Handboek voor activiteiten over Europa

Laat Europa leven Handboek voor activiteiten over Europa

Inhoud

3

Voorwoord

5

Opbouw Handboek

7

Wat betekent Europa voor Nederland?

19

Wat kan een ANBO-afdeling doen?

23

Haal Europa naar de afdeling

27

Zoek gemeentelijke samenwerking

29

Ga naar Europa toe

36

Meepraten in Europa

39

Websites voor informatie over Europa

Voorwoord Voor u ligt het handboek Laat Europa Leven. Doel van dit handboek is om u als actief ANBO-lid, vrijwilliger in een werkgroep of bestuurder van een afdeling of regio een houvast te bieden voor het organiseren van activiteiten en discussiebijeenkomsten over Europees beleid. Europa lijkt ver weg. Wat hebben wij ermee te maken, vragen veel mensen zich af. Ook als wij u vertellen dat Europa verantwoordelijk is voor meer dan 60 procent van het beleid in Nederland, blijft Europa nog erg vaag. Concreter wordt het als u weet dat vergrijzing en ontgroening één van de hoofdthema’s is in de Europese Unie. En wist u dat het Europese beleid invloed heeft op onderwerpen als zorg, wonen, langer doorwerken, inkomen en pensioenen en bestrijding van leeftijdsdiscriminatie? Veel Nederlands beleid dat ons concreet raakt, komt voort uit besluiten die op Europees niveau zijn genomen. Nederland is daarbij één van de spelers. Nederland praat dus wel degelijk mee en heeft behoorlijk wat invloed. In dit handboek laten we u zien hoe u als plaatselijke ANBO-afdeling invloed op Europees beleid kunt uitoefenen, welke activiteiten u kunt ontwikkelen om de belangen van senioren in Nederland te vertegenwoordigen. Interessant, en niet enorm ingewikkeld, zoals u misschien in eerste instantie denkt. Daarvan hopen we u in dit boek te overtuigen. Liane Wubbels Directeur ANBO

3

In die internationaliserende wereld moeten de rechten van burgers gewaarborgd blijven. Ook voorzieningen en stelsels voor een goed samen leven moeten gehandhaafd blijven en zo mogelijk uitgebreid. Dit kan alleen door meer internationale afspraken te maken en samenwerking te organiseren tussen landen. Europa is daarvan een goed voorbeeld.

4

Opbouw handboek Laat Europa leven is in de eerste plaats praktisch, met veel ideeën en voorbeelden. Natuurlijk heeft u daarvoor achtergrondinformatie nodig. Dat houden we kort. We geven u wel aanknopingspunten waar u informatie kunt vinden. In bijlage 1 staan alle actuele internetsites bij elkaar, waaronder de ANBO-website over Europa (www.oureurope.nl) In deel 1 Wat betekent Europa voor Nederland? informeren we u in het kort over Europa. De historie komt aan de orde, evenals de doelen en het beleid. Het accent ligt op de raakvlakken die Europa heeft met de belangen van ouderen. Ook leest u welke internationale relaties ANBO heeft. Deel 2 Wat kan een ANBO-afdeling doen? is vooral praktisch van aard. Hier laten we u aan de hand van voorbeelden zien op welke manieren ANBO-afdelingen aandacht kunnen besteden aan Europa en welke steun u daarbij kunt verwachten.

Heeft u nog vragen, of wilt u ondersteuning

We hopen dat u veel plezier beleeft aan dit handboek en dat u er veel gebruik

bij het organiseren van

van zult maken in uw werk in een afdeling of regio van ANBO.

een activiteit? Neem dan contact op met het verenigingsbureau, e-mail: [email protected]

ANBO

5

1 Wat betekent Europa voor Nederland? Alles in de samenleving internationaliseert in snel tempo. Ondernemingen opereren over de grenzen, we reizen veel, studenten gaan naar het buitenland. Dat is al enkele decennia aan de gang en die ontwikkelingen gaan steeds sneller. Dat noemen we globalisering. In die internationaliserende wereld moeten de rechten van burgers gewaarborgd blijven. Ook voorzieningen en stelsels voor een goed samen leven moeten gehandhaafd blijven en zo mogelijk uitgebreid. Dit kan alleen door meer internationale afspraken te maken en samenwerking te organiseren tussen landen. Europa is daarvan een goed voorbeeld.

ANBO

7

Hoe het begon “Als de Europese landen met elkaar samenwerken, zal dat eraan bijdragen dat er nooit meer oorlog komt tussen deze Europese landen.” Dat is de essentie van de rede die de Franse minister van Buitenlandse Zaken, Schuman, op 9 mei 1950 hield. Deze dag werd 35 jaar later uitgeroepen tot Europadag, om het belang van Schuman’s toespraak te onderstrepen. De samenwerking zou beginnen met de grondstoffen die toen strategisch het belangrijkste waren: kolen en staal. Die grondstoffen, die de inzet van een conflict zouden kunnen vormen, lagen vooral in het gebied waar Duitsland, Frankrijk en België aan elkaar grenzen. Schuman’s idee leidde tot de oprichting van de EGKS, de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal. De zes landen van de EGKS (Frankrijk, Duitsland, Italië, België, Luxemburg en Nederland) zijn daarmee de grondleggers van de Europese Unie.

Lambert van Nistelrooij, Europarlementariër (CDA)

‘De Europese Commissie heeft ruim 1 miljard euro beschikbaar voor ICT-oplossingen om het leven van ouderen thuis, op het werk en in de samenleving te verbeteren. Ouderen in Europa kunnen zo langer actief blijven en onafhankelijk blijven wonen.’ 8

ANBO

De EGKS functioneerde goed en enkele jaren later stelden de ministers van Buitenlandse Zaken van de zes lidstaten voor om de samenwerking uit te bouwen. Een grotere onderlinge economische samenwerking zou de vrede tussen de landen en de volkeren beter waarborgen. Het idee was om een gemeenschappelijke interne markt te realiseren met vrij verkeer van personen, diensten, goederen en kapitaal. Iedereen zou kunnen gaan en staan waar hij of zij wil, iedereen zou zaken kunnen doen in het hele gebied. Dat betekende dat op termijn de grenzen zouden verdwijnen. Dat heeft nog bijna veertig jaar geduurd. De intensievere samenwerking mondde uit in het Verdrag van Rome in 1957, waarmee de EEG, de Europese Economische Gemeenschap, de voorloper van de Europese Unie, werd opgericht. De Europese samenwerking is dus nu ruim 50 jaar oud.

Economische groei Dankzij de ruim 50-jarige samenwerking op economisch terrein is de onderlinge handel tussen de Europese landen enorm gegroeid. Het ene land heeft daar meer van geprofiteerd dan het andere land, maar per saldo zijn alle landen erop vooruit gegaan. Vooral Nederland heeft er, als handels- en transportland, zeer goed van geprofiteerd. De belangrijkste Nederlandse handelspartners zijn onze buurlanden. Hoe minder barrières, hoe gunstiger dat is voor de economische groei. Een belangrijk deel van de Nederlandse economische (weder)opbouw is dan ook te danken aan de zich steeds verder ontwikkelende Europese samenwerking en de economische bloei die dat met zich mee heeft gebracht. Een interessant detail is dat het Nederlandse bedrijfsleven bij de Europese Commissie sterk heeft aangedrongen op het realiseren van een interne markt.

ANBO

9

Deze markt zonder binnengrenzen is overigens pas in 1993 tot stand gekomen. De komst van de euro in 2002 was op economisch gebied een sluitstuk van de interne markt.

Zo zit Europa in elkaar Europa of beter gezegd de Europese Unie, is een gemeenschap van landen (27 lidstaten) waar Nederland deel van uit maakt. Praktisch gesproken is Europa één van de vier bestuurslagen die invloed hebben op ons dagelijks leven. Die andere drie lagen zijn: gemeente, provincie en de rijksoverheid. Nederlandse commissarissen

In Europa zijn verschillende organisaties, die ieder hun eigen rol in het poli-

Sicco Mansholt 1958-1973

Europese Unie, moet het langs deze organisaties. Dit zijn enerzijds overheids-

Pierre Lardinois 1973-1977

ties. De vertegenwoordigers zitten daar namens burgers, bedrijfsleven,

Henk Vredeling 1977-1981

nale achterban in Brussel. We onderscheiden:

tieke krachtenveld vervullen. Voordat een besluit genomen kan worden in de instellingen en anderzijds overlegorganen van niet-gouvernementele organisaconsumenten, vakbonden en provincies. Zij vertolken de stem van de natio-

Frans Andriessen 1981-1993

• De Europese Raad is het hoogste orgaan. In de Raad zitten de ministers van

Hans van den Broek 1993-1999

ters. Maar er is eveneens een Europese Raad voor Volksgezondheid, Verkeer,

Frits Bolkestein 1999-2004

alle lidstaten. De Europese Top is de naam voor de Raad van Eerste MinisSociale Zaken etc. waarin de betreffende vakministers zitten.

• De Europese Commissie doet voorstellen aan de Raad en voert deze voorstellen uit, als ze definitief zijn vastgesteld. De Commissie bestaat uit 27 benoemde commissarissen (1 uit iedere lidstaat). De commissarissen rege-

Neelie Kroes 2004-2009

len, duwen en trekken in het proces van de besluitvorming.

10

ANBO

• De Permanente Vertegenwoordiging is de vooruitgeschoven post van de nationale regering in Brussel. Iedere lidstaat heeft een vertegenwoordiging. Ministeries sturen er hun ambtenaren naar toe om in Brussel mee te praten over de voorstellen.

• Het Sociaal en Economisch Comité adviseert over voorstellen. Voor Nederland zitten hierin vertegenwoordigers van werkgeversorganisaties, de vakbonden en de consumentenorganisaties.

• Het Comité van de Regio’s adviseert ook. Hierin zijn de Nederlandse provincies vertegenwoordigd. Het idee achter dit comité is dat beslissingen dichtbij de burger moeten worden genomen. Decentralisatie is belangrijk en daarom wordt veel waarde gehecht aan een advies uit de Europese regio’s.

Nederland minst vergrijsd

• Het Europees Parlement stelt samen met de Europese Raad de Europese

Nederland zit in een relatief

wetgeving op. Het parlement wordt één keer in de vijf jaar rechtstreeks door

gunstige positie. Wij zijn één

de burgers gekozen.

van de minst vergrijsde lan-

• Het Europees Hof van Justitie verzekert een uniforme uitleg en toepassing

den. Nederland kan dus veel

van het gemeenschapsrecht in de Europese Unie.

leren van de ervaringen van de andere Europese landen

Nederland zit al sinds 1958 in de Europese Commissie. Sicco Mansholt is

wat die vergrijzing betekent

ongetwijfeld de meest invloedrijke Nederlandse commissaris geweest. Hij is

voor bijvoorbeeld woning-

de bedenker van het Europese landbouwbeleid. Frits Bolkestein is in Europa

bouw en gezondheidszorg.

waarschijnlijk de bekendste, vanwege de Bolkesteinrichtlijn. Over deze richtlijn, die de vrijheid van diensten regelt, was veel discussie. Nationale belangen en arbeidsvoorwaarden van werknemers speelden hierbij een rol. Neelie Kroes haalt regelmatig de media, omdat zij als Commissaris Mededinging bedrijven aanpakt die onderling verboden prijsafspraken maken.

ANBO

11

Wat doet Europa voor ouderen? De opbouw van de bevolking heeft ingrijpende gevolgen voor de beschikbaarheid van werknemers, voor de koopkracht, voor de kosten van de gezondheidszorg, voor onderwijs, pensioenen, enzovoorts. Daarom houdt Europa zich uitvoerig bezig met vergrijzing of ontgroening. Dit thema is zó belangrijk dat er in Europa een permanente discussie over plaatsvindt. De Europese landen sporen elkaar aan om op drie terreinen maatregelen te nemen om de

Horizon verbreden

economische ontwikkeling in de toekomst veilig te stellen. Dat zijn de gezond-

Er ontstaat een nieuw

heidszorg, arbeidsmarkt en armoedebestrijding.

terrein: gezondheidszorg over grenzen heen. Hoe

1. Op het terrein van gezondheidszorg en ouderenzorg stimuleert Europa dat

regelen we het als mensen

de landen hun zorgstelsel anders inrichten om de zorg betaalbaar te hou-

in het buitenland wat

den. Nederland is hierin een voorloper. In dit kader speelt de discussie over

overkomt, of als er in een

marktwerking in de zorg als methode om kosten te beheersen. Ook willen

ander land een behandeling

de Europese landen dat ‘ouderen zo lang mogelijk zelfstandig blijven

wordt gezocht? Dit soort

wonen’. Dat kan door de ontwikkeling van voldoende woningen voor oude-

zaken moeten in overleg

ren (levensbestendig bouwen), technologische hulpmiddelen (domotica)

tussen alle lidstaten

en door nieuwe manieren van samenleven en zorg (bijvoorbeeld mantel-

geregeld worden. Hier

zorg). In de derde plaats wil Europa dat ouderen zelf mee kunnen bepalen

ontwikkelt Europa

hoe de zorg eruit zal zien, en dat ouderen meer invloed hebben op de

regelgeving voor.

geleverde diensten. 2. De arbeidsmarkt verandert in hoog tempo. Hier zijn de gevolgen van de demografische veranderingen het beste zichtbaar. Om er enkele te noemen: er komen minder jonge werknemers bij, er is te weinig aandacht voor opleiding en training van oudere werknemers, er is een betere balans nodig

ANBO

13

tussen arbeid en zorg, de VUT is afgeschaft en doorwerken tot 65 jaar staat op de politieke agenda. De Europese lidstaten stimuleren elkaar op al deze punten tot het nemen van actie! Die actie is nodig, want naar verwachting zullen er in verschillende sectoren personeelstekorten ontstaan. Al jaren geleden werd dit voorspeld. Vergrijzing en ontgroening zijn uitdagingen voor alle lidstaten van de EU. 3. In veel Europese landen heerst grote armoede onder ouderen. Daar moet iets aan gedaan worden. Ook in Nederland staat het pensioenstelsel onder

Pensioenen In veel Europese landen

druk. Een ander probleem ontstaat doordat de hoogte van de AOW afhan-

zijn de pensioenen anders

kelijk is van het aantal jaren dat iemand in Nederland heeft gewoond. Voor

geregeld dan in Nederland.

mensen die in het buitenland hebben gewoond en gewerkt (bijvoorbeeld de eerste generatie allochtonen) is dat een ernstige tegenvaller. Dit betekent

Nederlanders sparen voor

dat er via de bijstand inkomensaanvulling moet worden gegeven. ANBO

hun pensioen. Als de

heeft actie gevoerd om dit zogenaamde AOW-gat te compenseren.

arbeidsdeelname groter wordt en wanneer ouderen langer doorwerken, kan dat

Naast deze drie punten zijn ook de antidiscriminatiewetgeving en het vrije

een bijdrage leveren aan de

verkeer van personen van belang voor ouderen in Europa. In Europese lidsta-

oplossing. Ouderen moeten

ten is discriminatie verboden op een hele reeks gronden! Zo is discriminatie

dan wel gereedschap krijgen

op leeftijd verboden in het kader van arbeid. Dat betekent dat werknemers

om in een veranderende samenleving door te werken. Er is dan veelal aanvullende educatie nodig, vooral op het gebied van technologie.

gelijk behandeld moeten worden, ongeacht hun leeftijd. Ook buiten arbeid is discriminatie verboden. Deze regelgeving zal in de toekomst aangescherpt worden. Dankzij het vrije verkeer van personen mogen ouderen met een pensioen zich vestigen in iedere Europese lidstaat. Ouderen kunnen vrij door Europa reizen en moeten overal gebruik kunnen maken van medische voorzieningen.

14

ANBO

Internationale samenwerkingsverbanden Via het lidmaatschap van ANBO bent u met Europa verbonden. ANBO probeert ook internationaal invloed uit te oefen door lid te zijn van internationale ouderenorganisaties. Een overzicht: AGE Europe ANBO is lid van de Europese belangenvereniging voor ouderen AGE Europe

Europese rechten

(www.age-platform.org). AGE is op bijna alle belangrijke onderwerpen een

De Europese Unie doet nog

directe gesprekspartner van de Europese Commissie, het Europees Parlement

veel meer. Denk aan het

en de andere Europese organen. AGE probeert het EU-beleid te beïnvloeden.

recht van vliegtuigpassagiers

De belangen van ouderen vormen daarbij het uitgangspunt.

op compensatie bij vertragingen, en het aanpak-

AGE Platform Nederland

ken van hoge telefoon-

AGE Platform Nederland zorgt voor informatie-uitwisseling, meningsvorming

tarieven. Deze onderwerpen

en onderlinge afstemming over Europese beleidsthema’s. Het Platform draagt

zijn niet specifiek gericht op

Nederlandse experts voor om deel te nemen aan Europese werkgroepen die

ouderen, maar op de hele

zich bezighouden met bijvoorbeeld pensioenen, leeftijdsdiscriminatie, werk-

bevolking.

gelegenheid, gezondheid en sociale uitsluiting. Zij zorgen voor een koppeling tussen de discussies in Nederland en in Europa. ANBO blijft dankzij AGE Platform Nederland goed geïnformeerd en kan tijdig op allerlei onderwerpen haar stem laten horen. Zo klinkt de stem van senioren in Nederland beter door in Brussel. Op deze manier is ANBO een belangrijke schakel in de keten tussen senioren in Nederland en de Europese Unie in Brussel.

ANBO

15

AARP Global Network (AGN) Sinds 1 januari 2009 is ANBO lid van AARP (American Association of Retired Persons) Global Network, een samenwerkingsverband van ouderenorganisaties in de Verenigde Staten, Italië, Denemarken, India en Canada. Het AGN is een netwerk van belangenorganisaties waardoor ANBO haar lobbywerk (nationaal en internationaal) flink kan versterken. Daarnaast is het een belangrijk netwerk voor uitbreiding van de dienstverlening aan leden (www.agn.com). FERPA Voorts werkt ANBO nauw samen met de ouderenorganisatie van de Europese vakbeweging FERPA (Family Educational Rights and Privacy Act) om te reageren op voor ouderen belangrijke onderwerpen. Sinds de aansluiting van ANBO met de FNV hebben wij ook invloed in het Europese Economisch en Sociaal Comité en het Europees Verbond van Vakverenigingen (www.ferpa.etuc.org). IFA ANBO is ook lid van IFA (International Federation on Ageing). IFA richt zich niet op de Europese Unie, maar is een wereldwijde adviesorganisatie voor de Verenigde Naties. De IFA heeft zich als doelgesteld: strategisch omgaan met vergrijzingsprocessen. Daarmee wordt bijvoorbeeld bedoeld: deelname van ouderen aan het arbeidsproces bevorderen of ouderen in staat stellen zolang mogelijk zelfstandig te laten wonen. (www.ifa-fiv.org).

16

ANBO

Via het lidmaatschap van ANBO bent u met Europa verbonden. ANBO probeert ook internationaal invloed uit te oefen door lid te zijn van internationale ouderenorganisaties zoals Age Europe, AARP, FERPA en IFA.

17

2 Wat kan een ANBO-afdeling doen? Praktische Tips Voor u aan de slag gaat om een activiteit te organiseren met als onderwerp het Europees beleid, denk dan vooraf aan de onderstaande tips: Maak gebruik van kennis die er al is Er zijn veel organisaties waarvan u steun en informatie kunt krijgen. Europa wil namelijk graag dat senioren hun mening laten horen en dat zij deelnemen aan het debat over Europees beleid. Denk daarom niet te snel dat een Europarlementariër een bijeenkomst van ANBO in uw dorp of stad niet belangrijk vindt. Het tegendeel is waar. Zij willen graag contact en discussie.

ANBO

19

U hoeft een activiteit niet alleen te verzinnen en uit te voeren. We noemen overal in dit Handboek Europa praktische steunpunten. Maak daar gebruik van: het is vaak kosteloos en het geeft u een flinke ruggensteun! Plan ruim van tevoren Wel is het belangrijk om ruim te plannen. Alles en iedereen die met en rond Europa bezig is, heeft te maken met onmogelijke agenda’s. Minimaal zes weken tot soms drie maanden vooruit denken is wel handig, als u bijvoorbeeld iemand uit wilt nodigen of ergens aan deel wilt nemen. Zoek samenwerking U bent misschien al gewend om samen te werken met andere ouderenbonden. U kunt nog verder kijken. Andere FNV-bonden willen mogelijk samenwerken. En informeer eens bij uw gemeente. Gemeentes hebben vaak stedenbanden. Er zijn mogelijk Europese verenigingen in uw gemeente, of verenigingen van inwoners uit andere Europese landen. Het kan ook zijn dat er stichtingen of organisaties betrokken zijn bij Europese projecten. Die zijn vrij snel te vinden op internet. Misschien zitten hierin al partners voor activiteiten. Voor de pr buitengewoon handig, als u als ANBO anderen de hand reikt om samen te werken. Onderzoek de subsidiemogelijkheden Samenwerken met anderen is ook voor de financiering handig. Zo is er voor gemeenten bijvoorbeeld Europese subsidie mogelijk voor een stedenband. Voor een gemeente is € 20.000 niet veel, maar voor de betrokken verenigin-

20 ANBO

gen en organisaties wel. Vraag ook bij steun- en informatiepunten of er financiële mogelijkheden zijn. Dat is gebruikelijk. En soms is het geld er gewoon. Zo is dit Handboek Europa geschreven als onderdeel van een Europees project met financiële steun van de Europese Commissie. Er is in 2009 zelfs een beperkt budget beschikbaar voor activiteiten (forum, debat, andersoortige bijeenkomst) van ANBO-afdelingen.

Reclame maken voor de activiteit Iedereen die met Europa te maken heeft, weet dat het niet gemakkelijk is om voor dit onderwerp mensen te werven. De ervaring leert dat er vaak maar een kleine groep toehoorders op afkomt. Dit is ongetwijfeld het moeilijkste deel van het organiseren van een bijeenkomst. Hoe krijgen je een redelijke groep mensen bijeen? Een paar tips: Nodig dubbel zoveel mensen uit Bedenk dat er relatief meer inspanning moet worden gepleegd om mensen te interesseren voor een activiteit. Stuurt u normaal tweehonderd mensen een bericht voor een activiteit waar twintig mensen op af komen. Probeer voor Europese activiteiten het dubbele aantal uit te nodigen en reken op hetzelfde aantal van twintig personen. Kies een aansprekende titel Kies voor een uitdagende en aansprekende titel, zoals ‘Stelt Europa ons pensioen veilig met de huidige financiële crisis?’, ‘Participatie van ouderen wordt versterkt door Europa!’, ‘Europese ouderen willen beter openbaar vervoer’ of ‘Met je pensioen naar Spanje? En de zorg dan?’

ANBO

21

Organiseer samen met… Probeer samen te werken met andere partijen, zoals plaatselijke afdelingen van vakbonden, lokale gezondheidsorganisaties en afdelingen van politieke partijen. Dat betekent ook dat er grotere groepen mensen kunnen worden uitgenodigd. Licht de pers in Een bekende spreker die een lezing komt geven over Europa, kan voor extra aandacht zorgen in de lokale media. Laat de regionale kranten en tv-stations weten dat zij een interview met de betrokkene kunnen houden. Informeer de burgemeester en wethouder wie er komt. Stuur lokale politieke partijen vroegtijdig informatie over de activiteit. Daar zitten ook geïnteresseerde ‘jongeren’ die mee willen denken en praten over de effecten van vergrijzing en ontgroening. Als uw afdeling erop uit trekt naar een Europese activiteit of instelling, vraag een lokale journalist mee. Kost niets, geeft wel veel aandacht, zowel voor- als achteraf.

Jan Cremers, Europarlementariër (PVDA)

‘Europa is een uitdaging waar we vol voor moeten gaan en navelstaren past daar niet bij. Ik heb de ambitie om nieuw, progressief beleid op poten te zetten. Het Europees beleid gaat niet alleen over economie en cijfers, maar vooral over mensen.’ 22

ANBO

Haal Europa naar de afdeling Als u een avond wilt organiseren met een Europese invalshoek en u heeft het onderwerp nog niet (helemaal) vastgesteld, overleg dan met het verenigingsbureau. In onderling overleg komen we beslist tot een interessante benadering. Een paar suggesties:

• U wilt inhaken op een Europees project of Europese lobby waar ANBO aan deelneemt. Hier kan een spreker voor worden uitgenodigd. Voor de actualiteit kan hierover het best met het verenigingsbureau worden overlegd.

• U heeft ontdekt dat een lokale organisatie deelneemt aan Europese overleggen en vindt hier een spreker of presentatie. Of er is lokaal een bestuurder die Europees erg actief is (die zijn er veel!). Een voorbeeld hiervan vormt Wageningen, waar de Universiteit het centrum vormt van een reusachtig Europees samenwerkingsproject, genaamd Food Valley. Dit is een Europees onderzoek naar voedingspatronen en gezond oud worden.

• Uw plaats of regio is het woongebied of het aandachtsgebied van een van de Nederlandse Europarlementariërs. Op internet (http://europa.eu) is hier van alles over te vinden. Het voorlichtingsbureau van het Europees Parlement kan u hierbij behulpzaam zijn. Ook landelijke bureaus van politieke partijen willen graag helpen.

ANBO

23

De Europese Commissie heeft een voorstel aangenomen over de verstrekking van voedselinformatie aan consumenten. Onderdeel hiervan is dat de tekst op de etiketten groot genoeg moet zijn, zodat ouderen de tekst goed kunnen lezen en zo goede voedselkeuzes kunnen maken.

• Op www.oureurope.nl leest u ontwikkelingen over een bepaald thema waarover u een avond zou kunnen organiseren.

• Een aanleiding kan zijn: de actualiteit, nieuwe ontwikkelingen zoals de financiële crisis, een uitspraak van het Europese Hof ten gunste van burgers (gebeurt nogal eens) of het naar buiten komen van een voor ouderen belangrijk Europees onderzoek.

• Ook kunnen Europese dagen onderwerp zijn voor een bijeenkomst. 2010 is het jaar van de armoedebestrijding, 2011 het jaar van de vrijwilligers, 2012 van de intergenerationele solidariteit.

• Ook de verkiezingen voor het Europees Parlement in 2009 (4 juni) kunnen een geweldige aanleiding zijn.

• U kunt aan de bijeenkomst een vervolg geven door bijvoorbeeld een bezoek aan het Europees Parlement, deelname aan een bijeenkomst, het formuleren van een standpunt voor een Europese discussie.

Maak er een Europees thema van Het is ook goed mogelijk dat u bij een thema-avond die al gepland is en misschien ook al deels is ingevuld een Europees element invoegt. Dit kan eigenlijk bij alle onderwerpen in het kader van de belangenbehartiging voor ouderen. Een Europees element toevoegen bij een thema kan de lezing kwalitatief op een hoger peil brengen. Doordat bijvoorbeeld duidelijk wordt hoe het thema in andere landen wordt uitgewerkt (‘kan het ook zo?’). Ook zult u vast kunnen stellen dat Europa op vrijwel alle thema’s een groot belang hecht aan de ‘inbreng vanuit de belangengroepen van burgers’. Een paar concrete voorbeelden:

ANBO

25

• Kies een onderwerp dat bij AGE of FERPA aan de orde is bij de bestuurlijke lobby. Misschien kan één van de vrijwilligers van deze organisaties daarover iets komen vertellen.

• Rond sommige Europese thema’s worden projecten ontwikkeld. Daar zijn soms prima presentaties over beschikbaar die kunnen worden toegelicht.

• Nodigt u een expert uit voor een inleiding over het thema, vraag dan of de betrokkene ook iets over de Europese context kan vertellen. Dat u dit vraagt zal de betrokkene misschien verbazen, maar ook uitdagen om met een goede presentatie te komen.

Europa als ‘intermezzo’ Niet elk onderwerp hoeft even inhoudelijk en serieus te worden behandeld. Zo kunnen ook rond Europa verschillende ‘luchtige activiteiten’ worden uitgevoerd. Twee voorbeelden:

Sophia in ’t Veld, Europarlementariër (D66)

Waarom moet iemand in een grensgebied kilometers reizen naar een ziekenhuis, als er om er de hoek in het buurland een is? In de EU hebben burgers recht op de beste medische zorg.’

26 ANBO

• De ANBO Europa Quiz op de 50PlusBeurs was een groot succes. De vragen daarvoor zijn speciaal gemaakt door François Boulanger en zijn nog beschikbaar. Vraag ernaar op het verenigingsbureau. Vindt u het leuk om zelf een Europa Quiz in elkaar te zetten? Lees dan het boekje Belangrijke feiten over Europa en de Europeanen. Deze publicatie geeft u tal van aanknopingspunten voor een leuke en leerzame quiz en is op internet te vinden: http://ec.europa.eu/publications/booklets/eu_glance/66/nl.pdf

• Organiseer een Slow food-avond. Dit is een tegenhanger van fast food en vindt zijn wortels in de Italiaanse plattelandsregio’s. Hoewel Slow Food over de hele wereld verbreid is, staat het voor een Europese culturele waarde. U kunt tijdens zo’n avond een kookworkshop geven van Italiaanse, Portugese of Poolse gerechten. Na afloop is er een lekker hapje voor iedereen!

ANBO

27

Zoek gemeentelijke samenwerking Soms is het buitengewoon effectief om alleen ideeën aan te reiken en ervoor te zorgen dat je op de uitwerking mee kunt liften. Zo kent elke stad, elk dorp in Nederland wel een stedenband met een dorp of stad elders in Europa. Deze initiatieven zijn ontwikkeld in de jaren 60 en 70, maar het enthousiasme van het eerste uur is er wat af. De burgemeesters zijn al bij elkaar op bezoek geweest, de fanfares ook. Dus wat nu? Wat let u om als ANBO-afdeling eens in overleg te gaan met de wethouder of lokale ambtenaar met voorstellen om een stedenbandactiviteit te vullen met een thema voor senioren? Afdelingen in Bodegraven en Reeuwijk deden dit in 2008. De gemeenten vroegen daarvoor Europese subsidie en ontvingen dat. Een uitwisselingsactiviteit met gemeenten uit drie landen rond het thema Vernieuwing in ouderenzorg was het resultaat. Zo kunnen er meer thema’s aangedragen worden die informatie- en meningsuitwisseling op Europees niveau interessant maken. Denk aan:

• de uitwerking van een demografische verandering op de gemeente. • lokale voorzieningen die actief en gezond ouder worden bevorderen (‘active ageing’).

• initiatieven van burgers, zoals vrijwilligerswerk, zelforganisaties op lokaal niveau.

28

ANBO

Voor deze activiteiten kunt u subsidie aanvragen onder de noemer Town twinning citizens’ meetings. Europa wil dit soort activiteiten meefinancieren, omdat de inhoudelijke benadering van gemeentelijke samenwerking belangrijk wordt gevonden: (http://eacea.ec.europa.eu/citizenship). Voor het aanvragen van subsidie voor partnersteden: http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2008:328:0029:0 032:NL:PDF of als de link niet werkt. Ga naar Google en zoek met trefwoorden: Europese Unie partnersteden subsidie

Stedenband Elke stad, elk dorp in Nederland kent wel een stedenband met een dorp of stad elders in Europa. Deze initiatieven zijn ontwikkeld in de jaren 60 en 70, maar het enthousiasme van het eerste uur is er wat af. De burgemeesters zijn al bij elkaar op bezoek geweest, de fanfares ook. Dus wat nu?

ANBO

29

Ga naar Europa toe Wat ook erg interessant, leerzaam en gezellig kan zijn, is een uitstapje te maken naar een organisatie of bijeenkomst in Nederland. Maar ook een bezoek aan Brussel kan zeer de moeite waard zijn. Het bevordert tegelijk de sociale contacten binnen de afdeling. Mensen vinden het vaak erg leuk om samen met bekenden op pad te gaan. En het kan ook nog erg nuttig zijn. U trekt er een categorie mensen mee die op het punt van belangenbehartiging wellicht wat kan betekenen. Een paar voorbeelden: Culturele bijeenkomst, discussiebijeenkomst of festival in Nederland Politieke partijen organiseren steeds vaker dit soort bijeenkomsten. Een voorbeeld is het Forum voor Europese Cultuur (www.forumeuropesecultuur.nl). Maar u kunt ook denken aan een bezoek aan de Europese Senior Games in Zeeland (www.seniorgames2009.nl). Op www.oureurope.nl staat een agenda met activiteiten. U kunt hier ook een activiteit toevoegen als suggestie voor andere afdelingen. Conferentie of festival in het buitenland Het kan ook een bijzonder geslaagde activiteit worden om in afdelingsverband naar een Europese bijeenkomst in het buitenland te gaan. Dit kan groot zijn, bijvoorbeeld naar een conferentie of een festival in een culturele hoofdstad, maar ook klein. Een voorbeeld van een kleine internationale activiteit is het

30

ANBO

bezoek aan een ouderenorganisatie in een buitenlandse zustergemeente. Kost weinig, wordt erg gewaardeerd en het heeft een hoge lokale perswaarde. Bezoek aan het Voorlichtingbureau Europees Parlement U kunt als afdeling ook een bezoek brengen aan het Voorlichtingsbureau van het Europees Parlement in Nederland. Dit is gevestigd in Den Haag, naast de Nederlandse parlementsgebouwen. Een gemakkelijk te organiseren dagje uit, waarop u een inleiding en informatie wordt aangeboden door Europa (www.europeesparlement.nl en zoek op bezoekersgroepen). Bezoek aan het Europees Parlement in Brussel Breng met de afdeling of met geïnteresseerden uit het gewest een bezoek aan het Europees Parlement in Brussel. Dit kost één dag en het is een uitstekende gelegenheid om het nuttige met het aangename te verenigen. Spreek met een van de Nederlandse parlementariërs. Het hoort tot de taken van Europarlementariërs dat zij hun achterban ontvangen. Die achterban bent u met uw groep! De kosten vallen vaak mee, want de Europarlementariër kan ook bijspringen in de kosten. Informeer naar wat men u daar kan aanbieden!

ANBO

31

Dagje naar Brussel Lijkt het u wel wat om met de afdeling

mentariërs zult u zien dat bijna elke

een dagje naar Brussel te gaan?

parlementariër een eigen website heeft.

Organiseer voorafgaand aan de reis

Daarop vindt u de medewerkers en vaak

(bijvoorbeeld 2 maanden ervoor) een

staat er al iets aangegeven over het

thema-avond over een van de onderwer-

ontvangen van bezoekersgroepen.

pen rond Europa. Dat kan ook de start zijn van de werving van deelnemers

U kunt ook een bezoek organiseren via

voor de Brusselreis. Een paar tips om

het Voorlichtingsbureau van het Euro-

zo’n dag te organiseren.

pees Parlement. Dit gaat langs de officiële voorlichtingskanalen. Hier wordt

Voorbereiding

u bijvoorbeeld ook de mogelijkheid

Begin tijdig (half jaar van te voren!) met

geboden om een plenaire vergadering bij

informeren wat er mogelijk is. Dat kunt

te wonen (www.europarl.europa.eu kies

u het beste doen bij de bureaus van de

Nederlands en zoek dan op Individuele

Nederlandse Europarlementariërs. U

bezoekers).

kunt mailen of bellen met een medewerker om te vernemen wat de mogelijk-

Probeer een bus vol te krijgen. Ga uit

heden zijn (www.europeesparlement.nl

van een ondergrens van 25 personen.

en zoek op Nederlandse leden).

De ervaring van andere afdelingen is dat

Als u doorklikt op de lijst van Europarle-

men bang was dat de bus niet vol

ANBO

33

kwam, maar dat er zoveel aanmeldin-

en een inleiding over zijn werk. U kunt

gen binnenkwamen dat er direct nage-

ook van te voren afstemmen met de

dacht moest worden over een volgend

Europarlementariër over de thema’s

bezoek. Er is dus wel degelijk belang-

waarin uw groep is geïnteresseerd. De

stelling! Zo’n busreis is een goede

inleiding wordt gevolgd door een dis-

gelegenheid om mensen bij vervolg-

cussie of vragenkwartiertje en daarna is

activiteiten te betrekken.

er een rondleiding door het Parlementsgebouw (een attractie op zich!).

Vertrek Vertrek ’s ochtends met de bus naar

Stadswandeling

Brussel. Reken gemiddeld 3 uur voor

Plan na de lunch nog een uur in voor

de reis. Tijdens de reis is er gelegen-

een wandeling door Brussel.

heid om onderling bij te praten. U kunt bijvoorbeeld iets presenteren over de

Terugreis

afdeling of een video (kan in de meeste

Tijdens de terugreis heeft u in de bus

bussen) laten zien over Europa. U kunt

de mogelijkheid om de activiteit na te

ook gebruikmaken van de tijd om

bespreken. U kunt nog verder discus-

alvast iets te lezen. Hier bestelt u (tijdig

siëren of bespreken hoe de activiteit

bestellen!) voorlichtingsmateriaal

lokaal verder uitgewerkt kan worden.

(www.europeesparlement.nl zoek op Folders). Ontvangst In het Europees Parlement wordt u ontvangen door een Europarlementariër (of medewerker), met een kopje koffie

34

ANBO

Organiseer een slow food-avond. Dit staat voor de Europese culturele waarde. Een tegenhanger van fast food vindt zijn wortels in de Italiaanse plattelandsregio’s. Tijdens zo’n avond kunt u een kookworkshop geven over Italiaanse, Portugese en Poolse gerechten.

35

Meepraten in Europa Burgers kunnen meepraten over het beleid in Europa. Hun inbreng wordt gewaardeerd en meegenomen in de discussie. Zeker als het gaat om maatschappelijke organisaties met een achterban, zoals ouderenbonden! Op tal van thema’s organiseert de Europese Commissie een brede discussie. Er wordt vaak een voorzet voor de discussie gemaakt met een Groenboek (www.europa-nu.nl zoek op Groenboek). Er staat aangegeven welke inbreng wordt verwacht en wanneer de raadpleging eindigt. Zo zijn er discussies over onderwerpen als:

• Wat is het effect van vergrijzing en ontgroening? • Welke maatregelen kunnen regeringen nemen om hierop in te spelen? • Hoe kunnen we maatschappelijke ongelijkheid en armoede beter te lijf gaan?

• Hoe kunnen we het openbaar vervoer beter organiseren? • Hoe moet het met de grensoverschrijdende gezondheidszorg in de Europa? U ziet, het kunnen zeer uiteenlopende onderwerpen zijn, maar er zitten zeker voor ouderenbonden belangrijke thema’s bij.

36

ANBO

ANBO bereidt landelijk ook een reactie voor op zo’n raadpleging. Deze reactie zal worden afgestemd met die van de Europese ouderenorganisaties die aan zijn gesloten bij AGE of FERPA. Niets staat echter in de weg om ook als gewest of afdeling een inbreng te hebben. Natuurlijk is het verstandig om dit met het verenigingsbureau af te stemmen. Het biedt bovendien een mooie gelegenheid om met een werkgroep inhoudelijk een thema uit te diepen en de aanwezige kennis daarover in een aanbeveling te gieten. Ook interessant voor de pers. Daarmee profileert u het werk van ANBO verder en laat u zien dat op alle mogelijke manieren de belangen van ouderen worden gediend.

Uw mening telt! Op www.oureurope.nl staat een nieuwsplatform voor sociaal beleid in Europa. Hier kunt u kennis, ervaring en visie delen met andere ANBO-leden. Of u nu een professional, vrijwilliger, instantie of een individu bent. Samen creëren we een up-to-date en goed inzicht in een aantal Europese thema's.

ANBO

37

Internet

Websites voor informatie over Europa • ANBO informatiepunt EU beleid: www.oureurope.nl

• AGE informatie ouderenbelangen en EU: www.age-platform.org

• FERPA, senioren in vakbeweging: http://ferpa.etuc.org

• De officiële website van de EU: http://europa.eu (kies NL)

• Voorlichtingsbureau van de EU in Nederland: http://ec.europa.eu (kies NL)

• Infosite Europees beleid algemeen: www.europa-nu.nl

• Social Platform: www.socialplatform.org

• Europees anti-armoede netwerk: www.eapn.org

• Europese Vrouwen Lobby: www.womenlobby.org

• Europees Forum Gehandicapten: www.edf-feph.org

• ILGA-Europe, Internationale Vereniging van de Lesbische en Homosexuele Gemeenschap: www.ilga-europe.org

• Voorlichtingsbureau Europees Parlement in Nederland: www.europeesparlement.nl

• Subsidies Town Twinning (stedenbanden): http://ec.europa.eu/citizenship

• EU-agentschap voor educatie, media en cultuur: http://eacea.ec.europa.eu/citizenship

• Europese Geschiedenis: www.ineuropa.nl

• Domotica: www.aal-europe.eu

• Gezondheidsportaal EU: http://ec.europa.eu (kies NL)

• European Trade Union Confederation www.etuc.org

• Europa-website FNV www.fnv.nl/helpjezelf/europa/

• Europees Netwerk tegen Racisme: www.enar-eu.org

ANBO

39

Colofon

Laat Europa Leven is een uitgave van ANBO en is financieel mogelijk gemaakt door subsidie van de Europese Commissie. Teksten: Henk Hartveld en Ben Slijkhuis, Slijkhuis Consultancy Eindredactie: Jenke Willemse Vormgeving: WAT ontwerpers Druk: Zalsman Kampen BV © ANBO, april 2009

ANBO

41

ANBO vertegenwoordigt de belangen van 400.000 senioren in Nederland, ongeacht geloofsovertuiging, levensbeschouwelijke, maatschappelijke of politieke opvatting. ANBO wil de zelfstandigheid en de keuzevrijheid van ouderen vergroten op het gebied van wonen, werken, vrije tijd, zorg en inkomen. ANBO is lid van FNV, NPCF, Age Europe en AARP Global Network.

Postbus 18003 3501 CA Utrecht www.anbo.nl

42

ANBO

Laat Europa leven Handboek voor activiteiten over Europa

44 ANBO