangt een prijs. Er wordt een foto gemaakt van de spelleider die het team feliciteert zodat er een bericht gemaakt kan worden op de website, intranet en/of schoolkrant.

3. • • • • • • • • •

Spel Houd de doelstellingen van het spel in de gaten Houd het overzicht Houd de tijd in de gaten Inspelen op “cheats”; de mogelijkheden die het spel bied gebruiken Help de deelnemers met hun rol Zorgen voor concentratie bij de deelnemers en groepsdynamiek Help de experts met hun rol (hulp afstemmen op doel) Gebruik kanskaarten om het spel te beïnvloeden Iedereen bij de werkelijkheid van het spel betrekken

18

4 Feedback Met de eindceremonie stopt de simulatie. De spelleider kan deze ceremonie goed gebruiken om het groepsproces te bespreken. Verder nabespreken is goed mogelijk tijdens een gezamenlijke borrel. De punten van de feedback worden in onderstaande checklist. 4.

Feedback

• • • • • •

Groepsproces bespreken Invullen van Evaluatie Formulieren Deelnemers Ιinvullen van Evaluatie Formulieren Experts Overeenkomsten en verschillen tussen spel en werkelijkheid bespreken Tips voor het starten van een eigen bedrijf geven Experts en deelnemers in contact laten komen (visitekaartjes e.d.)

5 Nazorg De nazorg is in ieder geval van groot belang voor het onderhouden van de relatie met de experts. Bel of e-mail hen nog eens om ervaringen te delen. Ook voor deelnemers die hebben aangegeven verder te willen met een ondernemerschaptraject kan nazorg georganiseerd worden.

5. • • • •

Nazorg Evaluatiegegevens verwerken deelnemers Evaluatiegegevens verwerken experts Bedanken experts Terugkoppeling

19

Hfst.2

Rollen

Spelleider Het succes van XLX hangt af van drie variabelen: 1. 2. 3.

De persoonlijkheid van de spelleider; Het temperament van de groep; Het spel zelf, inclusief de wijze waarop het is georganiseerd en gepresenteerd aan de spelers.

De taak van de spelleider is de voorwaarden te creëren dat de variabelen geoptimaliseerd zijn. De doelen en functies van de simulatie kunnen op deze manier het beste gewaarborgd worden. De spelleider heeft een superieure rol als regisseur van de simulatie (de wil van de spelleider is wet). Primaire taak is het in goede banen leiden van de simulatie, verstoring te voorkomen en de concentratie en intensiteit op te voeren. Belangrijk voor het energieniveau is de balans tussen werkprestatie en plezier. De grote dobbelsteen is één van de elementen die ingezet wordt om speels te blijven, gooi er gerust mee. De spelleider gaat geen inhoudelijke vragen van de teams beantwoorden, de spelleider is ervoor timemanagement en het handhaven van regels en rollen. De taken van de spelleider zijn in de checklists voorbereiding, introductie, spel, feedback en nazorg weergegeven. Ondernemers De deelnemers zijn gedurende de simulatie ondernemers! De ondernemers worden ingedeeld in verschillende groepen, vanaf nu ondernemingen. Een onderneming bestaat uit 3-5 vennoten. ( 30 deelnemers per spel is het maximum ). Tijdens de simulatie werken zij aan hun ondernemingsidee. Aan het begin van de simulatie krijgen zij een startlening. De ondernemers moeten met dit geld de verschillende onderdelen van het starten van een onderneming doorlopen en de opdrachten van de kanskaarten opvolgen. De verschillende ondernemingen dienen de aanwijzingen van de spelleider en experts op te volgen. Het team moet zelf uitzoeken hoe zij als groep functioneren, zij mag daarbij geen teamleden uitsluiten. Het team dient zich tot de maximale werktijd te beperken, sneller stoppen mag, langer doorgaan niet. Bij regelmatige overschrijding zal de spelleider boetes uitdelen. Inhoudelijk mag het team zelf bepalen wat zij met de werktijd doet, zolang het team maar in de gaten houdt op welke punten de expert zal letten bij zijn of haar beoordeling. Het is niet mogelijk een opdracht van de kanskaarten naast je neer te leggen. Rol van de expert als adviseur Teams mogen een expert te kiezen tegen een bepaalde vergoeding (deze vergoeding wordt vastgesteld door de expert en spelleider). De teams mogen kiezen welke expert in welk stadium van het ondernemersspel het beste bij hun situatie past. Als expert zijnde geef je de teams advies over de betreffende ronde. De expert die adviezen verstrekt heeft aan een team mag dezelfde ronde niet de beoordeling doen van het team. • De teams zijn verplicht om een expert per ronde in te huren. • De expert bepalen elke ronde hun eigen marktwaarde, deze is ook variabel in de ronde zelf, er dient door de teams onderhandelt te worden. ( Hier kan een kleine competitie mee worden gehouden; degene die na 4 rondes het meeste geld heeft verdiend als expert, krijgt een extra prijs ).

20

Rol van de expert als beoordelaar Bij de eerste 4 ronden zal na iedere ronde verplicht een beoordeling plaatsvinden door een beoordelaar. Deze beoordelaar mag niet het team beoordelen dat hij/zij heeft geadviseerd. De beoordeling bepaalt de waardering in geld voor de ronde. Ook de omgang met de kanskaart wordt beoordeeld, instructies voor de beoordelaar staan op elke kanskaart. De beoordelaar zal met zijn/haar oordeel bijdragen aan zowel kritische feedback als stimulerende, de teams moeten er kennis en inspiratie uit halen voor de volgende ronde. Rol van de expert in het financieringscomité Na de vierde ronde (van de vijf) wordt er door de experts een financieringscomité gevormd die de plannen beoordeelt op hun financierbaarheid (op het beoordelingsformulier staan hier aanwijzingen voor). De teams moeten hun financiering rond krijgen. Dit doen ze met het resultaat na ronde vier na aftrek van de startlening en een financieringsaanvraag van tenminste €30.000,-. Het comité bepaalt hoeveel de teams ontvangen van de aangevraagde financiering. Dit wordt verrekend met het resultaat na vier rondes en uitgedrukt in percentages. Van te voren wordt één van de experts als hoofd van de jury bepaald. In plaats van de experts kan men er ook voor kiezen om alleen voor deze ronde echte investeerders te laten komen. (Een leuke optie is om deze investeerder niet bij de eerdere rondes te laten komen) Ten slotte tien algemene gedragsregels voor de spelleiders (Caluwe, 1989) 1. Win het vertrouwen van de deelnemers; dit schept ruimte voor het leerproces van de deelnemers 2. Het resultaat is niet alleen afhankelijk van het spel, maar ook van wat je er als spelleider mee doet. 3. Regels zijn gemaakt om het spel goed te laten lopen; gebruik ze. 4. Neem voldoende tijd voor de inleiding; vragen tijden het spel verstoren de voortgang. 5. De spelleider heeft de positie van expert; gebruik deze status. 6. De leerervaring van de spelers ligt in de handen van de spelleider; ga er voorzichtig mee om. 7. Houd afstand tot spel en spelers; jij bent de begeleider, geen speler. 8. De (tussentijdse)beoordelingen zijn een essentieel onderdeel van het spel; het zijn de belangrijkste momenten om de spelers iets mee te geven. 9. De spelleider maakt deel uit van het proces; ook de spelleider maakt fouten (net als de spelers); wees open en eerlijk. 10. Spelen is leren; spelen is leuk!

21

Deel 3 Awareness

22

Inleiding

In het vorige deel is de standaard van de Entrepreneurs Game neergezet. Deze standaard is voor sommige doelen en doelgroepen lang. De Awareness is dan zeer geschikt. Alle doelen van de Game komen in deze versie ook aanbod. Het accent van de Awareness ligt op bewust worden van ondernemerschap. Daarnaast heeft XLX in de loop van de jaren verschillende specials ontwikkeld deze specials worden op maat gemaakt. De organisatie van deze specials wordt uitsluitend gedaan door de XLX organisatie. De specials zullen in de bijlage specials worden besproken. De Awareness wordt gespeeld op een halve dag bij onderwijs- en re-integratieinstellingen. Op deze dag wordt in vier ronden de opstartfase van een onderneming gesimuleerd. Elke ronde symboliseert ongeveer een maand van de opstart van een bedrijf. In de verschillende rondes staan respectievelijk product, markt, organisatie, financiën centraal. Voor de simulatie zijn kanskaarten gemaakt om de buitenwereld te simuleren. Iedere ronde kan de spelleider deze kanskaarten uitdelen aan de deelnemers. De deelnemers hebben de taak om in te spelen op de opdrachten die op de kanskaarten staan beschreven. Gedurende de dag werken de deelnemers aan een case. Een belangrijk verschil met de Standaard is dat deze case niet door deelnemers is bedacht. In dit deel zal in het eerste hoofdstuk het draaiboek voor de Entrepreneurs Game (Awareness) worden weergeven. Vervolgens zal in het tweede hoofdstuk de rollen van de spelleider, de experts, deelnemers en publiek (optie) worden uitgelegd.

23

Hfst.1

Draaiboek (Awareness)

In dit draaiboek voor de Awareness uitvoering van XLX wordt stapsgewijs besproken hoe de spelleider dient te handelen. Iedere stap wordt afgesloten met een checklist voor de spelleider. Een uitvoering van XLX is opgedeeld in vijf stappen: 1. 2. 3. 4. 5.

Voorbereiding Introductie Spel Feedback Nazorg

1. Voorbereiding De spelleider moet zich goed voorbereiden om het spelproces van de simulatie goed te laten verlopen. Verder is het erg belangrijk dat de spelleider zich voorbereid op vragen van de deelnemers, experts, publiek. De spelleider moet namelijk iedereen in hun rol plaatsen. Tip: Gebruik voor de voorbereiding minimaal één dag. Doel Belangrijk is dat de spelleider weet wat het doel en wie de doelgroep is. Mogelijk moet de Game namelijk op het doel en doelgroep worden aangepast. Op het VMBO moet bijvoorbeeld meer uitgelegd worden dan op het HBO. Experts Werven van experts is zeer belangrijk. Per team mag maximaal de helft van de experts docent zijn. Dit om de integratie van het bedrijfsleven in het onderwijs zo groot mogelijk te houden. Tip: De experts offeren een werkdag op, vergeet geen presentje als bedankje en zorg voor goede instructies. Nodig de experts voor aanvang van het spel uit om de dag door te bespreken. Probeer, wanneer het programma het toelaat, een lunch of diner aan te bieden. Tip: Gebruik voor het werven van experts Kamer van Koophandel, ondernemers verenigingen en stageverleners

Locatie Voor het spelen van de Entrepreneurs Game zijn de volgende zaken van belang met betrekking tot de locatie. De ruimte moet geschikt zijn voor teams die in aparte groepen spelen. Het is raadzaam om te proberen de teams binnen één lokaal te houden voor het overzicht. Mocht er door omstandigheden toch gebruik moeten worden gemaakt van meerdere lokalen houdt dan rekening met de tijd (in verband met de verplaatsingen). Aanwezig dienen te zijn: • Beamer • Laptop / Computer • Internet • Scherm • Flip-over • Stoelen (naar gelang aantal personen) • Tafels (naar gelang het aantal teams plus één extra lange tafel voor beamer e.d.)

24

Casus In de Awareness variant wordt gebruik gemaakt van een case. Door het gebruiken van een case is het uitwerken van een idee (de eerste ronde van de spelsimulatie) een stuk makkelijker. De casus worden dus zo veel mogelijk toegespitst op de doelgroep. Een voorbeeld van een case is hieronder weergegeven.

Voorbeeld case Balls A. Achtergrondinformatie Ball’s is een bedrijf met drie studenten met een grote passie van Golf. Helaas zijn ze met het spelen vaak hun balletje kwijt.

B. Het product, de dienst Ball’s is een systeem aan het ontwikkelen dat in eerste instantie gericht is op de golfsport. D.m.v. het plaatsen van een chip in een golfbal (bewezen technologie), een draadloos netwerk, en een pda is de golfer te allen tijde in staat de positie van haar golfbal tot op de centimeter nauwkeurig te bepalen. Daarnaast is zij in staat het aantal slagen per hole automatisch bij te houden. Tevens zal er dmv een database een historie worden opgebouwd, waar de golfer haar vooruitgang in op kan zoeken. Het systeem zal verkocht moeten worden aan de golfbanen (afnemers) die hieruit een aantal voordelen kan halen; de doorloopsnelheid van de baan wordt verhoogd, waardoor de omzet ook verhoogd kan worden. Tevens kan de golfbaan een concurrerende positie innemen t.o.v. ander banen. Als laatste kan zij haar leden een systeem bieden waardoor de leercurve van haar leden omhoog zal gaan. Problemen als opstoppingen in de baan kunnen direct door de baanmarshall worden gelokaliseerd en opgelost.

C. Stand van zaken nu Het systeem is theoretisch uitgedacht en bewezen. De praktische haalbaarheid moeten we in de komende tijd gaan bewijzen. Hiervoor zullen we een pilot moeten bouwen. De verschillende componenten moeten hierin aan elkaar gekoppeld moeten worden dmv een te bouwen applicatie. Tevens moeten er diverse partnerships worden aangegaan om kosten te dekken en kennis, knowhow, marketingbudgetten van derden te gebruiken. Daar wij overtuigd zijn van de commerciële gezondheid van dit concept , moeten we naast de technische aspecten ook direct beginnen aan het commercialiseren. Voor een wereldwijde roll-out hebben wij ‘besloten’ onze salesforce lokaal per land te organiseren. Maw, dit gaan we uitbesteden, en hiervoor moeten partners gezocht worden. M.a.w Ball’s bevind zich in een absolute beginfase, maar is inmiddels wel al op zoek naar partnerships. Tevens zijn regelgevende instanties benaderd of worden benaderd. Tevens zal er na oplevering van de Pilot naar alle waarschijnlijkheid een investeringsronde gestart moeten worden.

25

Tijd De standaard versie duurt een gehele werkdag. De spelleider zorgt voor de tijdsbewaking van het spel. Hoe langer de teams bezig zijn met een ronde hoe meer ze moeten betalen. De spelleider bepaald hoe lang een ronde duurt en geeft tussentijds aan hoe lang de deelnemers nog hebben. Hieronder een aantal punten waar de spelleider rekening mee dient te houden met het maken van het tijdschema: • • • • •

•

Plan tijd in voor aanvang van het evenement; Neem de tijd voor de start van het spel; Maximaal 00:45 voor de rondes Houd de presentaties aan beoordelaars kort en krachtig (max. 5 min.); Geef de experts de tijd voor een plenaire beoordeling; (max. 2 min.) Plan pauzes in.

De spelleider moet zich goed voorbereiden om het spelproces van de simulatie goed te laten verlopen. Belangrijk is dat de spelleider weet wat het doel en de doelgroep is. Mogelijk moet de simulatie namelijk op het doel en doelgroep worden aangepast. Verder is het erg belangrijk dat de spelleider zich voorbereid op vragen van de deelnemers, experts, publiek. De spelleider moet namelijk iedereen in hun rol plaatsen. Een tijdschema opstellen behoort ook tot de taken van de spelleider. Onderstaande is een voorbeeld gegeven van een tijdschema voor de awareness variant.

Aanvang : 9 :0 0 9 :3 0 1 0 :0 0 1 0 :4 5 1 1 :1 5 1 1 :4 5

T o t: 9 :3 0 1 0 :0 0 1 0 :4 5 1 1 :1 5 1 1 :4 5 1 2 :3 0

Voorbeeld tijdschema awareness (digitaal aan te passen) D u u r: O n d e rw e rp : 0 :3 0 o p b o u w /in lo o p /g ro e p s in d e lin g 0 :3 0 In le id in g 0 :4 5 P ro d u c t (in c l 7 m in . p re s e n ta tie s ) 0 :3 0 M a rk t (in c l 7 m in . p re s e n ta tie s ) 0 :3 0 O rg a n is a tie (in c l 7 m in . p re s e n ta tie s ) 0 :4 5 F in a n c ie n (in c l 7 m in . p re s e n ta tie s )

Tip: Wanneer je merkt dat de deelnemers in tijdnood komen laat dan de kanskaart achterwege

1. • • • • • • • • • •

Voorbereiding Doel/doelgroep bepalen; instellen simulatie; instellen script; maken van teams, werven experts, werven deelnemers Voorbereiden op mogelijke vragen van de deelnemers en de experts Locatie regelen Regelen prijzen Tijdschema opstellen Computers voor deelnemers Speelbord, kanskaarten en dobbelsteen Materialen (evaluatieformulieren, spelregels, situatiebeschrijving, spelformat, beoordelingsformulieren, tijdschema) voor experts en deelnemers Controleren of alle materialen up-to-date zijn Koffie/thee en verdere verzorging

26

2. Introductie De spelleider doorloopt het startproces aan de hand van de PowerPoint presentatie. Voor een deel bestaat dit uit welkom heten en het voorstellen van de experts, herhaling van het doel en de instructies. De spelleider is naast spelleider ook gastheer. De spelleider moet dan ook iedereen welkom heten. Verder is het essentieel voor het succes van de simulatie dat tijdens de introductie iedereen in zijn rol gezet wordt. De overige zaken waar de spelleider op moet letten gedurende de introductie zijn in de checklist introductie weergegeven.

2. • • • • • • • • • • • •

Introductie Welkom heten van de gasten Introduceren van de experts en de spelleider(s) De experts in hun rol zetten; duidelijke beoordelingen, hoe te adviseren Opzetten van scorebord Uitdelen van formulieren Uitleggen wat het doel van het spel is De deelnemers in hun ondernemers rol zetten Uitleggen wat de structuur van het spel is Uitleggen wat de rol van de experts is Uitleg van de spelregels Vertrouwen en enthousiasme overbrengen Iedereen bij het spel betrekken

27

3. Spel Van groot belang voor het slagen van de simulatie is de beleving van het ondernemerschap door de deelnemers. De spelleider moet de deelnemers in de ondernemer rol zetten. Dit wordt gedaan door middel van een metafoor toegespitst op de doelgroep. In het hierna weergeven kader is een voorbeeld van een metafoor opgenomen. De simulatie wordt gestart met: ‘we starten de simulatie, vanaf nu zijn jullie ondernemers met een bedrijf’. Hierna wordt de metafoor voorgelezen. Een metafoor maakt de context duidelijk en geeft richting aan start, verloop en te behalen einddoel. Met het voorlezen van de metafoor start de simulatie, de deelnemers zijn ondernemers geworden! Voorbeeld metafoor van uitvoering op het mediacollege

Het Equal-XLX fonds is er voor mensen die een idee hebben om een bedrijf op te zetten. Dit fonds leent geld aan mensen met een goed idee die nog wel wat tijd nodig hebben om te experimenteren en plannen maken voordat het bedrijf goed zal gaan draaien. Jullie bedrijf (team) krijgt uit dit fonds een renteloze lening van € 10.000,=. De lening moet na 4 maanden terugbetaald worden. Gedurende de komende 4 maanden (ronden) zal jullie bedrijf geconfronteerd met zijn mogelijkheden, de productontwikkeling en de invloed van de markt. Het gaat erom zodanig te ondernemen dat de lening kan worden terugbetaald en dat een bedrag wordt overgehouden om in de eigen onderneming te kunnen investeren. Je kunt de komende maanden geld verdienen door goed te presteren. Om je prestatie te testen, komt er elke maand iemand met jullie praten die zal beoordelen hoe goed je het doet. Dat oordeel is geld waard! Verder komen er problemen en kansen op je pad die je geld kunnen opleveren of kosten. Soms met een beetje geluk. Je bespaart ook geld door zuinig met je tijd om te gaan, want de exploitatiekosten zijn afhankelijk van de hoeveelheid tijd die je besteed. Elke maand worden de bedrijven met elkaar vergeleken, dan kun je zien hoe jullie concurrenten presteren. Maar niet getreurd als je achterloopt, er zijn vier maanden om te laten zien hoe goed je bent! Wie het meeste geld heeft aan het einde van de vierde maand én zijn lening kan terugbetalen, die wordt de winnaar. Dus: werk goed samen binnen je bedrijf, luister goed naar de experts, zet door als het een beetje minder gaat en let goed op de tijd, SUCCES

28

Kanskaart De spelleider heeft de mogelijkheid om door middel van een kanskaart de buitenwereld te simuleren. Onderstaand een voorbeeld van een kanskaart.

1. Kroegklant Event: Je bent de kroeg in geweest met een oude vriend. De vriend heeft je laten betalen in ruil voor een mogelijke opdracht. Opdracht: Je moet een offerte schrijven aan het bedrijf van deze vriend. Let wel dit is een deftig bedrijf die prijs stelt op een degelijke offerte. Als je dat lukt, kun je de opdracht tegemoet zien. Kosten vast: € 100,= (kroeg) Opbrengsten: als ok beoordelaar, gooi met dobbelsteen Ronde: alle De kanskaart representeert de markt of de omgeving. Aan de deelnemers, vanaf nu ondernemers, de taak om het praktijkprobleem van de kanskaart op een effectieve manier op te lossen. De manier waarop het team met de kaart omgaat kan leiden tot een betaling of ontvangst afhankelijk van de opdracht. Tip: Uit onderzoek is gebleken dat de dobbelsteen een zeer positieve bijdrage levert aan het spel. Probeer de dobbelsteen er dan ook zoveel mogelijk bij te betrekken in de kanskaarten. De rondes Gedurende de rondes product, markt, organisatie en financiën wordt toegewerkt naar de laatste ronde. In deze ronde moeten de ondernemers de investeerders (bestaande uit experts en de spelleiders) overtuigen van hun plannen. De verschillende rondes symboliseren ongeveer een maand van de opstartfase van het bedrijf. Elke ronde worden exploitatiekosten berekend die worden bepaald door de tijd die het team nodig heeft voor het afronden van de ronde Aan het begin van de ronde kan de spelleider een kanskaart aan groepen geven. Beoordeling van de rondes Na elke ronde volgt een beoordeling door een expert die het team niet heeft begeleid. Na de ‘werktijd’ in elke ronde, volgt een beoordeling. De experts die gedurende de werktijd de rol van coach vervullen, gaan nu een ander team beoordelen. Het team krijgt max. 5 min om het werk dat zij hebben gedaan te presenteren. Dit werk bestaat uit een deel van het opbouwen van hun bedrijf (afhankelijk van het thema van de ronde) en voor een deel uit het omgaan met een probleem of kans van de uitgedeelde Kanskaart. Als hulpmiddel voor de beoordeling gebruikt de expert de lijst beoordelingscriteria. De beoordeling wordt vervolgens in de vorm van feedback plenair gegeven zodat alle teams er wat aan hebben. Ook het aan de presentatie verbonden cijfer wordt vertelt en de uitkomst van omgang met de kanskaart.

29

Tip: Vertel voor de beoordelingsronde dat de beoordelaars ook de kanskaarten moeten beoordelen. Tip: Als spelleider steun je de experts in hun beoordeling. Probeer discussies over het gegeven cijfer tussen de experts en deelnemers te vermijden. De expert geeft vanuit zijn kennis dit cijfer. Berekening van de rondes De software rekent automatisch de opbrengst uit op basis van de door de spelleider of assistent die per ronde wordt ingegeven: de hoeveelheid minuten ‘werktijd’, kosten en/of opbrengsten uit de kanskaarten en het cijfer van de beoordelaar. De investeringsronde De eerste vier de rondes verlopen hetzelfde. In de laatste ronde presenteren de deelnemers hun plannen. Het team dat door de investeerders het hoogst gewaardeerd wordt krijgt de meeste financiering Na verrekening met de eerste vier ronden is duidelijk welk bedrijf het beste heeft gepresteerd en de hoofdprijs in ontvangst mag nemen. Tip: Kies één iemand die hoofd wordt van de jury. Wanneer er onenigheid ontstaat in de toekenning van de financiering beslist hij. Tip: Wees onafhankelijk als spelleider en neem geen plaats in deze jury. Tip: Probeer een echte investeerder of iemand uit de bankwereld uit te nodigen enkel voor de presentaties om zo’n objectief mogelijke kijk op de ondernemingen te geven. Eindceremonie Het winnende team wordt voor de groep gevraagd. Iedere ondernemer in het winnende team ontvangt een prijs. Er wordt een foto gemaakt van de spelleider die het team feliciteert zodat er een bericht gemaakt kan worden op de website, intranet en/of schoolkrant. De zaken waar de spelleider op moet letten gedurende het spel zijn in de checklist spel weergegeven.

3. • • • • • • • • •

Spel Houd de doelstellingen van het spel in de gaten Houd het overzicht Houd de tijd in de gaten Inspelen op “cheats”; de mogelijkheden die het spel bied gebruiken Help de deelnemers met hun rol Zorgen voor concentratie bij de deelnemers en groepsdynamiek Help de experts met hun rol (hulp afstemmen op doel) Gebruik kanskaarten om het spel te beïnvloeden Iedereen bij de werkelijkheid van het spel betrekken

30

4 Feedback Met de eindceremonie stopt de simulatie. De spelleider kan deze ceremonie goed gebruiken om het groepsproces te bespreken. Verder nabespreken is goed mogelijk tijdens een gezamenlijke borrel. De punten van de feedback worden in onderstaande checklist. 4. • • • • • •

Feedback Groepsproces bespreken Invullen van Evaluatie Formulieren Deelnemers Ιinvullen van Evaluatie Formulieren Experts Overeenkomsten en verschillen tussen spel en werkelijkheid bespreken Tips voor het starten van een eigen bedrijf geven Experts en deelnemers in contact laten komen (visitekaartjes e.d.)

5 Nazorg De nazorg is in ieder geval van groot belang voor het onderhouden van de relatie met de experts. Bel of e-mail hen nog eens om ervaringen te delen. Ook voor deelnemers die hebben aangegeven verder te willen met een ondernemerschaptraject kan nazorg georganiseerd worden.

5. • • • •

Nazorg Evaluatiegegevens verwerken deelnemers Evaluatiegegevens verwerken experts Bedanken experts Terugkoppeling

31

Hfst.. 2

Rollen

Spelleider Het succes van XLX hangt af van drie variabelen: 1. 2. 3.

De persoonlijkheid van de spelleider; Het temperament van de groep; Het spel zelf, inclusief de wijze waarop het is georganiseerd en gepresenteerd aan de spelers.

De taak van de spelleider van de spelsimulatie XLX is de voorwaarden te creëren dat de variabelen geoptimaliseerd zijn. De doelen en functies van de simulatie kunnen op deze manier het beste gewaarborgd worden. De spelleider heeft een superieure rol als regisseur van de simulatie (de wil van de spelleider is wet). Primaire taak is het in goede banen leiden van de simulatie, verstoring te voorkomen en de concentratie en intensiteit op te voeren. Belangrijk voor het energieniveau is de balans tussen werkprestatie en plezier. De grote dobbelsteen is één van de elementen die ingezet wordt om speels te blijven, gooi er gerust mee. De spelleider gaat geen inhoudelijke vragen van de teams beantwoorden, de spelleider is ervoor timemanagement en het handhaven van regels en rollen. De taken van de spelleider zijn in hoofdstuk 5 in de checklists voorbereiding, introductie, spel, feedback en nazorg weergegeven. Ondernemers De deelnemers zijn gedurende de simulatie ondernemers! De ondernemers worden ingedeeld in verschillende groepen, vanaf nu ondernemingen. Een onderneming bestaat uit 3-5 vennoten. ( 30 deelnemers per spel is het maximum ). Tijdens de simulatie werken zij aan hun ondernemingsidee. Aan het begin van de simulatie krijgen zij een startlening. De ondernemers moeten met dit geld de verschillende onderdelen van het starten van een onderneming doorlopen en de opdrachten van de kanskaarten opvolgen. De verschillende ondernemingen dienen de aanwijzingen van de spelleider en experts op te volgen. Het team moet zelf uitzoeken hoe zij als groep functioneren, zij mag daarbij geen teamleden uitsluiten. Het team dient zich tot de maximale werktijd te beperken, sneller stoppen mag, langer doorgaan niet. Bij regelmatige overschrijding zal de spelleider boetes uitdelen. Inhoudelijk mag het team zelf bepalen wat zij met de werktijd doet, zolang het team maar in de gaten houdt op welke punten de expert zal letten bij zijn of haar beoordeling. Het is niet mogelijk een opdracht van de kanskaarten naast je neer te leggen. Rol van de expert als coach De expert begeleid één team gedurende de gehele simulatie. De primaire taak is die van procesbegeleider. U draagt bij aan een optimale prestatie van het team. Ook inhoudelijk mag de coach een rol spelen, maar dit dient zeer terughoudend gedaan te worden anders zou de coach in een managementpositie terecht kunnen komen.

32

Rol van de expert als beoordelaar Bij alle ronden zal na iedere ronde verplicht een beoordeling plaatsvinden door een beoordelaar. Deze beoordelaar mag niet het team beoordelen dat hij/zij als coach begeleid. De beoordeling bepaalt de waardering in geld voor de ronde. Ook de omgang met de kanskaart wordt beoordeeld, instructies voor de beoordelaar staan op elke kanskaart. De beoordelaar zal met zijn/haar oordeel bijdragen aan zowel kritische feedback als stimulerende, de teams moeten er kennis en inspiratie uit halen voor de volgende ronde.

Ten slotte tien algemene gedragsregels voor de spelleiders (Caluwe, 1989) 1. Win het vertrouwen van de deelnemers; dit schept ruimte voor het leerproces van de deelnemers 2. Het resultaat is niet alleen afhankelijk van het spel, maar ook van wat je er als spelleider mee doet. 3. Regels zijn gemaakt om het spel goed te laten lopen; gebruik ze. 4. Neem voldoende tijd voor de inleiding; vragen tijden het spel verstoren de voortgang. 5. De spelleider heeft de positie van expert; gebruik deze status. 6. De leerervaring van de spelers ligt in de handen van de spelleider; ga er voorzichtig mee om. 7. Houd afstand tot spel en spelers; jij bent de begeleider, geen speler. 8. De (tussentijdse)beoordelingen zijn een essentieel onderdeel van het spel; het zijn de belangrijkste momenten om de spelers iets mee te geven. 9. De spelleider maakt deel uit van het proces; ook de spelleider maakt fouten (net als de spelers); wees open en eerlijk. 10. Spelen is leren; spelen is leuk!

33

Literatuurlijst

Schriftelijke bronnen: Becker H.A. en H.M. Goudappel (1972). Developpers in gaming en simulation. Meppel: Boom

Caluwé, L.I.A. de en B.E.M. Gielen (1989). De rol van de spelleider. In drs. J.W.M. Kessels en drs. C.A. Smit. Opleiders in organisaties, nr. 7. Devemter: Kluwer bedrijfswetenschappen. pp. 95104.

Caluwé, L.I.A. de (1992). Gaming: ervaringen uit de praktijk. Opleiding en ontwikkeling. Nr. 13 p 13-18.

Caluwé, L.I.A. de, & Geurts, J.L.A (1996). Gaming: Organisatieverandering met spelsimulaties. Amersfoort: DELWEL.

Duke, R.D. (1974). Gaming: the future’s language. Beverly Hills/ London: Sage.

Duke, R.D. (1981). Development of the Conrail Game. Operational gaming, an international approach. Oxford/New York: Pergamon Press 245-252.

Duke, R.D. (1989). Een methode voor het ontwerpen van spelsimulaties. In drs. J.W.M. Kessels en drs. C.A. Smit. Opleiders in organisaties, nr. 7. Devemter: Kluwer bedrijfswetenschappen. pp. 63-75.

Geurts, J.L.A. en P.W.M. van Wierst (1989). Spelsimulatie: oefenen met complexiteit. In drs. J.W.M. Kessels en drs. C.A. Smit. Opleiders in organisaties, nr. 7. Devemter: Kluwer bedrijfswetenschappen. pp. 95-104.

Geurts, J.L.A., & Wierst, van P.W.M. (1991). Spelsimulatie: oefenen met complexiteit. Opleiders in Organisaties, vol 7 april.

Huizinga, J. (1938). Humo Ludens. Haarlem: Tjeenk Willink

Jongbloed, J. (2002). Collegedictaat.

34

Kolb, D.A. (1984). Experimental learning: Experience as the source of learning and development. Englewood Cliffs, NJ: Prentince Hall. Brienesse, R, M. Leinweber en R. Sieverdink (2007). Ondernemen in het Hoger Beroeps Onderwijs. Rotterdam: Copyshop. Meer, van der F.B. (1983). Organisatie als spel - sociale simulatie als methode in onderzoek naar organiseren. Enschede: Alfa.

Sekeris, R (2005). Met ‘senseo’ de vergrijzing te lijf. In Nederlands Dagblad, 1 april 2005.

Internetbronnen: Agentschap SZW (z.j.). Equal. http://agentschap.szw.nl/index.cfm?fuseaction=dsp_document&link_id=27808&menu_item=4791. Geraadpleegd op 17 april 2007.

ESF agentschap (2005) Strategieën rond disseminatie en mainstreaming. http://www.esf-agentschap.be/2000-2006/resc001/proeftuinen/Disseminatiestrategieen2005.doc. Geraadpleegd op 24 mei 2007.

EIM (2005). Herstel nieuw ondernemerschap in Nederland. http://www.eim.net/smartsite.dws?id=41&sooID=1&sooSoort=Persberichten&perID=369. Geraadpleegd op 18 april 2007.

Thesis(z.j.). Kolb. http://www.thesis.nl/kolb. Geraadpleegd op 24 mei 2007.

www.XLX.nl

35

BIJLAGEN

36

Bijlage A: Certificering In hoofdstuk 3 worden de spelpakketten van XLX besproken. Bij spelpakket 3 en 4 wordt de spelleider geleverd door de instelling. Om de kwaliteit van het spel te waarborgen gebeurd dit alleen met instellingen waar een intensieve samenwerking mee is. Bovendien wordt de spelleider van de instelling eerst getraind door de XLX organisatie. In deze paragraaf wordt uitgewerkt hoe spelleiders getraind en gecertificeerd worden. Voor het spel XLX zijn drie soorten spelleiders: 1. Aspirant-spelleider 2. Gecertificeerde spelleider 3. Opleidende spelleider Aspirant-spelleider Voordat een spelleider gecertificeerd is heeft de spelleider de naam aspirantspelleider. Een aspirant-spelleider mag het spel absoluut niet zelfstandig leiden. Dit om de kwaliteit van het spel te kunnen waarborgen. De stapsgewijze training van een aspirant-spelleider is in het hierna volgende kader weergegeven. Gecertificeerde spelleider Nadat de aspirant-spelleiders de training hebben doorlopen zijn deze voor een jaar gecertificeerd. De certificatie wordt voor ieder jaar verlengd op voorwaarde dat zij de trainersdag bezoeken. Opleidende spelleider De opleidende spelleider is altijd een spelleider vanuit de XLX-organisatie. Op deze manier wordt de opleiding centraal gehouden en is een goede controle op de kwaliteit mogelijk. De opleidende spelleider leidt aspirant-spelleiders op tot gecertificeerde spelleiders. Trainingsdag Centraal in de bewaking van de kwaliteit van XLX is de trainingsdag. Dit is één van de belangrijke zaken die XLX onderscheid van andere training- en onderwijsvormen. Gedurende deze jaarlijks terugkerende dag wordt onder andere feedback gegeven op de methode. Naar aanleiding van deze terugkoppeling zal de methode zo aangepast worden dat de doelen van een uitvoering van een XLX geoptimaliseerd worden. Voor alle spelleiders wordt de trainingsdag in september of oktober georganiseerd. Op deze dag komen dus de aspirant-spelleiders, gecertificeerde spelleiders en opleidende spelleiders bij elkaar. De trainingsdag dient vier belangrijke doelen: 1. Feedback geven en ontvangen 2. Kennis opfrissen 3. Up-to-date blijven 4. Vormen XLX community

37

De training van een aspirant-spelleider: Stap 1 Bestudering van het handboek voor spelleiders De bestudering is ter voorbereiding op stap 2. Het handboek is van belang voor iedere spelleider hierin staan belangrijke zaken voor het leiden van het spel. Om het spel goed te kunnen leiden is het van belang voor iedere simulatie dit handboek te bestuderen. Stap 2 Meekijken met een opleidende spelleider Gedurende deze stap leert de aspirant-spelleider hoe in de praktijk het spel geleid moet worden. Om de kwaliteit van het spel te kunnen garanderen is de opleidende spelleider uitsluitend een spelleider van de XLX organisatie. Stap 3 Leiden van het spel onder begeleiding van een opleidende spelleider De aspirant-spelleider gaat onder begeleiding van een opleidende spelleider van de XLX organisatie de spelsimulatie leiden. Om de kwaliteit van het spel te kunnen garanderen is de opleidende spelleider uitsluitend een spelleider van de XLX organisatie. Stap 4 Certificatie spelleider Als de aspirant-spelleider het spel goed geleid heeft wordt hij/zij gecertificeerd om XLX te leiden. Deze certificatie blijft alleen geldig als hij/zij de jaarlijkse trainersdag bezoekt om de kennis op te frissen en up-to-date te blijven. Stap 5 Trainersdag Deze stap geldt voor iedere gecertificeerde spelleider. Ieder jaar wordt door de XLX organisatie een trainersdag georganiseerd uiterst belangrijk voor . Na het bezoeken van de trainersdag wordt de certificatie voor één jaar verlengd. De trainingsdag dient drie belangrijke doelen: 1. Feedback geven en ontvangen 2. Kennis opfrissen 3. Up-to-date blijven 4. Vormen XLX community

38

Bijlage B:

Tips

1. Tip: Gebruik voor de voorbereiding minimaal één dag. 2. Tip: Gebruik de checklists! 3. Tip: Gebruik voor het werven van experts Kamer van Koophandel, ondernemersverenigingen en stageverleners. 4. Tip: De experts offeren een werkdag op, vergeet geen presentje als bedankje en zorg voor goede instructies. Nodig de experts voor aanvang van het spel uit om de dag door te bespreken. Probeer, wanneer het programma het toelaat, een lunch of diner aan te bieden. 5. Tip: Wanneer u merkt dat de deelnemers in tijdnood komen laat dan de kanskaart achterwege. 6. Tip: Uit onderzoek is gebleken dat de dobbelsteen een zeer positieve bijdrage levert aan het spel. Probeer de dobbelsteen dan ook zoveel mogelijk bij te betrekken door middel van de kanskaarten. 7. Tip: Vertel voor de beoordelingsronde dat de beoordelaars ook de kanskaarten moeten beoordelen. 8. Tip: Als spelleider steun je de experts in hun beoordeling. Probeer discussies over het gegeven cijfer tussen de experts en deelnemers te vermijden. De expert geeft vanuit zijn kennis dit cijfer. 9. Tip: Kies één iemand die hoofd wordt van de investeringscommissie. Wanneer er onenigheid ontstaat in de toekenning van de financiering beslist hij. 10. Tip: Wees onafhankelijk als spelleider en neem geen plaats in de investeringscommissie. 11. Tip: Probeer een echte investeerder of iemand uit de bankwereld uit te nodigen enkel voor de presentaties om zo’n objectief mogelijke kijk op de ondernemingen te geven.

39

Bijlage C: 1.

Quick reference guide

Voorbereiding

•

Doel/doelgroep bepalen; instellen simulatie; instellen script; maken van teams, werven experts, werven deelnemers • Voorbereiden op mogelijke vragen van de deelnemers en de experts • Locatie regelen • Regelen prijzen • Tijdschema opstellen • Computers voor deelnemers • Online scoreboard testen • Speelbord, kanskaarten en dobbelsteen • Materialen (evaluatieformulieren, spelregels, instructies, spelformat, beoordelingsformulieren, tijdschema) voor experts en deelnemers • Controleren of alle materialen up-to-date zijn • Koffie/thee en verdere verzorging 2. Introductie • • • • • • • • • • • • 3.

Welkom heten van de gasten Introduceren van de experts en de spelleider(s) De experts in hun rol zetten; duidelijke beoordelingen, hoe te adviseren Opzetten van scorebord Uitdelen van formulieren Uitleggen wat het doel van het spel is De deelnemers in hun ondernemers rol zetten Uitleggen wat de structuur van het spel is Uitleggen wat de rol van de experts is Uitleg van de spelregels Vertrouwen en enthousiasme overbrengen Iedereen bij het spel betrekken Spel

• • • • • • • • •

Houd de doelstellingen van het spel in de gaten Houd het overzicht Houd de tijd in de gaten Inspelen op “cheats”; de mogelijkheden die het spel bied gebruiken Help de deelnemers met hun rol Zorgen voor concentratie bij de deelnemers en groepsdynamiek Help de experts met hun rol (hulp afstemmen op doel) Gebruik kanskaarten om het spel te beïnvloeden Iedereen bij de werkelijkheid van het spel betrekken

4. • • • • • •

Feedback Groepsproces bespreken Invullen van Evaluatie Formulieren Deelnemers Ιinvullen van Evaluatie Formulieren Experts Overeenkomsten en verschillen tussen spel en werkelijkheid bespreken Tips voor het starten van een eigen bedrijf geven Experts en deelnemers in contact laten komen (visitekaartjes e.d.)

5. • • • •

Nazorg Evaluatiegegevens verwerken deelnemers Evaluatiegegevens verwerken experts Bedanken experts Terugkoppeling

40

Bijlage D:

Uitleg (online)scoreboard

Onderdelen

Uitleg

TEAM Case

Teamnummers

Startbedrag

Indien van toepassing naam van de case invoeren De startlening van 10.000 euro

Ronde 1. Product exploitatie tijd kosten SWOT opbrengst SWOT Expert Cijfer ronde 1 resultaat ronde 1 Startbedrag ronde 2

De tijd die het team over de ronde heeft gedaan. De kosten van de kanskaart voor deze ronde De opbrengsten van de kanskaart voor deze ronde De expert kosten voor deze ronde. Het cijfer dat de expert gemiddeld geven. Alle onderdelen van deze ronde worden verwerkt in het resultaat Het resultaat van de voorafgaande rondes inclusief de startlening

Ronde 2,3 en 4

Deze rondes hebben dezelfde uitleg als ronde 1.

Startbedrag ronde 5 - € 10.000,5. PRESENTATIE Gevraagde investering Gegeven investering Percentage resultaat ronde 5 Totaal resultaat

Het resultaat van de voorafgaande rondes met aftrek van de startlening. Dit is de investering die de teams vragen. Dit is de investering die de investeringscommissie toekent aan de teams.. Dit is het percentage wat gegeven is van de gevraagde investering. Het percentage wordt vermenigvuldigd met 30.000 euro zodat de gevraagde investeringsbedragen van de teams gelijk worden. De resultaten van alle rondes

41

Bijlage E: Specials SPEL GROTE GROEPEN (GRONINGEN 1/9/07) Bedoeld voor: grote groepen (>100 deelnemers), ½ dag spelen Vereisten: strakke planning en logistiek Er worden 3 ronden gespeeld Kan gespeeld worden met minder experts dan teams. Stappen 1. Groepen/Teams van tevoren ingedeeld (max 20 teams van bv max 10 ` deelnemers) 2. Er kan gewerkt worden met een thema voor de cases (bv horeca) 3. Standaard introductie/metafoor 4. Voorstellen van de experts plenair. Max 1 min. per expert. 5. Groep voor groep bij ronde 1 afhandelen Groep 1 komt langs spelleider. Krijgt schema ronde 1 en kanskaart (elk team krijgt in de ronde dezelfde kanskaart) Groep 1 kiest expert Groep 1 kan beginnen met ronde 1 Groep 2 komt langs spelleider Etc. 20-30 min ronde 1 6. Gereed melden per groep bij spelleider, inleveren schema ronde 1, uitreiken beoordelingsformulier ronde 1 en schema ronde 2 en kanskaart ronde 2. Beoordelaar wordt toegewezen nadat de volle tijd is verlopen (ook als eerder afgemeld) (expert groep 1 = beoordelaar groep 2, expert groep 2 is beoordelaar groep 3 etc.) 7. Beoordeling max 5 min. Beoordelaar levert beoordelingsformulier met score in bij spelleiding (die verwerkt in scoreboard) incl kanskaartbeoordeling. Indien dobbelsteen dan moet een van de deelnemers bij de spelleider komen gooien. Geen plenaire terugkoppeling. Beoordelaar wordt expert bij de beoordeelde groep in ronde 2. Ronde 2 start automatisch na beoordeling. 8. Ronde 2. 20 minuten 9. Gereed melden per groep bij spelleider, inleveren schema ronde 2, uitreiken beoordelingsformulier ronde 2 en schema ronde 3 (geen kanskaart ronde 3). Beoordelaar wordt toegewezen nadat de volle tijd is verlopen (ook als eerder afgemeld) (roulatie als bij ronde 1) 10. Beoordeling max 5 min. Beoordelaar levert beoordelingsformulier met score in bij spelleiding (die verwerkt in scoreboard) incl. kanskaartbeoordeling. Indien dobbelsteen dan moet een van de deelnemers bij de spelleider komen gooien. Geen plenaire terugkoppeling. Beoordelaar wordt expert bij de beoordeelde groep in ronde 3. Ronde 3 start automatisch na beoordeling. 11. Ronde 3. 30 min. 12. Na ronde 3 wordt in meerdere sessies paralel gepresenteerd aan meerdere financing committees. Max 4 teams per sessie, max 5 min presenteren. Financing committe bestaat uit 3 – 4 personen. Centraal wordt score bijgehouden 13. Eventueel nog slotronde waarbij beste 2 teams nogmaals plenair aan voltallige fin. Committee (alle experts) rapporteren.

42