HT 98
JA
Christiaan fanssen
Papier nu en dan
Papier nu en dan
Chrisliaan lanssen Papier nu en dan
Bibliotheek TUE EquiLiber nr. 7 apri/1998
Komt her papierloze kantoor eraan, is Internet een hype of wordt dit de nieuwe manier van communiceren? Of staar de consument centraal en krijgt hij of zij de aandacht die noodzakelijk is om van een klant een tevreden klant re maken? Oorwikkelingen die allemaal van invloed zijn op her al dan nier gebruiken van papier als drager van de boodschap. En indien papier de boodschap gaar overbrengen, hoe zier her drukwerk er dan uit? Schitterend in vierkleuren met alle toeters en bellen die een drukker in huis heeft, een goede kleurkopie op kamoor gemaakt of opgemaakt op de eigen pc en via Internet digitaallaren "drukken" met gepersonifieerde informatie door een servicebureau ergens in her land? Omdat de oorwikkelingen zo snel gaan, geeft deze uitgave geen antwoord op war de toekomst brengen zal. Wellichten we een tipje op van de sluier over war er over ons heen zal komen.
5
Een stranddag Het is donderdag 7 augustus; de vakantie is begonnen en de weersvoorspelling voor vandaag duidt aan dat het een stranddag wordt: onbewolkt, 27° C, zonoefactor 7. Op mijn laatste werkdag voor de vakantie oorving ik uit de VS mijn nieuwste speeltje: Jacobson's E-book. De eerste dagen heb ik gebruikt om het boek aan te passen aan mijn voorkeuren en sinds gisteren oorvangen we ons dagblad via Jacobson's E-book. Op mijn lijstje voor de vakantie staat nog het verzoek van de TU Eindhoven om een bijdrage te leveren aan een boekje over de roekomst van papier. Vandaag is daar een prima dag voor, dus gaat Jacobson's E-book mee. Via mijn multimedia stopcontact heb ik her en der informatie opgehaald en laten opbergen in Jacobson's E-book. Het boek gaat als laatste mee in de tas en om halftien zijn we onderweg naar her strand. Jacobson's E-book laat zich lezen als ieder gewoon boek en ziet er ook zo uit. Het is natuurlijk gemaakt van papier; geen gewoon papier maar digitaal papier. Digitaal papier is ieder keer weer opnieuw te "beschrijven", kost geen bomen meer en vraagt niet om inkt. Kortom een ideaal product. Op het strand heb ik alle tijd om de verschillende anikelen rustig te lezen en de stukken die ik graag wil bewaren met mijn e-pen te knippen en te plakken.
Als we 's avonds weer naar huis gaan, heb ik al een selectie gemaakt van de onderwerpen die ik wil opnemen in het boek voor de Technische Universiteit. Voor sommige thema's moet ik nog war meer informatie hebben, maar dat regelt Jacobson's E-book vannacht wel.
6
Op weg naar huis zien de kinderen op de ingebouwde Internet-monitor in de rugleuning van de stoel dat de wachttijd bij McDonald's slechts 5 minuten is. Ze geven onze bestelling vast door zodat we meteen kunnen aanschuiven.
Augustus 1997 Als je iets wilt schrijven over toekomstverwachtingen , is één ding zeker: je hebt het altijd verkeerd. Hoogst waarschijnlijk zit je er jaren, misschien wel decennia naast. Je bent niet snel genoeg, want de techniek is sneller dan je denkt. Enig idee in welk jaar bovenstaande introductie zich afspeelt? In 2000, 20 I 0 of nog later? Ik zal me er niet aan wagen, maar het zal dichter bij de eeuwwisseling zijn dan bij 20 I 0. Het klinkt misschien onwerkelijk, maar beide ontwikkelingen Qacobson's E-book en de ingebouwde Internet-monitor) zijn in I997 als prototype beschikbaar.
Joseph Jacobson is onderzoeker bij het MIT in Boston en ontdekker van digitaal papier. Geen papier voor digitale drukpersen of laserprinters, maar echt papier voorzien van een coating van elektronische deeltjes. Die deeltjes zijn aan de ene zijde wit en aan de andere zwart. De elektronica in de rug van het boek (of tijdschrift) zorgt ervoor dat teksten en afbeeldingen gevormd worden door het al dan niet omdraaien van de deeltjes. Zodra de informatie is geladen op het papier, werkt het boek zonder stroom, zodat zware batterijen
niet meer nodig zijn. Joseph Jacobson werkr bij The Media Laboratory van het Massachusetts Institute ofTechnology. Hun researchactiviteiten, gericht op ontwikkelingen van media, worden onder meer gesponsord door Microsoft en Compaq (en niet door de papierindustrie!). Toen in 1930 door Galvin Manufacturing de eerste autoradio werd uitgevonden, werd dat gezien als een onnodige uitvinding. Radio's hoorden thuis in de huiskamer en niet in de auto; nu worden auto's standaard uitgevoerd met een radio. 15 Jaar geleden was bellen vanuit de auto alleen nog maar weggelegd voor de echte captains of industry; met de huidige aanbiedingen voor een gratis mobiele telefoon hoort zelfs bellen op de fiets tot de voorrechten van de jeugd. Internetten vanuit de auto? "Nergens voor nodig", roepen we nu. Internet gekoppeld aan het Global Positioning System (GPS) biedt ongekende mogelijkheden. Niet alleen voor McDonald's, maar ook voor het regelen van het verkeer. Daimler-Benz heeft voor een researchproject een Internet Multimedia on Wheels auto ingericht. De spraakgestuurde Internetcomputer geeft de gevonden informatie hoorbaar weer, zodat de bestuurder zijn of haar aandacht bij het verkeer kan houden. Mercedes verwacht dat zij over 5 tot 10 jaar een Internet Mercedes op de markt zal brengen.
8
Wanneer de nieuwe ontwikkelingen beschikbaar zijn, kan niemand met zekerheid voorspellen; dat ze komen is echter zeker. Voorlopig zullen we ons (moeten) beperken tot een aantal ontwikkelingen die eerder op ons afkomen.
Witter dan wit De eerste introductie van kringlooppapier voor kopieermachines of printers in de jaren zeventig was om een aanral redenen geen succes. Een daarvan was de grauwe, grijze tint van het papier. De gebruiker wilde wit papier. De boodschap, of die nu gedrukt of geschreven werd, diende op een goede manier over te komen en het toenmalige kringlooppapier was daarvoor in de ogen van de meeste gebruikers niet geschikt. Een aanral overheidsinstellingen en milieubewegingen hield voet bij stuk en bleefkringlooppapier gebruiken. De vraag naar nogwitter papier bleef zich voortzetten tot het begin van de jaren negentig. Aan de lopende band verhoogden vrijwel alle fabrikanten de witheid van het papier zodat we nu zitten met een witheidsfactor van 97-98. Gelukkig stopt deze ontwikkeling anders zou het internationale normeringsinstituut ISO de normen voor witheid nog moeten aanpassen voor waarden die boven 100 uitkomen.
9
Witter dan wit, maar wel zonder chloor In de periode dat de vraag naar witter-dan-wit papier sterk toenam, besloten vrijwel alle cellulosefabrikanten te stoppen met het gebruik van chloor als bleekmiddel tijdens het productieproces. Een van de bijkomende voordelen van chloor was het positief effect op de witheid. Een efficiënter productieproces en het toevoegen van optische witmakers waren de ingrediënten voor het behoud van de witter dan witte papiersoorten.
Natuurwit: beter voor het milieu? In de eerste helft van de jaren negentig hadden veel milieuorganisaties hun blik gericht op de papierindustrie: chloorvrij, chloorarm, oerbossen, kringloop en houtvrij waren termen die veel gebruikt werden. Soms om de eisen aan te geven die aan het papier gesteld werden, soms om aan te geven dat de uitgever van de brochure of folder nagedacht had over het milieueffect van zijn keuze. Meest opmerkelijke uitdrukking uit die tijd was de volgende toevoeging aan een colofon van een brochure van een oliemaatschappij: "Deze brochure is gedrukt op houtvrij, chloorvrij papier. " Daarmee werd op zijn minst de indruk gewekt dat voor het papier geen bomen gekapt waren. De term houtvrij duidt erop dat er in het papier geen houtresten te vinden zijn; dit in tegenstelling tot houthoudend papier, een kwaliteit die gebruikt wordt voor onder meer kranten.
10
Al die aandacht voor het milieu was niet alleen voordelig voor het milieu, maar het spoorde de gebruiker van papier ook aan een bewuste keus te maken voor de ene of de andere soort papier. Soms betekende dat een keus voor papier op basis van chloorvrij gebleekte pulp, soms bleek eruit de voorkeur voor natuurwit kringlooppapier. In beide gevallen is er voor het milieu een goede keuze gemaakt.
Einde kringlooppapier nabij Het uitsluitend kiezen voor kringlooppapier lijkt op het eerste gezicht een beter alternatief voor het milieu. Immers, papier dat al een keer gebruikt is wordt nogmaals geschikt gemaakt voor gebruik. Het proces van bomen kappen en het produceren van pulp wordt daarmee geheel of gedeeltelijk overgeslagen. Voor het ontinkten van het gebruikt papier zijn milieu-veranrwoorde productie-processen gevonden en voor de verschillende reststoffen (inkt, nietjes, plastic etc) die teruggewonnen worden zijn goede toepassingen ontdekt. Tijdens het terugwinnen van gebruikt papier wordt de papiervezel beschadigd en daardoor ook kleiner. Om een papiersoort met goede grafische eigenschappen te kunnen maken dient de vezel een minimale lengte te hebben. Gebruikt papier kan daarom slechts een beperkt aantal keren gerecycled worden. Een regelmatige aanvoer van papier op basis van nieuwe pulp blijft daarom noodzakelijk.
11
Papier in het digitale tijdperk?
1
Hij of zij die op deze vraag het juiste antwoord weet, is in ieder geval zelf verzekerd van een
terug naar de jaren 50. Compu
gouden toekomst. Gelukkig dat niemand de roekomst kan voorspellen, dus blijft het gis-
ters van defensie en universiteiten
sen, hardop nadenken over wat het digitale tijdperk ons gaat brengen.
voornamelijk in de VS, werden aaJ
Internet en het World Wide Web waren voor de meesten onder ons tot voor enkele jaren onbekende fenomenen. En dat terwijl Internet al enkele decennia bestaat.
1
De oorsprong van Internet gaa
elkaar gekoppeld om zodoende d uitwisseling van informatie eenvou
diger te maken. Tot aan het begil
Kopieermachines die gebruik maakten van thermisch papier waren in de jaren '70 de stan-
van de jaren negentig moest daar
daard . Toenmalige bezitters van faxen behoorden ongetwijfeld tot de early adopters, maar
voor nog wel gebruik gemaakt wor
konden slechts met weinigen communiceren. Zo' n 20 jaar geleden werd er al gesproken
den van gebruikersonvriendelijk
over het papierloze kantoor. Informatie en communicatie zouden voor een groot deel ver-
opvraagtalen en schermen. De gra
lopen via computersystemen. De Personal Computer was net geboren en kostte een vermo-
fische schermen van het World Wib
gen. 9-Naalds matrixprinters waren een luxe en minimaal 3 keer zo duur als een goede
Web deden pas in de loop van di
kleureninktjetprinter nu. We kunnen ons geen kantoor meer voorstellen zonder kleuren-
decennium hun intrede.
schermen, zwart/wit laserprinters, hoogvolume kopieermachines, kleuren-inktjetprinters, scanners, gewoon-papier faxen, computernetwerken voor alle medewerkers en e-mail. De groei in apparatuur lijkt niet te stoppen. Niet alleen op grote kantoren, maar ook in de zogenaamde SOHO sector (Small Office, Home Office) en in de huiskamer. Het aantal Internet-aansluitingen steeg de afgelopen jaren sterk. De mogelijkheden die dit wereldwijde informatiesysteem de gebruiker biedt, zijn vrijwel onbeperkt. Het gebruiken 12
van kleuren en het opnemen van plaatjes in documenten wordt steeds eenvoudiger; de simpele tekstverwerker van de jaren 80 is bijna een paginaopmaak-programma geworden. Word97 biedt standaard de mogelijkheid Webpagina's te ontwerpen, bijna net zo eenvoudig als het schrijven van een memo. In de VS zijn er inmiddels meer laserprinters in gebruik dan faxen. Wereldwijd is de nieuwe ontwikkeling het gebruik van multifunctionele apparaten: fax, scanner en kopieermachine in een. We zijn, met uitzondering van de allerjongste generatie, groot geworden in een papieren wereld. Informatie kwam en komt tot ons in geschreven of gedrukte vorm. Van het dagblad tot het boodschappenbriefje. We zijn gewend dingen op te schrijven, uit te knippen en op te bergen. Er is vertrouwen in onze computer als het gaat om het schrijven van een brief of rapport, maar we willen toch ook graag een geprint exemplaar van het document in de kast hebben liggen. Je weet maar nooit wat er met de pc kan gebeuren. Ook veel van de informatie die we via Internet opzoeken printen we, het liefst op een goede ldeurenprinter. De verkopen van kopieer- en laserprintpapier vertonen de laatste jaren zeer gezonde groeipercentages. Dit geldt niet alleen voor de goedkope soorten papier, maar ook voor de glossy A4-tjes die gebruikt worden voor de mooie kleurenprints. Een prijs van een gulden voor een velletje A4 schrikt de gebruiker dan absoluut niet af, want kwaliteit mag geld kosten. Alle moderne technieken die de gebruiker ten dienste staan hebben er tot nu toe nog niet voor gezorgd dat er minder papier gebruikt wordt.
13
Papier na de digi-hype Een van de vragen die de papierindustrie bezighouden, is natuurlijk wat er gaat gebeuren indien er geen digibeten meer zijn. Zijn de schoolboeken dan vervangen door multimediaal onderwijs dat uitsluitend gebruik maakt van beeldschermen en snelle Internet-verbindingen voor de allerlaatste informatie over aardrijkskunde, beurskoersen en politieke ontwikkelingen? Komt de krant nier meer door de brievenbus maar uit her stopcontact? Communiceren we dan alleen nog via beeldschermen en is de postbode overbodig geworden? Steeds meer uitgevers breiden hun aandacht uit van gedrukte media naar multimedia uitgaven. Technisch wordt het eenvoudiger om de informatie die beschikbaar is voor een boek te gebruiken als basis voor een cd-rom of Internet product. Uitgevers en drukkers worden steeds meer leveranciers van informatie en minder producenten van boeken of drukwerk.
Bij MIT in Boston wordt gewerkt aan her project digital paper. Daarmee moet het in de toekomst mogelijk worden dagelijks op ieder gewenst tijdstip je dag- of weekblad via het "multimedia-stopcontact" re ontvangen. De informatie wordt leesbaar op een nieuw soort medium aangebracht. Oir medium laar zich niet alleen lezen als een krant of tijdschrift, maar voelt ook nagenoeg hetzelfde aan als een krant. Na gebruik wordt de digitale krant weer aangesloten op het "stopcontact" en wordt de informatie op her gewenste tijdstip ververst.
14
Niet alleen komt hiermee het eind van het krantenpapiertijdperk naderbij, de lezer krijgt bovendien de mogelijkheid aan te geven in welke nieuwsonderdelen hij geïnteresseerd is en of hij wel of geen reclame wil. Nieuwe technische ontwikkelingen op het gebied van beeldschermen zullen er voor zorgen dat we zowel privé als zakelijk op andere manieren dan nu bekend zijn informatie tot ons zullen nemen. We mogen er van uitgaan dat dit negatieve gevolgen heeft voor het gebruik van papier als drager van de boodschap.
Papier: communicatiedrager, met toegevoegde waarde Als de opvolger van het huidige beeldscherm het standaardmedi.um wordt voor informatieoverdracht, dan krijgt papier nog meer dan nu de kans zich te presenteren als boodschapdrager met meerwaarde. Door de ruime keus in kleuren, structuren en verschijningsvormen biedt papier de afzender de mogelijkheid een papierkwaliteit te kiezen die wat betreft karakter en uitstraling past bij zijn product of dienst. Mercedes heeft een andere doelgroep voor zijn auto's dan Lada. Door een bewuste keus te maken voor een bepaalde papierkwaliteit kan Mercedes zijn doelgroep op het gewenste niveau aanspreken. Een potentiële klant voor een auto van 1,5 ton heeft een ander verwachtingspatroon van een leverancier dan de klant die een auto koopt van 20 mille. Daarmee is niet gezegd dat deze laatste klant minder waard is; zeer zeker niet, maar hij zal op een aan hem aangepaste manier moeten worden aangesproken. Beginnende ondernemers kiezen, vaak vanwege de kosten, bij de start van een bedrijf voor kopieerpapier en enveloppen. 15
Al snel merken ze dat het onderscheidend vermogen niet alleen wordt bepaald door de producten of diensten die men aanbiedt, maar ook door de verschillende manieren van presenteren van het bedrijf: auto, kantoorpand, telefoniste, facturen, briefpapier en visitekaartje. Bij een volgende drukopdracht zal men dan ook door de keus voor een andere kwaliteit papier laten zien dat overal is over nagedacht. Bij drukker en/ of vormgever ligt hier een belangrijke adviesfunctie. Het gekozen papier moet geschikt zijn voor laser- en/ of inktjetprinter, er moeten voldoende enveloppen leverbaar zijn en de kleur en structuur van het papier zullen nog enkele jaren op de markt beschikbaar moeten zijn.
Mooi papier duurder?
•
20 ..., ~
~
Postzegel
15
0 0
~ 10
·~ ~
~ ...,
~
5
3 minuten tikken 10 minuten voorbereiden van brief
0 Goedkoop?
16
Papier
Duur?
2
Een coockie is een miniem be-
Een mooiere papiersoort kost echter ook meer. Betaalt men voor een A4-tje kopieerpapier
standje dat door de aanbieder van
zo'n 2 cent, een velletje echt bankpost met watermerk kost al gauw een dubbeltje. Op het
Internet-informatie wordt verzon-
eerste gezicht een behoorlijk verschil. Plaatsen we de kosten echter in een juist perspectief
den naar de computer van de Inter-
en nemen we alle kosten mee die gemoeid zijn met het maken van bijvoorbeeld een brief
net-gebruiker. Indien de gebruiker
aan een ldanr, dan valt die hogere aanschafprijs wel weer mee. (Zie grafiek) Het gaat dus
een volgende keer naar dezelfde
niet om de absolute aanschafprijs, maar om de prijs in gebruik.
aanbieder gaat, wordt dit vastgelegd in dit bestand. Ook bij de aan-
Uw jaarverslag op maat, in de vorm waarin u dat wenst op het tijdstip dat u aangeeft met de
bieder wordt deze informatie opge-
meest recente informatie.
slagen zodat deze kan zien hoe vaak
De combinatie van Internet en digitaal drukken is het ultieme antwoord op klantgericht
de gebruiker terugkomt en met
handelen. Technisch is het al mogelijk: Internet is bereikbaar voor vrijwel iedereen op bijna
welke interval.
iedere plek ter wereld. Documenten worden steeds vaker digitaal opgemaakt en verzonden aan de lithograaf. Digitale drukpersen vinden hun plaats in de grafische markt. Stel het jaarverslag beschikbaar op Internet en biedt de lezer de mogelijkheid alle of een deel van de pagina's digitaal te laten drukken. Zo krijgt de gebruiker de informatie op het moment dat hij er om vraagt, bijgewerkt met de laatste gegevens. PTT Post zorgt wel voor de bezorging. Een coockie 2 zorgt ervoor dat de informatie-verstrekker er volgend jaar voor kan zorgen dat de gebruiker automatisch een bericht ontvangt dat er een nieuw verslag beschikbaar is.
17
Aandacht voor digitaal bij Heidelberg Een van de meest bekende fabrikanten van drukpersen is het Duitse bedrijfHeidelberg. Zij hebben onlangs een toekomststudie afgerond waarbij gekeken is naar de ontwikkelingen in de grafische industrie. Daaruit is gebleken dat in 2010 meer dan 50% van de mediamarkt voor rekening komt van elektronische media. Op dit moment is dat nog minder dan 30%. Om in te spelen op de toekomstige behoeften van de markt heeft Heidelberg zijn organisatie opgedeeld in acht zelfstandig werkende business units. Daarmee wil Heidelberg de drukwerkmarkt niet volgen, maar uitdrukkelijk ook bepalen. Ook een aantal drukkerijen richt her vizier niet meer uitsluitend op drukwerk, maar heeft in zijn missie staan dat men actief is met verschillende vormen van communicatie: drukwerk, internet, multimedia etc.
Nee-Nee, Nee-ja. Hou ik mijn brievenbus schoon, of wil ik veel informatie? Deze sticker op de brievenbus van menig Nederlander heeft veel veranderd bij het gebruik van huis-aan-huis bladen. De gehele Nederlandse bevolking is niet meer in één keer te bereiken via brievenbusreclame. Voor veel verspreiders van informatie is dat niet echt een straf. Aan de hand van de postcode kunnen doelgroepen geselecteerd worden en kan de reclamegulden beter worden ingezet. In plaats van een folder in een oplage van 2 miljoen stuks op een goedkope papierkwaliteit kiest de opdrachtgever nu vaak voor beter drukwerk op een mooiere kwaliteit papier en laat daarbij het drukwerk bezorgen door PTT Post.
18
Grofseh-papiertje met Hoegaarden-smaak...
Of liever een portie verse hennep?
De belangstelling bij vormgevers en opdrachtgevers voor bijzondere papiersoorten heeft een aantal papierfabrikanten er toe gebracht nieuwe papiersoorten te ontwikkelen. De in het Zuid-Duitse Gmund gevestigde Buttenpapierfabrik Gmund heeft zich toegelegd op de productie van bijzondere papiersoorten. Traditioneel vakmanschap, de keus voor oorspronkelijke grondstoffen, creativiteit en een klassieke productiewijze staan garant voor nieuwe soorten als Bierpapier, Canabis en Die Natürlichen.Voor de eerste soort wordt gebruik gemaakt van mout, hop en gerst, de ingrediënten voor bier. Daar worden gerecyclede etiketten van bierflesjes aan toegevoegd. De hennepplant kennen we als leverancier van verdovende middelen. Gmund maakt er papier van: Canabis. Je kunt high worden van het ontwerp, maar niet van het papier: de werkzame stof is verwijderd voordat er papier van wordt gemaakt. Buttenpapierfabrik Gmund heeft een patent op dit soort nieuwe producten: jaren geleden maakten ze papier op basis van katoen en voegden daar heel natuurlijke grondstoffen aan toe: stro van een plaatselijke boer, lompen van een inzamelplaats of boomschors van een boswachterij. Zo ontstond Die Natürlichen. Het gebruik van oud papier voor de productie van nieuw papier is niet bijzonder. Om dit kringloopproduct wel iets aparts mee te geven kan de papiermaker kiezen voor bijvoorbeeld grote snippers oude kranten die nog gedeeltelijk leesbaar zijn (FridaFlack) of voor vernietigde oude bankbiljetten (Pecunia).
19
Daarnaast zijn er nog legio andere grondstoffen die zich lenen voor de productie van min of meer modieuze papiertjes. Golfpaper bevat deeltjes gemaaid gras. Natuurlijk nier van een gewoon grasveld, maar van een van de meest vooraanstaande golfbanen van de Verenigde Staren. Algenpapier bestaat voor een deel uit algen uit de lagunes nabij Venetië, in Kika heeft de Japanse fabrikant kleine bloemetjes toegevoegd. Creatieve papiermakers zullen blijven zoeken naar nieuwe toevoegingen en nieuwe afwerkingen om tegemoet re komen aan de wisselende wensen van vormgever en gebruiker. Veelal leidt dit tot varianten op een bekend thema; een enkele keer ontstaat een geheel nieuw product. Cromatico, ~ca van de Franse Paperiers Thibierge & Comar is daar een voorbeeld van. Transparant, wit getint tekenpapier is een bekend product voor vormgevers en drukkers. De papierontwikl<elaars bij Thibierge & Comar voegden aan de pulp kleurstoffen toe. Hierdoor ontstond een serie gekleurde, transparante papieren die zich uitstekend lenen voor heel aparte toepassingen. De aanvulling met enveloppen uit hetzelfde papier maakt deze niet geschikt voor het versturen van een belastingaangifte of aanmaning, maar biedt de ontwerper wel de mogelijkheid de transparantie van de kleur te gebruiken. Voor de keuze van de naam van het nieuwe product Cromatico, ~ca was een Spaans woordenboek verantwoordelijk. Tijdens de zoektocht naar een nieuwe naam besloten de papiermakers dat het eerste woord in de eerste kolom van pagina X in her Spaans-Franse woor-
20
denboek de nieuwe papiernaam zou zijn. Paperiers Thibierge & Comar is trouwens een opvallende verschijning in papierland. Zij zijn waarschijnlijk de enige papierproducenten ter wereld die nier beschikken over een papiermachine. In 1992 introduceerden zij hun eerste product. In de rwaalf maanden daarvoor hadden zij de markt in Europa uitvoerig onderzocht en hadden daardoor een beeld gekregen voor een nieuwe papierkwaliteit. Omdar zij nier gehinderd worden door de (on)mogelijkheden van een eigen papiermachine, zijn ze vrij her nieuw onrwikkelde product daar re laren maken waar dar technisch her beste kan. In her geval van hun eerste nieuwe product berekende dar zelfs her splitsen van her productieproces in rwee aparte stappen: eerst her maken van her basispapier in fabriek 1, daarna her afwerken rot een compleet product in fabriek 2. De vrouw met 8 borsten, de man van 388 kilo, onbrandbaar papier, scheurvastpapier: kermisattracties ofwerkelijk?
De papierindustrie brengt nier alleen nieuwe kwaliteiten op de markt die de creativiteit van de onrwerper stimuleren, maar ook functionele nieuwe ontwikkelingen. Naruurlijk kennen we allang her eerbare papier (ouwel) dar eventueel ook bedrukbaar is, of her vervrije papier voor her verpakken van levensmiddelen. M eer recente ontwikkelingen zijn her vrijwel onscheurbare papier dar onder de naam Tyvek op de markt wordt gebracht. Tyvek wordt gemaakt door DuPont Nonwovensen besraar voor 100% uit polyethyleen vezels. Door de hoge dichtheid is her eindproduct uitstekend 21
re bedrukken in offset, zeefdruk, flexo en re gebruiken in matrix, inktjet en cold-laserprinrers. Tyvek heeft een hoge scheurweerstand, is ongevoelig voor vocht, wordt nier aangetast door schimmel en rot en heeft een lange levensduur. Toepassingen op Tyvek zijn onder meer zee- en landkaarten, spandoeken en uithangborden, insrrucriekaarren, kalenders, posters, startnummers, enveloppen en vliegers. Van papier is bekend dar her makkelijk brandt. Voor veel roepassingen van papier is deze eigenschap nier hinderlijk. Soms kan her echter beter zijn papier te gebruiken dar vlamvertragend is behandeld. Affiches, decoratiemateriaal (vlaggetjes, slingers, kerstversieringen etc.) en displays die gebruikt worden in openbare gebouwen, zijn potentiële roepassingen · voor vlamvertragend papier. Papereries du Souche in Frankrijk heeft zijn papier geproduceerd onder de roepasselijke naam Pyros. Pyros is vlamvertragend behandeld waardoor er geen vlammen blijven ontstaan, de omwikkeling van rook minimaal is en er geen brandende deeltjes door de lucht vliegen. Gezien de prijs zal Pyros selectief ingezet worden .
Blijven drukkers drukkers of..? Drukkers maken drukwerk, al eeuwen lang. Sinds de uitvinding van de boekdruk is het dé manier om kennis en informatie te verspreiden. De druktechnieken zijn, vooral de laatste jaren, aanmerkelijk veranderd: meer kleur, snellere persen en kortere insteltijden. Nieuwe technieken als xerografie, laserprinten en digitaal dienen hetzelfde doel als de ouder-
22
wetse boekdruk. Altijd gaat het ons om het verspreiden van informatie. Aan de andere kant heeft de gebruiker van die informatie zeker de laatste twee tot drie jaar veel nieuwe informatiebronnen erbij gekregen: encyclopedieën op cd-rom en duizenden pagina's informatie en entertainment op het net. PC's zondercd-romspeler zijn vrijwel nier meer te koop en KPN maakt met Het N et de informatie wel heel gemakl<elijk bereikbaar. Wim Dik, voorzitter van de Raad van Bestuur, zegt nier voor niets dat zijn bedrijf niet langer een onderneming is die brieven en telefoongesprekken bezorgt, maar een "wereldspeler op het terrein van de communicatie" is geworden. Ook regionale energiebedrijven verbreden hun aandachrsrerrein: zij zorgen nier alleen voor stroom, maar bieden ook telecommunicatie- en internetdiensten aan.
Een aanral grafische ondernemers heeft het veranderd communicatiegedrag tijdig zien aankomen en erop ingespeeld door bedrijven op re kopen of re starten. Nieuwe ondernemingen die zich bezighouden met her brede gebied van communicatie: multimedia, cd-rom, Internet etc. Daarmee is de drukker van de toekomst niet de graftcus die inkt op papier brengt, maar de specialist die zijn klant adviseert en begeleidt bij d e uitvoering van her communicatiebeleid. Voor d e ene toepassing kan dat traditio neel drukwerk zijn, voor her andere onderdeel interactieve Internetpagina's gekoppeld aan digitaal een-op-een drukwerk à la Toets 9220.
23
"Geachte mevrouw Fiegel, uw nieuwe Pontiac TransSport staat nu in de showroom! Vergelijk hem eens met een 1996 model Renault Es pace: meer ruimte voor de achterpassagiers, aparte verwarming voor en achter en 7 captain chairs . . Ruim van binnen, maar compact van buiten .......... . Onze Pontiac dealer, autobedrijf Lathouwers heeft momenteel drie TransSpons in de showroom staan: een blauwe 2.3liter, 16 kleppen, een 3.6liter rode automaat en een 2.3 liter turbo diesel in de kleur exclusieve kleur Bilbao zwart. Met vriendelijke groet, ... " Naruurlijk wordt zo'n brief afgesloten met een aantrekkelijk PS. Op het eerste oog lijkt het een heel normale mailing van General Motors, de importeur van Pontiac. Maar de brief wordt vergezeld van een A3 full color brochure met foto's van de nieuwste Pontiac in al zijn schoonheid en een foto van een blauwe Renault Espace uit 1996. Een routebeschrijving naar de plaatselijke dealer ontbreekt ook niet. De heer Van de Ven die twee straten verder woont dan mevrouw Fiegel krijgt van dezelfde importeur een mailing voor de vernieuwdeOpel Vecrra. De enige overeenkomst russen zijn folder en die van mevrouw Fiegel is de routebeschrijving naar de dealer. Als rijder van een vier jaar oude Opel Ascona diesel is zijn folder voorzien van een uitgebreide beschrijving
24
van de nieuwe Veetra stationcar; daarbij is extra aandacht besteed aan de eigenschappen van de Veetra als caravantrekker. Ook ontvangt hij een aantrekkelijke inruil-aanbieding. Opmerkelijk aan beide brieven is het gebruik van databases om daarmee de meest passende aanbieding te doen. In de brief aan mevrouw Fiegel, wordt gebruik gemaakt van de darabank van de Rijksdienst voor het Wegverkeer. De heer Van de Ven is reeds klant bij de garage. Daarom kennen ze zijn kilometerstand , weten zijn voorkeur voor caravanvakanties en zijn op de hoogte van de recente familieuitbreiding. Men kan daarom een heel gepast voorstel doen: nieuw model, stationcar i.p.v sedan en voorzien van een aantrekkelijke en zuinige dieselmotor. Natuurlijk stuurt General Motors nier alleen aan deze twee consumenten een mailing. De doelgroep van deze importeur is enkele duizenden autorijders groot. Door prospects in re delen in zo specifiek mogelijke segmenten kan her aanbod aan de potentiële klant zo aantrekkelijk mogelijk gemaakt worden. Vaak zal het een segment zijn van slechts 1 prospect. Databases met adres- en huidige autogegevens worden gecombineerd met een databank met foto's van oude en nieuwe aura's en aangevuld met persoonlijke gegevens die afkomstig zijn van de medewerkers van de dealer. Digitaal drukken maakt het mogelijk om al deze gegevens samen te smelten rot een mooie brochure, in full color gedrukt op een mooie kwaliteit papier. Een-op-een drukwerk in een oplage van 25 .000 of50.000 stuks: een nieuwe uitdaging voor de communicatie-industrie. 25
Het beter kennen van de prospect en klant en het zo goed mogelijk inspelen op de behoeftes heeft een bijkomend voordeel : drukwerkoplagen kunnen beter berekend worden. Het laten doorlopen van de pers omdat de volgende 1000 brochures toch bijna niets extra's kosten, is dan niet meer nodig. Verwacht wordt dat dit een besparing opleven van zo'n 10-25% van her drukwerk: goed voor de beurs van de opdrachtgever en voor her milieu. Digitaal drukken: een zegen voor de papiergroothandef?
Digitaal drukken boort allerlei nieuwe toepassingen aan die met de traditionele drukpersen niet mogelijk zijn. Soms zijn dat oplagen van 25.000 maal één brochure, de andere keer zijn her 23 uitnodigingen of 342 introducriebrochures. Een ding is zeker: 342 brochures zijn 342 brochures. Niet een meer of minder. Dat berekent voor de papiergroothandel het op tijd (just in time) leveren van exact de gewenste hoeveelheid. Voor de ene order 2 pallets papier (zo'n 1000 kilo) en voor de andere order slechts 49 kilo. Distributiecentra, logistieke prestaties en transportmogelijkheden moeten aangepast worden aan de veranderende eisen van de communicatie-industrie.
Het papierloze kantoor: werkelijkheid ofpraktzjk?
Enkele decennia geleden kondigde Xerox, de uitvinder van het kopieerapparaat dat werkt met gewoon papier, de opkomst van het papierloze kantoor aan. Kijken we naar het gebruik van kopieerpapier in Europa, dan moeten we constateren dat er absoluut geen sprake
26
is van het papierloze kantoor. De afZet van A4 en A3 papier laat nog steeds rooskleurige groeicijfers zien. Met de opkomst van het flexibele werkplek-concept komt er echter een einde aan die groei. Interpolis, de Rijksgebouwendienst en Andersen Consulring geven op dit terrein het goede voorbeeld. De werknemer die een dag op kantoor doorbrengt, ziet bij binnenkomst welke werkplek voor hem of haar gereserveerd is. De post wordt bij binnenkomst gescand en daarna via het netwerk verdeeld. Archieven bestaan niet langer meer uit meterslange opbergkasten in kelders, maar uit harde schijven en cd-roms en zijn voor iedereen op iedere plek digitaal toegankelijk. Printen en kopiëren wordt uitbesteed aan gespecialiseerde bedrijven. Indien de consultants van Andersen per se een boek nodig hebben, kunnen ze dat aanvragen bij de Universiteitsbibliotheek in Rotterdam. De werknemer zonder een vaste werkplek die overal toegang heeft tot alle informatie, documentatie, handboeken en memo's, heeft ook geen behoefte meer aan het opslaan van papier. De organisatie wordt er niet alleen zeer flexibel door, maar bespaart ook kosten. Andersen Consulring streeft naar het terugbrengen van het aantal werkplekken met 25 tot 30%. Zo'n 500 consultants en andere medewerkers hebben nu ca. 150 werkplekken en 250 vergaderplaatsen ter beschikking. In de nabije toekomst moeren deze plekken geschikt zijn voor 700 medewerkers.
27
Van iedere 100 brochures verdwijnt een groot deel of ongebruikt in de container of is de informatie tegen de tijd dat de ontvanger die leest niet meer up to date. Er wordt zelfs gesproken van 80% waste! Offertes van drukkers geven niet alleen de prijs van een brochure bij de door de opdrachtgever gewenste oplage, maar ook de meer- en minderprijs bij bijvoorbeeld 1000 stuks. Als de eerste 5000 brochures 45.000 gulden kosten en de volgende 1000 "slechts" 4000 gulden, dan is de verleiding groot er maar tegelijk 6000 te bestellen. In veel gevallen blijkt echter dat een groot deel van de gedrukte oplage na enige tijd ongebruikt in de container verdwijnt. Digitale drukkers zien op dit gebied een aantrekkelijke toekomst liggen: brochures kunnen altijd up to date worden gehouden en eventueel aangepast worden aan de omstandigheden: de bedrijfsbrochure van Mercedes voor de AutoRai legt meer nadruk op het consumentensegment, terwijl met nagenoeg dezelfde informatie een geheel andere brochure wordt gemaakt voor de bedrijfsauto RAl. De ervaren communicatieproducent zal zijn klant de juiste alternatieven aanbieden, waarbij de digitaal beschikbare informatie op verschillende manieren kan worden toegepast.
28
Papier, Internet en A!ta Vista: ontelbare relaties Met de komst van Internet en allerlei zoeksystemen wordt het een koud kunstje informatie op te zoeken over papier. Althans zo leek het in eerste instantie. Helaas is de praktijk anders. Het Engelse woord Paper staat ook voor lezing of voordracht en deze zijn met duizenden tegelijk te vinden op het net. Georgia Pacific is een van de grootste pulp- en papierconcerns ter wereld. Helaas zijn het ook de namen van een staat in de VS en een oceaan. En wat te denken van Mead Paper of International Paper? Dan maar eens een zoekopdracht geven voor ons moederbedrijfStora. Jammer, stora is een heel gewoon Zweeds woord en betekent 'groot ' en levert dus duizenden mogelijkheden op. Zou het aantal gevonden sites symbolisch zijn voor de relatie tussen papier en het net; laat papier zich niet verdringen door de moderne techniek, is papier toch overal aanwezig? Zekerheden zijn er maar weinig in het leven en nog minder in het zakendoen. Zeker is het dat er morgen weer een nieuwe dag is, dat er weer mensen geboren worden en dat we elkaar weer wat te venellen hebben. De ene keer zetten we een advertentie in de krant, de andere keer sturen we 5000 e-mailtjes in een fractie van een seconde de wereld over en soms gaan we zitten in een lekkere stoel, zetten de lamp goed en pakken vulpen en papier ter hand om dat ene briefje te schrijven aan een dierbare, omdat dat, behalve een gesprek, de meest persoonlijke manier van communiceren is.
29
Bronvermelding Tineke Straatman, Papierloze vrijheid. Intermediair, 23 oktober 1997, p. 137 Wim Dik, KPN, Interview in Incentive, november 1997, p. 7 Paul van Hulsen, Kleurenkopietje kost een knaak. Intermediair, 30 oktober 1997, p. 139 Genoteerd. Uitgave van Lutkie & Smit Papier, 1991 Ben Kuiken, Vraag naar papier maakt klussen goedkoper. Intermediair, 10 juli 1997, p. 57 Met dank aan Miep Janssen, Proost en Brandt, Diemen Joseph Jacobson, The Media Laboratory, MIT http:/ /www.media.mit.edu/MediaLab/Projects/jacobson.html Kevin Maney, Wonder the web while wandering the roads. USA Today, 19 juni 1997 Glennda Chui, The changeable book. Science & Technology, June 18, 1996, p. 11 E Frank Vizard, Electric Tal es. Popular Science, June 1997, p. 97 e.v. Charles Platt, Digital lnk. Wired, May 1997, p. 162 e.v. The book of the future Frame, The Media Laboratory, http:/ /physics.www.media.mit.edu/mm/elecpaper.html MIT Boston, January 1996 The only book you'll ever need? Business Week, March 18, 1996, p. 63 Digital ink grants every whim. Financial Times, March 11, 1996, p. 11 Website, The Media Laboratory, MIT, http:/ I physics. www.media.mit.edu Illustraties uit Genoteerd, uitgave van Lutkie & Smit Papier bv
Colofon Christiaan Janssen (1954) is marketing manager bij Lutkie & Smit Papier bv te Culemborg Papier nu en dan is een uitgave van de Bibliotheek Technische Universiteit Eindhoven
Het is deel 7 in de reeks EquiLiber en verschijnt in april 1998 in een oplage van 1250 exemplaren. Hiervan zijn er 250 bestemd voor de Bibliotheek TUE
Redactie van de reeks EquiLiber: M. P. van Buijtenen, A. J. Vervoorn, A.M.S. Vriens Het papier voor deze uitgave is beschikbaar gesteld door Lutkie & Smit Papier bv Binnenwerk: Strathmore Elements 118 gram, van Strathmore (USA) Tussenvellen: Cromatico,
~ca
van Thibierge & Comar (Paris)
Omslag: Die Natürlichen Stroh 270 gram van Buttenpapierfabrik Gmund (D) Opmaak: Peter Peels Lettertype: Garamond 11116.5 Productie: Universiteitsdrukkerij, TUE ISSN 0923-442X
ISBN 90-386-1531-0
