Habitat & Aanpassingen

6-11 jaar

SEA LIFE voor scholen

Habitat & Aanpassingen Zelf aan de slag

Inhoud

Deze handleiding geeft u de informatie over de belangrijkste aquaria in SEA LIFE Scheveningen met betrekking tot het onderwerp Habitat & Aanpassingen. Door gebruik te maken van de onderwerpen, beschreven in deze handleiding, kunt u het bezoek voorbereiden maar ook nabespreken om zo zoveel mogelijk resultaat uit uw bezoek te krijgen.

Introductie Plattegrond Docenten aantekeningen Leerling opdrachtformulier

Niet alle dieren in deze handleiding zijn te zien in SEA LIFE Scheveningen.

Andere beschikbare onderwerpen: • Gedrag • Natuurbescherming • Voedselketen & Ecosystemen

2 3 4-10 11-12

Leerdoelen Leerlingen zullen meer te weten komen over: • Verschillende leefomgevingen in de oceanen. • De noodzaak dat ieder dier voedsel en schuilplekken nodig heeft in zijn leefomgeving. • Welke aanpassingen dieren hebben gedaan om beter in een leefomgeving te functioneren. • Dat ecosystemen bestaan uit verschillende dieren die in hetzelfde gebied leven.

1 SEA LIFE Scheveningen - Strandweg 13 - 2586 JK Den Haag - 070-3542100 - www.sealife.nl

Habitat & Aanpassingen - Aantekeningen leraar

Introductie Maak voor uw bezoek gebruik van de vragen op deze pagina, om de leerlingen voor te bereiden op dit onderwerp.

Vragen: Wat is een habitat? Een habitat is de natuurlijke leefomgeving van een dier, plant of ander organisme. Hierin bevinden zich alle noodzakelijke dingen om te kunnen overleven. Denk eens na over ons eigen habitat....... Wat is nodig om te kunnen overleven? Het belangrijkste wat ieder levend wezen nodig heeft is voedsel. Verder is een plek waar je kunt schuilen tegen kou, regen of sneeuw ook belangrijk. Zijn deze punten thuis te vinden? Dan is dit een geschikt habitat voor jou!

Hoe zit het dan met de Ezelspinguïn in Antartica – wat hebben deze dieren nodig in hun habitat? De Ezelspinguïns hebben eigenlijk hetzelfde nodig als wij : voedsel en een schuilplek. Toch is het voedsel en de schuilplek die ze nodig hebben erg verschillend. Ze eten vis en schaaldieren (krill) die ze tijdens het zwemmen vangen. Om toegang tot voedsel te hebben moeten ze wel vlak bij het water leven. Omdat ze een dikke speklaag hebben die ze warm houdt in de ijzige kou, kunnen ze prima in Antartica leven. Er is maar één moment dat een goede schuilplek echt belangrijk is en dat is tijdens het uitbroeden van de eieren.

Nu we iets meer weten over wat een habitat is, kunnen we beginnen met onze tocht door SEA LIFE en de verschillende leefomgevingen van de dieren beter bekijken. Vergeet niet de opdrachtformulieren uit te delen aan de leerlingen – deze zijn nodig voor de opdrachten tijdens het bezoek.

2

Habitat & Aanpassingen

Plattegrond 11.30

11.30

15.00

12.00

14.30

16.30

Activiteiten Voelpoel

(Hele dag geopend) • Voedselketen • Leerlingen activiteit en vragen (pagina 4)

Nemo

• Kleurrijke clownsvis • Leerlingen activiteit en vragen (pagina 5)

Roggen

(voertijden: maandag, woensdag, vrijdag en zondag 14.30 uur) • Welke rog? • Leerlingen activiteit en vragen (pagina 6)

Kwallen

• Leerlingen activiteit en vragen (pagina 7)

Tropische tunnel

• Wat eten we? • Leerlingen activiteit en vragen (pagina 9)

Otters

(voertijden: dagelijks om 11.00, 13.00 en 15.00 uur) Voertijden altijd onder voorbehoud.

3


GETIJDEPOEL Getijdepoelen zijn moeilijke plekken voor dieren om te overleven - hoge golven, sterke stroom, veranderende water temperatuur, fel zonlicht en andere dieren die op ze jagen. Veel voorkomende dieren zijn: zeesterren, anemonen, krabbetjes en harders.

Vragen: Hoe overleeft een zeester in dit lastige gebied? Zeesterren hebben duizenden kleine zuigvoetjes onder hun armen, waarmee ze zich stevig vast kunnen houden aan de rotsen. Krabben kunnen zich niet aan de rotsen vast houden. Hoe kunnen zij zich tegen vijanden beschermen? Zij gebruiken hun scharen en door hun camouflagekleuren zijn ze moeilijk tussen de rotsen te vinden. Hun harde pantser zorgt ook voor extra bescherming. De mogelijkheid hebben om het juiste voedsel te vinden is één van de belangrijkste voorwaarden voor een goed habitat. Wat zou een zeester eten? Zeesterren eten verschillende dingen maar zijn vooral dol op mosselen. Met hun zuigvoetjes brengen ze het voedsel naar het midden van hun

lichaam waar de mond zich bevindt. Hoe zit het dan met de mosselen. Wat zouden zij eten? Mosselen komen aan hun voedsel door het water te filteren om zo het microscopisch kleine plankton te kunnen eten. Getijdepoeltjes zijn ideale plekken voor hun om in te leven, want met vloed komt er iedere keer nieuw plankton hun gebied binnen. De dieren in een getijdepoel zijn voor voedsel dus afhankelijk van andere dieren. Wat zou er gebeuren als alle mosselen in een getijdepoel zouden uitsterven? Zonder mosselen heeft de zeester geen voedsel meer en zullen deze ook sterven. Alle dieren in een getijdepoel zijn onderdeel van een ecosysteem en ieder dier heeft hierin ook een belangrijke rol te vervullen.

Activiteit: Wie leeft er in een getijdepoel? Vraag de leerlingen de dieren uit de voelpoel te identificeren en op hun opdrachtenformulier in te kleuren. Naderhand kunnen de leerlingen, onder begeleiding van een medewerker, enkele van de dieren in de voelpoel aanraken.

U kunt helpen! Neem na een bezoek aan het strand altijd je eigen afval mee en zorg dat de getijdepoelen ongestoord achter blijven. Thuis moeten we proberen zo weinig mogelijk energie te verspillen.

4


ANEMOONVISSEN Anemoonvissen leven in koraalriffen in warme, tropische wateren van de Grote Oceaan en Indische Oceaan. Zij wonen tussen de giftige stekels van de anemonen.

Vragen: In een zeeanemoon wonen klinkt misschien raar, maar waarom is dit een ideale plek voor de anemoonvis om in te leven? De anemoonvis is immuun voor de giftige stekels van een zeeanemoon en kan daarom veilig tussen de tentakels zwemmen. Bovendien geven de giftige tentakels van de zeeanemoon ook bescherming tegen eventuele predatoren. Is er nog iets anders dat een anemoonvis nodig heeft om te overleven en dat hij ook van een zeeanemoon kan krijgen? De zeeanemoon levert ook voedsel aan de anemoonvis. De anemoonvis eet de voedselresten van de zeeanemoon en soms worden de dode tentakels zelfs gegeten.

Een aanpassing is een actie die een dier zich over miljoenen jaren eigen maakt en waardoor hij makkelijker in deze specifieke leefomgeving kan overleven. Welke andere aanpassingen voor dieren kunnen jullie nog meer bedenken? De dikke speklaag van de pinguïns zorgt ervoor dat ze in ijskoude gebieden kunnen leven en door het niet hebben van botten kan de octopus door de meest kleine gaatjes om zich te verstoppen of om voedsel te vangen.

Het immuun zijn voor de giftige stekels van de zeeanemoon is een aanpassing. Wat wordt er onder aanpassing verstaan?

FEIT

Alle an e moon vissen worde n ge b o ren als m a n!

FEIT

Wanneer het

vrouwtje uit een groep anemoonvissen overlijdt , zal één van de mannetjes veranderen in een vrouwtje.

Activiteit: Zoek mijn habitat Anemoonvissen leven op de koraalriffen tussen de giftige tentakels van zeeanemonen. Vraag de leerlingen om op het opdrachtformulier, de correcte habitat te identificeren en de anemoonvis daarin te tekenen.

U kunt helpen! Raak tijdens het snorkelen niets aan en koop geen producten die gemaakt zijn van koraal en andere zeedieren.

5


OCTOPUS De gewone octopus komt in een wijd verspreid gebied voor – van de zuidelijk kust van Engeland tot aan de noordwestelijke kust van Afrika. Deze octopus is een meester in overleven en kan overleven in veel verschillende leefomgevingen. Hij houdt voornamelijk van riffen waar er genoeg plek is om zich te verstoppen.

Vragen: Waar zou een octopus zich, ondanks zijn formaat kunnen verstoppen? Omdat octopussen geen botten in hun lichaam hebben, kunnen ze zich makkelijk door smalle openingen wurmen, om zich daar voor hun vijanden te verstoppen. Octopussen zijn intelligente dieren en kunnen zelfs problemen oplossen. Hoe zorgt de octopus ervoor dat zijn huis beschermd is? De octopus verzamelt schelpen en allerlei ander materiaal om rondom zijn huis een fort te bouwen. Wie zijn de natuurlijke vijanden van een octopus? Murenes zijn een grote vijand van de octopus maar ook zeehonden, walvissen, haaien en zelfs sommige zeeschildpadden eten octopussen.

Naast het zich in holletjes verstoppen, heeft een octopus nog meer speciale trucjes om aan vijanden te ontsnappen. Wat zou dat kunnen zijn? Door razendsnel van kleur te veranderen kunnen ze zich goed camoufleren en zelfs dezelfde kleur als de achtergrond aannemen. Door van kleur te veranderen kunnen ze ook hun gemoedstoestand aangeven! Wanneer een octopus zich bedreigd voelt kunnen ze ook een wolk inkt spuiten om de vijand te verwarren en zelf te kunnen vluchten.

FEIT

Een octopus kan meer dan 150.000 eitjes leggen.

F

De mim EIT kan zic iek octopus andere h voordoen als die platvis, ren zoals een zee pijlstaa slang of r trog.

Activiteit: Octopus anagram Octopussen hebben speciale trucjes om aan hun vijanden te ontsnappen. Vraag de leerlingen de aanwijzingen te volgen en de letters door elkaar te husselen om zo achter de antwoorden te komen. De goede antwoorden zijn 1. inkt 2. kleur 3. botten

U kunt helpen! Wees voorzichtig als je op het strand of in de zee bent, zodat je de dieren en hun habitat niet verstoord.

6


ROGGEN Onderzoeksgebied: het roggenaquarium

Roggen zijn vreemd uitziende dieren met hun platte lichaam waarmee ze door de zee lijken te vliegen. Zij leven in zeeën en oceanen over de hele wereld, meestal dichtbij de zeebodem. Sommige soorten kiezen een leefomgeving dichtbij de kust, maar anderen komen voor op 3000 meter diepte in diepe oceanen!

vragen: Waarom hebben roggen zulke platte lichamen? De meeste roggen hebben zulke platte lichamen omdat ze zo dicht op de zeebodem kunnen drijven. Dit betekent dat ze hun voedsel (mosselen, kokkels en oesters) makkelijk van de zeebodem kunnen halen en indien nodig dat ze zich in het zand kunnen ingraven om zich te verstoppen voor roofdieren. Hoe helpt de kleur van een rog om te overleven in zijn leefomgeving? De bruine olijfkleurige huidskleur van een rog helpt hem om zich te camoufleren als zij op de zeebodem liggen. Zij worden zo onzichtbaar voor hun vijanden.

Gebruiken roggen altijd hun ogen voor het jagen? Onderzoekers denken van niet. Roggen hebben speciale elektroreceptoren, de ampullen van Lorenzini, waarmee ze kleine elektrische velden kunnen waarnemen die worden afgegeven door hun prooi. Zijn roggen gevaarlijk? De meeste roggen zijn niet gevaarlijk, omdat ze geen giftige stekel hebben op hun staart. Sommige roggen, zoals de koeneusrog, hebben deze wel en gebruiken de stekel om zich te verdedigen tegen hun vijanden.

Zijn er nog meer simpele manieren voor roggen om hun vijanden te ontwijken? Roggen staan er om bekend dat ze minder actief worden op tijden dat de dreiging van hun vijanden het grootst is.

FEIT

De Manta rog is de grootste rog ter wereld met een spanwijdte van wel 7 meter.

F

Rog gen EIT dezelfd behoren tot e famil ie haaien. als de

Activitei: Welke rog? Vraag de leerlingen naar informatieborden te kijken en de verschillende roggensoorten te indentificeren. Hoe verschillen ze van elkaar?

U kunt helpen! Wij kunnen helpen door campagnes voor het opzetten van Marine Beschermings Zones (zeeconservaten) te ondersteunen. Probeer het eten van roggen te vermijden.

7


ZEEPAARDEN Zeepaarden zijn een van de meest fascinerende schepsels in de oceanen. Er zijn zo’n 50 verschillende soorten die zich hebben geëvolueerd in 40 miljoen jaar. Zeepaarden zijn te vinden in tropische en gematigde wateren die ondiep en beschut zijn.

Vragen: Waarom worden ze zeepaarden genoemd? Door hun lange snuit lijken ze een beetje op een paard. Waar zouden zeepaarden hun lange snuit voor gebruiken? De lange dunne snuit is erg handig bij het vangen van voedsel. Met hun snuit kunnen ze zelfs voedsel tussen kleine openingen in het koraal en rotsen vangen. Ook door heel snel te ademen kunnen ze hun voedsel opzuigen. Waar gebruiken zeepaarden hun vinnen voor? Net als alle andere vissen gebruikt een zeepaard zijn vinnen om mee te zwemmen. Wat echter wel bijzonder is, is het feit dat een zeepaard rechtop zwemt. Hierdoor zijn ze niet erg snel. Volgens Guinness Book of World Records is het zeepaardje de langzaamste vis ter wereld.

zijn sterke staart om zich aan zeegras, koralen en planten vast te houden. Hierdoor worden ze niet met de stroming meegenomen en kunnen ze het voorbijdrijvende plankton opzuigen. Omdat zeepaarden geen sterke zwemmers zijn, is dit uiterst belangrijk voor hun voortbestaan. Waarin verschillen de zeepaarden van alle andere dieren op de wereld? De zeepaarden zijn de enige dieren op de wereld waarbij het mannetje, niet het vrouwtje, zwanger is. De mannetjes hebben een speciale broedbuidel om de bevruchte eitjes uit te broeden. Daarnaast zijn het ook enorm liefdevolle dieren. Ze blijven namelijk hun hele leven bij dezelfde partner.

Zeepaarden hebben een bijzondere staart – hoe helpt deze aanpassing bij hun voortbestaan? Het meerendeel van de tijd gebruikt een zeepaardje

FE

Een ze IT ep tegelijk aard kan achteru voor- en it kijke n!

Activiteit: Fascinerende feiten

FEIT

Door hun stekelige huid zijn ze geen aantrekkelijke prooidieren.

Vraag de leerlingen om bij de zeepaarden rond te kijken en alle fascinerende feiten op te zoeken. Bespreek deze met de hele groep.

U kunt helpen

Koop geen gedroogde zeepaardjes als souvenir of medicijn, maar ook geen producten gemaakt van zeepaardjes.

8


ZEESCHILDPADDEN Zeeschildpadden bestaan al meer dan 215 miljoen jaar, een van de oudste levende dierensoort op aarde. Dinosaurussen heersten nog over de aarde toen de eerste zeeschildpadden evolueerden. En net als dinosaurussen, zijn zeeschildpadden ook reptielen.

Vragen: Wat weten jullie over reptielen? Omdat reptielen koudbloedig zijn moeten ze in een warme omgeving blijven om hun eigen lichaamstemperatuur op pijl te houden. Om warm te blijven leven de meeste zeeschildpadden in tropische wateren. Hoe lang kan een Groene zeeschildpad (Soepschildpad) onderwater blijven? Wanneer de zeeschildpadden actief bezig zijn, moeten ze om de paar minuten boven komen om adem te halen. Wanneer ze rusten/slapen kunnen ze makkelijk tot wel 5 uur onderwater blijven. Sommige Groene zeeschildpadden kunnen wel 100 jaar oud en 200 kg zwaar worden. Wat zullen zij eten om zo groot te worden? Groene zeeschildpadden zijn voornamelijk planteneters, dus eten ze allerlei soorten planten en zeegras. Toch eten ze niet alleen planten, af en toe zullen ze ook een klein kwalletjes, krabbetjes of visjes eten.

Blijven groene zeeschildpadden hun hele leven in de oceaan? Nee, de vrouwtjes komen ook op het land. Elke 3-6 jaar zwemmen ze naar hetzelfde strand terug om daar een nestje te maken. Het maken van de nestjes is een zwaar karwei, omdat ze met hun flippers een kuil in het zand moeten graven, dan 200-300 eitjes te leggen en daarna het nest dicht te maken. Om bij hun eigen legstrand te komen moeten zeeschildpadden soms duizenden kilometers zwemmen.

FEIT

Een getagde Groene zeeschildpad is in 368 dagen de Stille Oceaan overgestoken. Hij is van Mexico naar zijn geboor teplek in Japan, wel 960 0 kilometer verder, gez wommen.

FEIT

So schildp mmige ad wel me den kunnen e jaar zo r dan een nder e ten!

Activiteit : Zeeschildpad woordzoeker Vraag de leerlingen om in de woordzoeker alle woorden, die met zeeschildpadden te maken hebben, op te zoeken. Deze activiteit kan ook op een later tijdstip gedaan worden.

U kunt helpen!

Zeeschildpadden stikken vaak in plastic zakjes. Als deze in het water drijven lijken ze op hun favoriete eten, kwallen. Per jaar stikken duizenden zeeschilpadden in ronddrijvende plastic zakjes. Gebruik daarom herbruikbare tassen en koop geen souvenirs gemaakt van schildpadschild.

9


HAAIEN Er zijn meer dan 350 haaiensoorten in de wereld, die leven in allerlei verschillende leefomgevingen van warme tropische wateren tot koude ijszeeën. Sommige soorten leven in diepe en donkere wateren van de oceaan, terwijl anderen liever in zonverlicht water leven dicht tegen het oppervlak.

Vragen: Wat zullen de zwartpuntrifhaaien eten? Een betere vraag is misschien wat ze niet eten! Deze jagers eten eigenlijk bijna alles wat ze te pakken kunnen krijgen. Van kleine vissen, garnalen en octopussen tot zelf zeeslangen. Hamerhaaien zien er anders uit dan de meeste andere haaien. Welk voordeel halen deze haaien uit het feit dat hun ogen aan het uiteinde van de hamer zitten? Doordat hun ogen aan het uiteinde zitten hebben ze een ruimer zicht en kunnen daardoor makkelijker voedsel hun vinden. Zelfs hun favoriete voedsel, pijlstaartroggen verstopt onder het zand, zijn makkelijk te vinden. Hamerhaaien kunnen tot wel 6 meter lang worden en passen zich prima aan de verschillende omstandigheden aan. Ze leven in de open oceaan, maar ook dicht langs de koraalriffen.

Wanneer je goed naar de Zebrahaai kijkt zie je dat zijn staart heel anders is dan die van de Zwartpuntrifhaaien. Hoe komt dat? Haaien zwemmen met hun staart. Zwartpuntrifhaaien zijn actieve zwemmers en moeten 24 uur per dag rond blijven zwemmen, terwijl Zebrahaaien bodemhaaien zijn. Zij liggen ook grote delen van de dag stil of zwemmen dicht tegen de bodem. De onderkant van de staart zou over de bodem schuren en is nu overbodig. De bovenkant van de staart is juist groter geworden en met een paar krachtige slagen van de staart komen ze van de bodem. Doordat hun staart nu niet in de weg zit kunnen ze ook makkelijk op de schaaldieren, die over de bodem kruipen, jagen.

FEIT

Haaien kunnen eindeloos hun tanden blijven wisselen. Sommige soor ten wisselen tijdens hun leven ruim 30.0 00 tanden!

FEIT

D o o rd at d e bovenk ant v an hu n lichaam donker is en d e o nd e r k ant lichter, zijn ha aien go ed ge c a m o u fl e e rd .

Activiteit: Aangepast leven In de onderwatertunnel ziet u verschillende haaiensoorten zwemmen. Ontdek de twee soorten en teken deze op het opdrachtformulier. Bespreek met elkaar wat de overeenkomsten en verschillen zijn en hoe dit hun helpt overleven in hun habitat.

U kunt helpen!

Wij kunnen helpen door campagnes voor het opzetten van Marine Beschermings Zones (zeeconservaten) te ondersteunen. Koop geen producten gemaakt van haaien en eet geen haaienvinnensoep.

10

Habitat & Aanpassingen - Opdrachtformulier

Naam:

Leerling opdrachtformulier Wie wonen er in de getijdepoel? Onderzoek welke dieren er in een getijdepoel leven en kleur deze in. Let op - sommige van deze dieren leven zeker niet in een getijdepoel!

Welke dieren heb je aangeraakt?

Krab

Octopus

Anemoon Anemoonvis

Zeester

Kogelvis

Haai

Kwal

Aangepast leven Er zijn veel verschillende haaiensoorten die door de jaren heen zijn veranderd en zich perfekt hebben aangepast aan hun habitat. Teken twee haaien met verschillend uiterlijk.

1

De verpleegsterhaai zwemt vaak met haar bek boven het water!

2

11

Habitat & Aanpassingen - Opdrachtformulier

vervolg Leerling opdrachtformulier Octopus anagrammen Puzzel met onderstaande letters om de vragen te beantwoorden.

Welke rog? Schrijf hieronder op, welke roggensoorten je gezien hebt in SEA LIFE Scheveningen.

Welke van mijn vriendjes heb je gezien?

1. Wat spuit een octopus om zichzelf te verdedigen:

K

I

N

T

____

2. Om zichzelf te camoufleren veranderen zij van:

L

U

E K

R

_____ 3. Zij kunnen zich in kleine ruimtes verstoppen, omdat ze deze niet hebben:

T

N

O

B

E

_ _ _ _ _ _T Home sweet home

Zeeschildpad woordzoeker

Anemoonvisjes hebben een ongewoon habitat, welke is dat? Kies de goede uit en teken een anemoonvisje erin.

Zeegras

Waar woon ik?

Getijdepoel

E G G S P X O M G M G

I M K B L T P N I Z A

E M S N A L M W S W G

R B B I N W S F W E M

E U P V T B T X P M D

Zeeschildpadden eten planten van de zeebodem.

N R Y K E I R P R M D

E E I T N E A A U E R

N P W P S U N R C N G

P P E R V C D B P H S

V I O M U R F D M V Z

T L O U W Q D O V I U

F F V S L E I T P E R

Vind de volgende woorden in het schema:

Reptiel Strand

Koraalrif

Strand Zwemmen Flipper

Eieren Planten

12

Habitat & Aanpassingen

Recommend Documents