Inh. H21
p4
Inhoudstafel
H 1 ontwerP en Partners
5 Leien
8-8
1 Partners
1–2
6 Dakpanplaten
8-9
2 Bouwstijlen
1-6
7 Bitumenleien
8 - 10
3 Slim ontwerpen
1-8
8 Bedekkingsmaterialen
8 - 10
4 Voorzieningen
1 - 12
9 Dakgoten
8 - 11
R - 5 Architect inschakelen?
1 - 15
10 Dakramen
8 - 12
R - 6 Verbouwen met een interieurarchitect
1 – 15
11 Geprefabriceerde dakkapellen
8 - 13
R - 12 Dakrenovatie
8 – 14
H 2 energiezuinig en duurzaam (Ver)bouwen
H 9 Ventileren
1 Duurzaam bouwen
2-2
1 Waarom ventileren?
9-2
2 Energiezuinig bouwen
2-3
2 Hoe ventileren?
9-2
R - 3 Energiezuinig verbouwen
2 - 13
3 Het ventilatiealfabet
9-2
4 A, C of D? Wat moet ik nu kiezen?
9-4
H 3 geld en Verzekeringen
5 Verwarmen en koelen met je ventilatie
9-5
1 Hypothecaire leningen
3-2
6 Integratie en installatie
9-6
2 Verzekeringen
3-4
7 Oplevering en gebruik
9-6
3 Belastingen
3-6
R - 8 Ventilatie bij renovatie
9-7
4 Premies en subsidies
3-7
5 Btw
3-8
R - 6 Lening op afbetaling bij renovatie
3-9
H 10 buitenscHrijnwerk, beglazing en zonwering
R - 7 Premies bij renovatie
3-9
1 Soorten buitenschrijnwerk
10 - 2
R - 8 Fiscale verplichtingen
3 – 10
2 Beglazing
10 - 6
3 Voor- en achterdeur + schuifsystemen
10 - 9
4 Beveiliging
10 - 10
5 Koepels
10 - 11
H 4 nieuwbouwwijzer H 5 renoVatiewijzer
6 Zonwering en rolluiken
10 - 11
1 Staat van de woning opmaken
5-4
7 Garagepoort
10 - 16
2 Vergunningen
5-4
8 Veranda
10 - 18
3 Expert inschakelen?
5-5
R - 9 Isolerend glas bij renovatie
10 - 20
4 Plan uitwerken
5-5
R - 10 Aandachtspunten bij integratie ramen
H 6 ruwbouw 1 Voorbereidende werken
6-2
2 Fundering
6-3
3 Kelder
6-4
4 Vloerelementen (welfsels)
6-6
5 Bouwmethodes
6-7
6 Dragende bouwstenen
6 - 13
7 Gevelmaterialen
6 - 15
R - 8 Ruwbouw bij renovatiewerken
6 -20
H 7 isolatie 1 Begrippen en termen
7-2
2 Verschillende isolatiematerialen
7-3
3 Dakisolatie
7-5
4 Muurisolatie
7-5
5 Vloerisolatie
7-7
6 Akoestische isolatie
7-8
R - 7 Bestaande woning isoleren
7–9
H 8 dakwerken 1 Soorten daken
8-2
2 Dakhout
8-4
3 Onderdak en dakisolatie
8-5
4 Dakpannen
8-7
in bestaande woning
10 - 20
R - 11 Beglazing renoveren met glasfolies
10 - 21
R - 12 Garagepoort renoveren
10 – 21
Inh. H21
p5
Inhoudstafel
H 11 Verwarming en koeling
H 14 VerlicHting
1 Centrale verwarming
11 - 2
1 Soorten verlichting
14 - 2
2 Verwarmingstechnieken
11 - 10
2 Lampen
14 - 2
3 Hernieuwbare warmtebronnen
11 - 17
3 Armaturen
14 - 3
4 Schoorsteensystemen
11 - 19
4 Lichtschakelaar
14 - 4
5 Airconditioning
11 - 20
R - 5 Verlichting bij renovatie (relighting)
14 – 5
R - 6 Buitengebruikstelling van stookoliereservoirs
11 - 22
R - 7 Schouw
11 - 22
H 12 sanitair, regen- en afValwater
H 15 domotica en communicatie 1 Opbouw en basisprincipes
15 - 2
2 Technische installatie
15 - 2
1 Aansluiting op het waternet
12 - 2
3 Comfort
15 - 2
2 Hoofdleiding
12 - 2
4 Veiligheid
15 - 3
3 Toevoerleiding
12 - 2
5 Energie
15 - 3
4 Afvoerbuizen
12 - 3
6 Videofonie
15 - 3
5 Septische put
12 - 4
7 Thuisnetwerk
15 - 3
6 Vetafscheider
12 - 5
8 Home entertainment
15 - 5
7 Regenwater
12 - 5
R - 9 Renovatie
15 - 7
8 Afvalwater
12 - 6
9 Waterbehandeling
12 - 6
H 16 VeiligHeid en alarm
10 Warmwaterproductie
12 - 7
1 Hoe creëer je een veilige woonomgeving?
16 - 2
R - 11 Renovatie
12 - 10
2 Alarminstallatie
16 - 3
R - 3 Installatie in een bestaande woning
16 - 5
H 13 elektriciteit 1 Aansluiting op het net
13 - 2
H 17 wanden en Plafonds
2 Elektrische installatie
13 - 2
1 Pleisterwerk
17 - 2
3 Veiligheid
13 - 5
2 Plafondbekleding
17 - 3
4 Leveranciers en tarieven
13 - 5
3 Wandbekleding
17 - 4
5 Fotovoltaïsche panelen
13 - 7
R - 4 Pleisterwerk bij renovatie
17 - 5
6 (Micro-)Warmtekrachtkoppeling
13 - 7
R - 7 Oude installatie moderniseren
13 - 9
R - 8 Bestaande elektrische installatie uitbreiden
13 - 9
R - 9 Bestaande elektrische installatie verzwaren
13 - 9
Inh. H21
p6
Inhoudstafel
H 18 Vloeren
H 21 badkamer en wellness
1 Vloeropbouw
18 - 2
1 Kranen
21 - 2
2 Natuursteen
18 - 3
2 Lavabo
21 - 3
3 Keramische tegels
18 - 6
3 Toilet
21 - 4
4 Parketvloeren
18 - 9
4 Douche
21 - 5
5 Laminaat
18 - 12
5 Bad
21 - 7
6 Linoleum
18 - 13
6 Meubels
21 - 9
7 Vinyl
18 - 13
7 Wellness
21 - 10
8 Bamboe
18 - 13
R - 8 Badkamerrenovatie
21 – 11
9 Kurk
18 - 14
10 Recuperatievloer
18 - 14
H 22 kacHels en Haarden
11 Tapijt
18 - 15
1 Luchtaanvoer en -afvoer
22 - 2
12 Steentapijt - korrelvloer
18 - 16
2 Brandstoffen
22 - 2
13 Granito (terrazzo)
18 - 17
3 Kachels
22 - 5
14 Betonvloeren
18 - 17
4 Warmteaccumulerende kachels
22 - 6
15 Gietvloeren
18 - 18
5 Open haarden en inbouwcassettes
22 - 8
16 Glazen en stalen vloer
18 - 19
6 Sierschouwen
22 - 9
R - 17 Vloer uitbreken
18 - 19
R - 7 Inzethaard
22 - 10
R - 18 Dekvloer egaliseren
18 - 19
R - 8 Cv-haarden
22 – 10
R - 19 Natuurstenen vloer renoveren
18 - 19
R - 20 Renovatie van parket
18 - 19
H 19 binnenscHrijnwerk
H 23 interieurafwerking 1 Behangen
23 - 2
2 Schilderwerken
23 - 3 23 - 6
1 Trap
19 - 2
3 Interieurstickers
2 Binnendeuren
19 - 5
R - 4 Behangpapier verwijderen
23 - 7
3 Plinten
19 - 8
R - 5 Roetdoorslag verhelpen
23 - 7
4 Dressings, muur- en schuifdeurkasten
19 - 9
R - 5 Traprenovatie
19 - 10
H 24 rondom Het Huis
R - 6 Gaten vullen met kneedbare houtpasta
19 - 10
1 Tuin
24 - 2
2 Terras en oprit
24 - 3
3 Gazon
24 - 7 24 - 7
H 20 keuken en HuisHoudtoestellen 1 Planning en indeling
20 - 2
4 Beregening
2 Ergonomie
20 - 3
5 Tuinafsluiting
24 - 8
3 Kasten en laden
20 - 3
6 Carport
24 - 9
4 Werkblad
20 - 5
7 Tuinverlichting
24 - 10
5 Spoelbak
20 - 7
8 Vijver
24 - 10
6 Keukenkraan
20 - 8
9 Zwembaden
24 - 11
7 Kookplaat
20 - 8
10 Bijgebouwen
24 - 12
8 Afzuigkap (dampkap)
20 - 10
11 Genieten in de tuin
24 - 13
9 Oven en luxefornuizen
20 - 13
12 Brievenbus
24 - 14
10 Microgolfoven
20 - 14
R - 13 Renovatie
24 - 15
11 Koelkast
20 - 15
12 Diepvriezer
20 - 16
13 Vaatwasmachine
20 - 17
14 Wasmachine
20 - 18
15 Droogkast (linnendroger)
20 - 18
R - 16 Open keuken maken
20 - 20
R - 17 Opfrisbeurt
20 - 20
R - 18 Grondige renovatie
20 – 20
liVios colofon trefwoordenlijst adVertentielijst
1
Ontwerp en partners Een nieuwe woning begint bij een visie, een idee, het ontwerp. Hoe moet ze eruit zien? Of nog belangrijker: welke praktische eigenschappen moet ze hebben? Met hoeveel mensen ga je erin wonen? En welke technieken wil je eventueel later nog integreren? Geen overbodige vraag, want met een slim ontwerp, dat hier rekening mee houdt, bespaar je later heel wat geld uit. Ook de bouwpartners die je woning bouwen, zijn natuurlijk bepalend voor het eindresultaat. Neem de tijd om een architect te vinden en ga niet over één nacht ijs als je aannemers kiest.
In dIt hOOfdstuk Nieuwbouw • Vind de bouwformule die bij je past
p 2
• Zo kies je een architect
p 2
• Wat als er problemen opduiken bij de bouw?
p 6
• Welke bouwstijl?
p 6
• Sta stil bij de oriëntatie van je woning
p 8
• Zo kan je geluidsoverlast beperken
p 10
R ReNovatie • Renoveren met architect of interieurarchitect
p 15
+ eHbo-kit Ruwbouw • Eerste hulp bij slechte bouwgronden
p 9
H1 H21
p2
Ontwerp en partners
1 PaRtneRs
en heeft een goed zicht op hoe de werken in
gaat eerst naar de sleutel-op-de-deurfirma
de tijd evolueren. Bespreek deze praktische
en die verwijst je dan door naar een
(Ver)bouwen doe je niet alleen, en gelukkig
kant op voorhand, zodat je weet in hoeverre
architect met wie ze samenwerkt. Bovendien
maar. Afhankelijk van welke bouwformule
je architect deze coördinerende taak op zich
vertrekken sleutel-op-de-deurfirma’s dikwijls
je kiest, kom je in aanraking met een aantal
wil nemen en wat je daarvoor eventueel moet
vanuit standaardplannen, waardoor de
specialisten die elk hun eigen stempel
betalen.
inbreng van de architect beperkter is dan bij
drukken op het eindresultaat. Neem daarom
Door de vele betrokken partijen, met elk hun
andere formules.
de tijd om te beslissen met wie je in zee gaat.
eigen agenda, is bij deze bouwformule het
Een strikte timing en budget zijn de
risico groter dat werken wat langer duren
belangrijkste troeven van bouwen met
dan gepland. Hou ook het bouwbudget in de
een sleutel-op-de-deurfirma. Je weet op
1.1 Bouwformules
gaten. De architect stelt wel een raming van
voorhand hoeveel je precies moet betalen,
Zelf bouwen?
de kosten op, maar de praktijk leert dat deze
tenzij je extra’s wenst die niet in het
Af en toe kom je mensen tegen die trots
vaak te optimistisch is.
standaardlastenboek opgenomen zijn.
vertellen dat ze hun huis zelf gebouwd
Nog iets om bij stil te staan, zijn mogelijke
De belangrijkste nadelen zijn de doorgaans
hebben. Het grootste voordeel van deze
problemen met de constructie. Het kan
hogere prijs en de beperktere eigen
keuze, is dat je enorm veel uitspaart op
gebeuren dat de verschillende aannemers de
inbreng, hoewel tegenwoordig steeds meer
arbeidsuren, de duurste kostenpost, goed
verantwoordelijkheid dan in elkaars schoenen
sleutel-op-de-deurbedrijven afstappen van
voor tienduizenden euro’s. Maar het plaatje
willen schuiven. Iets wat je alvast nooit aan
standaardplannen.
ziet er net iets minder rooskleurig uit als
de hand hebt met de volgende bouwformule
Elke sleutel-op-de-deurfirma is in principe
je ook je eigen uren in rekening brengt.
die we bespreken.
onderworpen aan de wet-Breyne.
Bouwen met een algemene aannemer
1.2 architect
tijd. Je mag bovendien niet te licht gaan over de technische kant van de zaak. Om
Heb je geen zin in de kopzorgen die komen
Tenzij je kiest voor een sleutel-op-de-
helemaal zelf te bouwen, moet je al een goed
kijken bij het zoeken van aannemers en het
deurfirma, begint het echte bouwavontuur
geïnformeerde techneut zijn met een flinke
coördineren van alle werken, dan kan je
bij de keuze van de architect. Probeer
dosis zelfvertrouwen. Hou er rekening mee
de uitvoering overlaten aan één algemene
een architect te zoeken die volledig op je
dat je zelf (mee) verantwoordelijk bent bij
aannemer. Hij is je enige aanspreekpunt. Het
golflengte zit en op wie je niet alleen kan
ongevallen tijdens de bouwwerken of bij
is aan hem om onderaannemers te zoeken
rekenen voor een doordacht ontwerp, maar
constructieproblemen achteraf. Helemaal zelf
en te waken over het eindresultaat. Duiken
ook voor een goede opvolging en controle
bouwen is daarom voor weinigen weggelegd.
er later constructieproblemen op, dan is de
van de werken. Wil je er zeker van zijn
Wat meestal wel haalbaar is en ook tot een
algemene aannemer verantwoordelijk. Deze
dat het contract met de architect volledig
flinke besparing leidt, is hier en daar een
manier van werken verloopt vlotter dan met
en correct opgesteld is, dan kan je een
handje toesteken, of alleen bepaalde posten
verschillende aannemers en ook de kans op
typedocument downloaden via
voor je rekening nemen, zoals de vloer- of
budgetoverschrijding is geringer. Weet dat
www.livios.be/typedocumenten.
elektriciteitswerken.
de algemene aannemer net als sleutel-op-de-
Want denk eraan: zelf bouwen kost naast bloed, zweet en tranen gigantisch veel
deurfirma’s in principe onderworpen is aan
Bouwen met een architect en meerdere aannemers
Referenties wijzen de weg
de wet-Breyne (zie kader p.3).
(Ver)bouwen kan op zo veel verschillende
De taak van de architect is bij deze manier
manieren, dat veel architecten ervoor
Zo doen de meeste (ver)bouwers het. Je
van bouwen iets beperkter. Hij blijft
kiezen om zich te specialiseren. Als je
laat een architect een plan uittekenen en
verantwoordelijk voor het ontwerp en de
zelf al enigszins weet wat je wil, kan je
gaat daarna op zoek naar verschillende
controle van de werken, maar moet minder
dus veel doelgerichter naar een architect
aannemers voor ruwbouw, dakwerken, chape,
coördineren.
zoeken. Bijvoorbeeld voor een uitgebreid renovatieproject, een typische stadswoning,
elektriciteit… Omdat je voor elke post een
de renovatie van een loft, de bouw van
meeste gevallen goedkoper uit dan wanneer
Bouwen met een sleutel-opde-deurfirma
je met een sleutel-op-de-deurfirma of
Deze bouwformule ligt in het verlengde
het project (nieuwbouw, renovatie…),
algemene aannemer zou werken. Opgepast:
van bouwen met een algemene aannemer.
kan ook de stijl helpen bij het vinden van
het kost veel tijd om elke keer verschillende
Het verschil is dat sleutel-op-de-
een architect. Op basis van referenties
offertes op te vragen en jezelf te verdiepen in
deurfirma’s beschikken over uitgebreid
kan je meestal goed inschatten wat je
de specifieke materialen en technieken die
documentatiemateriaal en meestal in een
van een architect mag verwachten. Maar
de verschillende aannemers voorstellen. Een
kijkwoning laten zien wat je mag verwachten.
opgelet: sommige architecten zijn echte
andere uitdaging is het op elkaar afstemmen
Ook de rol van de architect is anders.
allrounders, die zich niet in een hokje laten
van de verschillende werken. Normaal
Normaal gezien stap je met een uitgetekend
steken. Via de databank van de Vlaamse
gezien is de architect hierbij een belangrijke
plan naar één algemene of naar verschillende
Architectenorganisatie NAV
steunpilaar. Hij kent aannemers uit de regio
aannemers. Maar hier is het omgekeerd. Je
(www.livios.be/zoekeenarchitect) kan je
aparte aannemer kan kiezen, kom je in de
een vrijstaand huis. Behalve de aard van
H1 H21
p3
Ontwerp en partners
Wet-Breyne beschermt de bouwheer
alvast zoeken naar een architect op basis van
De woningbouwwet of wet-Breyne beschermt je tegen de bouwfirma als je een sleutel-
referenties die je kan selecteren aan de hand
op-de-deurwoning of een woning op plan koopt. De wet is alleen van toepassing als
van categorieën als functie, type en stijl.
de opdracht toevertrouwd is aan één aannemer of aan een bouwpromotor. Nog een
Deze databank is heel uitgebreid, maar niet
voorwaarde is dat de bouwfirma je verplicht om één of meer stortingen te doen voor de
volledig, want niet alle Vlaamse architecten
voltooiing van de werken. Als je pas op het einde van de rit alles moet betalen, is de wet
zijn NAV-lid.
niet van toepassing. Dat is evenmin het geval als het gebouw niet voor minstens 50 % bestemd is voor bewoning.
Architecten met aandacht voor energie
De belangrijkste bepalingen in de wet-Breyne:
Energiezuinig bouwen is de toekomst (zie
-
De aannemer moet de uitvoeringstermijn en het afgesproken budget respecteren.
hoofdstuk 2 Energiezuinig en duurzaam (ver)
-
Het voorschot mag niet hoger zijn dan 5 % van de totale kostprijs van de woning.
bouwen). Sommige architecten profileren
-
Er moet een duidelijk contract opgesteld worden met een aantal verplichte elementen. Om
zich echt als specialisten op dit vlak. Als je
er zeker van te zijn dat het contract volledig en correct opgesteld is, kan je gebruik maken
hier zelf ook een prioriteit van maakt, kan
van het modelcontract dat je vindt via www.livios.be/typedocumenten.
je gericht zoeken naar een energiebewuste
De woningbouwfirma mag op geen enkel moment meer factureren dan de waarde van de al
architect op de website
uitgevoerde werken.
www.energiebewustarchitect.be. De
Er moeten een voorlopige en een definitieve oplevering plaatsvinden.
site is een initiatief van de Vlaamse
De aannemer moet een 100 % voltooiingswaarborg geven of, als hij erkend is, een waarborg
Architectenorganisatie NAV en het Vlaams
van 5 % van de bouwprijs storten in een consignatiekas. Dit is jouw bescherming in geval
Energieagentschap VEA.
-
van een faillissement.
Van voorontwerp tot bouwplan Na één of meer gesprekken waarin je zo duidelijk mogelijk vertelt welke je wensen zijn en over welk budget je beschikt, maakt de architect een voorontwerp. Dat kan een schets, een plan, een computerbeeld of zelfs een maquette zijn. Vind je het maar niks, zeg dat dan eerlijk. Bijsturen heeft geen zin als het ontwerp je totaal niet aanspreekt. Je kan dan ofwel de architect een nieuw plan laten maken, ofwel de overeenkomst stopzetten. Zie je het voorontwerp wel zitten, dan kan de architect het waar nodig nog aanpassen en een bouwaanvraag indienen. Als de vergunning binnen is, stelt de architect een uitvoeringsdossier op. Dat omvat naast gedetailleerde plannen ook een lastenboek en een meetstaat waarin de hoeveelheden van alle materialen beschreven staan. Niet elke architect maakt zo’n meestaat of een lastenboek op, maar probeer er toch voor te zorgen dat dit gebeurt, omdat de aannemers dan een veel nauwkeurigere offerte kunnen opstellen.
Ereloon Maak duidelijke afspraken met je architect over zijn ereloon. Bij nieuwbouw schommelt dat meestal rond 7 % van de totale aannemingssom, bij renovaties rond 12 %. Je kan beter een vaste prijs afspreken dan een percentage. Zo is er minder kans op discussie.
H1 H21
p4
Ontwerp en partners
1.3 epb-verslaggever
maar ook de kwaliteit die hij levert. Vraag
Bij een opdracht tegen prijslijst of bij werken
daarom referenties op. Je architect kan
in regie wordt op voorhand geen totaalprijs
De epb-verslaggever brengt de energie-
je hierin eventueel adviseren. Voor een
afgesproken, maar berekent men pas een prijs
prestaties van je woning in kaart en slaat ze
waterdichte overkomst met je aannemer, kan
na het beëindigen van de werken op basis
op in de Energieprestatiedatabank. Hij houdt
je gebruikmaken van het typedocument op
van de gepresteerde uren en de gebruikte
tijdens de werken nauwkeurig alle parameters
www.livios.be/typedocumenten.
materialen. Je kan eventueel zelf materialen aankopen.
bij die een invloed kunnen hebben op het Via www.livios.be/zoekeenvakman kan je
Dit komt goedkoper uit omdat je dan geen
zoeken naar een aannemer in de databank
commissie betaalt aan de aannemer. Maar als
Dikwijls neemt de architect deze functie
van de Confederatie Bouw, de grootste
er ooit discussie ontstaat over een bepaald
op zich, maar de epb-verslaggever kan ook
bouwsectororganisatie van België (met meer
werk, is het beter dat de aannemer de
iemand anders zijn met het diploma van
dan 14.000 leden).
materialen zelf heeft aangebracht, omdat hij
E-peil.
dan de schuld niet van zich kan afschuiven.
architect of ingenieur, die zich heeft laten registreren bij het Vlaams Energieagentschap
Prijs
(VEA). Op de website
Er zijn verschillende mogelijkheden om een
www.epb-verslaggever.be kan je een epb-
prijs af te spreken. Bij een vaste prijs ken
verslaggever vinden.
je op voorhand de bedragen die je moet
Laat je bij het vergelijken van offertes van
Meer over de epb-regelgeving in hoofdstuk 2
betalen voor elk onderdeel en dus ook de
verschillende handelaars adviseren door
Energiezuinig en duurzaam (ver)bouwen.
uiteindelijke totaalsom voor de volledige
de architect. Reken als veiligheidsmarge
woning. Maar sommige posten zijn moeilijk
toch ongeveer 1.500 à 3.000 euro extra
op voorhand te begroten. Dan maakt de
voor materialen die je vergeten bent of voor
aannemer een raming en wordt achteraf een
meerprijzen. Probeer het aantal in de mate
min- of meerprijs berekend.
van het mogelijke te beperken. Eén keer
1.4 aannemer Ga niet over één nacht ijs bij de keuze van je aannemer. De prijs is belangrijk,
1.5 Handelaar
een lichting van tien ton zand laten komen, kost je veel minder dan twee ladingen van vijf ton. In principe betaal je de materialen per overschrijving. De meeste handelaars geven een korting van enkele procenten als je de factuur onmiddellijk betaalt. Hou alle facturen en bestelbonnen goed bij. Niet alleen voor eventuele discussies, maar ook voor de btw-aangifte van je woning.
1.6 Landmeter Als er geen degelijk plan bij de verkoopakte van je bouwgrond zit, doe je er goed aan een landmeter te laten komen. Dikwijls wordt onterecht aangenomen dat de perceelsgrenzen en oppervlakten vastliggen bij het kadaster. Deze kadastrale bepalingen hebben echter geen juridische waarde. De oppervlakten zijn dan ook geregeld onjuist. Maar ook als er wel een plan bij de verkoopakte zit, kan het geen kwaad om een landmeter het perceel te laten nameten. Het is al meer dan eens gebeurd dat grenspalen per ongeluk of zelfs moedwillig verplaatst of verwijderd werden. Te dikwijls gaan mensen ervan uit dat de perceelsgrenzen sowieso overeenkomen met een haag of een omheining die zich tussen de gronden van twee buren bevindt. Werk altijd met een erkend onafhankelijk landmeter-expert. Als je door een foute opmeting problemen krijgt, kan je de landmeter daarvoor verantwoordelijk stellen.
3
Geld en verzekeringen Bouwen is voor de meesten het grootste project in hun leven. Zeker op financieel gebied. Jarenlang blijf je met je neus op de feiten gedrukt, als er maand na maand geld van je rekening verdwijnt voor het afbetalen van de lening. Anderzijds kan je een deel compenseren met verschillende premies en fiscale tegemoetkomingen.
In dIt hoofdstuk Nieuwbouw • Welke lening afsluiten?
p 2
• Sluit de geschikte verzekering af
p 4
• De fiscale consequenties van een woning
p 6
• Profiteer maximaal van premies
p 7
R ReNovatie • Hoe renovatiekosten drukken?
p 9
• Fiscale verplichting
p 10
+ eHbo-kit • Doemscenario: ik kan mijn lening niet afbetalen
p 2
• Help! Ik heb te weinig geleend
p 3
• Geld gezocht: ik wil een nieuwe woonst kopen en
de huidige verkopen
• Wat doen na brand, waterschade of diefstal?
p 4 p 7
H3 H21
p2
Geld en verzekeringen
1 HypotHecaiRe leningen Ook al krijg je de beste voorwaarden dikwijls bij de financiële instelling waar je al geruime tijd klant bent, raadpleeg voor een hypothecair krediet toch meerdere banken. De grote concurrentiestrijd tussen banken onderling en de stijgende populariteit van kredietmakelaars maakt dat goede klanten niet meer zo sterk beloond worden als vroeger. Ga bij de vergelijking niet enkel af op de interestvoet, maar ook op de aflossingstabel. Alleen zo kan je zien welke lening op het einde van de rit het voordeligst is.
Hoeveel mag ik lenen? Hoeveel je mag lenen hangt niet alleen af van je inkomen, maar ook van je fiscale situatie, de grootte van je gezin, je levensstijl, enz. Laat je bij voorkeur adviseren door een specialist. We kunnen wel enkele vuistregels meegeven. Eén daarvan zegt dat de maandelijkse aflossing niet groter mag zijn dan 1/3 van je netto-inkomen. Voor hogere inkomens mag
enz. gebeuren. Bij een jaarlijks herzienbare
Looptijd van het krediet
de afbetaling verhoudingsgewijs groter zijn.
rentevoet kan de stijging niet hoger oplopen
Voor een hypothecair krediet is een
Nog een regel stelt dat er na de betaling van
dan 1 % het eerste jaar, 2 % het tweede jaar
aflossingstermijn van 20 jaar het meest
de maandelijkse vaste uitgaven nog ongeveer
en 3 % het derde jaar.
gangbaar. Langere looptijden, soms tot 40
1.000 euro moet overblijven.
Een vrij jonge formule is het accordeon-
jaar, winnen wel aan populariteit, zeker bij
krediet, dat de voordelen van een variabele
jonge gezinnen. Enerzijds is een langere
Soorten rentevoeten
en een vaste rentevoet combineert. Je betaalt
kredietduur fiscaal voordeliger, want eens je
We onderscheiden drie groepen hypothecaire
elke maand hetzelfde bedrag, maar bij een
lening betaald is, vallen fiscale premies weg.
kredieten: leningen met een veranderlijke of
variabele rentevoet zal de afbetalingstermijn
Anderzijds mag je nooit uit het oog verliezen
variabele rentevoet, met een vaste rentevoet
verlengd of verkort worden. Deze formule is
dat je bij een langere looptijd uiteindelijk ook
en met een beperkte variabele rentevoet. Wie
erg in trek bij jonge kredietnemers.
meer afbetaalt.
kiest voor een vaste rentevoet is zeker dat die nooit zal stijgen. Je betaalt wel een hogere interestvoet en je kan niet profiteren van een mogelijke rentedaling. Deze formule is vooral geruststellend voor wie tegen een lage rentevoet leent tot aan zijn limiet.
+
ik kan mijn lening niet meer afbetalen. Wat nu?
Leningen met variabele rentevoet zijn het goedkoopst en kunnen nog voordeliger
Dit doemscenario is helaas niet uit te sluiten, ook al zijn de banken vandaag zeer streng
worden bij een rentedaling. Alleen heb je
bij het toekennen van kredieten. Laat de zaak niet aanslepen en vraag zo snel mogelijk
minder zekerheid over het aflossingsbedrag.
een onderhoud met de bank aan. Probeer in een volgende fase uitstel of vermindering van
De variabiliteit is wel begrensd. Meestal kan
betaling te krijgen. Dit kan je doen via een aangetekende brief. Vermijd deurwaarders of
de rentevoet met maximum 5 % stijgen of
andere problemen door open kaart te spelen met je kredietgever. Als die weigert of niet
dalen. Voor wie minder risico wil nemen,
antwoordt binnen de maand, schakel je de vrederechter in. Dat doe je per aangetekend
kan een beperkte variabele lening uitkomst
schrijven of met een verzoekschrift. Voeg altijd een kopie van het kredietcontract bij je
bieden. Daarbij kan de rentevoet met
brief.
hoogstens 2 % stijgen of dalen.
Meestal zal de bank je een aanzuiveringsplan voorstellen. Als er een structureel probleem
Er zijn vele mogelijkheden tot herziening.
is of de achterstand dreigt aan te groeien, bestaat de mogelijkheid tot collectieve
Een aanpassing van de rentevoet kan jaarlijks,
schuldenregeling. Een door de rechter aangestelde schuldbemiddelaar maakt dan een plan
om de drie jaar, om de vijf jaar, een eerste
op en legt dat voor aan alle schuldeisers. Het gebeurt dat de bank in dat geval het onroerend
keer na tien jaar en daarna om de vijf jaar,
goed niet mag verkopen. In tussentijd mag er geen nieuwe achterstand ontstaan.
4
Nieuwbouwwijzer
Hoe verloopt een bouwproject stap voor stap? De nieuwbouwwijzer geeft je daarop een antwoord. We gaan ervan uit dat je al beschikt over het nodige budget en een bouwgrond. We schetsen het bouwproces van een gemiddelde woning, gerealiseerd volgens de klassieke bouwmethode, waarvoor je met één of meerdere aannemers in zee gaat. Dit is vandaag nog altijd de meest gekozen manier van bouwen.
De tijDslijn geeft een inDicatie van De bouwperioDe voor een gemiDDelDe woning. Hoe complexer je project, Hoe meer tijD er uiteraarD noDig is. in ieDer geval moet je na Het eerste contact met De arcHitect al snel rekenen op anDerHalf tot twee jaar vooraleer je jouw Droomwoning kan betrekken.
1 VoorbereiDiNg 1.1 Grondwerken
1.2 Aannemer(s) zoeken
Min of meer gelijktijdig met de vorige punten ga je op zoek 1.1.1 Stabiliteitsonderzoek
naar de aannemer(s). Daartoe leg jij (of jouw architect) het
Een stabiliteitsonderzoek of sondering is niet verplicht, maar ten
aanbestedingsdossier voor aan verschillende kandidaten. Op basis
zeerste aangeraden. Op basis hiervan bepaalt de architect in zijn
van de prijs, de beschikbaarheid en andere criteria (kwaliteit,
aanbesteding het vereiste aantal gewapende balken en dergelijke.
referenties…) maak je een keuze.
1.1.2 Perceel bouwrijp maken
1.3 Voorlopige aansluitingen
De bomen op je bouwgrond mag je beginnen kappen zodra je
De architect heeft in zijn aanbestedingsdossier ruwbouw de
hiervoor een stedenbouwkundige vergunning hebt. Die heeft je
voorlopige aansluitingen aangevraagd. Water en elektriciteit (via de
architect samen met de bouwaanvraag in orde gebracht.
werfkast) op de werf zijn er voorhanden.
1.1.3 Grond aan- of afvoeren
Als je voor de start van de ruwbouwwerken meer dan 250 m³ grond laat aanvoeren of weggraven en afvoeren (kelder), heb je een bodembeheerrapport nodig van een bodemsaneringsdeskundige. Dit kan enkele weken in beslag nemen.
± 1 MAAND
1.1.1 Stabiliteitsonderzoek 1.1.2 Perceel bouwrijp maken 1.1.3 Grond aan- of afvoeren 1.2 Aannemer(s) zoeken 1.3 Voorlopige aansluitingen
1. Voorbereiding
1.1 Grondwerken
1
± 3 MAANDeN 2.1 Kelder (3 weken) 2.2 Fundering (1 tot 2 werkdagen) 2.3 Metselwerken (+ 50 werkdagen) 2.3.1 De dragende en binnenmuren 2.3.2 De isolatie (controle door epb-verslaggever) 2.3.3 De buitenmuren
H4 H21
p2
nieuwbouwwijzer
ARCHITECT Een hoofdrolspeler in je bouwproject is de architect. Voor je aan de grondwerken begint, heeft hij of zij al een hele rist belangrijke taken op zich genomen: het ontwerp, de bouwaanvraag, het aanbestedingsdossier. − Van voorontwerp tot definitief ontwerp (twee tot vier maanden). Weet je precies wat je wil of start je samen met de architect een uitgebreide speurtocht naar de gepaste indeling, het uitzicht, de materialen…? Bij die tweede optie vreet het voorontwerp natuurlijk meer tijd. Een architect maakt in principe trouwens een ontwerp op maat dat niet pasklaar staat te wachten op zijn harde schijf. De periode tussen voorontwerp en definitief ontwerp kan nog eens enkele weken op zich laten wachten. − Bouwaanvraag (maximaal vijf maanden). De gemeente heeft maximaal 14 dagen om het ingediende dossier volledig en ontvankelijk te verklaren. Na maximaal 75 of 105 dagen volgt de goedkeuring. Welke van die twee periodes van toepassing is, hangt af van de omstandigheden. Is er een openbaar onderzoek vereist? Moet de gemeente adviezen inwinnen? Is de gemeente ontvoogd en mag ze dus zelf de stedenbouwkundige vergunning uitreiken? Als je de vergunning in handen hebt, moet je die uithangen op de bouwplaats en 35 dagen wachten voor je met de werken mag beginnen. In die periode is nog een administratief beroep mogelijk.
2 groNDwerkeN + ruwbouw
(inclusief dak: 60 tot 100 werkdagen). De uitvoeringstermijn hangt af van project tot project.
2.4.2 Binnenafwerking
Tijdens de ruwbouwfase kan je alleen of samen met de architect bekijken welke vloeren, keuken, badkamer… je wil hebben.
2.1 Kelder (3 weken)
Reken voor het uitgraven op twee werkdagen. Het gieten en drogen
2.4.3
van de betonnen kuip nemen snel twee tot drie weken in beslag.
Vul de aanvraagformulieren in van je netbeheerder voor de
Die termijn kan aanzienlijk oplopen naargelang het aantal muren
aansluiting van de nutsvoorzieningen: water, elektriciteit, gas en
dat je wil laten optrekken.
kabeldistributie.
2.2 Fundering (1 tot 2 werkdagen)
2.5 Dakwerken (2 tot 3 weken)
Geen kelder nodig? Het machinaal uitgraven van de fundering en
Van onderdak tot dakbedekking. Het ideale scenario is dat
het opvullen met beton nemen een tot twee werkdagen in beslag.
alle werken meteen op elkaar aansluiten. Helaas lukt dat nagenoeg nooit, zeker niet als er gewerkt wordt met meerdere
2.3 Metselwerken (+ 50 werkdagen)
onderaannemers die nog bezig zijn op een andere werf, daar
De grootste slokop inzake het aantal werkdagen zijn het optrekken
geconfronteerd worden met meerwerken, pech tijdens de bouw,
of aanbrengen van:
verloop van personeel et cetera. Geregeld ligt een bouwwerf dan
2.3.1 De dragende en binnenmuren,
ook een aantal weken stil in afwachting van de volgende fase.
2.3.2 De isolatie (controle door epb-verslaggever), 2.3.3 De buitenmuren.
2.6 Opmeten buitenschrijnwerk
Als de ruwbouw klaar is en de dorpels geplaatst zijn, is het tijd 2.4 Sommige taken kunnen elkaar overlappen
om het buitenschrijnwerk op te meten. Voor de productie daarvan
2.4.1
heeft de schrijnwerker 8 tot 10 weken nodig. Zorg in die periode
De architect brengt tijdens de ruwbouwfase zijn aanbestedingsdossier
voor een goede werfafsluiting en controle door de buren, want
voor onder meer elektriciteit en sanitaire leidingen in orde. Je kan
werfdiefstallen zijn tegenwoordig een echte plaag.
dit ook zelf doen, maar een lastenboek opstellen is allesbehalve eenvoudig.
2 voor onder meer elektriciteit en sanitaire leidingen in orde 2.4.2 Binnenafwerking 2.4.3 Vul de aanvraagformulieren in van je netbeheerder voor de aansluiting van de nutsvoorzieningen: water, elektriciteit, gas en kabeldistributie 2.5 Dakwerken (2 tot 3 weken) 2.6 Opmeten buitenschrijnwerk
2. Grondwerken + ruwbouw
2.4.1. De architect brengt tijdens de ruwbouwfase zijn aanbestedingsdossier
(inclusief dak)
2.4 Sommige taken kunnen elkaar overlappen
9
Ventilatie Door de evolutie naar energiezuiniger bouwen, komt er steeds meer nadruk te liggen op isolatie en luchtdichtheid. Door die ontwikkeling stijgt ook het belang van een goede ventilatie. Maar wat houdt dat precies in, een ‘goede’ ventilatie? We overlopen de verschillende ventilatiesystemen, bespreken hoe je verwarming en koeling kan integreren in je ventilatieplan en sluiten af met enkele aandachtspunten voor renovatie.
In dIt hoofdstuk Nieuwbouw • Het belang van ventilatie
p 2
• A, B, C en D: het ventilatiealfabet
p 2
• Welk systeem sluit het best aan bij mijn project?
p 4
R ReNovatie • Moet ik bij mijn verbouwing voldoen aan de ventilatie-eisen? p 7 • Op zoek naar het geschikte systeem voor renovatie
p 7
+ eHbo-kit • SOS geluidshinder
p 5
• Hoe hou ik mijn ventilatiesysteem proper?
p 6
H9 H21
p2
Ventilatie
1 WaaRom ventileRen? Doordat isolatie en luchtdichtheid een steeds belangrijkere rol spelen bij nieuwbouw, stijgt ook de nood aan een goede ventilatie.
De toevoer van verse lucht gebeurt in droge ruimtes zoals de woonkamer, de slaapkamer en het bureau. Via doorvoerroosters circuleert de lucht naar vochtige ruimtes waar hij vervolgens afgevoerd wordt. (Illustratie: Renson)
Luchtcirculatie zorgt immers voor een gezond binnenklimaat door ‘vervuilde’ lucht te vervangen door nieuwe, verse lucht. De lucht in een woning raakt vervuild door blootstelling aan verschillende vervuilingsbronnen: zweet, ademhaling, huisdieren, onderhoudsproducten… Ook bepaalde bouwmaterialen zoals verf en lijm veroorzaken een beperkte afgifte van schadelijke stoffen.
2.1 Gecontroleerd ventileren
2.3 aanpassen aan de situatie
per dag. Als deze verontreinigde lucht niet
Nu de epb-eisen een betere isolatie en
Verder is het verplicht om per uur per
wegraakt, zijn hoofdpijn, vermoeidheid,
strengere luchtdichtheid voorschrijven,
vierkante meter vloeroppervlakte 3,6 kubieke
duizeligheid of zelfs ademhalingsklachten
zijn luchtlekken in nieuwbouw (zo goed
meter verse lucht toe te voeren en af te
het gevolg. Daarnaast zijn er ook kwalijke
als) verleden tijd. Om toch een gezond
voeren. 3,6 m³/h per m² is dus de absolute
gevolgen voor het leefcomfort: geurhinder,
binnenklimaat te garanderen, is het belangrijk
minimumeis.
ongedierte, condensatie en schimmels.
dat we op een andere manier gaan ventileren.
Per leefruimte is er ook een minimumdebiet
Daarom is ventileren ook wettelijk verplicht.
En zo komt gecontroleerde ventilatie op de
waaraan voldaan moet worden, zelfs al ligt
De B in epb-eisen staat immers voor
voorgrond: zelf bepalen waar, wanneer en
het berekende debiet aan de hand van de
‘binnenklimaat’. Deze binnenklimaateisen
hoeveel lucht je aan- en afvoert.
3,6 m³/h per m²-formule lager.
houden in dat je het risico op oververhitting
De Belgische ventilatienorm hanteert enkele
De normen voor basisventilatie leggen
in de zomer moet beperken en voor minimale
vuistregels voor dat gecontroleerd ventileren.
ook een maximumdebiet op: zelfs als de
ventilatievoorzieningen moet zorgen.
Hoe en waar komt lucht de woning binnen?
berekeningen op een hoger getal uitkomen,
Langs waar verlaat ze de leefruimtes? En
mag je het debiet tot dit maximum beperken.
hoeveel lucht moet er minimaal ververst
Let op: voor de ruimte met de centrale
worden om een gezond binnenklimaat te
verwarming gelden er speciale eisen.
creëren?
Dit minimum- en maximumdebiet creëren
Vocht is eveneens een vervuilingsbron. Door koken, wassen en poetsen kan de totale vochtproductie oplopen tot 10 à 15 liter
2 Hoe ventileRen? Waarom is het concept ventileren zo belangrijk geworden dat het in de epb-eisen werd opgenomen, terwijl er vroeger amper
2.2 in = uit
wat bewegingsruimte om voor elke specifieke leefsituatie een zo aangepast mogelijk ventilatieplan te maken. Een grote leefruimte
aandacht werd aan geschonken? Dat komt omdat in oudere woningen de ventilatie op
De ‘richting’ van de luchtcirculatie ligt
in een huis met twee bewoners heeft immers
een ‘natuurlijke’ manier gebeurde via naden
vast. Toegevoerde lucht komt de woning
andere ventilatienoden dan een kleine
en kieren. Door de matige luchtdichtheid
binnen via droge ruimtes als de woonkamer
leefruimte van een gezin met drie kinderen.
van oude gebouwen is er voldoende
en slaapkamer. Via doorstroomopeningen
Het is aan de architect om voor jouw woning
luchtcirculatie zonder daar speciale
verplaatst de lucht zich naar natte ruimtes
deze ventilatieberekeningen te maken. De
maatregelen voor te treffen. En als er intensief
als badkamer, keuken en wc, waar ze wordt
fabrikanten bieden trouwens online gratis
moest verlucht worden, werden simpelweg de
afgevoerd.
berekeningsprogramma’s aan waarmee je
ramen opengezet.
In = uit. Dat wil zeggen dat de hoeveelheid
architect die berekeningen vlot kan uitvoeren.
Deze verluchtingsmethodes hebben enkele
toegevoerde lucht gelijk moet zijn aan de
grote nadelen. Zo wordt er meestal veel te
hoeveelheid afgevoerde lucht. Geen toevoer
veel ineens verlucht, heb je het raden naar de
zonder afvoer, en vice versa. Dat is zo voor
richting van de luchtcirculatie, en is er geen
het hele huis, maar even goed voor de kamers
enkele vorm van regeling mogelijk. Een raam
apart. Blaas je een bepaalde hoeveelheid lucht
Naargelang de luchttoevoer en -afvoer
openzetten, betekent ook energieverlies want
je living in, dan zal die ook afgevoerd moeten
natuurlijk of mechanisch gebeuren,
de verwarming moet extra werken om de
worden.
onderscheiden we vier verschillende
kamer weer op temperatuur te krijgen. Een open raam geeft natuurlijk ook inbrekers en insecten vrij spel.
3 Het ventilatiealfabet
ventilatiesystemen: A, B, C en D.
H9 H21
p3
Ventilatie
Systeem A: natuurlijke toeen afvoer Bij systeem A gebeurt de luchtcirculatie op natuurlijke wijze aan de hand van klimatologische drukverschillen. De lucht komt de woning binnen via regelbare toevoeropeningen (RTO’s) in ramen, muren of dak. Deze RTO’s zijn regelbaar in die zin dat je ze wat meer kan openen of sluiten. Zo vermijd je dat je ventilatie in overdrive gaat op winderige dagen. Bepaalde RTO’s zijn
foto's: Ventiline
zelfregelend: ze bepalen zelf hoeveel lucht ze binnen laten.
toegepast in woningen en komt verder dan
de natte ruimtes wordt het extractiedebiet
Via doorvoeropeningen (DO) in de
ook niet meer ter sprake.
aangepast aan de werkelijke woonsituatie.
richting natte ruimtes. Meestal volstaat
Systeem C: natuurlijke toevoer, mechanische afvoer
Systeem D: mechanische toe- en afvoer
een kier van één centimeter voor een
De toevoer vindt net zoals bij systeem A
Bij systeem D gebeurt alles mechanisch.
goede doorstroming. In de natte ruimtes
plaats met RTO’s. De afvoer gebeurt echter
Dat betekent dat er ook een dubbel
verdwijnt de vervuilde lucht via regelbare
mechanisch via afvoeropeningen (AO) met
kanalennet nodig is: één voor de toevoer
afvoeropeningen (RAO) in een verticaal
extractieventielen in de natte ruimtes. Zo’n
met toevoeropeningen (TO) in de droge
kanaal dat boven het dak uitmondt.
ventiel bestaat uit een filter die de lucht
ruimtes en één voor de afvoer in de natte
zuivert en een geluidsdemper die het lawaai
ruimtes met AO’s. Het grote voordeel is dat
Systeem B: mechanische toevoer, natuurlijk afvoer
van de installatie tot een minimum beperkt.
het systeem volledig regelbaar is: je kan een
Binnen het systeem C is er ook een categorie
goed evenwicht bereiken tussen aan- en
De afvoer gebeurt op dezelfde manier als bij
vraaggestuurde ventilatie. Daarbij gebeurt de
toevoer. Daarom wordt het systeem D ook
het voorgaande systeem, maar de toevoer
afvoer op een gecontroleerde manier en enkel
wel ‘balansventilatie’ genoemd.
vindt ‘mechanisch’ plaats met behulp van
als het nodig is. Via ingebouwde sensoren
ventilatoren. Dit systeem wordt amper
(vocht, temperatuur, beweging en CO2) in
vorm van kieren onder de deuren of binnenmuurroosters, gaat de lucht vervolgens
H9 H21
p4
Ventilatie
4 a, C of D? Wat moet ik nu kiezen?
SySteem A
SySteem C
SySteem D
Volledig natuurlijk
mechanische afvoer
Volledig mechanisch
Luchtkwaliteit- en debieten
+/-
++
+++
Temperatuurcomfort
Risico op tocht
Risico op tocht
Goed
Lawaai van buiten
-
-
+
Bepaalde punten zullen, afhankelijk van
Installatielawaai
Geen
+/-
-
jouw concrete woonsituatie, bij jou harder
Mogelijke warmterecuperatie
Neen
Warmtepompboiler
WTW
doorwegen dan bij andere bouwheren. Algemeen kan je stellen dat hoe meer je
Invloed op E-peil
+/-
+
+++
investeert in de isolatie en luchtdichtheid
Onderhoud
€
€€
€€€
van je woning, hoe meer het de moeite
Investering
€
€€
€€€
Nu je weet wat de mogelijkheden zijn, moet je de knoop doorhakken: A, C of D? Weet dat dé ideale keuze niet bestaat. Er zijn heel wat criteria die je keuze kunnen beïnvloeden.
loont om ook extra te investeren in een duurder ventilatiesysteem. Het heeft immers
naargelang jouw ontwerp, wensen en
gepaard gaande warmteverliezen. Vandaar
geen zin om een systeem D te integreren
beschikbaar budget.
dat vraaggestuurde C-systemen een grotere invloed op het E-peil hebben dan de klassieke
in een woning die maar net voldoet aan de energetische basiseisen, terwijl het omgekeerd
Omdat systeem D mechanisch werkt en
C-systemen.
niet logisch is om een lage energiewoning of
daarom volledig regelbaar is, haalt het
Bij systeem C en vooral bij systeem A is de
passiefhuis uit te rusten met een systeem A.
de hoogste score qua luchtkwaliteit en
kans groter dat je de luchtcirculatie ervaart
Maar welke criteria zijn er nu om voor een
temperatuurcomfort.
als tocht. Ook al zijn de RTO’s regelbaar,
bepaald systeem te kiezen? Wij lijsten de
Vraaggestuurde C-systemen ventileren enkel
toch heb je de luchttoevoer niet 100 % onder
belangrijkste op per systeem. Aan jou en
wanneer nodig en beperken bijgevolg de
controle, wat zijn gevolgen heeft voor de
je architect om de juiste keuze te maken
aanvoer van koude verse lucht en de hiermee
debietregeling en het temperatuurcomfort.
4.1 lawaai van binnen en buiten Wat in het nadeel speelt van systeem D, is het gevaar dat de installatie lawaaihinder veroorzaakt. De mechanische componenten produceren door hun werking immers geluid dat zich via het kanalennet kan verspreiden. Lees in het kaderstuk ‘SOS geluidshinder’ waarop je moet letten om het akoestisch comfort te maximaliseren. Het omgevingslawaai kan bij systemen A en C dan weer een struikelblok vormen. Deze types werken immers met verschillende RTO’s in muren, ramen of dak, waarlangs extern lawaai de woning kan binnendringen. Daarom is het aangeraden om deze openingen zo ver mogelijk weg te houden foto: Renson
nachtkoelingsroosters
van lawaaibronnen én voor akoestisch dempende roosters te kiezen. Bij systeem D is er slechts één TO en AO, die in de meeste gevallen op dakniveau worden weggewerkt.
Een geval apart onder de ventilatieroosters zijn de nachtkoelingsroosters die meer gericht
Er zijn dus minder doorbrekingen van de
zijn op koeling dan op ventilatie. De koelere nachtlucht is ideaal om op een energiezuinige
bouwschil en er is bijgevolg minder kans op
manier de binnenlucht af te koelen. Omdat de debieten van nightcooling hoger liggen dan
geluidshinder van buitenaf. Daarnaast treedt
die van basisventilatie, worden andere types roosters gebruikt om die grotere luchtstromen
de zolder ook op als een geluidsbuffer.
te garanderen. Hierbij onderscheidt men opbouw- en inbouwroosters. Het eerste type, vergelijkbaar met
Aangezien systeem D de meeste mechanische
vliegenramen, wordt tijdelijk (bijvoorbeeld enkel tijdens de zomer) of permanent op het
componenten bevat, is het logisch dat het
raam geplaatst. Door het raam achter dit rooster ‘s nachts te openen, komt er frisse lucht
elektriciteitsverbruik ervan hoger ligt dan bij
binnen zonder dat er insecten of inbrekers kunnen binnendringen.
de andere systemen. Om het energieverbruik
H9 H21
p7
Ventilatie
9
R
R eNOVAtIe Ventilatie Een ventilatiesysteem in een bestaande woning integreren, hangt altijd samen met een groter renovatieplaatje. Want als je je woning na-isoleert, de koudebruggen aanpakt en de luchtdichtheid verbetert, werpt zich de vraag op hoe je ook je binnenklimaat een upgrade kunt geven. En hoe zit dat nu precies als je niet wil renoveren, maar je woning wil uitbreiden?
8 ventilatie bij Renovatie De criteria die meespelen bij de keuze voor een ventilatiesysteem A, C of D werden al besproken in punt 4. Maar specifiek voor renovatie komt er een extra uitdaging bij: het systeem in een bestaande woning integreren. Waar je bij nieuwbouw het ontwerp hier en daar kunt aanpassen aan de ventilatienoden, hebben jij en je architect hier heel wat minder bewegingsruimte. De keuze voor een bepaald ventilatiesysteem zal dan ook sterk afhangen
foto: Renson
van hoe makkelijk het is om het systeem in de woning weg te werken.
te vervangen. In tegenstelling tot systeem
8.3 uitbreidingen
A moet je natuurlijk wel de ruimte en de De volgende vraag is dan hoe je dat praktisch
mogelijkheid hebben om het kanalennet voor
Als je je woning wil uitbreiden, moet het
aanpakt. Samen met je architect zal je op
de afvoer weg te werken. En die beschikbare
aangebouwde deel voldoen aan de minimale
min of meer dezelfde manier moeten te werk
ruimte zal nog groter moeten zijn voor een
ventilatie-eisen. Voor het bestaande deel
gaan als bij een nieuwe woning: analyse van
systeem D, want dan zit je natuurlijk met
gelden er dus geen verplichtingen.
de huidige situatie, het concept en ontwerp
een dubbel kanalensysteem. Balansventilatie
Stel dat je de woonkamer wil uitbreiden door
daarop afstemmen, om dan over te gaan
is trouwens enkel nuttig bij een ver
een stuk aan het bestaande bouwvolume
tot de eigenlijke integratie en installatie van
doorgedreven energetische renovatie. Zolang
bij te bouwen, dan zal de uitbreiding
het systeem. Hou er ook rekening mee dat
het gebouw immers niet goed geïsoleerd en
moeten voldoen aan de minimale
bepaalde ventilatiekeuzes invloed zullen
luchtdicht is, heeft het geen zin om extra te
ventilatievoorzieningen. Omdat het hier gaat
hebben op ontwerpkeuzes in de renovatie.
investeren in een duur ventilatiesysteem.
om een droge ruimte, zal je in een regelbare
8.1 a, C of D?
8.2 Decentraal
toevoeropening moeten voorzien. Een ander voorbeeld is als je aan de keuken een zithoek wil bijbouwen. Dan
Een systeem A is het overwegen waard indien
Naast het systeemtype, moet je ook een keuze
moeten er én een toevoeropening én een
de renovatie beperkt is en het schrijnwerk
maken tussen een centraal of decentraal
doorstroomopening zijn aangezien je een
sowieso aan vervanging toe is. Als je je
systeem. Bij een decentraal systeem wordt
droge ruimte verbindt met een natte ruimte.
oude ramen vervangt, moet je er gewoon op
elke ruimte apart voorzien van een directe
Als je de keuken wil uitbreiden, moet je enkel
letten dat je kiest voor ramen met RTO’s. De
toe- of afvoer naar buiten zonder dat er een
een afvoeropening voorzien. De bedoeling
aanwezigheid van een verticaal afvoerkanaal
gemeenschappelijk kanalennet bij komt
is om de bijbouw alvast voor te bereiden
speelt natuurlijk in het voordeel van dit
kijken. Een interessante optie bij renovaties
als er later in de rest van de woning een
ventilatiesysteem.
omdat de woningindeling niet zo’n grote rol
ventilatiesysteem wordt geplaatst.
Een systeem C is eveneens aangewezen als
speelt en je de renovatie kamer per kamer en
je toch van plan bent om het schrijnwerk
dus fase per fase kan aanpakken.
