samenspelen 5 handboekje voor het jeugdwerk
Dit boekje is gericht op ieder die actief is in de begeleiding van groepen kinderen en jongeren in de leeftijd van vier tot zestien jaar. Zo’n groep wordt begeleid door één of (doorgaans) meerdere spelleid(st)ers. Zowel vrijwilligers, beroepskrachten als studenten kunnen dit boekje gebruiken. Het principe is: iedereen doet mee. In dit boekje worden veelzijdige activiteiten beschreven voor de maanden april, mei, juni en juli die inspelen op de belevingswereld van kinderen in een bepaalde leeftijd. Het zijn praktische, handzame en vooral bruikbare suggesties voor spelen en activiteiten. Het boekje is ingedeeld in spel actief, creatief actief en natuur actief. Het laatste hoofdstuk geeft praktische tips over het organiseren van een verjaardagsfeestje op de club en over omgaan met ouders. inhoud spel actief pagina 0 creatief actief pagina natuur actief pagina over verjaardagsfeestjes omgaan met ouders
4 tot en met 28 29 tot en met 53 54 tot en met 75 76 tot en met 80 81 tot en met 84
Redactie Fabiënne Houben, Sandra Stultiens, Emmie Beelen, Gé Jenniskens, Leo Janissen en Léon Hoenen Tekenwerk www.BertvanderMeij.nl Vormgeving hoenenenvandooren St. Odiliënberg Uitgave voorjaar 2012 Uitgever Jong Nederland Limburg Marijkelaan 11a, 6074 AP Melick telefoon 0475 52 00 20
[email protected] • www.jongnl.nl
2
samenspelen 5 handboekje voor het jeugdwerk
3
spel actIef dobbelsteenloop speel het spel binnen of buiten nodig krijt of lint, dobbelstenen voor alle leeftijden tijdsduur 5 minuten opstelling in een rij achter elkaar aantal 10+ aard van het spel snel reageren speluitleg Trek zes lijnen en nummer deze van een tot en met zes. Eén speler of de spelleider gooit met een dobbelsteen. Alle spelers kijken goed naar de dobbelsteen, waarna de hele groep spelers zo snel ze kunnen in één rij achter elkaar op de aangegeven lijn gaan staan. variatie De spelleider gooit niet met de dobbelsteen, maar geeft een som op waarvan de goede uitkomt het nummer van de lijn aangeeft.
4
spel actIef kleefestafette speel het spel binnen of buiten nodig geen materialen voor alle leeftijden tijdsduur 5 minuten opstelling in estafettevorm aantal 10+ aard van het spel actief samenwerken
speluitleg Verdeel de spelers in groepjes van ongeveer vijf kinderen, die in een rij achter elkaar gaan staan. De eerste speler van ieder groepje holt naar de overkant van het speelveld, tikt de lijn of muur aan en rent terug naar zijn groepje om het tweede kind op te halen. Elkaars handen vasthoudend hollen ze naar de overkant, tikken weer de lijn of muur aan en rennen terug. Daarna worden ook het derde, vierde en vijfde kind op deze manier opgehaald. Voor de oudere kinderen spant het er natuurlijk om welk groepje als eerste compleet over de eindstreep gaat.
5
spel actIef kriskras voor duo’s speel het spel binnen of buiten nodig 12 pionnen, 2 hoepels voor alle leeftijden tijdsduur 5 minuten opstelling achter elkaar in twee rijen aantal 10+ aard van het spel actief en vlug reageren speluitleg Zet in de lengte van het speelveld twee rijen met elk zes pionnen uit. De pionnen in elke rij zijn genummerd van een tot en met zes. Aan het begin van iedere rij ligt een hoepel. Twee kinderen staan in de hoepels en lopen tegen elkaar. De spelleider noemt twee cijfers, bijvoorbeeld 3 en 6. De kinderen moeten nu eerst pion 3 in hun eigen rij aantikken, daarna oversteken en pion 6 in de andere rij aantikken. Welke speler is als eerst terug in zijn eigen hoepel? Daarna kunnen de nummers twee op pad gaan.
6
spel actIef zoek de letters speel het spel binnen of buiten nodig dun karton, grote stiften, hoepels voor 7 tot en met 12 jaar tijdsduur 10 minuten opstelling met tweetallen aantal 8+ aard van het spel nadenken en actief speluitleg Knip van het karton een groot aantal kaarten en schrijf hier met de stiften letters op; zorg dat je minimaal vier keer het alfabet hebt. Leg de kaarten verspreid door het speelveld met de letterkant naar beneden. Vorm tweetallen. Elk duo staat in een hoepel aan de rand van het speelveld. De spelleider noemt het woord dat van de letters gevormd moet worden. Eén speler van ieder duo rent het veld in op zoek naar de beginletter. Iedere kaart die omgedraaid wordt en niet de juiste letter bevat, moet op dezelfde wijze terug gelegd worden. Vindt een kind de kaart met de juiste letter, dan neemt het deze kaart mee naar de hoepel. De andere duospeler gaat vervolgens op zoek naar tweede letter van het woord. Het tweetal dat als eerste het gezochte woord bij elkaar heeft wint. Voor de oudere spelers noemt de spelleider niet het woord, maar geeft hij aan welk soort woord er gemaakt moet worden; bijvoorbeeld iets dat je kunt eten en uit hoeveel letters het woord minimaal moet bestaan. De spelers moeten dus eerst zelf een woord bedenken en dan de letters zoeken. Welk duo is creatief en snel? 7
spel actIef verfjacht speel het spel buiten nodig oude kleding, groot laken of stuk karton, verfborstels, potten plakkaatverf voor alle leeftijden tijdsduur 15 minuten opstelling individueel aantal 10+ aard van het spel actief samenwerken speluitleg Aan één kant van het speelveld staan potten met verf. Aan de andere kant ligt op de grond een groot stuk karton of het laken. De kinderen moeten telkens van de ene kant van het veld naar de andere kant lopen met hun verfborstel. Samen moeten ze op het karton een huis met een puntdak en schoorsteen, met een deur, drie ramen en een zolderraam tekenen. Ook schilderen ze nog minimum vijf wolken, tien vogels, drie bomen, twintig bloemen en twee konijnen. Alles in bijpassende kleuren. Binnen vijftien minuten moet de afbeelding klaar zijn. Het lijkt gemakkelijk, maar er zijn twee verfmonsters in oude kleren in de buurt die de hollende kinderen met de verfborstel proberen aan te tikken. Dat aantikken mag alleen als de kinderen met een borstel en verf onderweg zijn naar het schilderwerk. Een aangetikt kind moet zijn borstel afgeven aan het monster en bij de start een nieuwe borstel en verf gaan halen. Lukt het toch ondanks die vervelende verfmonsters om de tekening binnen vijftien minuten klaar te hebben?
8
spel actIef laat je niet vangen speel het spel binnen nodig pingpongballetjes, 6 vliegenvangers, touw, 2 schoenendozen voor 8+ tijdsduur 10 minuten opstelling met 2 teams aantal 10aard van het spel behendigheid speluitleg Twee schoenendozen worden op ooghoogte met de open bovenkant naar voren en met de korte kanten opzij, opgehangen. Vóór iedere doos worden drie uitgetrokken vliegenvangers bevestigd. Twee teams krijgen ieder een aantal pingpongballetjes. Ze moeten proberen hun balletjes tussen de plakkende vliegenvangers door in de doos te krijgen. Natuurlijk moet je een vaste hand hebben om je niet te laten vangen. Wie scoort de meeste punten?
9
spel actIef springen heen en terug speel het spel binnen of buiten nodig ballen voor 10+ tijdsduur 5 minuten opstelling met tweetallen aantal 10+ aard van het spel behendigheid
speluitleg Vorm twee groepen en geef iedere speler een nummer. Bij het startpunt springt de nummer één van de eerste ploeg zover mogelijk. Speler nummer één van de andere ploeg plaatst zich dan op het punt waar de vorige speler neerkwam en springt op dezelfde wijze in tegengestelde richting, dus terug richting startpunt. Hierna komt de tweede speler van de eerste ploeg aan de beurt en springt terug in de andere richting. En zo verder tot alle spelers hebben gesprongen. De ploeg met de meeste terreinwinst is winnaar.
10
spel actIef klemmen en draaien speel het spel binnen of buiten nodig ballen voor 10+ tijdsduur 5 minuten opstelling met tweetallen aantal 10+ aard van het spel behendigheid
speluitleg Twee spelers staan met de handen op hun rug tegenover elkaar. Ieder tweetal krijgt een bal en klemt die tussen hun hoofden. Het is verboden de bal hierna nog met de handen aan te raken. Vervolgens proberen de tweetallen met de bal tussen hun hoofden om hun as te draaien. Natuurlijk mogen ze ondertussen de bal niet verliezen.
11
spel actIef dasrovers speel het spel binnen of buiten nodig stropdassen voor alle leeftijden tijdsduur 5 minuten opstelling met 2 groepen aantal 10+ aard van het spel actief en snel reageren speluitleg De spelers van één groep stellen zich op met het gezicht naar de muur en hun ogen gesloten. Op hun linkerschouder ligt een das. De andere groep spelers staat achter de startlijn en na het fluitsignaal proberen ze bij de spelers tegen de muur de dassen te roven. Merken deze spelers dat hun das gestolen wordt, dan achtervolgen ze de spelers tot aan de startlijn. Lukt het om de tegenspeler vóór deze lijn aan te tikken, dan krijgen zij hun das terug. Zo niet, dan mogen de dasrovers de stropdas houden. Bij het volgende spel staan andere spelers tegen de muur. In welke groep zitten de beste dasrovers?
12
spel actIef drijvende wolk speel het spel binnen of buiten nodig bierviltjes, 2 stoelen, 2 emmers, pingpongballetjes voor alle leeftijden tijdsduur 10 minuten opstelling met 2 teams aantal 10+ aard van het spel snel en behendig speluitleg Verdeel de groep in twee ploegen. Elke speler krijgt een bierviltje. Er wordt een niet te groot terrein afgebakend met twee doelen in de vorm van emmers die op een stoel staan. De spelleider gooit het eerste balletje midden op het veld in de hoogte. Met hun bierviltjes tikken de spelers het balletje naar het doel van de tegenpartij en proberen dit in de emmer te mikken. Het balletje mag naar elkaar worden overgespeeld, maar een speler mag ook alleen, met het viltje tikkend tegen het balletje, richting emmer hollen. De spelers van de tegenpartij moeten natuurlijk proberen deze balletjes met hun viltjes te onderscheppen. Als het pingpongballetje de grond raakt gooit de spelleider het balletje opnieuw op.
13
spel actIef dansende veertjes speel het spel binnen nodig veertjes, kranten voor 4 jaar en ouder tijdsduur 10 minuten opstelling vrij in de ruimte aantal 10+ aard van het spel behendigheid
speluitleg Elke speler krijgt een dubbele krantenpagina en vouwt of rolt deze op tot een soort vliegenmepper. Ook heeft elke speler een veertje. Op
een afgesproken signaal gooit
iedereen zijn veertje in de
lucht. Door middel van
bewegen met de krant moet de spelers zorgen dat het veertje niet op de grond terecht komt. De krant mag het veertje niet raken, het is dus de bewegende lucht die het veertje als het ware dansend in de hoogte moet houden. Wie is hier behendig in?
14
spel actIef mutsenrace speel het spel binnen of buiten nodig papier, plakband, touw voor 7 jaar en ouder tijdsduur 15 minuten opstelling vrij in de ruimte aantal 10+ aard van het spel competitie en behendigheid speluitleg Alle spelers maken van papier een puntmuts die goed op hun hoofd past. In de zaal of buiten worden touwen gespannen op verschillende hoogten. De touwen kunnen ook gespannen worden boven een circuit dat afgelegd moet worden. De spelers moeten proberen met de puntmuts op hun hoofd door de ruimte te lopen of te kruipen, zonder dat de muts door de touwen van hun hoofd wordt gestoten.
15
spel actIef ruggevecht spel het spel buiten of binnen nodig krijt of lint voor 8+ tijdsduur 5 minuten opstelling met 2 teams naast elkaar aantal 10+ aard van het spel actief samenwerken
speluitleg Met een tussenruimte van ongeveer zes meter worden over de breedte van het speelterrein twee lijnen getrokken. We verdelen de kinderen in twee groepen. De twee groepen staan rug aan rug in het midden van de speelruimte en evenwijdig aan de getrokken lijnen. Per groep haken de kinderen de armen in elkaar, waarbij ze de handen voor de borst vouwen. Als de spelleider het startsein geeft, proberen de groepen elkaar achteruitlopend over de achter hen gelegen lijn te duwen. De kinderen mogen elkaars armen niet loslaten en een groep heeft pas gewonnen als ze na vijf minuten de meeste spelers van de tegenpartij over de lijn hebben geduwd.
16
spel actIef denken en doen speel het spel binnen of buiten nodig 2 stoelen, 2 vel papier, 2 pennen voor alle leeftijden tijdsduur 5 minuten opstelling met twee teams in estafettevorm aantal 10+ aard van het spel creatief nadenken speluitleg Verdeel de kinderen in twee groepen. Op een bepaalde afstand van elke ploeg staat een stoel, met daarop papier en een pen. De eerste spelers van elke ploeg lopen naar de stoel en schrijven een woord op het blad. De volgende spelers schrijven er telkens een woord bij. Het geheel moet een zin of samengestelde zin vormen. De spelers mogen onder elkaar geen afspraken over de zin maken, dus van iedere speler wordt creatief nadenken verwacht.
17
spel actIef snelle achtervolgers speel het spel binnen of buiten nodig 4 stoelen voor alle leeftijden tijdsduur 15 minuten opstelling met 4 teams aantal 10+ aard van het spel actief opletten speluitleg Op elke hoek van een vierkant speelterrein staat een stoel. Vóór deze stoelen stellen zich de vier teams van minimum twee en maximum vier spelers op. Na het startsignaal van de spelleiding begint van elk ploeg een speler rond de vier stoelen van het speelterrein te hollen. Terug bij de eigen stoel lost iemand van zijn team hem af. Als een speler onderweg iemand van een ander ploeg weet in te halen en deze aantikt, wordt het spel stilgelegd.
De aangetikte speler moet mee naar het ploegje van degene die hem aantikte en het spel begint opnieuw. Welk team heeft de snelste achtervolgers? Na een kwartier wordt de 18
balans opgemaakt.
spel actIef bankvoetbal speel het spel binnen of buiten nodig 4 banken, 1 bal voor 7 jaar en ouder tijdsduur 10 minuten opstelling met 4 duo’s aantal 8+ aard van het spel verdedigen en aanvallen speluitleg Zet vier banken in een vierkant niet te ver uit elkaar. Dit zijn de doelen. Op de banken nemen telkens twee spelers plaats. De spelleider brengt een bal in het vierkant. De spelers moeten niet alleen proberen de bal weg te houden van het doel waar ze op zitten, maar ze moeten ook proberen te scoren door de bal richting een andere bank te trappen. Bij dit spel moeten de spelers op de banken blijven zitten.
19
spel actIef over en weer speel het spel binnen of buiten nodig krijt of lint, 1 bal voor alle leeftijden tijdsduur 10 minuten opstelling met 2 teams aantal 10+ aard van het spel actief en behendig speluitleg Op het speelveld wordt in het midden een zone van vijf meter breed afgebakend. De spelers van twee ploegen nemen aan weerszijden van deze zone plaats. De bal wordt over en weer geworpen en mag niet de grond tussen de lijnen raken. Een speler die er in slaagt de bal tweemaal op te vangen, gaat naar de overzijde van het spelterrein het andere team versterken. Mocht diezelfde speler er in slagen om bij de andere ploeg evenzo twee maal te vangen, dan moet hij weer terug naar het eerste team. Na tien minuten worden de teamleden geteld. Welk team is het grootste?
20
spel actIef etagevoetbal speel het spel binnen nodig 3 gelijksoortige tafels, bal, touw voor 8 + tijdsduur 15 minuten opstelling met 2 teams aantal 10+ aard van het spel actief en behendig
speluitleg Etagevoetbal is een variatie op het doeltrappen bij voetbal. Vorm twee ploegen. Stapel drie tafels op elkaar, bij voorkeur tegen een muur. Neem de veiligheid in acht en sjor, indien mogelijk, de tafels tegen de muur vast, zodat deze niet kunnen omvallen. Vóór en opzij van de tafels wordt op een afstand van vijf meter (voor de jongste spelers kan 3 meter aangehouden worden), een touw in een halve cirkel op de vloer gelegd. De bedoeling is dat de spelers, afwisselend van ieder team, buiten deze halve cirkel met de bal in de richting van de tafels trappen. Scoort een speler tussen de poten van de onderste tafel, dan krijgt die 1 punt. Bij de tweede tafel mogen 2 punten bijgeteld worden en bij de derde tafel 3 punten. Welk team heeft de beste schutters? variatie Met dezelfde gestapelde tafels kan door de teams ook etagehandbal gespeeld worden.
21
spel actIef achteruit, omdraaien, vooruit speel het spel binnen of buiten nodig oude kranten voor 7 tot 10 jaar tijdsduur 10 minuten opstelling in een kring aantal 10+ aard van het spel grappig samen spelen
speluitleg De kinderen staan in een kring en draaien vervolgens een kwartslag tot ze achter elkaar staan. Ze gaan de kringpolonaise lopen en de spelleiding geeft opdrachten. Bijvoorbeeld: 'polonaise achteruit', 'polonaise draai om', 'polonaise vooruit', 'polonaise linkerhand op rechterschouder' of 'polonaise rechterhand op linkerschouder'. Tot slot zet ieder kind een vooraf van kranten gevouwen papieren muts op het hoofd. Dan klinken tijdens de polonaise de commando’s ‘hoed af’, ‘hoed op’, hoed op hoofd van voorganger’ en tot slot ‘zwaaien met je hoed’.
22
spel actIef boven en onder het touw speel het spel binnen of buiten nodig lang touw, fluit voor alle leeftijden tijdsduur 10 minuten opstelling vrij in de ruimte aantal 10+ aard van het spel behendig en actief speluitleg De spelers staan aan één kant van het veld. In het midden ligt een touw op de grond. Na het eerste fluitsignaal moet iedere speler overlopen naar de andere kant van het veld, maar wel onder het touw door. De laatste speler die het touw passeert blijft hier staan. Als de andere spelers na het volgende fluitsignaal terug overlopen, moeten ze óver het touw naar de andere kant. Maar de speler in het midden houdt zo goed en kwaad als hij kan het touw omhoog. Hij krijgt assistentie van de laatste speler, met wie hij bij de volgende overloop het touw met de voeten op de grond probeert te houden, als de andere spelers er weer onderdoor willen kruipen. Bij de spelers in het midden komt er dus bij iedere overloop één speler bij. Over of onder het touw door zien te komen wordt dus steeds moeilijker. De laatst overgebleven spelers moeten wel heel gewiekst zijn om nog aan de overkant te komen.
23
spel actIef wie heeft voorrang? speel het spel buiten nodig 1 balk, 2 ballen voor 8+ tijdsduur 10 minuten opstelling twee teams langs het speelveld aantal 10+ aard van het spel actief
speluitleg Vorm twee ploegen van een gelijk aantal spelers. De spelleider geeft aan de spelers van beide groepen gelijke nummers, zodat er twee spelers moeten zijn met hetzelfde nummer. De spelers moeten onderling hun nummer geheim houden. De twee ploegen gaan ieder aan een kant van het speelveld staan. In het midden ligt de balk. Dit is een brug. Voor elk team ligt een bal op de grond. De spelleider roept dan een nummer af. Van elke ploeg lopen de spelers met dat nummer naar de overkant van het speelveld. Ze mogen niet over de brug. Nadat de ballen bij de tegenpartij zijn opgeraapt, maken de spelers rechtsomkeer. Dit keer moeten ze wél de brug oversteken. Wie het eerste met de bal bij zijn eigen team is, heeft gewonnen. Maar tijdens de terugtocht mogen de spelers elkaar met de bal proberen af te gooien. Lukt dit, dan is deze speler uitgeschakeld. Maar de speler die de bal gooide is ook af, want hij mag zijn bal niet meer oprapen. Dit duel eindigt dus onbeslist. Het is dus zaak om zo snel mogelijk, zonder geraakt te worden door de bal van de tegenstander, over de brug bij je eigen team te komen. En als twee spelers elkaar op de smalle 24 brug ontmoeten wordt het spannend hoe ze dit gaan oplossen.
spel actIef hoedendans speel het spel binnen nodig evenveel hoeden of petten als er kinderen zijn voor 4 tot en met 12 jaar tijdsduur 10 minuten opstelling in een kring aantal niet van toepassing aard van het spel beweeglijk speluitleg Leg de oude hoeden of petten midden in de kring van kinderen. Deze gaan er al zingend omheen lopen. Zodra de spelleiding in de handen klapt, probeert iedereen een hoed te bemachtigen, maar er blijkt één hoed te weinig te zijn. Degene die geen hoed heeft, zoekt bij een van de andere kinderen een mooi hoofddeksel uit en gaat daarmee aan de kant zitten. De andere hoeden worden weer in de kring gezet en het spel wordt herhaald tot er nog maar één kind over is.
25
spel actIef balcapriolen speel het spel buiten nodig 2 ballen voor 10+ tijdsduur 10 minuten opstelling in twee rijen naast elkaar maximaal 24 deelnemers aard van het spel snel reageren en vangen speluitleg De deelnemers staan in twee rijen naast elkaar met twee meter ruimte tussen de rijen. Het is belangrijk dat alle deelnemers precies tegenover een andere speler staan, met het gezicht naar elkaar toegekeerd en ongeveer een meter van de speler naast hem. De eerste speler in een rij gooit de bal naar de speler aan de overkant. Deze gooit de bal naar de nummer twee in de rij tegenover hem. En zo verder. Aan het eind van de rij moet de bal op dezelfde wijze terug gegooid worden. Nu gooit de eerste speler de bal schuin naar de tweede speler in de rij tegenover zich en die weer schuin naar de nummer drie in de rij aan de overkant. Aan het eind moet de bal op dezelfde zigzagwijze terug gegooid worden. Hierna wordt dezelfde zigzagmethode van gooien gebruikt, maar nu met twee ballen gelijk. Hierdoor krijg je telkens kruisballen met de kans dat de ballen tegen elkaar botsen. Tenminste als de ballen even snel gegooid worden. Als laatste ronde worden de zigzag- en kruisballen opnieuw gegooid, maar nu als boogbal. Dus met een sierlijke boog door de lucht moet een bal precies in de handen van de an26 dere speler terechtkomen.
spel actIef raadspel speel het spel binnen nodig geen materialen voor alle leeftijden tijdsduur 10 minuten opstelling in een kring maximaal niet van toepassing aard van het spel gezelligheidsspel speluitleg De deelnemers aan dit raadspel gaan in een kring zitten. De spelleider legt uit dat iedereen in gedachten op een bekende plek in het dorp of de woonwijk moet plaatsnemen. Bijvoorbeeld midden op het voetbalveld, boven op de kerktoren of op het toneel van de zaal. Ook kan die plaats achter de kassa van de supermarkt zijn, op de zolder van de blokhut of op de zitbank bij de molen. De andere spelers moeten aan de hand van gerichte vragen raden welke plek iemand in gedachten heeft. Die vragen kunnen variëren van: Wat zie je achter je? Wat zie je boven je hoofd? Wat hoor je? Wat ruik je? Wie de juist plek als eerste weet te raden, wordt hierna aan de tand gevoeld. Een leuk spel om de fantasie te stimuleren.
27
spel actIef alle vogels vliegen speel het spel binnen of buiten nodig geen materialen voor alle leeftijden tijdsduur 10 minuten opstelling in een kring maximaal niet van toepassing aard van het spel snel reageren en gezellig speluitleg De spelleider vertelt de kinderen dat ze allen tijdens dit spel hun handen boven hun hoofd moeten houden. Zodra de spelleider zegt: 'Alle vogels vliegen', moeten de kinderen met hun handen wapperen. Zegt de spelleider: 'Alle reigers vliegen' of hij noemt mussen, meesjes, kraaien, luchtballonnen en vliegtuigen, dan mogen de spelers ook wapperen, want die vliegen ook allemaal door de lucht. Tussendoor echter zegt de spelleider opeens: 'Alle olifanten vliegen!' Dan mag er natuurlijk niet gewapperd worden. Wie toch wappert is af. Ook stoelen, tafels, fietsen en wasmachines kunnen natuurlijk niet vliegen. Hoe zit het echter met dakpannen? Als het hard waait kunnen die toch om je oren vliegen. Een moeilijke vraag, die de spelleider maar moet oplossen.
28
CreatIef actIef ingepakt maakt nieuwsgierig speel het spel buiten nodig landbouwplastic, bollen touw, tape voor tieners tijdsduur afhankelijk van wat bedacht wordt aard van het spel creatief en verrassend
speluitleg Iets dat ingepakt is, maakt mensen nieuwsgierig. Let maar eens op als je zelf een surprise krijgt. Daarom is het grappig om in navolging van de kunstenaar Christo gebouwen of voorwerpen te gaan inpakken. Vraag wel even vergunning aan bij de gemeente. Zoek een leuk stuk straat of een pleintje uit. Als je deze ludieke activiteit uitvoert tijdens een braderie of tijdens een wijk- of dorpsfeest, trek je zeker veel bekijks. Wat dacht je van enkele huizen, een standbeeld, een zitbank en een lantaarnpaal die ingepakt worden. Deze stunt haalt zeker de pers. Zorg wel dat je voldoende materialen hebt. En wil je deze blikvanger nog wat extra leven inblazen, dan kun je nog enkele JONGNLers inpakken, die tussen al die ingepakte objecten rondlopen. Wellicht overbodig, maar let op dat je mond en neus vrij laat bij het inpakken en bedenk dat plastic erg kan broeien. Als variant kun je daarom ook kiezen voor inpakken in krantenpapier dat voor deze gelegenheid zwart geverfd is. Inpakken dus maar!
29
Spel actIef kokosnoot worstelen speel het spel binnen of buiten nodig koksnoten en zachte zeep voor tieners tijdsduur 20 minuten opstelling in twee groepen maximaal 12 deelnemers aard van het spel ruig speluitleg Kokosnoot worstelen is afkomstig uit de Filippijnen. Is er geen kokosnoot voorhanden, dan kan ook met een bal gespeeld worden. Zeep de noot of bal in met zachte zeep en trek twee lijnen die het speelveld markeren. Leg de noot in het midden van het veld, terwijl de spelers op hun eigen doellijn gaan staan. Na een signaal van de spelleider proberen de twee teams de noot te pakken te krijgen. Al rennend moeten ze, al dan niet de noot naar teamspelers overgooiend, proberen deze over hun eigen doellijn te krijgen. Makkelijker gezegd dan gedaan, want de glibberige noot floept alle kanten op. Bovendien mogen de spelers van het andere team de bal proberen af te pakken, tegen de bal stompen of de speler de weg versperren. Lukt het de noot achter de eigen doellijn te krijgen, dan telt dit voor één punt. De bal moet dan terug naar het midden van het veld. Het verdient aanbeveling dat de scheidsrechter na ieder doelpunt de noot opnieuw van een laagje zeep voorziet.
30
CreatIef actIef als je aandachtig kijkt speel het spel buiten nodig groot laken, plakkaatverf, aardappels of kurken, latten en nietapparaat voor tieners tijdsduur afhankelijk van wat bedacht wordt aard van het spel lekker schilderen, creatief en anders speluitleg Pointillisme is een richting in de schilderkunst, waarbij de kleuren in afzonderlijke stippen zijn opgebracht. Hierop zijn verschillende varianten mogelijk. Span een groot laken op een frame van latten en zet dit vast met nietjes. Teken op het laken in lichte kleuren een stadsgezicht of een bekend gebouw. Bijvoorbeeld je clubgebouw, het gemeentehuis of schoolgebouw. Stippel vervolgens met aardappelstempels of kurken, gedoopt in verf, de hele afbeelding in. Je kunt ook eerst het schilderwerk en het stippelen uitvoeren, voordat je het laken op het frame spant. Als je dit grote schilderij exposeert, zul je merken dat de bezoekers blijven stilstaan om het werkstuk aandachtig te bekijken.
31
CreatIef actIef laat de fantasie de vrije loop speel het spel binnen of buiten nodig zie speluitleg voor alle leeftijden tijdsduur niet van toepassing aard van het spel samenwerking
speluitleg Stel dat in het voorjaar in jullie wijk of dorp een braderie of buurtfeest georganiseerd wordt, waarbij JONGNL zich wil manifesteren. Dan kan de presentatie in de vorm van een speelse kunstmanifestatie enorm de aandacht trekken. Zeker als, zoals in dit geval, de junioren tijdig met de voorbereidingen starten. En wanneer ze hun fantasie de vrije loop laten, zullen verrassingen zeker niet uitblijven. Hieronder een aantal ideeën om met de junioren een aantal grote objecten of kunstuitingen in diverse stijlen te maken. Ook is het handig om van tevoren wat voorbeelden van kunstenaars te verzamelen. Ga je uit van een open ruimte bij de manifestatie, verdeel die ruimte dan in verschillende stijlen of sferen; ga vervolgens per groep kinderen aan de slag met één of meerdere van zulke voorbeelden.
32
CreatIef actIef je gezicht verwennen speel het spel binnen nodig handdoek, washandje, honing, eierdooiers, grapefruitsap, havermout, gedroogde kruiden, gezichtlotion, schaal of teil voor 13+ tijdsduur 60 minuten opstelling aan tafels aard van het spel aandacht voor lichaam speluitleg De tieners trakteren zichzelf op een ontspannende kuurbehandeling. Begin met een kruidenstoombad. Giet kokend water in de schaal en voeg er een handvol gedroogde kruiden en bloemblaadjes aan toe. Met een handdoek over je hoofd en ogen gesloten, de hete dampen vijf minuten in laten trekken. Je gezicht met lotion schoon maken en met koud water de poriën laten sluiten. Een scrubmassa van grapefruit met havermout wordt als volgt bereid: vermeng één lepel grapefruit en drie tot vier eetlepels havermout tot een zachte pasta. Smeer dit met je vingers op je gezicht, met uitzondering van het gebied rond de ogen. Vijftien minuten laten intrekken. Masseer ondertussen met je natte vingertoppen de scrubmassa in de huid. Tot slot een gezichtsmasker als vochtinbrenger. Meng één eierdooier en twee eetlepels honing en breng het mengsel met de vingertoppen op je gezicht. Ook nu het gebied rond de ogen vermijden. Na tien minuten intrekken, met een nat washandje de huid reinigen. Voel eens, wat een zacht velletje.
33
CreatIef actIef kiezelbeestjes speel het spel binnen nodig waterverf, tekenpapier, penselen, grof zout voor alle leeftijden aantal 10+ opstelling zittend aan tafels aard van het spel creatief en verrassend speluitleg De kinderen maken een schildering met waterverf op papier. Strooi wat grove zoutkorrels in de nog natte verf. Terwijl de verf droogt worden de losse zoutkorrels van het papier afgeschud. Het resultaat is verrassend en fraai.
34
CreatIef actIef een vrolijke dakpan speel het spel binnen nodig zie speluitleg voor 8 tot en met 16 jaar tijdsduur 20 minuten opstelling aan tafels aantal niet van toepassing aard van het spel creatief
speluitleg Voor deze creatieve activiteit heb je nodig dakpannen, servetten met een mooi motief, lijm om servetten te plakken, kwast, verf, vernis, boomschors, takjes, dennenappels, lijmpistool en letters voor 8 personen. Dakpannen kun je heel leuk versieren met servetten die van een patroon zijn voorzien en andere materialen. Je kunt er ook voor kiezen om een versierde dakpan te maken die bij het seizoen past. Maak de dakpan eerst goed schoon en droog. Als je hem later wilt ophangen boor dan eerst voorzichtig een gaatje. Verf de dakpan in een lichte kleur, omdat deze kleur naderhand door het servet heen zal schijnen. Verwijder het onderste deel van het servet zodat je alleen de dunne toplaag met motief overhoudt. Bedek de dakpan met servettenlijm en plak voorzichtig het servet hier op. Smeer dan nog een laagje lijm bovenop het servet. De letters die je gaat gebruiken verf je in een mooie bijpassende kleur. Gebruik een lijmpistool om de letters, denappels, boomschors en takjes (en andere versieringen) op de dakpan te lijmen. Als alles droog is kun je het geheel verven of bespuiten met vernis. Op deze manier kunnen de versierde dakpannen buiten een mooi plekje krijgen.
35
CreatIef actIef bloemen van vingerverf speel het spel binnen nodig zie speluitleg voor 4+ tijdsduur 20 minuten opstelling aan tafels aantal niet van toepassing aard van het spel fantasie stimuleren
speluitleg Voor deze creatieve activiteit heb je nodig plakkaatverf, schoteltjes, wit tekenpapier A2-formaat, gekleurd papier A1-formaat, groen crêpepapier, schaar en plaksel. Alle kinderen krijgen een schoteltje met plakkaatverf in blauw, geel, rood en wit. Laat ze dan eerst experimenteren met het mengen van kleuren. Ze doen dit met de vingers. Vertel dat je bij het mengen van teveel kleuren een bruine kleur krijgt. Meng blauw met geel om te laten zien dat dit groen als resultaat heeft en dat je deze kleur daarna met witte verf lichter kunt maken. Eerst oefenen op proefblaadje is aan te bevelen. Geef vervolgens als opdracht om met de vingerverf een bloem te maken. De kinderen mogen zelf beslissen hoe deze er uit ziet, maar er moet wel een groene stengel en groene blaadjes aan zitten. Daarna krijgt elk kind een strook wit tekenpapier: A2 formaat in drieën gesneden. Vertel dat de bloem zo hoog moet worden als het tekenpapier. Knip de bloem met een randje wit er nog aan uit het papier en plak deze op een gekleurde achtergrond. Knip van crêpepapier een strook gras en plak deze strook beneden voor de bloem op het papier. 36
CreatIef actIef schorsafdrukken speel het spel buiten en binnen nodig papier, touw, vetkrijt, schaar, karton, lijm voor 4 tot en met 8 jaar tijdsduur 45 minuten opstelling aan tafels aantal niet van toepassing aard van het spel creatief en educatief speluitleg Met deze opdracht leren de kinderen enerzijds een creatieve techniek toepassen en anderzijds ervaren ze dat alle bomen een verschillende schors hebben, soms glad, soms ruw. Van deze buitenste laag van een boom worden wrijfafdrukken gemaakt, zodat de verschillende soorten schors goed zichtbaar zijn bij afdrukken. Dit gebeurt als volgt: Met een stukje touw bindt je het papier aan de boomstam vast. Kras met vetkrijt over het papier zodat het patroon van de schors goed zichtbaar wordt. Als je dat bij verschillende bomen doet zul je verschillende schorspatronen krijgen. Noteer bij elke afdruk de naam van de boom. Kinderen kunnen ook zelf in een bomenboek, of van internet geprinte boomafbeeldingen, de namen van de bomen proberen te achterhalen. In de blokhut maken de kinderen in groepjes een mooie collage van hun verzamelde schorsafdrukken, eventueel aangevuld met bladeren van de desbetreffende bomen.
37
CreatIef actIef vogels van blaadjes speel het spel binnen nodig verschillende soorten en maten gedroogde blaadjes, lijm, vetkrijt, grote vellen, gekleurd papier voor 4 tot en met 8 jaar tijdsduur 30 minuten opstelling aan tafels aard van het spel creatief en gezellig knutselen speluitleg Voor deze knutselactiviteiten heb je verschillende soorten en maten gedroogde blaadjes nodig. Deze moet je dus eerst verzamelen en drogen. Vaak vind je ook na een winter in een bos nog mooie dorre exemplaren onder bomen of struiken. Kies eerst de achtergrondkleur die je het mooiste vindt voor deze tekening. Op de volgende wijze kun je van de blaadjes een vogel maken: Een groot rond blad kan voor het lichaam dienst doen, een ovaal blaadje voor het hoofd en twee ovalen voor de vleugels. Als je een groot ovaal blad hebt met een steeltje eraan, kun je dit ook als lichaam en kop gebruiken. Het steeltje is dan de snavel. Voor de staart zijn er diverse mogelijkheden. Als je weet hoe je vogels er uit zien en hoe groot ze zijn, kun je ze op je achtergrondblad leggen en de omgeving gaan schetsen met een potlood. Deze schetsen daarna met vetkrijt natrekken. Als laatste de vogel opplakken, bijvoorbeeld zittend op een boomtak, op een nest, op de grond of vliegend door de lucht.
38
CreatIef actIef kleppende castagnetten speel het spel binnen of buiten nodig per kind: twee houten pollepels, een leren veter, handboortje, verf, figuurzaag voor 4 tot en met 12 jaar tijdsduur 45 minuten opstelling aan tafels aantal niet van toepassing aard van het spel creatief speluitleg Neem twee houten pollepels van dezelfde grootte. Zaag met een figuurzaag de lepel van de steel, ongeveer 3 centimeter onder de ronding. Boor met een handboortje twee gaatjes aan de onderkant van de castagnetten (waar de steel van de pollepel zat). De leiding kan ook met een elektrische boor de gaatjes boren. Zorg er wel voor dat de twee 'lepels' recht op elkaar liggen en de gaatjes dus precies tegen elkaar zitten. Leg de holle kanten van de castagnetten tegen elkaar en haal een leren veter door de gaatjes. Leg je wijs- en je middelvinger op de gaatjes, aan de kant waar de veter naar buiten komt, en vraag iemand de veter precies boven je vingers vast te knopen. Steek nu de middelvinger door de lus en duw de castagnetten tegen de palm van je hand. Door je middelvinger op en neer te bewegen, krijg je het kleppend geluid uit de castagnetten. Tot slot kun je de kleppers nog mooi beschilderen.
39
CreatIef actIef wensenkastje en wensenmuur speel het spel binnen nodig verf in pasteltinten, kwasten, kastje, papier, stiften voor 4 tot en met 14 jaar tijdsduur niet van toepassing opstelling aan tafels aantal niet van toepassing aard van het spel verrassend speluitleg Heb je er ooit gedacht om een wensenkastje te maken voor in de blokhut? Bijvoorbeeld een kastje met drie laatjes. Op het eerste laatje plak je de tekst ‘dromen’, op het tweede laatje ‘wensen’ en op het derde laatje ‘herinneringen’. Bovenop het in pasteltinten geverfde kastje kun je bijvoorbeeld nog een wensengeltje een plaats geven, dat zich inzet om dromen te laten uitkomen. Als het wensenkastje een opvallende plaats in de blokhut krijgt, mogen de kinderen op momenten dat het hen uitkomt een wens, droom of herinnering in de laatjes van het kastje stoppen. Eén keer in de maand kan de leiding met de kinderen de laatjes leeg maken en bespreken wat er aan schriftelijke wensen of conclusies is binnen gekomen. En de opvallendste wensen kunnen daarna misschien een plaats krijgen op een ‘wensenmuur’ in de blokhut, zodat iedereen kan zien wat er nog te wensen is bij de club. De kinderen kunnen voor het kastje niet alleen teksten schrijven, maar ook tekeningen maken. Zo krijgt die wensenmuur in de blokhut een heel gezellig en afwisselend karakter. 40
CreatIef actIef grappige lepelganzen speel het spel binnen nodig zie speluitleg voor 8+ tijdsduur 45 minuten opstelling aan tafels aantal niet van toepassing aard van het spel creatief en grappig
speluitleg Schilder de pollepel wit. Knip uit het gele karton een snavel in vooraanzicht en plak deze in het midden beneden op de ronde kop van de lepel. Ook de wiebeloogjes links en rechts kun je op hun plaats lijmen. Het kartonnen bordje wordt op de steel gelijmd en vormt het lijf van de gans. Links en rechts aan de achterzijde van het bordje worden de veertjes als vleugels opgeplakt. De lepelgans wordt verder versierd met extra veertjes op de kop en de buik. Uit de spons knip je de poten en plak ze beneden aan het bordje. Laat alles goed drogen en kleur vervolgens de wangen rood. Breng de neusgaten aan met zwarte stift en bindt de gans tenslotte een mooi lintje om de nek.
41
CreatIef actIef tegeltjeswijsheid speel het spel binnen nodig zie speluitleg tijdsduur 60 minuten opstelling aan tafels aantal niet van toepassing aard van het spel rustige activiteit
speluitleg Voor deze creatieve activiteit heb je nodig witte tegeltjes van 15 bij 15 cm, porseleinstiften, wit tekenpapier van 15 bij 15 cm, potlood en papieren doekjes. Hartstikke leuk om eens een boerenwijsheid op een tegeltje te zetten. Op internet kun je veel van zulke wijsheden vinden. Nog leuker is het als de kinderen zelf een soortgelijke wijsheid bedenken. Voordat er op de tegel wordt gewerkt, kunnen de kinderen een ontwerp op papier maken. Hierna wordt dit ontwerp op de tegel nagemaakt. Zo lang de porseleininkt nog nat is, kan deze gemakkelijk met een papieren doekje van de tegel verwijderd worden. Zorg dus dat je deze doekjes bij de hand hebt. Als het tekenwerk klaar is, kan het resultaat in de oven gebakken worden. De aanwijzingen hiervoor staan op de stiften vermeld.
42
CreatIef actIef Angry Birds als projectielen speel het spel binnen en buiten nodig zie speluitleg voor 10+ tijdsduur 3 bijeenkomsten opstelling aan tafels aantal niet van toepassing aard van het spel grappige activiteit
speluitleg Voor deze creatieve activteit heb je nodig ballonnen, papier, plakband, scharen, plakkaatverf, kwasten, gipsverband, sjorhout, touw, post-elastieken en oude fietsbinnenbanden. Vooraf aan de eerste bijeenkomst worden voorbeelden van Angry Birds geprint. Ieder kind blaast een ballon op. Met plakband de snavel van papier bevestigen. Knip korte smalle stroken gipsverband, maak die nat en plak deze in meerdere lagen over de opgeblazen ballon. Wrijf deze stroken voorzichtig uit, zodat een glad oppervlak ontstaat. De Angry Birds moeten nu drogen tot de volgende bijeenkomst. Dan wordt gestart met het beschilderen van de Angry Birds met plakkaatverf. De laatste bijeenkomst maken de kinderen met teams een katapult van het sjorhout en de elastieken. Buiten op een grasveld worden dozen die van nummers zijn voorzien, op een tafel gestapeld. Per team gaan de spelers eerst met de katapult en een bal op de dozen mikken. Lukt het om de dozen van de tafel te schieten, dan wordt met de knutselvogels geschoten. Welk team haalt hierbij de meeste punten? 43
CreatIef actIef raden bij schimmenspel speel het spel binnen nodig groot wit doek, diaprojector, kam en schaar, hamer en spijker, pan en pollepel, helm en stofzuigerslang voor 8+ tijdsduur 60 minuten opstelling op stoelen aantal groepjes van drie aard van het spel grappig en origineel speluitleg Zet het doek en de lamp op en laat zien hoe de schaduwen van personen en voorwerpen door het lamplicht op de achterzijde van het doek geprojecteerd worden. Daarna kan een schimmenspel opgevoerd worden, terwijl de toeschouwers op stoelen plaatsnemen. Enkele korte scènes kunnen zijn: Drie kinderen staan achter het doek en de lamp gaat aan. Dan raden wie is wie? Waar zie je dat aan? Een ander groepje laat zien hoe je door vlak achter elkaar te gaan en de armen en benen in verschillende standen te plaatsen, een meerarmig en meerbenig monster te zien krijgt. Eén kind ligt achter het doek op de vloer en komt langzaam overeind, zodat het lijkt alsof het kind uit de grond omhoog komt. Twee andere kinderen van het groepje lopen achter het doek naar elkaar toe en begroeten elkaar. Wat doen de drie kinderen achter het doek? Haren kammen, touwtje springen of aan een ijsje likken? En dat figuur met kam en schaar moet een kapper zijn, terwijl het figuur met hamer en spijker een timmerman moet zijn. En die schaduw met pan en pollepel, is natuurlijk aan het koken, terwijl die gestalte met slang en helm een brandweerman moet zijn. 44
CreatIef actIef foto kunstwerk speel het spel binnen of buiten nodig geen materialen voor 8 tot en met 12 jaar tijdsduur 20 minuten opstelling vrij in de ruimte aantal niet van toepassing aard van het spel op details letten speluitleg De kinderen gaan allemaal door elkaar lopen. Praten is hierbij verboden. Op een sein van de spelleiding zoeken de kinderen een partner die in een bepaald opzicht op hem of haar lijkt. Bijvoorbeeld iemand met dezelfde schoenen, iemand met dezelfde broek of dezelfde trui. Maar ook brildragend, dezelfde kleur ogen of kleur haar, even groot, of dezelfde hobby kunnen kenmerken van overeenkomst zijn. Als de tweetallen bij elkaar staan mogen zij om beurten vertellen wat hun overeenkomsten zijn. Als iedereen een beurt heeft gehad, mogen per duo ook de verschillen genoemd worden.
45
CreatIef actIef compositie van knipwerk speel het spel binnen nodig van iedereen een profielfoto, gekleurd papier, groot karton of canvas, verf, scharen, penselen, lijm voor 10+ tijdsduur 60 minuten opstelling aan tafels aantal niet van toepassing aard van het spel secuur knipselwerk speluitleg Toen Franse schilder Matisse in een rolstoel terecht kwam ging hij niet bij de pakken neerzitten. Hij begon eenvoudige knipsels te maken met duidelijke contouren. Iedere deelnemer heeft een foto van zichzelf, van opzij genomen. Knip deze foto precies uit. Teken het knipsel over op een gekleurd papier en knip ook deze tekening zo precies mogelijk uit. Op een groot canvasdoek dat met sneldrogende acrylverf is gekleurd, worden alle uitgeknipte hoofden van gekleurd papier in een mooie compositie opgeplakt.
46
CreatIef actIef pimpen van stoelen speel het spel binnen nodig zie speluitleg voor 10+ tijdsduur 90 minuten opstelling niet van toepassing aantal niet van toepassing aard van het spel gezellig en creatief
speluitleg Pimpen bekent zoveel als 'opleuken' of 'versieren'; vaak op een manier die wat kitscherig of overdreven is. De oudere kinderen hebben allen een oude stoel mee naar de blokhut gebracht, die ze thuis, in een kringloopwinkel of op Marktplaats hebben weten te vinden. Deze stoelen gaan ze nu, met z’n allen, pimpen. Begin met een kort groepsgesprek over de manier van aanpak. Waar moet je op letten? Kies je voor een thema, of ga je motieven schilderen? Welke kleuren wil je gebruiken? Hoe breng je de motieven of voorstelling over op de stoel? Je kunt ook uit de hand schilderen of gebruik maken van een gesneden mal. In dit laatste geval maak je een ontwerp op papier, waar de kleuren en motieven/tekeningen die gekozen worden, duidelijk op aangegeven staan. Eerst de houten stoelen goed schuren met schuurpapier en dan met een spons, gedoopt in water met een scheut ammoniak, zuiver en vetvrij maken. Vervolgens laten drogen en vóór het verven plaats je de stoelen op oude kranten. Het verven volgens eigen ontwerp kan beginnen. 47
CreatIef actIef wat vertelt het weerbericht? speel het spel binnen nodig geen materialen voor 9 jaar en ouder tijdsduur 30 minuten opstelling zittend in een kring aantal 10+ aard van het spel kinderen leren kennen speluitleg De kinderen zitten in een kring. De spelleider vertelt hoe het weerbericht eruit ziet. Niet het echte weer, maar het weer dat de spelleider graag zou zien. Daarna mogen alle kinderen om beurten over hun ideale weer vertellen. Houden ze van zon, of zien ze liever regen en sneeuw? Misschien vinden ze een storm juist spannend. Ze mogen ook over hun favoriete jaarseizoen vertellen. Bijvoorbeeld dat ze in winterdag zo erg naar een warme kamer verlangen, of in zomerdag graag op een strand onder een parasol liggen. Praat er met de kinderen over. Heeft hun verhaal te maken met hoe ze zich voelen? Zijn mensen die van regen houden vaak verdrietig? En hebben mensen die van zon houden een opgeruimde natuur? Ieder mens heeft zijn eigen favoriete weer en seizoen.
48
CreatIef actIef wat weet je van jezelf? speel het spel binnen nodig behangpapier, kleurstiften, personenweegschaal, rolmeter voor 6 tot en met 10 jaar tijdsduur 30 minuten aard van het spel bijzonderheden over jezelf ontdekken speluitleg Kinderen in de groei hebben veel belangstelling voor hun lichaam. Hoe groot zijn ze? Hoeveel wegen ze? Rol een stuk behangpapier uit met de achterzijde naar boven gekeerd en laat een kind hierop liggend plaats nemen. De armen en benen iets los van het lichaam. Een ander kind trekt met een kleurenstift de lichaamsomtrek na. Hierna kan ieder kind de eigen afbeelding een gezicht geven, handen en schoenen tekenen en kleding inkleuren. Als dit gebeurd is, gaan de kinderen één voor één op een personenweegschaal staan. Het lichaamsgewicht wordt naast de naam en de datum, onder de eigen afbeelding genoteerd. Tot slot met een rolmeter de lengte nameten en deze evenzo bij de persoonlijke gegevens opschrijven. Kijk, en dat ben jij nu helemaal ten voeten uit.
49
CreatIef actIef spookkleren speel het spel binnen en buiten nodig zie speluitleg voor 8 tot en met 16 jaar tijdsduur 45 minuten aard van het spel verrassende effecten ervaren speluitleg Voor dit spel heb je nodig gips, water, grote bak, kleerhangers, waslijn. Een grappig en verrassend effect levert een waslijn met spookkleren op. Verzamel oude kleren. Maak in een grote bak van gips en water een niet te vast papje en dompel de kleren hierin. Vervolgens de kleren ophangen aan kleerhangers en op deze wijze laten drogen. Als de gipskleren droog zijn, kun je ze naast elkaar ophangen aan een waslijn. Een griezelig gezicht in het donker. Ook aan gevels van huizen, in een portiek, aan een lantaarnpaal of in een boom, zorgen de witte spookkleren voor heel verrassende effecten.
50
CreatIef actIef leuke fantasieteksten speel het spel binnen nodig oude kranten, scharen, lijm, A-4 vellen papier, stiften voor 8 tot en met 14 jaar tijdsduur 30 minuten opstelling aan tafels aard van het spel fantasie ontwikkelen speluitleg De kinderen knippen ieder vijf foto’s uit oude kranten. Deze foto’s worden op A-4 papier geplakt. Nu moet elk kind voor een of meerdere personen op de foto’s tekstballonnen uitknippen. Hierin komt de fantasietekst die de persoon op de foto gaat uitspreken. Vervolgens wordt de tekstballon op de foto geplakt. De leiding kan vooraf enkele voorbeelden maken. Bijvoorbeeld van een burgemeester die een lintje doorknipt en opmerkt: ‘Verdraaid, is dat lint van ijzerdraad gemaakt?’ Of van de koningin die de troonrede voorleest: ‘Landgenoten, wat een onzin staat hier allemaal!’ Of van een vrouw die haar hondje uitlaat: ‘Oeps, mijn schepje vergeten, maar ik stop die drol maar in mijn jaszak!’ terwijl het hondje opmerkt: ‘Het closetpapier vergeet je elke dag!’ Als alle foto’s van spreekballonnen zijn voorzien, worden ze opgeprikt en bekeken. Tot slot misschien nog een foto van de leiding, waar de kinderen grappige teksten bij mogen verzinnen.
51
CreatIef actIef zoek je gezicht speel het spel binnen nodig digitale camera, computer, printer, schaar, lijm voor 6 tot en met 12 jaar tijdsduur 25 minuten opstelling aan tafels aard van het spel grappig puzzelen
speluitleg Maak per kind met de digitale camera een pasfoto. Vergroot deze op de computer en maak een uitdraai ter grootte van een A5-formaat. Als de inkt droog is, knippen de kinderen hun foto in grote stukken. Voor de jongste kinderen in vier stukken en de oudere kinderen bijvoorbeeld in acht stukken. Keer de fotostukken om en hutsel ze door elkaar. Elk kind moet hierna uit al die stukjes zijn eigen gezicht bij elkaar zoeken en passend aan elkaar leggen.
52
CreatIef actIef maak zelf je eigen dobbelsteen speel het spel binnen nodig karton, schaar, potlood en viltstift voor alle leeftijden aard van het spel handig hulpmiddel maken
speluitleg Stel je gaat een spel spelen en je kunt geen dobbelsteen vinden. Dan maak je toch van karton en een potlood een dobbelschijf. Knip uit het karton een zeshoek van 5 cm doorsnee. Trek vanaf de hoeken met de viltstift lijnen naar het midden van het karton. In de zes vlakken komen de cijfers van 1 tot en met 6. Precies in het midden van het karton prik je een gat. Met het potlood (punt naar beneden) steek je de dobbelschijf vast in de rand van de tafel. En nu draaien maar. Het cijfer in het vakje dat bij stilstand op het tafelblad rust geeft het aantal ogen weer. Dobbelen maar!
53
natuur actIef spelen met zand en water speel het spel buiten nodig plastic afwasbakken, speelzand, water, zandvormpjes voor 4 tot en met 7 jaar tijdsduur 20 minuten opstelling niet van toepassing aantal 6+ aard van het spel heerlijk kliederen speluitleg De kinderen gaan buiten met zand en water spelen. Het speelzand wordt over de bakken verdeeld en moet goed droog zijn. Eerst laten de kinderen het droge zand door hun vingers lopen. Hele fijne straaltjes als je de vingers bijna sluit en brede stralen als je de vingers opent. De kinderen trekken schoenen en sokken uit, gaan in de bak staan en bedekken beide voeten met zand. Als de tenen voorzichtig bewegen is het net alsof er molletjes te voorschijn komen. Ook de handen kun je verstoppen onder het zand en de vingers al bewegend boven het zand uit laten komen. Vervolgens kan wat water bij het zand en kneden en mengen maar. Met zandvormpjes, dekseltjes en potjes, kunnen taartjes gevormd worden. Nóg meer water er bij en het zand is geschikt om ballen van te kneden. Die zandballen kun je heerlijk en met een luide plof, in de bak laten klotsen. Als er opnieuw water bij komt, glipt het natte zand door de vingers. Sla je met platte handen op het natte zand dan hoor je heerlijke kleddergeluiden. Op het laatst nog even hun handen, voeten en benen insmeren met die heerlijke zandklieder. Een waterstraal en handdoeken maken hen daarna weer toonbaar. 54
natuur actIef avontuurlijke ABC-tocht speel het spel in een bos of in het donker bij de blokhut nodig zaklampen; twee kluwens gekleurde wol voor 7 tot en met 11 jaar tijdsduur 30 minuten opstelling in groepjes aantal 6+ aard van het spel spannend buitenspel speluitleg Dit spel wordt bij avond gespeeld op een stuk terrein dat door paden wordt afgebakend. Er zijn boswachters en stropers. Alle stropers krijgen een rode woldraad om de rechter bovenarm, voor ze met hun zaklampen het bos in gaan. De boswachters, ook met zaklampen, gaan de stropers achterna. Zij hebben allen een groen stuk woldraad. Er mag niet gelopen worden. Het is dus een kwestie van elkaar verrassen. Zijn de boswachters of de stropers het slimste? Het is natuurlijk handig om je zaklamp aan te maken om te kijken wie je tegenover je hebt, maar door het licht vestig je ook de aandacht van de tegenspelers op jezelf. De boswachters en de stropers kunnen elkaar uitschakelen door als eerste bij de ander de woldraad kapot te trekken. De tegenstander mag hierna niet alsnog de woldraad van de andere speler kapot trekken. De spelers met een kapotte draad, moeten zonder het licht van de zaklamp, het bos verlaten. Komen ze iemand tegen dan moeten ze 'uitgeschakeld!' roepen. Na drie kwartier klinkt het signaal voor het einde van het eerste spel en worden de veroverde woldraden geteld. Natuurlijk willen de verliezers revanche en worden de rollen omgedraaid.
55
natuur actIef bloemen horen erbij speel het spel binnen en buiten nodig hyacinten en narcissen in potten, papier, dun karton en crêpepapier, kaartjes, viltstiften, pen en papier voor 7 tot en met 12 jaar tijdsduur 60 minuten opstelling in groepjes aantal 6+ aard van het spel levendig speluitleg In de lente zijn de mensen in een vrolijke stemming. En bij een vrolijke stemming horen bloemen. De kinderen en de tieners gaan in de blokhut een bloemenwinkel inrichten. Hier verkopen ze hyacinten en narcissen die ze vooraf zelf gekweekt of gekocht hebben. Ook de zelf vervaardigde bloemen van papier, dun karton en crêpepapier worden in deze winkel verkocht. Ouders en bekenden worden uitgenodigd om de bloemenwinkel te komen bezichtigen. Vooraf worden kaartjes gemaakt met allerlei wensen, die aan de bloemen bevestigd kunnen worden. Die kaartjes kunnen door de kinderen met viltstift ingekleurd worden, of door de tieners via de computers samengesteld en uitgeprint. En zoals ook bij echte bloemenwinkels, kunnen de klanten ook hier telefonisch hun bestellingen doorgeven. Deze bestellingen worden genoteerd en vervolgens thuisbezorgd. Vooraf hebben de kinderen en tieners afgesproken aan welk doel de opbrengst van de bloemenverkoop besteed wordt.
56
natuur actIef welkomsttapijt speel het spel binnen en buiten nodig 4 palen van 2,10 meter, 12 paaltjes van 70 cm, mos, zand, riet, stro, keien, kiezelstenen, boomschors, dunne takken, klei, eikels, kastanjes voor 13+ jaar tijdsduur 60 minuten aantal 6+ aard van het spel creatief speluitleg De tieners willen hun eigen hoek in het clubgebouw een andere uitstraling geven. Misschien wordt er wel een ouderavond of een open dag georganiseerd. Wat dachten jullie van een natuurtapijt dat bezoekers welkom heet bij die gelegenheid? Vorm van vier palen 2,10 meter lengte een vierkant en verdeel dit met dunnere paaltjes van 70 cm lengte in negen gelijke vierkanten. Vul deze vierkanten op met natuurproducten als mos, zand, riet, stro, keien, kiezelstenen, boomschors of dunne takken. Op een ondergrond van witte kiezelstenen kun je met zwarte steentjes een zon of dier vormen. Op het mos met eikels een mooie bloem en in het zand druk je met kastanjes bijvoorbeeld het woord 'welkom'. Van de klei vorm je een tablet en hier kun je een gedicht of de naam van de groep tieners in krassen. Deze kleitablet krijgt bijvoorbeeld een plaats op het gras. variatie Maak je dit welkomsttapijt buiten vóór het clubgebouw; dek het dan bij hevige regenval af met plastic.
57
natuur actIef schat de afstanden speel het spel in een bos nodig stopwatch, rolmeter, papier, pen voor 8 tot en met 12 jaar tijdsduur 20 minuten opstelling niet van toepassing aantal 4+ aard van het spel inzicht ontwikkelen speluitleg Afstanden schatten is voor veel mensen niet gemakkelijk. In een bosachtige omgeving is dit zo nodig nog moeilijker. Misschien komt dat wel door de bomen, struiken, boomstronken of eventuele heuveltjes. Afstanden en snelheden taxeren is vooral een kwestie van inzicht en bedachtzaamheid. Begin met het schatten van de afstand tussen de startplek en een dichtbij staande boom of een struik. Van alle spelers worden de voorspellingen genoteerd en vervolgens met de rolmeter nagemeten. Meten is weten en dus wordt degene van wie de voorspelling het dichts bij de werkelijke afstand komt, de winnaar. Daarom moeten de spelers nu in dezelfde volgorde hun looptijd schatten van de startplek tot aan dezelfde boom of struik en terug naar de startplek. Deze looptijd wordt met de stopwatch gecontroleerd en vergeleken met de voorspelling. Als laatste opdracht moeten de spelers de tijd schatten die ze hollend tot een bepaalde boom of struik verder weg in het bos en terug, denken nodig te hebben. Als deze voorspelling is genoteerd moet ook deze afstand hollend heen en weer worden afgelegd. Van welke speler komen de voorspellingen en de 58 werkelijke afstanden en tijden het dichts bij elkaar?
natuur actIef je zintuigen op scherp speel het spel in een donker bos nodig zaklampen, fluiten, briefjes met bepaalde morsetekens voor 12 jaar en ouder tijdsduur 30 minuten opstelling in groepjes aantal 12+ aard van het spel spannend bosspel speluitleg Dit spel wordt in het donker gespeeld. Afhankelijk van de grootte van de groep worden er groepjes gevormd. Bijvoorbeeld vier groepjes van vier spelers. Van ieder groepje ontvangt één speler een zaklamp en een fluit. Dit zijn de aanvoerders. De andere spelers krijgen een briefje waarop voor een groepje bijvoorbeeld de lichtflitsen: 'groot-klein-grootklein' staan (in morsetekens is dat: -.-.). Ook de aanvoerder met de zaklamp ontvangt een briefje, want ook hij maakt deel uit van een groepje, waarvan hij de spelers in het bos moet zien te vinden. Andere lichtflitsen voor de drie andere groepjes kunnen zijn: (-.), (.-) of (.-.-) De spelers mogen elkaar de briefjes niet laten lezen. Ze verdelen zich in het bos. Na het startsignaal moeten de aanvoerders proberen om met hun zaklampen via de afgesproken lichtsignalen de spelers van hun groepje bij elkaar zien te krijgen. Dat betekent dat de spelers goed moeten uitkijken of ze de lichtsignalen van hun briefje in het donkere bos kunnen ontdekken. Welke groepje is in een zo'n kort mogelijke tijd compleet? Een fluitsignaal van de aanvoerder maakt duidelijk dat het zover is. De spelleiding controleert aan de hand van de briefjes of de samenstelling van de groepjes klopt. 59
natuur actIef zoek natuurlijke voorwerpen speel het spel in een bos nodig jute zakken, een laken voor 7 tot en met 10 jaar tijdsduur 30 minuten opstelling in groepjes aantal 10+ aard van het spel speuren en wedijver speluitleg Twee teams krijgen ieder 15 minuten tijd om in het bos zoveel mogelijk natuurlijke voorwerpen te verzamelen en in een jute zak te stoppen. Dat kunnen bladeren en kleine takjes van bomen en struiken zijn, maar ook grassen, mos, boomschors, slakken, dennenappels, veertjes en lege eierschalen. Van tevoren afspreken of ook mineralen, zandkluiten en keien meetellen. Na de afgesproken tijd komen de teams samen bij het laken dat op de grond ligt uitgespreid. Om beurten mogen de teams een voorwerp uit de zak nemen en op het laken leggen. Het eerste team legt bijvoorbeeld een dennenappel op het laken en het tweede team legt een zelfde voorwerp er naast. Dan legt het tweede team een stukje mos op het laken en het tweede team moet dit evenzo doen. Lukt dit niet, dan heeft het andere team een punt gescoord. Wie de meeste punten scoort wordt uitgeroepen tot 'vindingrijkste team'.
60
natuur actIef geurenquiz speel het spel in een bos nodig zie speluitleg voor 7 tot en met 9 jaar tijdsduur 30 minuten opstelling per groep aantal 6+ aard van het spel zintuigen trainen speluitleg Voor dit spel heb je nodig blinddoeken, glazen potje met draaideksel, ui, knoflook, prei, koffie, thee, anijs, Eau de cologne, zeep, kaneel en vanillesuiker. De kinderen gaan het bos in en snuiven de geuren op van een dennenbos of een loofbos. Hoe ruikt trouwens mos of de ondergrond waarop deze sporenplantjes groeien? De schors van verschillende bomen of rot hout, ze hebben allen hun eigen specifieke reuk. De tocht door het bos wordt besloten met een geurenquiz. Op de grond staan tien lege glazen potjes met draaideksel. In ieder potjes zit een van de verschillende soorten groenten en producten die gemakkelijk aan de geur te herkennen zijn. Bijvoorbeeld: ui, knoflook, prei, koffie, thee, anijs, Eau de Cologne, zeep, kaneel en vanillesuiker. De deelnemers krijgen een blinddoek voor en moeten om beurten de inhoud van de potjes raden. De andere deelnemers moeten op afstand blijven om te voorkomen dat zij horen wat over de inhoud gezegd wordt.
61
natuur actIef leeftijd en hoogte bomen speel het spel in een bos nodig touw, stok, meter voor 8+ jaar tijdsduur 15 minuten opstelling per groep aantal 6+ aard van het spel handigheidjes leren
speluitleg Als je toch in een bos bent, wil je wel eens weten hoe oud een bepaalde boom is. De jaarringen van een boomstam tellen is de eenvoudigste wijze om hier achter te komen. Maar een boom omzagen om de ouderdom te bepalen, is niet nodig. Neem een stuk touw en span dit rond de boomstam op ongeveer 1,5 meter van de grond. De lengte van het stuk touw dat je nodig hebt om de stam te omspannen, meet je na met een meter; het aantal centimeters vervolgens delen door 2,5 en je hebt het aantal jaren. Dit is een schatting bij benadering, want sommige bomen, zoals populieren, groeien sneller en eiken en paardenkastanjes bijvoorbeeld groeien juist langzaam. Je kunt ook achterhalen hoe hoog een boom is. Zoek een stok die de lengte heeft van je gestrekte arm. Ga op zo'n afstand van de boom staan dat je de top en de voet van de boom ziet samenvallen met de boven- en onderkant van de stok. De afstand in meters tussen het punt van waarnemen en de boom, is gelijk aan de hoogte van de boom.
62
natuur actIef maak je eigen zonnewijzer speel het spel binnen en buiten nodig bloempotten, dunne stokken van 25 cm lang, lijm, waterbestendige verf voor 8+ jaar tijdsduur 30 minuten opstelling aan tafels aard van het spel knutselen van tijdmeter speluitleg Je kunt de tijd op verschillende manieren meten. Toen er nog geen klokken waren, gebruikten de mensen bijvoorbeeld zonnewijzers en zandlopers om te achterhalen hoe laat het was. Zo’n zonnewijzer kun je zelf maken. Neem een bloempot, bij voorkeur een pot van gebakken klei met een gat aan de onderzijde. Reinig de bloempot en keer hem om. Steek een passende stok van ongeveer 25 cm hoogte in het gat en lijm die vast. Je kunt nu de pot aan de zijkanten naar eigen inzicht beschilderen met waterbestendige verf. Plaats de pot op een vrije plaats in de tuin of op het balkon in de zon. De eerste dag moet je ieder uur even een met een potlood de schaduwstreep van de stok op de pot markeren. Deze potloodstrepen kun je naderhand met witte verf overtrekken en de uren erbij vermelden. De volgende dag kun je (als er tenminste de zon schijnt) je eigen tijdmeting al gebruiken.
63
natuur actIef maak je onzichtbaar speel het spel in een bos nodig rolletje gouddraad, schaar, schmink voor 4 tot en met 9 jaar tijdsduur 60 minuten opstelling met 2 groepen aantal 12+ aard van het spel sluipen en camoufleren speluitleg Dit spel met camouflagetechnieken kan bij voorkeur gespeeld worden aan het eind van de middag of in het begin van de avond. Als de schemer valt is het tijd dat de indianen al sluipend op weg gaan om de tegenstanders te verrassen. Er zijn twee ploegen spelers en twee kampen. In ieder kamp zit een leider met een voorraad van in stukjes geknipte gouddraad. Iedere speler krijgt een stukje gouddraad en moet proberen de spelers van de tegenpartij als eerste aan te tikken. Wie getikt wordt moet zijn stukje gouddraad afgeven en bij de leider van zijn kamp een nieuw stukje gaan halen. Om niet gezien te worden gaan de spelers zich naar eigen inzicht camoufleren. Zij mogen hun gezicht en handen schminken in de kleuren van takken, bladeren of bosgrond, zodat ze niet opvallen in de natuurlijke omgeving. Ook kunnen ze zich, afhankelijk van de natuurlijke omgeving, met gras, stro of dorre takken camoufleren. Let er wel op dat er geen groen vernield wordt. Het is dus geen ren- of holspel, maar meer sluipen en de tegenstander proberen te verrassen. 64
natuur actIef wat valt op in het bos? speel het spel in een bos nodig vellen papier met voorgedrukte vragen, potloden voor 4 tot en met 10 jaar tijdsduur 30 minuten opstelling per groep aantal niet van toepassing aard van het spel oren en ogen de kost geven speluitleg Vooraf heeft de spelleiding de vragen voor deze verkenningstocht door een bos voor ieder kind uitgeprint. Voor de kinderen van 4 tot 8 jaar kunnen de vragen voorgelezen worden. De oudere kinderen krijgen bij hun papier een potlood en moeten de vragen zelf beantwoorden. Vragen die op papier kunnen staan zijn: • Hoe voelt de bosgrond? Hard, zacht, koud, warm, droog, nat, plat of juist hobbelig? • Sluit de ogen. Welke geluiden hoor je? Zijn die afkomstig uit de natuur of worden de geluiden door mensen veroorzaakt? • Voel of zie je wind in een bos? Waaraan is de wind zichtbaar? • Welke dieren wonen in een bos? • Welke geuren ruikt je? • Zoek een boom of struik waarvan je denkt dat die even oud is als jij bent. En daarna een boom of struik die even oud is als de leidster of leider.
65
natuur actIef gekke beesten in het bos speel het spel in een bos nodig 10 stukken karton ter grootte van een A-4, touw, viltstift, 2 vellen papier, 2 pennen voor 8+ jaar tijdsduur 30 minuten opstelling in 2 groepen aantal 16+ aard van het spel letten op details speluitleg Er is iets geks aan de hand in het bos. Buurtbewoners vertellen dat de dieren die er leven allerlei rare dingen doen. Bijvoorbeeld een vos die liedjes zingt, een konijn dat in de neus peutert of een wezel die blaft. Dat willen de kinderen natuurlijk zien. Ze gaan zich in het bos verstoppen om iets van die gekken beesten op te vangen. Want alleen als de dieren de mensen niet zien, doen ze die rare dingen. Acht tot tien spelers hangen een kartonnen bord met een touw om hun hals. Op deze borden zijn de namen van bosdieren geschreven. De overige spelers worden in twee groepen verdeeld. Zij krijgen per groep een vel papier en een pen en verstoppen zich aan weerszijden van het bospad. Even later komen met tussenpozen van 1 minuut, de dieren voorbij. Van elk dier moeten de verstopte kinderen opschrijven wat er niet bij hoort. Een haas kan wel huppelen, maar toch zeker niet zijn neus snuiten. En die specht kan wel 'kra! kra! roepen, maar toch zeker niet in een mobiele telefoon. En een das, kan die echt het liedje van 'Hoeperdepoep zat op de stoep…' zingen? Welke groep heeft de meeste 'rare' manieren van dieren opgeschreven? De volgende ronde wisse66 len de groepen.
natuur actIef waggelwedstrijd voor pinguïns speel het spel in een bos nodig 2 paar zwemvliezen, 2 strandballen voor 4 tot en met 9 jaar tijdsduur 20 minuten opstelling 2 groepen aantal 8+ aard van het spel hilarisch en levendig speluitleg Pinguïns komen zoals je weet alleen op de Zuidpool en in dierentuinen voor. Voor deze gelegenheid echter zijn ze naar het bos bij de blokhut gekomen, want ze nemen deel aan de 'waggelwedstrijd'. Vorm twee groepen spelers die zich achter de startlijn op een open plek in het bos opstellen. Tien meter verder is de eindlijn. De eerste spelers van iedere groep krijgen zwemvliezen en een strandbal. Die zwemvliezen moeten ze aantrekken en dan al strompelend met hun vliezen de strandbal zo snel mogelijk achter de eindlijn zien te krijgen. Je zult zien dat iemand die met zwemvliezen loopt, waggelt als een pinguïn. Bij de eindlijn aangekomen doen de spelers razendsnel hun zwemvliezen af, nemen de strandbal en hollen terug naar de beginlijn. Nu gaan de nummers twee van iedere groep met zwemvliezen en bal op pad. Welke groep pinguïns weet bij deze waggelwedstrijd de snelste tijd te noteren?
67
natuur actIef ruig bosspel speel het spel in een bos nodig touw, tape, scharen voor 13+ tijdsduur 60 minuten opstelling 2 groepen aantal 10+ aard van het spel competitie
speluitleg Het klinkt een beetje als een fantasieverhaal, maar uit een naburige gevangenis zijn bewoners ontsnapt. De cipiers die de achtervolging hebben ingezet, vragen de hulp van de tieners bij het inrekenen van de gevangenen. Een vierde van de spelers speelt de rol van gevangenen. Ze verspreiden zich in het bos. Na tien minuten komen de cipiers, gewapend met touwen en tape (eventueel scharen om de tape op lengte te knippen). Zodra ze een gevangene te pakken hebben, binden of plakken ze hem aan een boomstam vast en gaan op zoek naar de volgende. Er mag geen tape voor de mond geplakt worden. De gevangenen die nog los rondlopen, mogen de vastgebonden gevangenen echter bevrijden.
Hoe lang duurt het voordat de cipiers alle gevangenen te pakken hebben?
68
natuur actIef boshonkbal speel het spel in een bos nodig spelmateriaal uit het bos voor 13+ jaar tijdsduur 45 minuten opstelling 2 groepen aantal 10+ aard van het spel improviseren
speluitleg De oudere leden van JONGNL willen wel eens wat ruigs. Bijvoorbeeld in een bos honkbal spelen. Boshonkbal wel te verstaan, dus met spelmateriaal uit het bos. En al die bomen dan die in de weg staan? Het is natuurlijk een uitdaging om die niet uit de weg te gaan. Misschien kun je de boomstammen gebruiken om de bal te laten afketsen. Bal? Is er dan wel een bal? Ben je gek, zoek maar een beetje een grotere dennenappel die hiervoor gebruikt kan worden en een dorre tak als slagwapen. En het honkbalterrein kun je markeren met dor hout, want wij laten het groene hout intact. Wedden dat dit een ruig spel wordt, waarbij ijverig geïmproviseerd moet worden.
69
natuur actIef veilige buurt speel het spel buiten nodig karton, fototoestel of mobieltje voor 13+ jaar tijdsduur 60-90 minuten opstelling niet van toepassing aantal 6+ aard van het spel beroep op veiligheid en betrokkenheid speluitleg De tieners stellen een onderzoek in naar veilige en onveilige plekken in de buurt. Ze kunnen die plekken en situaties in kaart brengen en er een poster van maken, die op diverse plaatsen in de omgeving wordt opgehangen. Laat op die poster ook zien hoe bijvoorbeeld de kinderen uit de wijk of van het dorp op een veilige manier naar het speelveldje kunnen gaan. Nog een stap verder kan zijn dat je een fotoreportage maakt van onveilige plekken en deze reportage aan de politie, aan een wethouder of de burgemeester aanbiedt. Ook een voorlichtingsfoldertje kan goede diensten bewijzen aan ouders en hun kinderen. Geef bij de onveilige plekken bijvoorbeeld aan waar kinderen op moeten letten. Zoals de betekenis van verkeersborden. Of uitleg over waar je voorrang hebt en wanneer je voorrang moet verlenen? En tot slot kun je advies geven over hoe de uitgang van het speeltuintje veiliger kan worden.
70
natuur actIef totemboom in het bos speel het spel in een bos nodig geen materiaal voor 4 tot en met 9 jaar tijdsduur 45 minuten opstelling vrij in de ruimte aantal 12+ aard van het spel alertheid en competitie speluitleg In een bos wordt een dikke boom uitgezocht die als totem van een indianenstam dienst doet. Deze totempaal wordt bewaakt door het 'opperhoofd met de scherpe ogen'. De andere indianen zijn van de vijandige stam en proberen de totem aan te tikken. Lukt dit, dan is het opperhoofd verslagen en moet een ander opperhoofd het proberen. Tijdens het bewaken moet het opperhoofd onophoudelijk rond de boom lopen en de omgeving is de gaten houden. Ziet hij iemand, dan wijst hij in zijn richting en roept: 'Je bent gezien, blijf waar je bent!' De indiaan die gezien is moet op die plek op zijn bips gaan zitten en mag niet meer verder sluipen. Na een poosje zitten er natuurlijk al heel wat buiten gevecht gestelde indianen rond de totemboom. Zal het iemand lukken om het opperhoofd te slim af te zijn?
71
natuur actIef drijven of zinken speel het spel binnen of buiten nodig glas water, afwasmiddel, punaise, kurk van wijnfles voor 7 tot en met 10 jaar tijdsduur 20 minuten opstelling in groepjes aantal 10+ aard van het spel leerzaam speluitleg In waterplassen zie je wel eens insecten die over het water kunnen lopen zoals de schaatsenrijders met de bekende lange poten die zich heel snel over het water voortbewegen. Als het water vervuild is, lukt het de schaatsenrijders niet om over het water te lopen. Om te kijken hoe die schaatsenrijders dat klaarspelen kunnen de kinderen een proef doen. Doe water in een glas en neem een punaise zonder plastic dopje. Maak de punaise goed schoon en droog en leg die dan met de punt naar boven op het water. De punaise zinkt niet en blijft op het water drijven. Doe je nu één druppeltje afwasmiddel bij het water in het glas, dan zie je de punaise zinken. De punaise blijft eerst drijven omdat het bovenste laagje van het water heel sterk is. Met andere woorden, er staat spanning op de oppervlakte van het water. Het druppeltje afwasmiddel maakt die spanning kapot en daarom zinkt de punaise. Doe je hetzelfde proefje met een kurk, dan blijft de kurk ook drijven. En dat komt omdat de kurk heel licht is. En nu weet je ook meteen waarom de schaatsenrijders niet op vuil water kunnen lopen. 72 Het oppervlak van dat water is niet sterk genoeg meer.
natuur actIef wat hoort niet in het bos? speel het spel in het bos nodig lang dik touw, dun touw, blinddoeken, voorwerpen uit het bos, weggegooide rommel voor 7 tot en met 11 jaar tijdsduur 60 minuten opstelling niet van toepassing aantal 6+ aard van het spel tasten en raden speluitleg De deelnemers aan dit raadspel krijgen een blinddoek voor. Span een dik touw tussen twee bomen en hang hieraan voorwerpen uit het bos en rommel die niet in het bos thuis hoort. De deelnemers moeten met hun handen de voorwerpen betasten en raden wat het is. Daarbij moeten zij vertellen welke voorwerpen wél of niet in het bos thuishoren. Van oudere deelnemers kan een score worden bijgehouden. Voor de jongste deelnemers kan het doek gespeeld raden wat
spel ook zonder blindworden. Dus alleen wel en niet in het
bos thuishoort.
73
natuur actIef pas op, vallende bomen speel het spel buiten nodig stevig touw van 7 meter lang, stopwatch voor 10 jaar en ouder tijdsduur 20 minuten opstelling niet van toepassing aantal 6+ aard van het spel snel reageren speluitleg In productiebossen sleepten vroeger paarden de gekapte boomstammen met lange touwen of kettingen naar de rand van het bos. Een slepersknecht liep langs het paard. In het dit spel speelt de slepersknecht het werk van het paard na. Het spel kan buiten op een zachte ondergrond zonder obstakels gespeeld worden. Zet een terrein uit met een lengte van ongeveer 25 meter. De knecht neemt bij de start het touw over een schouder in zijn handen, zodat het uiteinde over de grond sleept. De andere spelers moeten proberen als 'vallende bomen' op het touw te springen en zo het werk van de slepersknecht te bemoeilijken. Die laat zich echter niet kisten, draait zich telkens onverwacht om en probeert de plaaggeesten aan te tikken. Lukt dat, dan moet aangetikte speler buiten het veld gaan staan. Ook mag de slepersknecht heel hard aan het touw trekken, zodat het touw onder de schoenen van de spelers uitschiet. Maar als er tien spelers op het touw staan, is dat natuurlijk moeilijk. De bedoeling is dat de slepersknecht in de kortst mogelijke tijd het speelveld van 25 meter over moet steken. Hierna neemt een andere speler het werk van de slepersknecht over. 74
natuur actIef luisteren naar stilte speel het spel in een bos nodig spiegeltjes voor 7 tot en met 11 jaar tijdsduur 60 minuten opstelling met een groep aantal 6+ aard van het spel aandachtig luisteren en kijken speluitleg Meestal lopen kinderen druk pratend door het bos. Dan hoor, zie en ruik je niet zo veel. Bij deze bostocht is zwijgen een vereiste om zoveel mogelijk de zintuigen hun werk te laten doen. Niemand mag dus praten. De leiding maakt met gebaren duidelijk dat er een vogel te horen is. Of de kinderen luisteren naar de wind die een boom of de takken doet kraken en de bladeren ritselen. En als iedereen goed oplet en niet op dode takken trapt, zullen ze beslist vogels, konijnen, eekhoorns of misschien wel een ree of een vos zien. Tot slot laat de leiding met spiegeltjes zien hoe eekhoorns de boomstam bekijken als zij langs de stam klimmen. Of er wordt met een spiegel onder een struik of boom gekeken hoe konijnen de takken en bladeren vanaf de grond zien.
75
beGeLeIdING IN de praktIJk Verjaardagsfeestje organiseren op de groep In ieder JONGNL-seizoen komt het voor dat kinderen jarig zijn en hun verjaardag met de groep willen vieren. Om de verjaardag vooraf aan te kondigen is er vaak in de eerste weken van het seizoen een verjaardagskalender met de groep gemaakt. Ieder kind kan hierop zien wie er binnenkort jarig is en hoelang het nog duurt voordat het kind zelf jarig is.
Maak een verjaardagskalender • Maak (of vraag) van elk kind een portretfoto. Vergroot de foto en plak ze op een gekleurd vel papier. Laat ieder kind op zijn eigen foto een feesthoedje knutselen of tekenen. Schrijf vervolgens de naam en de geboortedatum van het kind er bij. • Ieder kind kan iets tekenen over jarig zijn; plak de tekeningen op een gekleurd vel papier en schrijf ook hier de naam en de geboortedatum van het kind bij. • Laat ieder kind zichzelf tekenen of knutselen als jarige. • Op een klein blaadje tekenen kinderen een portret van zich zelf, waar ook weer de naam en de geboortedatum bij vermeld worden. Plak al deze kleine blaadjes op een groot vel papier A3-formaat en je hebt meteen een groot verjaardagsschilderij. • De kinderen kunnen ook iets tekenen op een grote ballon, waar natuurlijk ook de naam en de geboortedatum bij komen te staan. Alle ballonnen worden in het groepslokaal opgehan76
gen. Een soortgelijke versiering kan ook met vlaggetjes uitgevoerd worden.
Organiseer een verjaarsfeest op de groep • Bespreek vooraf met je medeleiding hoe jullie de verjaardagen van de kinderen tijdens de groepsavonden willen gaan vieren. Voor ieder kind moet de verjaardag op de groep hetzelfde zijn. Bekijk eerst of er hierover misschien al algemene regels binnen de vereniging zijn. • Overleg of de kinderen mogen trakteren op de groep en neem hierover ook contact op met de ouders. • Maak een plan van aanpak hoe jullie handelen bij een verjaardagsfeest. bedenk • Willen we de hele groepsavond aan een verjaardag besteden? • Besteden we ook aandacht aan de jarige als deze niet trakteert? • Zingen we alleen een liedje tijdens het uitdelen van de traktatie? • Laten wij het jarige kind een spelletje uitkiezen? • Mag het kind alles trakteren? Of geven wij de voorkeur aan gezonde traktaties? • Bedenk ook dat er kinderen zijn met allergieën. Zorg voor een alternatief of vraag ouders om een potje met alternatief snoep, waaruit je kunt trakteren als de andere kinderen een traktatie van de jarige krijgen. 77
• Versier het groepslokaal voordat de groepsavond begint. De jarige ziet bij binnenkomst meteen dat er aan hem of haar is gedacht. Daarnaast ziet ook ieder kind dat er tijdens de groepsavond feest is. Om leuk te versieren kun je al snel volstaan met het ophangen van slingers en ballonnen. Het gaat vaak ook niet om de manier waarop je alles ophangt, maar gewoon om het feit dat he kleurig en gezellig is. Kinderen zijn erg sfeergevoelig. • De manier waarop je aandacht geeft aan een verjaardag is niet van grootst belang, wel is belangrijk dat je voor ieder kind hetzelfde doet en dat de jarige zich ook op de groepsavond echt jarig mag voelen.
78
Houd rekening met de jarige tijdens de groepsavond Kinderen vinden het ontzettend leuk om jarig te zijn en om juist die ene dag in het jaar helemaal in de belangstelling te staan. Veel kinderen vinden jarig zijn ook heel spannend; hierdoor vertonen ze vaak drukker gedrag en ontstaan er conflictjes die eigenlijk nergens voor nodig zijn. Ook als kinderen pas de volgende dag jarig zijn zie je dit gedrag. Houd hier rekening mee; natuurlijk is niet elk gedrag te tolereren, maar toon begrip wanneer een kind iets drukker (enthousiaster) gedrag vertoont. De jarige op de groepsavond verdient het om in het middel punt te staan. Betrek het kind bij het organiseren van de groepsavond. Laat het een of geef het enkele
spelletje kiezen taakjes.
• Het maken van de ranja. • Het uitdelen van materialen die nodig zijn bij een spel. • Het oplezen van de namenlijst. • Laat het kind zelf een activiteit kiezen. Bij oudere kinderen kun je vooraf aan de verjaardag de groepsavond samen plannen. Dan mag het kind op zijn verjaardag de gehele groepsavond leiden of wordt in het programma rekening gehouden met spellen of activiteiten die het betreffende kind leuk vindt. • Laat het kind aan het begin van de groepsavond even vertellen over zijn of haar verjaardag. • Op welke manier heeft het kind zijn verjaardag al gevierd? • Welke cadeautjes heeft het kind gekregen? • Heeft het kind al bezoek ontvangen?
79
• Misschien zijn er andere kinderen die aan de jarige vragen willen stellen over zijn of haar verjaardag?
Structuur tijdens het vieren van verjaardagen Voor ieder kind moet de viering van een verjaardag tijdens de groepsavond hetzelfde zijn. Voor alle kinderen in de groep is het prettig om te weten hoe de groepsavond gaat verlopen wanneer er iemand jarig is. De structuur wijkt dan toch al af van een normale groepsavond en is over het algemeen iets drukker. Veel kinderen hebben dan juist de behoefte aan duidelijkheid en structuur. Spreek dus in het begin van het seizoen duidelijk af hoe je om gaat met verjaardagen en hoe de structuur van zo`n groepsavond zal zijn. Hierdoor kan de groepsavond rustiger verlopen; de kinderen weten waar ze aan toe zijn en de jarige weet dat er genoeg aandacht aan zijn verjaardag wordt besteed.
80
beGeLeIdING IN de praktIJk Omgaan met ouders Tijdens de groepsavond heb je voornamelijk te maken met de kinderen in je groep. Toch spelen ook de ouders een belangrijke rol tijdens zo’n groepsavond; want zij zijn het die hun kind of kinderen aan jou toevertrouwen. Het is dan ook van belang dat de ouders jou en je medegroepsleiding kunnen vertrouwen, maar ook dat jij hen vertrouwt. Ouders moeten merken dat jij je verantwoordelijkheid kunt nemen, maar ook dat zij serieus worden genomen. tips voor een goede samenwerking met de ouders • Ouders kennen hun eigen kind het beste. Luister daarom goed naar de informatie die ouders over hun kind geven. Hun zorgen komen niet voor niets en hebben altijd een diepere achtergrond. • Ook als jullie zorgen hebben over hun kind mag je dit kenbaar maken aan de ouders. Je kunt het opvallende gedrag bespreken, maar ook vragen of zij dit herkennen en hoe zij hier ‘eventueel’ mee omgaan. Ouders zien dan dat jij betrokken bent bij hun kind en dat je ook het beste met het kind voor hebt. • Ouders zien zichzelf vaak als de grootste deskundige als het om hun kind gaat. Niet ten onrechte, uiteraard. Het komt voor dat ze daarom met enige verontwaardiging reageren op 81
wat jij hen over hun kind te vertellen hebt. Ga niet in de tegenaanval, maar laat ouders uitpraten en hun kwaadheid luchten. Spiegel, herhaal wat de ouders zeggen, en laat zien dat je hun verontwaardiging begrijpt en houd dit vol tot de spanning weg is. Daarna kun je meestal prima met de ouders praten. • Geef duidelijk aan wat de ouders kunnen verwachten van een groepsavond. Wat zijn de regels? Hoe laat start en eindigt de bijeenkomst? Waar moeten de ouders hun kinderen brengen en halen? Zorg dat ouders altijd van belangrijke informatie op de hoogte zijn. Geef die informatie mee op papier. • Betrek ouders bij de groepsavond. Er zijn groepsavonden waarbij je hulp kunt gebruiken, bijvoorbeeld tijdens speur tochten of activiteiten buiten het groepsgebouw. Ouders vinden het vaak leuk om mee te helpen en zo een beetje te ervaren wat er tijdens een groepsavond voor activiteiten plaats vinden. • Laat duidelijk merken dat jullie bepaalde regels naleven tijdens de groepsavond. Maak dit ook aan de ouders duidelijk. Ouders vinden het belangrijk dat er ook tijdens de activiteiten van JONGNL structuur is en dat er regels zijn. • Soms lijkt het of ouders zeuren en pietleuterig zijn, echter achter elke vraag of opmerking schuilt een verhaal of onzekerheid. Probeer vragen zo goed mogelijk te beantwoorden, maar zeg ook gerust dat je bepaalde dingen moet navragen of 82
moet overleggen. Je kunt beter op een vraag terugkomen dan dat je een verkeerd antwoord geeft. Opmerkingen kun je soms ook terugvragen: ‘Waarom zegt u dat?’ of ‘Hoe had u het dan graag anders gezien?’ • Ouders plaatsen vaak een (negatieve) opmerking omdat ze ergens vraagtekens bij hebben. Ze hebben iets gezien, waarmee ze niet verder kunnen. Ze willen graag duidelijkheid. Door uitleg te geven kun je vaak al een heleboel vragen beantwoorden, maar soms is dat niet genoeg. Daarom mag je ook best zeggen dat een bepaalde handelwijze nu eenmaal de werk wijze van de vereniging betreft en dat er functionele regels moeten zijn. Ouders kunnen het namelijk niet altijd en overal mee eens zijn. • Laat ouders altijd in hun waarden. Ook al ben je het niet eens met hun gedrag of denkwijze; iedereen heeft zijn eigen waar den en normen. Het is hierbij altijd een beetje geven en nemen. Het is belangrijk dat je meedenkt met de ouders, maar zorg ook dat je bij je eigen standpunt (of dat van de vereniging) blijft. • Bemoei je niet rechtstreeks met de opvoeding van de ouders. Soms zou je daar over wel eens met ouders willen praten, maar dit is niet altijd verstandig. Binnen de vereniging moeten leiding en leden zich houden aan de regels, buiten de vereni ging houdt die invloed op; dit geldt ook voor de verantwoordelijkheid. • Zorg dat je je medeleiding niet afvalt. Wanneer iemand van de 83
medeleiding iets afspreekt met ouders en je bent het er niet mee eens, laat dit dan niet merken waar de ouders bij zijn. Spreek je collega leiding hier later op aan. Laat ook in dat ge sprek merken dat jullie samen achter de vereniging staan. • Ouders die zich niet netjes kunnen gedragen, mag je aanspreken op hun gedrag. Doe dit (het liefst) niet waar de kinderen bij zijn. Soms helpt het om een ouder even apart te nemen. Ook is het vaak prettiger wanneer er een medeleider met je het gesprek met de ouders aangaat. • In zo’n gesprek de ouders aanspreken met behulp van de ‘ik boodschap’ helpt; ‘Ik vind het niet fijn, dat u zich zo gedraagt of mij op deze toon aanspreek, want dan….’ Op deze manier spreek je niet de ouders rechtstreeks aan, maar het gedrag van de ouders. Je accepteert dan wel hoe de ouders zijn, je accepteert echter niet hun gedrag. Hoe dan ook, ouders staan altijd achter hun kind. Het is van belang dat je als jeugdleider hen niet van deze plaats verdringt. Respecteer het kind, maar respecteer ook de ouders. De ouders vertegenwoordigen het kind; het kind bestaat dan ook uit de helft van zijn vader en moeder. Hoe goed je het ook wilt doen, je doet het als jeugdleider nooit beter dan de ouders. Respecteer en accepteer dit, maar vraag ook een stukje respect en acceptatie van de ouders terug. Pas dan kun je van een goede samenwerking spreken. 84
