GROOT, VRUCHTBAAR EN GEZOND DE TEXELAARS VAN AD KLAVER

11

&

36e jaargang oktober/november 2012

V A K B L A D

V O O R

D E

S C H A P E N H O U D E R

GROOT, VRUCHTBAAR EN GEZOND DE TEXELAARS VAN AD KLAVER

Korte staart kwestie van lange adem Bestelbus voor schapentransport 01-Cover.indd 1

17-10-12 16:19

NIEUW

Schoffel 16, 1648 GG De Goorn Telefoon 0229-54 41 00 Telefax 0229-54 40 30 E-mail [email protected]

VB WINTER-MUESLI

Comple e en E.I.D t weeg. ass ment v ortia Gallag n her!

Kraamhokhekken gaas, hout en kunststof.

Voerhek met goot en ruif.

Walk through voersysteem.

Weger analoog

.

M EEON O U N X VRAAG ROBEER B

22 3 3 4 2 0527 kt)

P GRATIS

tre orraad sO R G D ! o v e d (zolang H U I S B E Z

G R AT I S

T

inhoud

Liefhebber Buitenleven met Shetlands Richard Engbersen in het Gelderse Hummelo geniet van het buitenleven. Een wei met schapen vindt hij geweldig. Daarom houdt hij vijftien Shetlands achter zijn prachtige woonhuis. Ze maken het plaatje voor deze hobbyist compleet. “Ik geniet ervan”, zegt hij.

30

10

16

Jelle Raap “Het kan toch niet zo zijn dat je geen gezonde marge kunt krijgen in de schapenhouderij?” Interview met Jelle Raap, de nieuwe man bij het Productschap Vee en Vlees. Hij is geschrokken van de slechte financiële situatie in de schapenhouderij.

Derde pijler

Zijn Texelaars staan bekend als vruchtbaar en goed groeiend. Sinds twee jaar voegt Ad Klaver in het Noord-Hollandse Spanbroek een derde pijler toe aan zijn fokkerij: selectie op wormresistentie. “Ik wil een productieve Texelaar die zichzelf gezond houdt”, zegt Klaver.

8

14

Schapendiefstallen

Korte staarten fokken

De laatste tijd is het raak: veel en grote diefstallen van schapen. Wat moet je doen als je ermee te maken krijgt? En kun je maatregelen nemen om roof te voorkomen?

Bij drie schapenrassen is couperen nog toegestaan. Voorwaarde: de stamboeken moeten fokken op kortere staarten. Dat valt niet mee. Een korte staart is een kwestie van lange adem.

FOTO VOORPLAAT: HENK RISWICK

en verder

Nieuws Middenplaat: Wiltshire Horn Reportage Zweedse schapenhouder Hütehunde in Duitsland Tips Mail uit Kenia Transportbus voor schapen Gezondheid: afweerproblemen Nieuws van de organisaties Boerencolumn van Jan-Willem Bakker Colofon

4 20 22 24 26 27 28 34 36 38 38

commentaar

JACQUES ENGELEN

Tergend lang De I&R voor schapen zou ervoor moeten zorgen dat er op elk gewenst moment snel zicht is op welke schapen waar lopen. Bij een MKZ-uitbraak bijvoorbeeld is dan een eventuele bron vlot te traceren, als het om schapen zou gaan. Op 28 september werden er dik driehonderd schapen in beslag genomen, omdat ze mogelijk gestolen zouden zijn. Op 16 oktober, 2,5 week later dus, kon de politie nog steeds niet bevestigen dat het inderdaad om ontvreemde dieren ging. Je zou zeggen: dat moet sneller kunnen. Er is toch een sluitende I&R? Maar zo eenvoudig ligt dat niet. Als bij een MKZ-

uitbraak een enkel schaap niet goed te traceren is, mag je zeggen dat de I&R subliem functioneert. Mocht er een rechtszaak over schapendiefstal komen, dan is dat heel anders. Dan hoeft er maar bij één schaap iets verkeerd te zijn onderzocht en kan de hele rechtszaak over. Daarom, zo zegt de politie, is het ook niet voldoende om de eigenaren van gestolen dieren te laten kijken of het hun schapen zijn. Juridisch schijnt dat niet genoeg te zijn. Dus hoe tergend lang het ook duurt, het is best te begrijpen dat de recherche de tijd neemt voor grondig herkomstonderzoek. OKTOBER/NOVEMBER 2012

03_inhoud.indd 3

HET SCHAAP

3

17-10-12 16:48

‘Je kunt niet de hele dag rondjes rijden.’

nieuws

| Schapenhouder Henk de Kat Angelino kan weinig doen tegen diefstal

Gestolen schapen Bommelerwaard teruggevonden in Ammerzoden en Well (Bommelerwaard). Mogelijk zijn er onder de in beslag genomen dieren, die tijdelijk in Bunnik zijn gehuisvest, ook nog schapen die op andere plaatsen zijn gestolen. De politie hoopt daar de komende tijd achter te komen. Na de publicatie van de resultahopen dat we dan meer schaten van het DNA-onderzoek pendiefstallen kunnen oploszegt de politie gauw verdachten te willen aanhouden. “We sen”, aldus woordvoerder Florian Vingerhoeds van de politie Gelderland-Zuid. De eigenaren van de gestolen schapen zijn op de hoogte gesteld, maar krijgen hun dieren nog niet meteen terug. Daarover beslist de officier van justitie. Het Productschap PVV heeft een grote fout in de onlangs Het DNA-onderzoek was nodig verstuurde DGF-rekeningen rechtgezet. Drieduizend schapenhouders kregen een foute factuur. Hun aanslag was beom juridisch bewijs te hebben rekend op het aantal schapen dat ze hadden op 1 januari dat het om de gestolen dieren 2011 in plaats van op 1 november 2011. De fout is gemaakt gaat. Met de oormerken was door Dienst Regelingen, die de gegevens voor het productgeen bewijsvoering mogelijk. schap uit de I&R-databank haalt. Het gaat om de rekeningen met dagtekening 21 september 2012. Het productschap stuurde de getroffen schapenhouders meteen een excuusbrief en een creditnota. In de loop van deze maand moeten ze allen een nieuwe nota, met de juiste peildatum, hebben gekregen. De heffing is voor het diergezondheidsfonds. Alleen schapenhouders met meer dan 25 schapen betalen eraan mee. Het geld wordt gebruikt voor het monitoren en eventueel bestrijden van besmettelijke ziektes zoals Q-koorts, blauwtong en MKZ. Het geld wordt beheerd door het ministerie van EL&I, dat zelf gaat betalen als het geld van het fonds op is. FOTO: HENK RISWICK

Schapen die in de tweede week van september zijn gestolen in de Bommelerwaard, zijn teruggevonden. De politie had eind september en begin oktober in Dodewaard en Opheusden 354 schapen in beslag genomen, omdat het vermoeden bestond dat ze gestolen waren. DNAonderzoek toont aan dat er inderdaad een link is tussen deze in beslag genomen schapen en zes rammen van de bedrijven

Productschap corrigeert fouten in DGF-heffing

Tussen de in beslag genomen schapen ontdekte de politie dieren die verwant zijn aan rammen van twee bedrijven waar schapen zijn gestolen. Dat gebeurde met DNA-onderzoek.

De merken waren bij een aantal dieren eruit geknipt en volgens de politie had een deel van de gestolen schapen nieuwe oormerken gekregen. In Duitsland zijn twee verdachten uit Kevelaer opgepakt. Ze zijn mogelijk betrokken bij schapendiefstallen in Bimmen en Goch, vlak over de Duitse grens. De politie denkt dat ze niets te maken hebben met diefstallen in Nederland. Meer details en actuele ontwikkelingen op www.hetschaap.nl.

Uw mening op

www.hetschaap.nl

poll Stelling:

geen mening

Tegen

56%

8%

36%

Ja. Ik neem geen risico

Ik weet het nog niet

Nee. Waarom zou ik?

4

04-05_Nieuws.indd 4

Ooilammeren later dekken voor schmallenberg?

Voor

Nieuwe poll:

FOTO: MARK VAN STOKKOM

Sfeervolle jubileumdag Ouessantstamboek

Schapen vastgehouden voor het offerfeest

HET SCHAAP

Mooie witte Ouessantrammen tijdens de jubileumdag in Angeren.

Het Ouessantstamboek FOS heeft vorige maand het 25jarig bestaan gevierd met een jubileumdag in Angeren. De bespreking van dieren ’s morgens verliep in een goede sfeer, zegt Henk Slaghuis van de FOS. “Dat komt omdat wij niet

werken met bekers of andere prijzen, maar elk dier met respect bespreken.” ’s Middags was er een presentatie over 25 jaar Ouessantfokkerij in Nederland. De dag werd goed bezocht. Er waren ook bezoekers uit Duitsland en België.

OKTOBER/NOVEMBER 2012

17-10-12 16:54

FOTO: HENK TUINMAN

Nieuw melkschapenbedrijf geopend

Wethouder Erik Dannenberg doet de poort van de nieuwe schapenstal dicht. De schapen zijn voor het eerst binnen. Het bedrijf is geopend.

Het nieuwe melkschapenbedrijf van Marianne en Herman van Assen in Zwolle is officieel geopend. De eerste schapen kwamen in de stal onder toezicht van wethouder Erik Dannenberg van de gemeente Zwolle. De opening duurde drie dagen: op vrijdag het officiële deel voor genodigden, op zaterdag waren schapenhouders welkom en op zondag was er een drukbezochte streekmarkt. In het septembernummer van Het Schaap staat een verhaal over dit bedrijf.

Schapendieven veroordeeld De rechtbank in Dordrecht heeft drie mannen veroordeeld. Ze hadden half augustus vier schapen gestolen in Ridderkerk en die meegenomen in de kofferbak van een auto. De politie had ze onderweg aangehouden. Een langsfietsende getuige had de drie mannen de dieren uit een weiland zien halen.

Eén van de dieven wilde de schapen laten slachten voor zijn trouwfeest met tweehonderd gasten. De rechter legde de bruidegom en een kompaan een werkstraf van tachtig uur en een voorwaardelijke celstraf van een week op. De derde dader kreeg een voorwaardelijke straf van acht weken. De schapen zijn terug bij de eigenaar.

europese productie daalt De productie van lamsvlees in Europa daalt. Volgens Agra Europe zakt die dit jaar met 1,6 procent. In schapenlanden als het Verenigd Koninkrijk en Spanje neemt de productie af. Ook in Frankrijk en Griekenland worden minder schapen gehouden. De Ieren breidden juist uit. De verwachting is dat de Ieren en de Brit-

ten in 2013 meer gaan produceren. Maar in Spanje en Frankrijk zal de teruggang voortzetten. Het verbruik in Europa valt dit jaar 5,6 procent lager uit dan in 2011. Dat komt door de economie. Lamsvlees is relatief duur. Uiteindelijk importeert Europa in 2012 zo’n twintig procent minder lamsvlees.

‘nieuwe GlB bedreigend’ Voorzitter Erich Rhöse van de LWPS vreest dat het nieuwe Europese landbouwbeleid (GLB) een bedreiging wordt voor de schapenhouderij. “De basispremie plus toeslag voor vergroening voor percelen wordt hoog. Voor grondeigenaren brengen de premies en een paar keer maaien en het gras afleveren als biomassa meer op dan verpachten. Of ze gaan veel hogere pacht vragen. Schapenhouders kunnen dat niet betalen. Een flink hogere dierpremie is dan nodig, maar dat wordt een moeilijk verhaal”, stelt Rhöse. De LWPS-voorman zegt dat de pachtprijzen in een aantal landen nu al stijgen, waardoor schapenhouders stoppen. “In Duitsland is de schapenhouderij met twintig procent gedaald.”

korte berichten Heiniger naar Gallagher

Ram doodt man in Brabant

Wehkamp, niet Weikamp

Korting bij Elda voor LTO-leden

Gallagher Europe in Groningen is voor Nederland distributeur geworden van Heiniger scheermachines. Heiniger is een Zwitsers merk. De firma heeft bekendgemaakt dat er komende maand een aantal nieuwe scheermachines op de markt komt. Meer informatie op www.gallaghereurope.com.

Een man in Veghel is om het leven gekomen doordat hij is aangevallen door een ram. De 78-jarige man werd ’s morgens zwaargewond aangetroffen en overleed later in het ziekenhuis. Hij had zware verwondingen aan zijn borstkas. Over de omstandigheden waaronder het ongeval plaatsvond, is niets bekend.

De fokker van de eerste A-ram bij de Dassenkop-Texelaars heet Harry Wehkamp en niet Weikamp, zoals in het vorige nummer staat. Wehkamp heeft zijn fokkerij in NieuwSchoonebeek. Hij verkocht de ram aan Bart Spronk in Noordeinde. Daar is de ram met 90 punten voor algemeen voorkomen ingeschreven.

LTO-leden kunnen met korting oormerken, readers en software van Elda kopen. LTO had al een overeenkomst met oormerkleverancier Merko. Die is er nog steeds. Met Elda hoopt LTO dat schapenhouders meer gebruik gaan maken van automatisering. Meer informatie op www.ltocommerce.nl/elda.


04-05_Nieuws.indd 5

HET SCHAAP

5

17-10-12 16:54

3 vragen aan...

Henk de Kat Angelino ‘Diefstallen wel dichtbij’

Derde Dag voor professionele schapenhouder presenteert hoe hij met zijn Rijnlam ooien een optimaal rendement bereikt. Zijn collega Herman van Assen geeft de deelnemers aan deze dag een blik in de keuken van zijn onlangs geopende biolo gische melkschapenbedrijf. De dag wordt afgerond met een gesproken column door Jan-Willem Bakker, columnist van Het Schaap. Tussen de middag is er een lunch met schapenproducten, verzorgd door kok Huub Oudshoorn. Schapenhouders betalen voor deelname 66 euro per persoon. Deelnemers aan GD-PlusZorg en/of de GD-programma’s voor scrapie en zwoegerziekte krijgen 35 euro korting. Voor niet-schapenhouders is de entreeprijs 85 euro. Voor aanmelden en meer informatie, zie www.caparovis.nl.

1

Zijn er schapen van u gestolen? “Nee. Vroeger ook niet.”

Britse schapen op EuroTier

2

Maakt u zich zorgen nu er in de buurt zo veel schapendiefstallen zijn? “Het is elke keer wel een verrassing dat mijn schapen er allemaal nog lopen. Het komt kort bij, zo allemaal hier in de regio. We hebben het geluk dat de meeste van onze schapen rond huis lopen. Als dieven daar bij willen komen, moeten ze hier de dam over. Dat hoor je vanzelf. We hebben nog een paar kleine koppeltjes verderop lopen. Maar ik denk niet dat ze die zo gauw stelen. Een groot aantal is toch veel interessanter voor ze? Het zijn er twintig, dertig en veertig die in november, december en januari gaan aflammeren.”

3

Wat doet u om te voorkomen dat ze toch worden gestolen? “We hebben sloten op de hekken. Maar ja, als ze een betonschaar meebrengen, komen ze er ook in. Zeker ’s nachts. Een slot vertraagt wel. Ze kunnen het hek niet zomaar openen. De sloten zitten er sinds vorig jaar. De hekken waren toen opengezet en alle schapen liepen op de weg. Dat gebeurde ook bij andere boeren. Ik denk dat het vandalisme was. Maar wat moet je ertegen doen? We rijden ’s morgens altijd een rondje en soms ook ’s avonds. Je kunt niet de hele dag rondjes rijden. De politie is wel actiever. Anders zagen we ze nooit in het buitengebied, maar nu wel vier of vijf keer per dag.”

6

06-07_Nieuws.indd 6

HET SCHAAP

Op de Duitse vakbeurs EuroTier zijn dit jaar ook schapen te zien. De beurs is van 13 t/m 16 november in Hannover. De Britse organisatie Eblex is er met onder meer Texelaar, Suffolk en Border Leicester. Duitsland en Oostenrijk geven er informa tie over de schapenhouderij.

EuroTier is een grote tweejaarlijkse vak beurs voor de veehouderij. Er komen 2.300 standhouders uit 51 landen. Meer informa tie op www.eurotier.com. Veel bezoekers hebben interesse in rundvee en varkens. In 2010 gaf 7,6 procent van de bezoekers aan interesse in schapen en geiten te hebben.

Blij met gewonnen schilderij index voor vruchtbaarheid (116) en voor Een Texelaar van Ad Klaver won op de groei (108). De ram is ingeschreven met Dag van het Schaap in 2011 de eretitel 96 punten voor ontwikkeling. ‘Mooiste schaap van Nederland.’ Dat is een tweejaarlijkse award van Eisma Busi Op de pagina’s 10 t/m 12 een artikel over ness Media, uitgever van onder meer vak de Texelaarfokkerij van Ad Klaver. blad Het Schaap. Bij de prijs hoort een schilde rij van het winnende schaap, gemaakt door kunstenares Els de Does. Dat schilderij kregen Ad en Corrie Klaver overhandigd door Jacques Engelen, adjunct-hoofdredac teur van Het Schaap. Het winnende schaap is ram 5262-3959, ge boren in 2007. De ram heeft de zeldzame combinatie van hoge Ad en Corrie Klaver bekijken het schilderij van hun winnende schaap.

FOTO: HENK RISWICK

FOTO: ROEL DIJKSTRA

Henk de Kat Angelino houdt samen met zijn vader Hennie 340 schapen in Lienden (Gld.). In de buurt zijn veel schapen gestolen. Ook De Kat Angelino houdt er rekening mee dat zijn schapen plotseling weg kunnen zijn, maar hij kan er weinig tegen doen.

De Gezondheidsdienst voor Dieren orga niseert op donderdag 29 november de derde ‘Dag voor de Professionele Scha penhouder.’ De locatie is het CVI in Lely stad. Ruth Bouwstra van het CVI in Lelystad presenteert de actuele stand van zaken rond het schmallenbergvirus met onder meer onderzoeksresultaten. Lammert Moll van de GD houdt een inleiding over leverbot. Piet Vellema van de GD vertelt over actuele schapenziekten uit de moni toring van de GD. Armanda Boersma van voederbedrijf ForFarmers komt met praktische voedingsadviezen aan de hand van praktijkvoorbeelden. Een die renarts van de NVWA houdt een inlei ding over de gang van zaken op een slachterij. Schapenhouder Carlo van As


17-10-12 16:20

noteringen

Meer druk op ooienprijs Slachtschapen

2010

2011

Ooien en rammen

2012

130

ooien < 20 kg

ooien > 20 kg

rammen < 22 kg

125

125 120

120 115

115

110 105

110

100

105

95 90

100

85 80 week

95 34

35

36

37

38

39

40

41

Gemiddelde prijs veemarkten Leeuwarden, Purmerend en Utrecht. In euro’s per dier (bovenkant notering).

Slachtschapen zijn ruim tien euro duurder dan in 2011. Het verschil met 2010 is nog veel groter: zo’n 32 euro.

De prijzen van ooien en ram men liggen nog altijd hoger dan vorig jaar, maar de ooien gaan de laatste weken in tegenstel ling tot de rammen in prijs on deruit. Ooilammeren tot 20 kilo noteerden in week 34 ge middeld € 105,40, terwijl dit in week 41 nog maar € 99,27 was. Dat heeft alles met de ex port te maken. De hoge prijzen

hebben de Nederlandse ooien behoorlijk uit de markt ge prijsd. Bestemmingsland Frankrijk kiest momenteel voor goedkopere Engelse ooien. De Fransen willen best iets meer voor de Nederlandse kwaliteit betalen, maar nu is het gat tussen de Engelse en Nederlandse prijs simpelweg te groot. Dat betekent dat de prij

week

34

35

36

37

38

39

40

41

Gewogen gemiddelde veemarkten Leeuwarden, Utrecht en Purmerend. In euro’s per dier (bovenkant notering).

Prijsdruk voor de ooien die voor export weggaan. De Fransen kiezen nu voor goedkopere Engelse lammeren.

zen van ooien de komende weken nog verder zullen dalen. Intussen komt het islamiti sche offerfeest op 26 oktober eraan. Dit kan bij de ramlam meren voor een lichte prijs stijging zorgen. Licht, want de handel speelt op dit feest in en zorgt voor voldoende aan bod. Daardoor zullen de prij zen niet exploderen.

De slachtschapen zijn relatief prijshoudend. Een slacht schaap noteert gemiddeld € 119,97. Dat is bijna acht euro minder dan twee maanden ge leden. Maar in die periode gaat er altijd wat van de prijs af. Toch zijn slachtschapen be hoorlijk fors duurder dan in 2011 (€ 109,07 in week 41) en in 2010 (€ 87,94).

In 2014 gaat het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid in. Nico Verduin, voorzitter

LTO roept op bezwaar te maken LTO-Nederland roept scha penhouders op bezwaar te maken tegen het besluit van het Faunafonds over ganzen schade op grasland. Het Faunafonds heeft de schapen grasregeling beëindigd. Die hield in dat schapenhouders die tussen 1 november en 1 fe bruari hun dieren buiten hiel den maar door ganzenschade moesten bijvoeren, een tege moetkoming konden aanvra gen. Volgens het Faunafonds wordt maar weinig gebruikge maakt van de regeling, maar kost de uitvoering ervan wel veel werk. Op de site www.ltonoord.nl/ nieuws/ganzenschade staat een standaardbezwaarschrift.

Naar het nieuwe GLB

van de LTO-vakgroep Schapenhouderij, volgt de discussies op weg daar naartoe en is erbij betrokken. Voor Het Schaap schrijft hij regelmatig over de ontwikkelingen.

Het GLB-budget In 1951 was voldoende en betaalbaar voedsel, naast vrede, een speerpunt van de eerste zes landen en voorlopers van de huidige EU-27. Daarvan is het huidige GLB een uitvloeisel en we werken nu aan de eigentijdse invulling met als leidraad de eerder benoemde goede speerpunten. Eerst is het zaak om het GLB-budget overeind te houden. Daarvoor is politiek draagvlak noodzakelijk. Eerder deze maand heeft EU-commissaris Cioloş een dringende oproep gedaan aan alle ‘bestuurders’ om vooral het nieuwe doel van het GLB goed te vertalen in het plan 2014-2020. Cioloş’ notitie daarvoor maakt indruk door aan te geven het “gevaarlijk” is om vast te houden aan de historie. Een aansprekend voorbeeld daarvan is

dat hij niet kan en wil uitleggen dat de ene boer zes keer zoveel toeslagrechten per hectare krijgt dan zijn buurman met dezelfde grondsoort. Het moet anders. Dat deze boodschap nuttig was, bleek al enkele dagen later. Duitsland en Frankrijk pleitten op 11 oktober voor het behoud van het GLB-budget. Dan ben je een heel eind op weg. Nu zijn we bezig om het belang van een rendabele schapenhouderij nadrukkelijk onder de aandacht te houden bij EL&I en de andere sectoren. We willen zorgen dat voldoende schapenbedrijven een belegde boterham kunnen verdienen om verder krimp van de sector te beperken. Dat is in ieders belang, onder andere omdat anders in de herfst enorme hoeveelheden weidelammeren zullen worden geïmpor-

teerd om al het gras op te eten. Met alle dierziekterisico’s voor onze en vooral andere sectoren die afhankelijk zijn van export. De in augustus aangekondigde rekenmodule is er: www.toekomstglb. nl/glb-check-655.html . Nico Verduin twitter: @nicoverduin Mail: [email protected]


06-07_Nieuws.indd 7

HET SCHAAP

7

17-10-12 16:21

achtergrond

Diefstal vaak werk van sectorgenoten

Kans op roof nog steeds klein Schapen in de wei vormen een makkelijke buit. Een slot of ketting weerhoudt dieven niet en hoe professioneler het inladen eruitziet, hoe minder het opvalt. Wel zijn een paar voorzorgen mogelijk om diefstal en de schade ervan te beperken.

H

et commentaar na de brutale diefstal van 250 schapen bij twee bedrijven uit Ammerzoden en Well op 13 september was: ‘het moeten wel professionals zijn geweest.’ Bij eerdere ontvreemdingen waarvan de daders tegen de lamp liepen, onder meer in 2010 in Friesland en in 2008 in Noord-Holland, bleek al dat er schapenhouders en handelaren bij betrokken waren. Zo bijzonder is het dus niet dat er mensen zijn

die in amper een kwartier een wei vol schapen bij elkaar drijven en ermee wegrijden. Een goede schapenhond, een paar hekken en een emmertje biks zijn de hulpmiddelen waarmee een man of twee de klus klaren. Overdag is de professionele aanpak juist een prima dekmantel. Wie stelt er vragen als twee personen vol overtuiging en handigheid een koppel schapen bij elkaar halen en inladen? Ik ben zelf nog nooit een voorbijganger te-

Reeks diefstallen

Dertien diefstalzaken zijn dit jaar gemeld in Nederland. Ook was er één in Duitsland, pal over de grens bij Millingen aan de Rijn (Gld.). Maand Oktober September

Augustus

Juli

April

8

08-09_diefstal.indd 8

Locatie Bimmen (Duitse grensstreek) Schagen (Noord-Holland) Erlecom (Gelderland) Well (Gelderland) Ammerzoden (Gelderland) Lopik (Utrecht) Lienden (Gelderland) Ridderkerk (Zuid-Holland) Rottevalle (Friesland) Linden (Noord-Brabant) Nieuwegein (Utrecht) Linden (Noord-Brabant) Vianen (Utrecht) Eede (Zeeland)

HET SCHAAP

Aantal schapen 50 schapen 1 schaap 41 schapen 54 fokooien 195 schapen 34 schapen 3 schapen 4 schapen 2 schapen 68 schapen 40 schapen 28 schapen 31 schapen 25 schapen

gengekomen die me dan vraagt of de dieren wel van mij zijn… En zou ik die persoon dan vriendelijk bedanken voor zijn oplettendheid? ER ZIT MEESTAL EEN PLAN ACHTER

Het schokkende is misschien niet dat het stelen zo makkelijk gaat, maar dat er mensen uit de schapenwereld zelf bezig zijn om het bezit van een ander brutaalweg te roven. En natuurlijk de schaal waarop dat de afgelopen maanden gebeurde. In korte tijd zijn bij twaalf voorvallen zeker 575 schapen verdwenen. Deze aantallen doen vermoeden dat er een bende aan het werk is, die kennelijk in staat is om de gestolen dieren snel weg te werken naar het buitenland of hier te slachten en het vlees in een illegaal circuit slijten. Nico Verduin van LTO-Nederland kreeg sinds april regelmatig gedupeerde schapenhouders aan de lijn die steun vragen van de vakgroep Schapen- en geitenhouderij. “Achter schapendiefstallen zit meestal een plan. Dat bleek bij zaken die in eerdere jaren werden opgelost en dat zal nu niet anders zijn”, zegt de schapenvoorman. Hij vindt het opmerkelijk dat de politie 309 dieren in beslag kon nemen in Opheusden en Dodewaard. Kennelijk werden die schapen nog in voorraad gehouden. Verduin hoopt dat ze te verbinden zijn met de diefstallen.


17-10-12 16:22

TEKST: DIEDERIK SLEURINK, FOTO: HENK RISWICK

Schapen zijn gemakkelijk te stelen. Het valt niet echt op als ze worden ingeladen, zelfs niet als vreemden dat doen.

DNAONDERZOEK

Voor een gedupeerde is inbeslagname niet het eind van de ellende. Ondanks elektronische oormerken is niet zomaar bewezen van wie de dieren zijn. Als de merken zijn verwijderd, toon dan nog maar eens onomstotelijk aan welke schapen van jou zijn. In het politieonderzoek wordt mogelijk gebruikgemaakt van DNA-tests. Als die een stevige verwantschap aantonen tussen de nog aanwezige dieren op het bedrijf en de gestolen waar, dan is er bewijs. Wilbert Verriet uit Erlecom, van wie 41 ooien werden gestolen, ziet nog een ander probleem: “Ze zijn gemengd met andere koppels. Ik kan ze niet terugnemen op mijn bedrijf, dan raak ik mijn gezondheidsstatus kwijt.” Behalve het verlies van zo’n 6500 euro aan jonge fokooien, mist hij een jaar genetische vooruitgang en de jonge lammeren in het voorjaar. Naar schatting kost deze zaak hem meer dan 15.000 euro. Goede kans overigens dat de ontvreemding bij Verriet het Waterloo van de dieven is geworden. Kort na de diefstal kreeg de eigenaar van het weiland waar Verriets dieren liepen, contact met fietsers die het inladen hadden gezien. Ze herkenden op een foto de combinatie van de auto met Henra-trailer die ook op camerabeelden in Ammerzoden was te zien. De vader van de schapenhouder herinnert zich dan dat hij die auto een paar dagen tevoren heeft gezien en naar de bestuurder heeft gezwaaid, een onbekende overigens. Verriet krijgt later iemand aan de telefoon die weet waar de auto ‘thuishoort.’ Verriet geeft deze informatie door aan de politie. Amper een dag later volgt de inbeslagname.

Uniek zichtbaar merk Wat kunnen schapenhouders doen om diefstal te voorkomen of de gevolgen ervan te beperken? ■ Een goede bedrijfsadministratie helpt om helder te krijgen welke dieren en hoeveel u mist bij diefstal. Dit maakt eigenaarschap (beter) bewijsbaar. ■ Een slot sluit de wei af. Andere hindernissen zijn eveneens denkbaar, zoals een baal, een trekker of een wagen voor de ingang. ■ Dieren met een opzichtig merk zijn niet aantrekkelijk voor dieven. U kunt uw dieren met een felle kleur uw eigen merk geven. Een Engelse schapenhouder dompelde zijn dieren in een bad met oranje wolverf; ze waren van ver herkenbaar. ■ Praten met omwonenden maakt ze attent. Laat bij hen een telefoonnummer achter. Als zij weten hoe de diereigenaar en zijn auto met aanhanger eruitzien, vallen vreemde acties des te beter op. ■ Beveiliging met elektronische techniek is mogelijk. Een systeem met sensoren, die een signaal doorgeven naar een mobiel nummer, is relatief goedkoop. Op bouwplaatsen zijn mobiele beveiligingsunits in gebruik met sensorbewaking en camera’s die opnemen zodra er beweging is. Deze zijn te koop en te huur. Als er schapen zijn gestolen, zijn ruchtbaarheid en publiciteit het sterkste wapen. “Bel zo veel mogelijk bekenden in de schapenwereld om de kans dat de gestolen dieren ergens worden gezien zo groot mogelijk te maken”, adviseert Nico Verduin van LTO. “Behalve collega’s kunnen ook handelaren en slachterijen helpen. De sector is tenslotte klein, veel mensen kennen elkaar.” ■ Doe aangifte bij de politie en maak foto’s van de situatie. ■ Zoek in de omgeving mensen die iets kunnen hebben gezien. ■ Publiciteit via regionale kranten, radio en tv maakt de kans op een toevalstreffer door alertheid van het publiek veel groter.

■

MEDIAAANDACHT CRUCIAAL

Voor Verduin is de inbeslagname een bewijs dat de publiciteit haar werk heeft gedaan. “Bij de eerste zaken kwam er niet veel actie van politie en pers. Pas door de grote diefstal in Ammerzoden en Well kwam het probleem grootschalig in de aandacht, maar het was al de zevende diefstal. Gedupeerde Jos Verhulst kreeg werkelijk alle media over de vloer. Daardoor werden schapenhouders en mensen alert. Vervolgens kwamen camerabeelden van een bedrijf in Ammerzoden bij de politie terecht. De politieregio’s werk-

ten toen nog niet samen. Dat hebben we landelijk op de kaart gezet. Gelukkig is er nu een team mee bezig en worden deze zaken serieus genomen.” Verduin relativeert de angst voor diefstallen. “Het is twaalf schapenhouders overkomen, maar we moeten er niet paniekerig van worden. Zij hebben een dikke schade en dat is heel vervelend. Maar met 12.000 bedrijven met schapen en 16.000 hobbyhouders is de kans dat zoiets je overkomt toch klein. En we hopen dat deze golf diefstallen snel tot aanhoudingen leidt en stopt.” <<


08-09_diefstal.indd 9

HET SCHAAP

9

17-10-12 16:22

Ad Klaver met ram 5262-3959.

AD KLAVER Woonplaats: Spanbroek (N.-H.) Bedrijf: 215 volwassen en 90 eenjarige ooien. 20 ha grasland in eigendom rond huis Overige: bestuurslid Texels Schapenstamboek Noord-Holland en lid foktechnische commissie NTS en TSNH

10

10-11-12_Rep-prof.indd 10

HET SCHAAP


17-10-12 14:22

reportage

TEKST: JACQUES ENGELEN, FOTO’S: HENK RISWICK

‘Na vruchtbaarheid en groei nu werken aan wormresistentie’ Ad Klaver staat bekend om zijn erg vruchtbare en hard groeiende Texelaars. Die eigenschappen liggen helemaal vast in zijn fokkerij. Nu werkt hij aan de derde pijler: resistentie tegen wormen en goede mestkwaliteit. Doel: van de Texelaar een nog productiever schaap maken.

A

chter de pc laat Ad Klaver de ram menlijst van de NSFO zien, waarop de dieren op volgorde van vleeslam index staan. “Kijk, bij de eerste zes zijn drie rammen van mij en eentje is de zoon van één van mijn ooien. De fokkerij op vruchtbaarheid en bespiering werkt. Je ziet het. Hiermee kun je de houderij wat laten zien.” Klaver fokt economische Texelaars. Kom bij hem niet om prijzen op keuringen, want daar staat hij vrijwel altijd achter aan. Maar kom bij hem om een Texelaar die vruchtbaarheid, groei, bespiering en formaat vererft, dan is er volop keuze. “Ik wil een productieve Texelaar die zichzelf gezond houdt. Fokkerij op economische basis is nodig. Die geeft de schapen be staansrecht, maar ook de mensen die zulke dieren kopen en de fokkers. Je kunt wel alleen op exterieur fokken. Ik fok lie

ver op een goede afzet, op duurzame schapen.” Zolang hij schapen heeft, fokt Klaver op vruchtbaarheid. “Dat draagt het meest aan je inkomen bij.” Daarom bij hem geen vrouwelijke overhouders. Alle half jarige ooien gaan bij de ram en moeten aflammeren. De guste ruimt hij meteen op. De ooitjes die een tweeling brengen, komen in zijn basisgroep. Daarmee gaat hij aan de slag met selectie. Hij heeft wel tien foklijnen. In totaal zet hij tien rammen in. Uit die tien lijnen houdt hij de beste dieren aan. Schapen met de beste gebruikseigenschappen en duurzame dieren. Gebruikseigenschap pen lepelt hij moeiteloos op: “Beste benen, eerste jaar drachtig, goede melk gift, groei, gemakkelijk aflammeren, moederzorg en vitale lammeren.” Onder duurzaam verstaat Klaver: “Ze mogen

geen last hebben van hun productie. Van nature moeten ze twee lammeren kun nen grootbrengen. En ze moeten lang meegaan. Hoe lang? Dat weet je nooit, want je hebt met uiers te maken. Ik heb ooien van zes, zeven en acht jaar. Ook eentje van tien. Ik houd graag rammen aan uit oudere ooien. Die hebben bewe zen dat ze de productie aankunnen.” GESLOTEN BEDRIJF

Dieren die erg goed presteerden zijn de ooi 5262-0777. “Die bracht drie zonen met rond de 130 voor vruchtbaarheid”, vertelt Klaver. Ram 5262-2145 bracht eveneens veel vruchtbaarheid. Een ooi daaruit scoorde 150 voor vruchtbaarheid en een ram van die ooi 135. Na vier jaar was nog dertig procent van de 2145-doch ters aanwezig. Nu heeft hij de imposante ram 5262-3959 lopen, die een prachtige >>

Topram 5262-3959 Ad Klaver vindt ram 5262-3959 een topdier. De ram heeft de zeldzame combinatie van hoge indexen voor vruchtbaarheid (116) en groei (108). Hij fokte de ram in 2007. De ram stamt aan vaderszijde van een Engelse topper. Hij is ingeschreven met 87 punten voor algemeen voorkomen. Kop Ontw. Besp. Evenr. Type Benen Vacht AV Hoogte Diepte Lengte 84 96 89 87 85 87 88 87 78 38 90



HET SCHAAP

11

17-10-12 14:22

Deze jonge dekram 526265664 is een van de beste dieren als het om weerstand tegen wormen gaat, net als zijn vader. De ram heeft 85 punten voor algemeen voorkomen en 88 punten voor bespiering.

Ooi 5262-34267. Zo ziet Klaver zijn ooien graag: veel kracht en vitaliteit, met beste benen, mooie bespiering en een goede kop. De ooi is 3,5 jaar oud en bracht in drie keer zes lammeren.

Ad Klaver onderzoekt zelf de mest op worm eitjes. Dat is sinds twee jaar een belangrijk selectiecriterium.

combinatie van 116 voor vruchtbaarheid en 108 voor groei heeft. De ram won vorig jaar op de Dag van het Schaap de ereprijs ‘Mooiste schaap van Nederland.’ De jarenlange selectie op vruchtbaar heid, groei en bespiering heeft vruchten afgeworpen. De eigenschappen zijn ver ankerd. Klaver heeft nu een gesloten be drijf. Hij hoeft geen dieren van anderen meer aan te kopen. Twee jaar geleden haalde hij voor het laatst vreemd bloed:

NIEUW ASPECT

De laatste twee jaar fokt Klaver op een nieuw aspect: wormresistentie. Daarbij neemt hij meteen de mestkwaliteit mee: vaste mest is beter dan dunne. Dus liefst ‘dropjes’ of een mestkeutel in de vorm van een open dennenappel. Hij doet het mestonderzoek zelf. Afgelopen jaar ont wormde hij zijn oudere schapen hele maal niet en kon daardoor precies wormbesmettingen volgen. En veel be langrijker: van elk individueel dier weet hij nu hoe dat reageerde op die besmet tingen. De lammeren heeft hij in mei en sperma van één van de beste Texelse ram augustus ontwormd. Dit nieuwe aspect heeft meteen invloed men uit Engeland. “Die blinkt uit in op de selectie. “Ik gebruik nu rammen uit vruchtbaarheid en bespiering, vooral op moederlijnen die laag scoren op gevoelig de achterhand. Hij behoort daarmee tot heid voor wormen en die zelf in het voor de beste vijf procent van Engeland.” Opvallend is dat Klaver het niet heeft over jaar ook laag scoren. Ze moeten ook vaste mest hebben.” exterieur, dat toch een belangrijk ken merk van stamboek-Texelaars is. “Mijn Blind op de mest staren, doet hij niet. Als schapen moeten een goede ontwikkeling, hij moet kiezen tussen twee rammen uit beste benen, goede bespiering en een dezelfde worp waarvan de ene super rechte rug hebben, goed gelijnd zijn en scoort met wormresistentie en de andere een heldere uitstraling hebben. Het exte ietsje minder maar veel beter is met groei rieur staat bij mij in dienst van functiona en bespiering, kiest hij voor het tweede liteit en productie. Ik vind selectieruimte dier. “Ik selecteer uit de beste twintig belangrijker om vooruitgang te boeken. Ik procent op wormresistentie. Als ik alleen geniet wel van mooie dieren.” uit de beste twee procent zou kiezen, ver

‘Ik selecteer uit de beste twintig procent op wormresistentie’

12


HET SCHAAP

lies ik te veel bespiering, groei en vrucht baarheid.” Uiteindelijk moet de nieuwe selectie leiden tot minder uitval, een be tere voerbenutting, minder kosten voor ontwormmiddelen en minder arbeid. GOEDE BENUTTING

Selectie op wormresistentie kan nu, omdat de vruchtbaarheid van Klavers ou dere schapen met gemiddeld 2,25 geboren optimaal is. Hetzelfde geldt voor de eenja rigen die op 1,6 tot 1,8 zitten. “Met zulke worpgroottes heb je een goede benutting van je ooien. Ze hebben allemaal lamme ren. Mijn driehonderd schapen moeten werken. Zo wil ik dat graag houden.” De afzet is al jaren goed en er zit groei in. Vorig jaar verkocht Klaver 191 ooien en ooilammeren en zo’n 75 rammen voor de dekkerij. Hij merkt dat er meer vraag is naar vrouwelijke dieren. “Mensen die kruislingen hadden, willen over naar de Texelaar. Ze komen hier vanwege de vruchtbaarheid en de ontwikkeling. En mijn schapen lammeren gemakkelijk af.” “De schapenhouderij is financieel gezien marginaal”, zegt Klaver. “De kosten stij gen. Daarom wil ik met vruchtbaarheid, groei en weerstand de afzet in de toe komst zeker stellen.” <<


17-10-12 14:23

TE KOOP GEVRAAGD

SCHAPENWOL Wij bieden hoge prijzen. Wolhandel Douwe Rijpstra Burgum Tel. 06-1562 9006 Tel. 058-256 3256 De eerstvolgende wolinname is zaterdag 1 december van 08.00-12.00 uur bij schapenbedrijf Klaas van Veen, Kweldijk 2 te Zuillichem.

FOKKERS Merino, het wolras van de wereld. De wol is de fijnste van alle rassen, en is geliefd bij handspinners en vilters. Het ras is zeer sober en lammert makkelijk af. Bronst niet afhankelijk van het seizoen, ooien kunnen 3 x per 2 jaar lammeren. Zwoegervrij gecertificeerd. Info: Wolboerderij Blij Bezuiden in Koewacht, onze website www.wolboerderij.nl of bel +31 (0)114 361402

Kies voor productie en vlees ontwiKKeling en luxe

Dekrammen leverancier J.W Bakker Texel. Ooilammeren afnemer: Dekamarkt. T.A. Jorna 0616422894 [email protected]

Een schaap om (van) te houden

Inlichtingen: 0314 - 62 14 89 0516 - 49 19 43 0346 - 24 13 06 0162 - 51 36 12 0115 - 43 24 86 Zie ook: www.nzs.nl

Fokkerij G. van Wijncoop - Schipper Beekweg 14, 3881 LH Putten Tel. 0341-360262 [email protected] • Zwoegervrij • blindvrij • scrapieonverdacht • diverse lammeren van definitief premieram 1912063-1771

PRESENTEER UW FOKPRODUCTEN!!!

Lammeren & Schapen Muesli

NIEU

W

• zeer smakelijke muesli met ontsloten granen, hoogwaardige eiwitten en extra vezels • snelle eerste opname, minder kans op pensverzuring • ruime gehalten aan vitaminen, mineralen en sporenelementen • aangepaste Calcium-, Fosfor- en Magnesiumvoorziening: minder kans op melkziekte, kopziekte of urinestenen zonder koper

Vraag uw HAVENS-dealer

13_Fokblokken.indd 1

78 6 l. (+31) 04 ers.nl - te d e o v n e p a h www.sc

l [email protected] 38 238 of

17-10-12 16:51

fokkerij

Kortere staart duurt jaren Bij drie rassen die werden vrijgesteld van het coupeerverbod, werd gefokt op kortere staarten. Het voorlopige evaluatierapport is klaar. Conclusie: een kortere staart kan, maar het duurt wel twintig jaar voor er een paar centimeter af is.

E

ind deze maand komen vertegen woordigers van drie langstaartige rassen bijeen om het fokken op kor tere staarten te evalueren. De stamboe ken van de Suffolk, Clun Forest en Hampshire Down zijn al enkele jaren doende om de staartlengte genetisch in te korten, zodat couperen op den duur niet meer hoeft. Uit het voorlopige eva luatierapport valt op te maken dat er langzaam vooruitgang wordt geboekt. De staarten kunnen korter en worden dat ook. Maar je moet wel een meetlint bij de hand hebben om het vast te stel len, want het is millimeterwerk. Ook opvallend: er lijkt een verband te zijn met geboortegewicht. Hoe zwaarder een lam, hoe langer de staart. Ton van der Toorn van Clun Forest Schapenver eniging vindt dat logisch. “Zwaardere lammeren zijn vaak groter en bij een groter lam hoort meestal een grotere en langere staart.” Dat ervaart ook Suffolk

Stamboek Nederland, dat al tien jaar bezig is met fokken op kortere staarten. Om die reden zijn soms pijnlijke keuzes gemaakt, aldus secretaris Jos Sterken. “Er zijn dieren afgevoerd met uitste kende bevleesdheid, maar met een te lange staart.” Na opmeten couperen

Bij alle drie stamboeken worden lamme ren kort na de geboorte gewogen en ge meten. Met de gegevens wordt een fokwaardeschatting berekend. Daarna worden de meeste staarten alsnog ge coupeerd, dus aan de buitenkant is er niet veel te zien. De geschatte fokwaarde is niet bij elk stamboek bindend. Bij de Clun Forest en Hampshire Down geldt alleen een ad vies om niet verder te fokken met die ren die een te lange staart hebben. Het Suffolkstamboek is strenger; daar is al geen sprake meer van een advies, maar

van beleid. Dit ras heeft met gemiddeld iets minder dan 18 centimeter de langste staart en moet dus de grootste inspan ning leveren qua in te korten centime ters. Sterken: “In het evaluatierapport staat een eindlengte van 10 centimeter. We zijn al sinds 2001 bezig en boeken vooruitgang, maar we hebben nog zeker twintig jaar nodig om die eindlengte te bereiken.” De gemiddelde staart van de Suffolk was in 2002 18,1 cm, zo blijkt uit een inven tarisatie van Wageningen UR. Zeven jaar later was die 17,89 cm. Staarten van de Clun Forest waren ge middeld 17,8 cm en die van de Hamp shire Down 15,6. Deze laatste twee stamboeken zijn sinds drie jaar bezig met het berekenen van fokwaardeschat tingen voor een kortere staart. Hoeveel er inmiddels af is, weten ze niet precies. En over de eindlengte is wat verschil van mening. Hans van Bokhoven van

Er lijkt een verband te zijn tussen gewicht en staartlengte. Hoe zwaarder, hoe langer de staart. Niet verwonderlijk, want zwaardere lammeren zijn groter en bij een groter lam hoort een grotere en langere staart.

14

14-15_Couperen.indd 14

HET SCHAAP


17-10-12 16:24

TEKST: MARGREET WELINK, FOTO’S: HENK RISWICK

Bij geboorte worden de staarten opgemeten voor de fokwaardeschatting. Daarna worden ze meestal alsnog gecoupeerd. Aan de buitenkant is dan niet zichtbaar welke dieren genetisch een kortere staart hebben.

Rasvereniging Hampshire Down Neder land: “Tien centimeter wordt genoemd. Of dat ideaal is, weet ik niet. Het moet vooral zo zijn dat de problemen die je nu krijgt als gevolg van bevuiling, straks niet meer optreden.” Bevuilde achterhand voorkomen

Bevuiling was de reden dat de drie ge noemde rassen ontheffing kregen voor het coupeerverbod. Couperen mag offici eel sinds 2008 niet meer. Eerdere invoe ring werd meerdere malen uitgesteld, omdat er geen goed alternatief was om bevuiling van de achterhand te voorko men. En die bevuiling zorgde juist voor veel ellende, namelijk myiasis, zo was de gedachte. De overheid gaf daarop in 2006 opdracht dit eens goed uit te zoeken. Was je met couperen echt van de maden af? Niet per definitie, zo bleek. En waren er geen andere manieren om te voorkomen dat de achterhand vies werd? De conclu sie uit het onderzoek was: couperen is geen must om myiasis te voorkomen. Het kan ook anders, bijvoorbeeld met een aangepast management, zoals een strak graslandbeheer en andere bemesting. En dus kwam er een algeheel coupeerverbod. Millimeterwerk

Maar voor sterk bewolde, langstaartige rassen was het probleem met alleen een ander management niet opgelost. Ooien plassen namelijk recht naar achteren, waardoor de staart nat wordt. Regelmatig

scheren helpt wel iets, maar niet genoeg. Dus vroegen enkele stamboeken vrijstel ling voor het coupeerverbod. Die werd specifiek verleend aan de rasorganisaties voor Suffolk, Clun Forest en Hampshire Down. Voorwaarde was dat ze via ge richte fokkerij iets aan die lange staart zouden doen. De Suffolk laat de indexen berekenen bij rundveefokkerijorganisatie CRV, Clun Forest en Hampshire Down door de NSFO. Marjo van Bergen van de NSFO: “We zien het effect van de selectie op een kortere staart, maar het is maar heel weinig. Het gaat om millimeters per jaar. Je kunt dus wel nagaan dat fokken op een kortere staart jaren gaat duren.” Dat realiseren de stamboeken zich ook en mede daarom gaan ze ervan uit dat de vrijstelling voor het verbod, die begin dit jaar afliep, verlengd wordt. Volgens de stamboeken zal zelfs keer op keer verlen ging van de vrijstelling nodig zijn, net zo lang tot het doel bereikt is, al moet dat precieze doel nog worden vastgesteld. Want wannéér moet die korte staart van tien centimeter gerealiseerd zijn? Op deze vraag is nog geen antwoord, maar de stamboeken verwachten niet dat de overheid een keiharde deadline oplegt. Van Bokhoven: “Zou dat wel zo zijn, dan zullen een hoop schapenhou ders afhaken, omdat er dan nog meer re gels zijn waaraan ze moeten voldoen. Dat is nu al een probleem en dat wordt dan alleen nog maar erger.”

Importhobbel

Er zijn sowieso meer hobbels te nemen. Van Bokhoven noemt een voorbeeld: “In het buitenland blijft couperen meestal toegestaan. Daar wordt niets geregis treerd op het gebied van staartlengte. Maar voor de noodzakelijke genetische vernieuwing moeten we af en toe dieren importeren. Hoe ga je daar mee om als je verplicht bent te fokken op een kortere staart? De ultieme consequentie zou kunnen zijn dat je geen dieren meer kunt importeren.” Bij de Suffolk zijn ze daar niet zo bang voor. “We houden al zó lang van elk lam de gegevens bij, dat we fokwaardes een heel eind terug kunnen berekenen”, ver telt Sterken. “Zo kunnen we van hieruit van een Engelse ram nagaan hoe hij ver erft op staartlengte. En ook al is dat niet zo erg goed, dan mag importeren van ons nog steeds. De regel is dat de nako melingen weer aan onze eisen moeten voldoen. Op die manier heeft zo’n ram qua staartlengte niet veel invloed op de totale populatie.” De andere stamboeken zijn nog niet zo ver. Van Bokhoven van de Hampshire Downs: “We weten nog niet hoe hier mee om te gaan. Maar als importeren niet meer kan en meer mensen stoppen met het houden van buitenlandse ras sen, dan zou dat een verschraling zijn van het Nederlandse landschap. Een beetje verscheidenheid is een aanwinst voor de samenleving.” <<


14-15_Couperen.indd 15

HET SCHAAP

15

17-10-12 16:25

interview

‘Ik ben geschrokken van lage verdiensten’ Sinds begin dit jaar is Jelle Raap sectorcoördinator schapen en geiten bij het Productschap Vee en Vlees. Hij coördineert alle activiteiten op het gebied van schapen en geiten bij het productschap.

J

elle Raap is in zijn nieuwe functie tevens secretaris geworden van de PVVAdviescommissie Schapen en Geiten. Hij is daardoor betrokken bij tal van zaken: I&R, transport, fokkerij, preventie, onderzoek, actuele ziektes, regelgeving en financiën. Diergezondheid blijft bij zijn voorganger Jan Klaver en fokkerij ‘doet’ collega Willemijn Schipper. De rest, en dat is een omvangrijk deel, is voor Raap. De eerste maanden van dit jaar bezocht Raap alle leden van de Adviescommissie Schapen en Geiten. Hij wilde ‘zijn’ mensen ontmoeten, met ze kennismaken en op die manier meteen een indruk krijgen van de schapensector. Wat is u opgevallen tijdens deze uitgebreide kennismakingsronde?

“Een aantal zaken. In de eerste plaats zijn de leden redelijk tevreden over het functioneren van de adviescommissie. Ik heb wel gemerkt dat de vertegenwoordigers soms geneigd zijn hun eigen mening te geven en niet die van hun achterban. Wat ook opvalt, is het enorme verschil tussen professionele schapenhouders en de mensen die een paar schapen houden als hobby. Daarvoor beleid maken, is niet eenvoudig. De I&R bijvoorbeeld. Handel en slachterijen willen die honderd procent elektronisch hebben, liever gisteren dan vandaag. Ik heb gepolst of de oude gele merken in 2013 zouden kunnen worden afgeschaft. De primaire sector vindt dit lastig en wil de gele merken liever langzaam laten uitsterven. Ik ben verder erg geschrokken van de lage verdiensten. Het kan toch niet zo zijn dat je geen gezonde marge kunt krijgen in de schapenhouderij? Veel schapenhouders 16

HET SCHAAP

16-17-18_interview Jelle.indd 16

oktober/november 2012

17-10-12 16:27

TEKST: JACQUES ENGELEN, FOTO’S: FRED LIBOCHANT

zijn afhankelijk van bijverdiensten, terwijl de prijzen prima zijn. Ik heb ook zorgen over de kennisoverdracht. Het lukt de sector niet voldoende om vooral hobbyisten te bereiken. Het zou mooi zijn als we dat kunnen veranderen. Zorgen zijn er verder over de twee keer 21-dagenregeling. Niet over de 21-dagenregeling op zich. De schapenhouders hebben er niet zo veel moeite mee om een dier 21 dagen op het bedrijf te houden als een soort quarantaine. Maar om dan ook nog eens 21 dagen geen dieren te mogen aanvoeren, is een killer. Dat is een serieuze bedreiging voor verzamelplaatsen om te kunnen exporteren. Wat mij verbaast, is het voortdurende geschil tussen GD en NSFO over scrapie en zwoegerziekte. Dat duurt nu al zo lang en daaraan moet echt een einde komen. Ik ben wel tevreden over projecten die vanuit de adviescommissie zijn gestart. Mooi is het project ‘Bewust ontwormen.’ Een soort workshop waarmee we al meer dan honderd schapenhouders het kunstje leerden. Daarin wil het productschap graag financieren.”

‘Veel schapenhouders zijn afhankelijk van bijverdiensten. Dat kan toch niet zo zijn’

Laten we een paar zaken uitlichten. Wat moet er volgens u gebeuren om de financiën van schapenhouders te verbeteren?

“Dat is lastig, want je hebt geen invloed op de prijs. Het voer is duur, de grond ook. Promotie en afzetbevordering behoren niet langer tot de kerntaken van het productschap. Ik denk dat de sector zelf projecten moet starten. Richt je daarbij op vijftigplussers. Die groep wordt steeds groter en kan zich meer permitteren. Lamsvlees is duur, heeft een goed imago, maar de mensen kennen de eenvoudige bereidingswijze niet. Die is er wel degelijk. En de smaak van Nederlands lamsvlees is beter dan die van Nieuw-Zeelands vlees.” Hoe kan de I&R beter worden?

JELLE RAAP (48) Sectorcoördinator schapen en geiten bij Productschap Vee en Vlees sinds 1 januari 2012 Achtergrond: n Van 1984 tot 1986 werkzaam in financiële wereld n Van 1986 tot 1991 werkzaam bij Productschap Zuivel n Van 1991 tot 2002 buitendienst medewerker PVV n Van 2002 tot 2012 coördinator Commissie Veehandel van PVV n Was in 2005/06 betrokken bij de pilot elektronische I&R schapen en geiten

plicht om deze melding te doen voordat de dieren het geboortebedrijf verlaten. Van mij mag de NVWA daarop meer gaan handhaven. Dat doet ze nu te weinig.” Opvallend dat u het conflict tussen GD en NSFO noemt. Welke rol ziet u daarin voor uzelf?

“Ik heb de wens uitgesproken dit conflict zo snel mogelijk op te lossen. Het is een enorm probleem en niet meer uit te leggen aan mensen die erdoor in de problemen komen.” Hoe is het conflict op te lossen?

“Het gaat om acceptatie. Beide programma’s zijn gecertificeerd, beide worden geaudit. Als er iets niet klopt, komt dat meteen naar boven. Als het goed is, is het goed. De GD moet die audits vertrouwen en niet zelf met extra eisen komen. Laat de auditerende organisaties hun werk doen en accepteer de uitkomsten. Het is een cliché, maar ik denk dat een aantal mensen over hun schaduw heen moet stappen. Er is een diepgeworteld wantrouwen. Misschien vlot het overleg zelfs soepeler zonder de mensen die er tot nu toe mee te maken hebben gehad.”

“Alles wordt elektronisch. Die slag moet je maken. Het is niet meer van deze tijd om bijvoorbeeld nog papieren vervoersdocumenten te moeten maken. De schapen-I&R heeft een achterstandsituatie omgebogen naar een voorsprong op andere sectoren. Bij een ziekte-uitbraak kunnen we nu heel snel een beeld geven over waar de dieren zijn geweest. Het sys teem is nog niet honderd procent betrouwbaar, maar daarnaar moeten we wel blijven streven.” U noemt ook de verdeeldheid in de sector, Niet iedereen vindt dat de I&R goed functioneert.

vooral tussen hobbyisten en professionele schapenhouders. Hoe denkt u dat te kunnen veranderen?

“Nog niet goed genoeg, nee. Het strookt niet dat je pas na zeven dagen een aan- of afvoer moet registreren. Dat zou eigenlijk ‘real time’ moeten of in ieder geval binnen 24 uur. Maar als we alle houders zo ver krijgen dat ze alle geboortemeldingen tijdig registreren, slaan we al een goede slag. Het is sinds 1 januari 2012 ver-

“Dat is lastig. We hebben net het zogeheten PPS Kleine Herkauwers ingediend, wat staat voor Publiek Private Samenwerking. De looptijd is tot 2016. Alle sectoren hebben dat gedaan. In feite heb je het dan over een pot geld voor een sector en benoem je projecten met meerwaarde. Voor de schapensector zijn >>



HET SCHAAP

17

17-10-12 16:27

interview

Jelle Raap: “Mooi is het project ‘Bewust Ontwormen.’ Een workshop waarmee al meer dan honderd schapenhouders het kunstje leerden. Daarin wil het productschap graag financieren.”

we er wel uitgekomen met voldoende draagvlak, maar eenvoudig was dat niet, juist door die verdeeldheid. Bij dit soort dingen is onze rol duidelijk: we verbinden de mensen, we coördineren en faciliteren.” Het productschap heeft een grote rol in de regeling voor weideschapen. Die is er na een aantal jaren nog steeds niet. Hoe staat het daarmee?

“Toenmalig landbouwminister Gerda Verburg heeft gezegd: als de I&R goed loopt, staan we zo’n regeling toe. Staatssecretaris Henk Bleker verbond het aan de audit van QLL (Qualitysystem Live stock Logistic, een kwaliteitsregeling voor diertransport – red.). Samen met de Nederlandse Bond van Handelaren in Vee zijn we er met het ministerie en de NVWA er inhoudelijk bijna uit. Het is nu 18

HET SCHAAP


‘Het is een cliché, maar ik denk dat een aantal mensen over hun schaduw heen moet stappen’ wachten op de handtekening van de staatssecretaris. Daardoor is het een politieke afweging geworden en je hebt het over een versoepeling van regels. Dat is niet eenvoudig in de politiek. Als productschap zouden wij graag zien dat schapen zo snel mogelijk van een erkende verzamelplaats naar een erkende vetweiderij kunnen.” De productschappen staan voor een grote reorganisatie. Wat worden de gevolgen voor de schapenhouderij?

“Als het aan ons ligt, blijven we ons in

grote lijnen bezighouden met welzijn, gezondheid, voedselveiligheid en medebewind. We continueren daarmee een aantal belangrijke taken. Wat we niet meer zullen doen, zijn promotie en afzetbevordering. De sector moet daarvoor zelf geld bij elkaar zien te krijgen. Maar eerst moet duidelijk worden dat de schappen door kunnen gaan. Het kabinet moet dat ons wel gunnen. Pas dan gaan we over de werkzaamheden voor de sectoren praten voor na 2013. Ik denk dat wij uitstekend taken voor de schapensector kunnen uitvoeren.” <<


17-10-12 16:27

ARREST

Verbeter uw rendement met betere Suffolks! Arrest hekwerk =iVYgZhkddgHj[[da`hjîXdbbZgXâZ:c\ZahZWadZYa^_cZcY^ZVVciddcWVVg van der Pijlweg 17 WZiZgo^_cde]Zi\ZW^ZYkVcgroeisnelheid, spierdikte en vetbedekking 7691 CK Bergentheim kddgWZiVVaWVgZeg^_oZc tel: +31 523 231449 >YZVVakddghaVX]iaVbegdYjXi^Z [email protected] Combinatie Haccou- van Koelen www.arrest-hekwerk.nl %+"'-'%-'.&d[%+"''.%,-%+ sierhekwerk draadwerk lasen montagewerk D[`^_`delll#hj[[da`h#ca

k r e w ek

h

kleinveehekwerk Fok – en gebruiksvee gevraagd

Diversen

Te koop gevraagd: weide/slachtlammeren en of schapen. Liefst grote koppels vanaf +/- 30 -1000 stuks. Voor het laden geld op de bank. Tel: 06 - 14 03 56 59.

Aktie schrikdraadpaaltjes, kunststof 74 cm. € 1,40 st. , 105 cm. nu voor € 1,50 st. Verder gespecialiseerd in afrastering levering mogelijk. Tel. 0488 – 441412

Te koop gevraagd: Slacht-/weide schapen en lammeren. Tegen contante betaling. Tel. 0546 - 643125 of 06 - 53490130.

Fok – en gebruiksvee aangeboden T.k.: 15 st. Texelse fokooien en 5 dekrammen (1,5 jr) Scrapie en zwoekervrij. Time Veen: 0593332932. de Noordhollander, zeer vruchtbaar met weinig aflamproblemen, veel melk en goede moedereigenschappen voor info bel 0613807862 www.noordhollanderschapen.nl T.k.: Hampshire Down ooi-en ramlammeren, en 2 drachtige ooien. Alles stamboek, zwoeger- en srapievrij. W. Cluistra, tel. 0318 – 572100

Heeft u schapen, apen of beren? Gerard kan ze voor u wassen en scheren! Tevens het adres voor klauwverzorging en wolhandel. Gerard van Dekken. 0511-401145, 06-47806365. Superaanbieding vit/mineralen emmers. 11 halen 10 betalen nu gratis thuis bezorgd in Nederland. 25 bestellen + 3 gratis bij bestelling 50 stuks + 7 gratis. Kijk op onze website www.schapenadvies.nl om te bestellen. Bellen kan ook met Sipke Posthuma 0623218425 of Johan Westerbeke 06-10105939 Aktie schapengaas 80h. nu € 34,00 zw.kwal. € 61,00 super zwaar 80h. € 99,00 puntdraad 500m. € 56,00 div.soorten gaas, draad, palen, hekken. A. de Greef bv 0488-441412.

Uitmesten van (schapen)stal of schuur zelfs door een normale deur. Door heel het land Cor Nap 0348 - 688671, 06 - 51332133, ook sloop van beton/graaf en rioleringswerk. Vraag naar onze nieuwe Patura catalogus

ARR

kleinveeh

Voor een on lammertijd!

vol met afrastering stalinrichting veeverzorging www.schapenadvies.nl of bel Sipke 0623218425 en Johan 06-10105939

Met Sprayfo Lam kunt u vertrouwen op T.k.: gebr. koppelbare aflamhekjes, LxH Lammetje plaatsen? een en economische opfok van uw 1.45x0.90veilige cm, weidehekken LxH 3x0.85 cm, Graag uw tekst uiterlijk 3 december via de mail of onderstaande bon aanleveren. hooiruif, voerbakken voor pony’s en geiten. lammeren. [email protected] Omg. Overijssel. Tel. 06-27212934.

Verkrijgbaar bij uw coöperatie en in LAMMETJES OPGAVEBON HOE OPSTUREN: • De ingevulde bon moet uiterlijk 10 dagen voor het verschijnen van het nummer, waarin u plaatsing wenst, in ons bezit zijn. • Bon en enveloppe sturen naar Eisma Businessmedia, Advertentie –afdeling, antwoordnummer 470, 8900 VC Leeuwarden (geen postzegel plakken!)

EENVOUDIGE ÉN VOORDELIGE de BETALING Boerenbond• Vul op de bon uw eigen bankrekeningnummer in en plaats uw handtekening. Daarmee stelt u ons (éénmalig) in de gelegenheid om het bedrag te incasseren. Het uitschrijven (en opzenden) van een cheque of bankopdracht is dan niet meer nodig!

en Welkoopwinkel.

Ons bankrekeningnummer is: 29.80.05.298; ons gironummer is: 843271 • Advertenties onder nummer: € 5,00 extra • Bewijsnummers hiervan worden niet verzonden.

Tel. 088 – 29 44 852, fax 088 – 29 44 850

TEKST: één letter of leesteken per hokje; tussen twee woorden een hokje overslaan; blokletters schrijven. Ondergetekende

Telefoon 0570 - 639 999 Email [email protected] Naam: ...................................................................................... www.slotenbv.nl Adres: ....................................................................................... € 30,32

Postcode/plaats:

..................................................................

verleent hierbij machtiging aan Eisma Businessmedia om het verschuldigde bedrag af te schrijven van zijn banknummer: € 34,95 € 40,49

Datum:

Handtekening:

€ 46,03 € 51,57 € 57,11 € 62,65 € 68,19 € 70,87

19_lammetjes.indd 21

hekWo

verzoekt ..... maal plaatsing van een rubrieksadvertentie in HET SCHAAP in de volgende rubriek: ❏ Fok- en gebruiksvee aangeboden ❏ Fok- en gebruiksvee gevraagd ❏ Diversen

17-10-12 16:50

middenplaat TEKST: JACQUES ENGELEN, FOTO’S: HENK RISWICK

Wiltshire Horn De Wiltshire Horn heeft een bijzondere eigenschap: rui. Bij haarschapen is het wisselen van vacht normaal, maar voor een wolschaap is het erg opvallend. Het is ook praktisch: dit ras hoeft niet te worden geschoren en dat scheelt een hoop zwaar werk. De rui begint meestal in het voorjaar. Van lieverlee beginnen de Wiltshires plukjes wol te verliezen. In de zomer hebben ze een dunne vacht. In het najaar begint de wol weer aan te groeien tot die één tot twee centimeter dik is. Dat is genoeg om door de winter te komen. De Wiltshire Horn is een oud en sterk schapenras. De dieren zijn vitaal en kunnen een hoge leeftijd bereiken. Door de rui komt de gevreesde myiasis bij dit Britse ras praktisch niet voor, de wol is er simpelweg te kort voor. Verder hebben ooien prima moedereigenschappen en is de karkaskwaliteit goed. Alle pluspunten hebben ervoor gezorgd dat dit ras de afgelopen twintig à dertig jaar veel is ingezet in fokprogramma’s voor ruiende schapen. Zo creëerden de Britten het zogeheten Easy Care-schaap en is er in Duitsland het Nolana-project. Commercieel dus een interessant schapenras. En voor de hobbyist is het, met hoorns bij zowel rammen als ooien, ook een mooi schaap in de wei. Stamboek:

Vereniging van Speciale Schapenrassen Website:

www.vssschapen.nl Foto’s gemaakt bij Silvia Bouwman in Vorden (Gld.)

20

20-21_Middenplaat.indd 20

HET SCHAAP


17-10-12 16:28

20-21_Middenplaat.indd 21

17-10-12 16:28

buitenland

‘Hoe meer subsidie, hoe slechter het lam’ De Zweedse Crocodile Dundee wordt hij genoemd, vanwege zijn eigenzinnige en onverstoorbare houding. Kaj Sjunnesson produceert op zijn eigen manier kwaliteitslamsvlees dat topkoks in Stockholm graag op de kaart zetten. Ook was hij pionier met paaslammeren. “Denk zelf. Subsidies van de overheid staan goed ondernemerschap in de weg.”

T

oen Kaj Sjunnesson veertig jaar geleden als schapenhouder begon, stelde de consumptie van lamsvlees in Zweden nauwelijks iets voor. Net als de schapensector zelf. “Boeren

hadden geen idee wat een goed vleeslam was”, vertelt de schapenhouder die zeventig kilometer ten westen van Stockholm een bedrijf met 600 ooien heeft. “Slachten gebeurde alleen in het

Zweedse schapensector Zweden is een klein schapenland. Het aantal ooien bedraagt ongeveer 300.000 stuks. Verreweg het grootste deel hiervan loopt bij hobbyboeren of boeren die schapen ‘erbij houden’. De consumptie van lamsvlees zit al jaren in de lift. Sinds 1995 is de vraag met vijftig procent gestegen tot 1,5 kilo per hoofd van de bevolking per jaar. Vooral tegen kerst, Pasen en ramadan kan de productie de vraag niet bijbenen. In 2010 werden er 257.000 lammeren geslacht, 50.000 meer dan in 2000. De grootste slachterij is het Finse Scan, die de helft van de markt in handen heeft. De import is 9700 ton, goed voor twee derde van de binnenlandse consumptie. Nieuw-Zeeland en Ierland zijn de belangrijkste leveranciers.

22

22-23_Zweden.indd 22

HET SCHAAP

najaar. Het meeste vlees verdween in de diepvries en geen hond die het wilde eten.” Hoewel de consumptie in Zweden laag ligt, neemt de vraag de laatste tien jaar toe. Samen met enkele collega’s staat Sjunnesson aan de basis van deze groei. “Ons avontuur begon in 1984 toen mijn buurman in augustus de ram bij de ooien liet, om eens te kijken hoe dat zou gaan. Een slager in Stockholm wilde wel vers lamsvlees met Pasen en wij waren in voor verandering. Het lukte om in de winter lammeren groot te brengen. We kregen bakken kritiek over ons heen; lammeren moesten op grasland worden gemest, niet op stal. Toch hebben we doorgezet en met nieuwe kruisingen de vleeskwaliteit stap voor stap verbeterd.”


17-10-12 16:29

TEKST EN FOTO’S: EGBERT JONKHEER

Na studiereizen in het buitenland besloot Sjunnesson zijn Finulls te insemineren met Dorset-sperma. Dit Engelse ras levert ooien die jaarrond lammeren, een makkelijk karakter hebben en een goede vleeskwaliteit vererven. Een Texelse ram dekt de helft van de gekruiste ooien. De lammeren hiervan komen in januari. Ze leveren mooi, mals en gemarmerd vlees op. De lammeren die in april worden geboren, hebben een Suffolk als vleeslamvader. Suffolks groeien goed op gras. De gemiddelde worpgrootte van alle gekruiste ooien is 2,1. Om te kijken of hij bij de selectie op vleeskwaliteit op de goede weg zit, werkt Sjunnesson nauw samen met zijn afnePlaats: Wälnäs Gård, Strängnäs, Zweden mers. Al 28 jaar lang levert hij zijn dieren Bedrijf: 600 ooien (Finull x Dorset). af via dezelfde handelaar in Stockholm. Dekrammen: Texelaars en Suffolks De lammeren staan bij dertig toprestaurants op het menu. Sjunnesson heeft regelmatig direct contact met de chef-koks. “Feedback is belangrijk en soms kun je rekening houden met speciale wensen.” Kaj Sjunnesson: “Mijn aanpak is: Sjunnesson levert circa duizend lammedoe wat de schapen nodig hebben. Verkoop niet je ziel aan men- ren per jaar af, waarvan de helft in het vroege voorjaar. Deze lammeren worden sen in kantoren die niet weten geslacht op 28 kilo levend gewicht. De waarover ze praten.” contractprijs bedroeg dit jaar 64 Zweedse kronen (€ 7,70) per kilo geslacht gewicht (14 kilo). Voor de lammeren die op gras DAMESFIETSEN Aan de basis van zijn fokprogramma staan slachtrijp zijn gemaakt, ontving hij € 4,80. Deze dieren zitten op 18 tot 22 Finull-schapen. Damesfietsen noemt kilo geslacht gewicht. Sjunnesson dit Zweedse fijnwolras, vanwege de typische holle rugvorm. Voordeel van het ras vindt hij dat het zich bewezen VOERBAND heeft onder Zweedse omstandigheden en Vanwege de lange en strenge winters veel nakomelingen produceert. staan de dieren 200 dagen per jaar op stal.

KAJ SJUNNESSON

De guste ooien staan ‘s winters in een oude koeienstal, opgetrokken uit typisch rood geverfd hout.

Een goede huisvesting is dus belangrijk, zeker omdat het dagen achtereen 20 graden onder nul kan zijn. Sjunnesson zet zijn dieren rond 1 november binnen. De drachtige en guste ooien worden apart gehuisvest. De drachtige schapen komen geschoren en gescand op worpgrootte op stal. Opvallend is het voersysteem. Over de gehele lengte van de schuur zijn er twee lopende banden, aan weerszijden voorzien van een voerhek. De banden worden volgedraaid via een voerunit die aan de kopse kant van de schuur aan rails hangt. De rails loopt naar de deur waar de voerunit met de voorlader wordt gevuld. Pas als de hele band vol ligt, zet Sjunnesson het voerhek open. Dat doet hij tweemaal daags. “Ik zorg er bewust voor dat ze een beetje honger hebben. Ze moeten gretig zijn. Als er dieren blijven liggen, weet ik dat ik die moet inspecteren.” Sjunnessons ervaring is dat de lammeren die in de winter worden geboren, merkbaar gezonder zijn. Vliegen zijn er dan niet en ziektekiemen ontwikkelen zich veel minder snel. Verder is het vlees malser, omdat de dieren voor het grootste deel met melk groot worden. ONAFHANKELIJK

Zweden kent strenge regels rond dierenwelzijn en biologische landbouw wordt er sterk gepromoot. Sjunnesson windt zich daar flink over op. “Biologische boeren krijgen geld om dingen te doen die niet goed zijn. Mijn aanpak is: doe wat de schapen nodig hebben. Verkoop niet je ziel aan mensen in kantoren die je afhankelijk maken van subsidies en die niet weten waarover ze praten. Hoe meer subsidies, hoe slechter het lam. Staarten couperen is verboden; toch doe ik het af en toe. Als je zeker weet dat het beter is voor een dier, dan laat je het toch niet creperen? Doe wat je denkt dat je moet doen en leg uit waarom.” Sjunnesson hoopt jonge boeren te inspireren met zijn ondernemende kijk op schapen houden. “Ik snap niet dat je je voor miljoenen in de schulden steekt om koeien te gaan melken. In de schapenhouderij kun je met relatief lage kosten een bedrijf opbouwen. Natuurlijk, je wordt niet rijk van lammeren produceren, maar ik ben niemand iets schuldig. Het is een geweldige manier van leven.” <<


22-23_Zweden.indd 23

HET SCHAAP

23

17-10-12 16:29

buitenland

Tiende kampioenschap Altdeutsche Hütehunde

Geen schaap neemt de binnenbocht De Duitsers zijn trots op de prestaties van hun ‘Hütehunde’. Geen border collies, die je bij ons vooral ziet, maar herdershonden. Voor de tiende keer organiseerde het stamboek van dit hondenras bij Duisberg het nationale kampioenschap.

De honden moeten een aantal praktijkonderdelen uitvoeren, zoals hier de hoek omgaan over een soort brug.

D

e pijlbordjes met een herdersfiguurtje en een schaap bij het woord ‘Hüten’, die op handige plaatsen in de berm staan, zouden een aardig souvenir zijn. Ze brengen me in de stemming en vertellen me dat ik de goede kant op ga, hoewel ik in stadsgewoel en zelfs een woonwijk met klinkerstraatjes ben beland. Is dit echt de weg naar dé schaapherderswedstrijd van het jaar in Duitsland? Eenmaal geparkeerd heb ik uitzicht op een koeltoren van een grote energiecentrale van Duisburg en zie ik de Rijn met aan de overkant kranen, schepen en zwarte bergen van een kolenoverslag. Aan deze kant van de rivier is een groene dijk met uiterwaarden. Een grote feesttent met standjes en vlaggen eromheen, het kan niet missen. Hier draait alles om schapen, kuddes, herders en honden. Ik kijk mijn ogen uit naar die herders. Niks spijkerbroek en Tshirt voor de vrije tijd. Ze lopen in herderspak met een twee meter lange herdersstaf van hazelnoothout in de hand. Ze dragen zwarte vestjes met drie 24

24-25_Hütenhunde.indd 24

HET SCHAAP

rijen witte knopen. De meeste met hoed, nette werkbroek en lange zwarte laarzen. Een enkeling draagt bergwandelschoenen. Zie je wel, denk je dan, Duitsers zijn traditioneel, gek op hun culturele gewoontes. BEROEPSTROTS

Je kunt aan de kleding ook aflezen dat de herders gezamenlijk beroepstrots uitstralen en dat ze een soort gilde vormen van vaklui die met elkaar kennis en tradities delen. Het houden van wedstrijden met ‘Hütehunde’ is dan ook een eeuwenoude traditie. Het stamboek van Altdeutsche Hütehunde (AAH) organiseert dit jaarlijkse evenement, waarin de kampioenen van de deelstaten het tegen elkaar opnemen, voor de tiende keer. Als absolute leek sta ik eerst met grote vraagtekens te kijken naar het wedstrijdveld onder aan de dijk. Heel ver weg kan ik een kudde ontwaren en een herder met twee honden. Hij neemt de schapen in een lange colonne mee over een zandweg. Aan elke kant rent een

hond van voor naar achter, wat het koppel bij elkaar houdt. De kudde maakt een haakse bocht en gaat vijftig meter verder met een bocht over een brug. Een minuut of vijf mogen de schapen zich verspreiden over een grote wei, waarna ze naar een klein vak gaan. Daar houden de honden de kudde op de plek door aan beide kanten keurig een lijn te lopen. Als dat klaar is, loopt de kudde verder, terwijl er op de zandweg een auto voorbij stuift. Het doorlopen van het parcours duurt een half uur en vervolgens wachten we een half uur op de volgende kandidaat, terwijl de vijf juryleden in beraad gaan. Ik kan nog net vaststellen dat het wel knap is om 300 schapen zo mooi in een rechte formatie mee te nemen. En dat het hele koppel haaks de bocht om gaat zonder dat er ook maar een schaap de binnenbocht pakt, is een wonder. Maar wat levert nou de punten op en wat zijn de aftrekpunten? TRAAG

Uitleg krijg ik van Harald Höfel. Deze vriendelijke herder uit Zuid-Duitsland


17-10-12 16:30

TEKST: DIEDERIK SLEURINK, FOTO’S: HENNING DOOSE

hoedt zijn schapen op hellingen in het vakantielandschap dicht bij de Bodensee. Van hem leer ik dat een schaap door de binnenbocht puntenaftrek kost. Een hond bewaakt de hoek en wil een schaap binnendoor, dan mag de herder de hond erheen sturen. Op commando mag die het schaap even vastpakken bij de schouder of de achterpoot. Ook die greep van de hond wordt door de jury beoordeeld. De grote weide heet ‘Weites gehüt’, het kleine vak is ‘Enges gehüt.’ Daarbij moeten de honden aan de buitenkant precies op de lijn blijven. Verder let de jury erop hoeveel commando’s de herder nodig heeft om de honden de juiste dingen te laten doen. Höfel geeft toe dat de wedstrijdvorm traag is. Per kandidaat een uur. Vandaag komen er vijf aan de beurt en morgen nog eens vijf. Pas op de tweede avond komt de jury met de uitslag en een toelichting. Het merendeel van het publiek is dan al lang naar huis. Een drukbezochte kijksport is het kampioenschap niet. PRAKTIJKGERICHT

De vergelijking met border collie-trials dringt zich op. Die zijn sneller en leuker om naar te kijken, maar meer een evenement voor hondensportliefhebbers. Nu kijk ik naar een wedstrijd in het zo goed mogelijk hoeden van een grote kudde. Als show van vakmanschap laat het zien hoe herders met hun kudde en honden in natuur en landschap aan het werk zijn. Alle opdrachten in het parcours hebben een link met de praktijk: een brug oversteken, in colonne over de weg lopen, aan de kant gaan voor een passerende auto. Een hond die hier hoog scoort, is een goed werkpaard bij een kudde. Van toeschouwer Matthias Zalenga hoor ik dat herders in Duitsland verplicht zijn om altijd ruimte te maken voor het verkeer. Je kunt dus maar beter een hond hebben die dat klaarspeelt. Over border collies is de herder uit Briesen in Brandenburg bij de Poolse grens stellig. “Border collies zijn drijvers. Goed om een koppel schapen uit het terrein op te halen of in een trailer of perk te drijven. Hoeden is iets heel anders, daarvoor heb je een Hütehund nodig.” Oef, in Nederland werken her-

De Duitsers vinden hun ‘Hütehunde’ beter voor het werk bij de schapen dan border collies.

ders meestal met een border collie. In de praktijk is het verschil minder zwartwit, maar wie de Hütehunde mooie lange lijnen langs de flanken van de kudde ziet lopen en als ‘levend raster’ de wacht houden aan de buitenkant van het ‘Weites gehüt’, begrijpt wel iets van de beroepstrots van Duitse herders. FEL TEGEN OORMERKPLICHT

In de pauzes van de wedstrijddag kletsen de herders over hun vak. Zalenga windt zich op over de verplichte elektronische merken. Ze kosten hem drie euro per dier en heel veel tijd. De registratie van zijn 900 schapen doet hij nog handmatig op papier. Lammeren hoeven in Brandenburg pas na negen maanden een merk in, de slachtlammeren krijgen bij verkoop een slachtblik. De kosten van merken en de regelgeving verschillen per deelstaat. Met hun organisatie VDL vechten de herders de verplichte invoering juridisch aan. De schapenhouderij in Duitsland kachelt snel achteruit en de herders maken zich grote zorgen om hun beroep. Sinds ze

twee jaar geleden met een kudde door Duitsland naar Brussel trokken, timmeren ze aan de weg om aandacht te vragen voor hun problemen. Met de sympathieke kreet ‘Wir pflegen die Landschaft die sie lieben’ proberen ze de publieke opinie en de politiek voor zich te winnen. Höfel vertelt dat de Duitse schapenstapel in vijf jaar met twintig procent terugliep. Concurrentie om de grond met intensieve agrarische bedrijven en vooral met biogasinstallaties, noemt hij als belangrijkste oorzaak. Het stuk dijk en de uiterwaarden waar we nu staan, is voor een nieuwe periode in beheer gegeven aan herder Maik Dünow. Maar een paar kilometer verderop valt de dijk onder een ander bestuursorgaan dat het verpacht heeft aan een biogasproducent. Twee schapenhouders hebben daar het nakijken. “Schapen versterken de dijk. Als je jaren alleen maait, wordt de zode zwakker. Blijkbaar moet er eerst iets misgaan, voor men de waarde van het werk van de schaapherders volledig onderkent”, waarschuwt Höfel. <<


24-25_Hütenhunde.indd 25

HET SCHAAP

25

17-10-12 16:30

FOTO: HENK RISWICK

rubriek

tips

Bronst stimuleren

Extra voer voor drachtige ooien

Is het voor de eisprong beter dat de fokooien twee à drie weken voor aanvang van de dekperiode op een schralere wei lopen? En de dekram er in die tijd naast laten lopen? Moeten de schapen bij het begin van het dekseizoen in een goede najaarsweide en hebben ze extra mineralen nodig?

De conditie van drachtige ooien dient zo veel mogelijk op peil te blijven. In de dekperiode en tijdens dracht en lactatie behoren ze voldoende mineralen te krijgen aangeboden. Voornamelijk vette, oudere dieren met meerlingen lopen een risico op slepende melkziekte. Hun conditie mag niet achteruitgaan. In de laatste maand van de dracht verdubbelt een lam in lichaamsgewicht. Bijvoeren wordt dan noodzakelijk. Geconcentreerd voer, zoals krachtvoer, verdient de voorkeur vanwege een alsmaar kleiner wordende pensinhoud.

Voor ooien in schrale tot normale conditie is een goede wei (voeding) aan te bevelen in de laatste weken voor het dekseizoen. Dit wordt ‘flushing’ genoemd. Voor dieren in een te ruime conditie heeft verschralen van het rantsoen in die periode een ongewenst effect. Na het flushen zet u de ooien weer in een gewone wei. Bedenk altijd dat grote schommelingen tijdens de dracht ongewenst zijn. Vruchtbaarheid is een complex geheel van factoren. Een beïnvloedbare factor is de mineralenvoorziening. Als die onder niveau is, is het aanbieden van extra vitaminen en mineralen zinvol. Dat is het geval in schrale weides en natuurgebieden. Ook op goede weides op zandgronden kan er een tekort zijn. Een tekort is niet binnen enkele weken verholpen, begin dus ruim voor het dekseizoen ermee. Een ram in de wei pal naast die van uw ooien stimuleert en synchroniseert de bronst. Zet hem twee weken voordat de echte dekram bij de ooien gaat in die wei. Pas wel op dat hij niet over de draad springt om te gaan dekken. De ram moet neus-neuscontact kunnen maken met de ooien, dus mag er geen sloot tussen de percelen zijn. Heeft u ook zo’n praktische vraag? Stuur deze dan naar de redactie van Het Schaap. E-mail: [email protected] Postadres: Postbus 361, 7000 AJ Doetinchem. Wij doen ons best een deskundig advies te geven.

Auteurs n

Armanda Boersma, ForFarmers (voeding)

n

Albert Visscher (fokkerij)

n

Frank Glorie, schapendokter.nl (gezondheid)

n n

Gerard Veldt en Ton Noom, Veno (huisvesting) Han de Leeuw (verzorging)

Dikke koppen Lammeren krijgen meestal dikke koppen door kobaltgebrek, leverbot of een ontsteking in de hals. Mogelijk andere oorzaken zijn allergische reacties en tumoren. Met bloedonderzoek zijn leverbot en kobaltgebrek aan te tonen. Vooral dieren op zand- en veengronden zijn gevoelig voor kobaltgebrek. Opvallend is dat lammeren de kanten van de weides uitvreten. Zorg voor vrij opneembare mineralen of dien de dieren een kobaltdrench toe. Leverbot kan de afbraak van plantenkleurstoffen belemmeren. Dat maakt de huid gevoelig voor zonnebrand met als gevolg een gezwollen kop. Stal deze dieren op en behandel ze tegen leverbot. Een ontsteking in de hals leidt meestal tot koorts. Temperatuur het lam. Boven de 40 graden heeft het lam een antibioticakuur nodig als het niets eet.

Leverbot op nat land We hebben een bijzonder nat jaar gehad. In de leverbotgevoelige delen van het land is behandelen eerder nodig dan normaal. Bij gebruik van Flukiver Combi moet dat elke zes weken, omdat dit middel alleen de volwassen botten bestrijdt. Op stal lopen de schapen geen herbesmetting op. In Flukiver Combi zit een ontwormmiddel waartegen al resistentie is. In hogere en drogere gedeelten van het land lijkt de kans op leverbot kleiner. Toch kunnen daar gevaarlijke plekken zijn, zoals slecht ontwaterde percelen of gecreëerde natuurgebieden die altijd vochtig zijn. Bij twijfel kan onderzoek van een mest- of bloedmonster duidelijkheid bieden. In deze natte periode wordt de graskwaliteit minder en kan ruim omweiden moeilijk zijn. Goed hooi bijvoeren is daarom raadzaam. De ruif regelmatig verzetten voortkomt smetplekken en kale plekken in het land.

Dekken kost veel energie. Zorg daarom dat de dekarm bij aanvang van het dekseizoen topfit is. Een conditiescore van 3,5 tot 4 is ideaal. Sperma doet er vijftig dagen over om te rijpen; de laatste twee maanden voor de dekkerij moet de voeding dus goed zijn. Bij ooien is de conditie medebepalend voor de worpgrootte. Een slechte conditie (score lager dan 2) remt het aantal vrij te komen eicellen. Een vette ooi raakt minder makkelijk drachtig en levert minder lammeren. Afvallen vlak voor dekken of tijdens de dracht is onverstandig.

26

26_tips.indd 26

HET SCHAAP

FOTO: HENK RISWICK

Fitte ram


17-10-12 16:31

mail uit

Kenia

> <

ANNE GITAU schapenhoudster in Kikuyu

Alles wordt duur

M

ijn boerderij begint een kostbare zaak te worden. Energie, voer, alles wordt ontzettend duur. Zelfs personeel kost steeds meer. Ik zou mijn schapen eigenlijk op het gazon moeten laten grazen. Maar dan moet er wel iemand bij blijven, anders gaan alle bloemen eraan. Momenteel heb ik niemand die dat kan doen. Voor het hooi dat ik laatst kocht, moest ik € 1,80 betalen per baal van twintig tot dertig kilo. Eigenlijk veel te duur, maar ik was erdoorheen en moest dus gewoon honderd balen hebben voor de koeien en schapen. Normaal is 95 tot 110 cent ook genoeg. Ik heb waarschijnlijk zo veel betaald, omdat ik zelf geen vrachtwagen heb; de chauffeur wilde ook wat verdienen. Alles kost geld en het duurt lang voor het wat oplevert. Gelukkig moeten er binnenkort wat koeien kalveren. Vorige week heeft een Merino gelammerd. Een gezond lam, maar ik heb nog niet gekeken of het een rammetje of ooitje is. Deze week ga ik de staart couperen, anders krijgt het dier te veel last van vliegen. Ook een van mijn Dorpers heeft geworpen. Daarmee begint mijn koppel Dorpers eindelijk te groeien. De Merino’s ga ik verkopen. Ik houd het op Dorpers. Die zetten veel beter vlees aan en zijn lang niet zo vet. Ze steken hun energie in de productie van vlees in plaats van wol. De Merino’s moeten eerst nog wat aansterken en er moet meer vlees aan komen. Dan laad ik ze in mijn pick-up en

breng ik ze naar Dagoretti Market in Nairobi. Dat is een grote markt die vlak bij een belangrijke slachterij ligt. Voor transport moet je een vergunning hebben, maar individuele dieren hoeven niet geregistreerd te zijn. Toch heeft het soms wel voordelen om dieren te registreren bij de overheid. Dan worden alle gegevens officieel bijgehouden: het ras, de leeftijd en zelfs de productie. Als je een koe wilt kopen of verkopen, heb je tenminste geschikte gegevens voorhanden. Voor melkgeiten kan dat ook belangrijk zijn, maar voor schapen niet. Bij schapen heeft registratie eigenlijk alleen zin als je goed fokmateriaal wilt verkopen. Die van mij zijn voor de slacht, dus die zijn niet geregistreerd. Een transportvergunning is genoeg. En dat zijn dan de laatste kosten die ik maak. Eindelijk komt er weer eens wat binnen.


27_Mail Kenia.indd 27

HET SCHAAP

27

17-10-12 16:31

transport

Met verplaatsbare aluminium hekken kan Van Deijne vakken maken. Linksboven het demontabele watervat met eronder de drinkbakken. Op het watervat zit een pompje dat wordt aangedreven door de accu van de auto. Het watervat kan ook worden gebruikt om de auto schoon te spuiten.

Bestelbus verbouwd voor vervoer fokschapen Theo van Deijne heeft een bestelbus verbouwd voor het vervoeren van fokschapen. De bus voldoet aan de eisen voor lang transport. Dat is handig bij export. De rit duurt aanzienlijk korter dan bij een auto met trailer. De bus is te huur, met of zonder chauffeur.

T

exelaarfokker Theo van Deijne exporteert zelf stamboekschapen. Die exporten gaan steeds verder weg. Was eerder België de hoofdbestemming, inmiddels is er ook vraag uit lan-

De vloer is van polyester. Die is ruw, zodat dieren niet uitglijden, maar toch makkelijk te reinigen.

28

28-29_van Deijne trans.indd 28

HET SCHAAP

den als Italië, Portugal en Denemarken. Dat betekent fikse ritten, zeker als die gebeuren met een aanhanger achter de personenauto. Daarvoor geldt een maximumsnelheid en die leidt ertoe dat het vervoer naar verre landen gauw langer duurt dan 24 uur. In dat geval moeten de schapen op een rustplaats worden uitgeladen en daar overnachten. Bij transport binnen 24 uur hoeft dat niet. Dit alles bracht Van Deijne aan het denken. Een bestelbus rijdt sneller, verbruikt minder brandstof dan een auto met trailer en voor de schapen is het vervoer daarin comfortabeler dan in een aanhanger. Maar dan moet zo’n bus wel voldoen aan alle wettelijke eisen.

Hij besloot de stap te wagen, kocht een Mercedes Sprinter en bouwde die om voor diervervoer. De bestelbus is nu voorzien van gps, een stroeve polyester vloer, ventilatie, drinkwatersysteem, hekken om groepjes te kunnen maken, temperatuursensoren, alarmsystemen, extra isolatie en afgetimmerde wanden. De totale kosten: dertig- tot veertigduizend euro. De bus is te huur voor zestig cent per kilometer (voor de rit heen en terug). Dat is inclusief met Van Deijne als chauffeur, brandstof en verzekering, maar exclusief tol en eventuele vignetten. Van Deijne regelt vrijwel alle papieren. De exporterende schapenhouder hoeft al-


17-10-12 16:32

TEKST EN FOTO’S: JACQUES ENGELEN

lammeren. Het transport is dus kleinschalig, echt bedoeld voor fokdieren. OFFICIEEL GOEDGEKEURD

THEO VAN DEIJNE Woonplaats: Zeeland (N.-Br.) Bedrijf: Texelaarfokkerij met 130 aflammerende oude schapen, 30-40 aflammerende halfjarige ooien, 30-40 overhouders. 50-60 ha akkerbouw. ZZPp’er loonwerk. Veetransporteur. Website: www.vandeijne.nl

Van Deijne koos niet voor een klein vrachtwagentje waarin meer schapen kunnen. “Zo’n wagen is veel duurder in aanschaf en onderhoud”, aldus de veetransporteur. “Er zit een tachograaf in, waardoor je niet kunt doorrijden en een bestelbus is comfortabeler.” Hij zegt dat hij deze bestelbus in vijf minuten kan ombouwen voor ander transport. Alles is demontabel. Ook dat is een pluspunt. De bus is officieel goedgekeurd voor het vervoer van schapen, kalveren, varkens en pluimvee. HEEL EUROPA BINNEN 24 UUR

Sinds september rijdt Van Deijne met de bus. Hij heeft al twee keer schapen naar Italië gebracht en drie keer naar België. Binnenkort is het eerste transport naar Portugal. “Samen met mijn vrouw Anita om beurten rijdend, halen we dat in 22 uur”, vertelt hij. leen te zorgen voor eigenaarverklarin“Met een trailer achter je auto lukt dat gen, dierenartsverklaringen en niet. Dan rij je dertig kilometer per uur dergelijke. De bus zonder chauffeur huren kan ook, maar dan moeten de die- langzamer. Ik haal alle bestemmingen binnen Europa binnen 24 uur. En als ren apart worden verzekerd. De bushuur bedraagt vijftig euro per dag. Is de het reisdoel dichterbij is, kan ik zelfs bestemming verder weg dan 65 kilome- nog een trailer achter de bus hangen. Dan kan ik naar twee adressen rijden. ter, dan moet de chauffeur een getuigTransport moet één op één, behalve als schrift hebben om dieren te mogen de schapen in een apart compartiment transporteren. Van Deijne heeft dat uizitten. Een aanhanger is zo’n apart teraard. compartiment. Twee transporten in De bestelbus biedt plaats aan maximaal veertien volwassen schapen of zeventien één keer dus.” <<

In het dashboard zit deze ‘Navitrace’. Dit apparaatje meet permanent de temperatuur in de laadruimte. Op afstand kan de NVWA die volgen en later terugkijken. Onderweg kan er een printje worden gemaakt als de politie ernaar vraagt.

Een sticker maakt duidelijk wat voor transport het is. In Duitsland is dat verplicht, zegt Van Deijne.

Onder de passagiersstoel twee vakken met onder meer een reserveaccu die de ventilatie kan aandrijven wanneer de bus stilstaat. Verder een tankje met reservebrandstof, sneeuwkettingen en laarzen.

Theo van Deijne verhuurt de bus met zichzelf en zijn vrouw als chauffeurs voor zestig cent per kilometer. OKTOBER/NOVEMBER 2012

28-29_van Deijne trans.indd 29

HET SCHAAP

29

17-10-12 16:33

reportage

‘Schapen passen in ons plaatje’ Een nieuw woonhuis met rieten kap. Twee mooie schuren die passen in het Achterhoekse landschap. Kippen die loslopen in een fruitboomgaard. Inlandse beplanting. Een wei met schapen. Het buitenleven in het Gelderse Hummelo.

TEKST: JACQUES ENGELEN, FOTO’S: HENK RISWICK

M

et een schep voer lokt Richard Engbersen zijn schapen naar binnen. Vlak voor de ingang houden de dieren even stil. Engbersen kennen ze wel, maar de vreemde bezoeker erbij niet. Pas na flink rammelen met de voerschep komen de meeste ooien naar binnen. De verleiding van de brokjes is te groot. Het schuwe zit in het karakter van de Shetlands. Het zijn echte natuurschapen. “Die karaktereigenschap heeft ervoor gezorgd dat ze hebben kunnen overleven”, zegt Engbersen. Twee ooitjes blijven buiten. “Die hebben we gekocht van iemand die ze uit Schotland haalde. Ze hebben dat achterdochtige nog sterker.” Engbersen en zijn vrouw Alexandra wilden graag natuurschapen toen ze enkele jaren geleden besloten wat er met de grond rond hun nieuwe woonplek moest gebeuren. “Het buitenleven is onze grote hobby. We zijn daarvoor bewust in het buitengebied van Hummelo gaan wonen. De schapen zijn er een onderdeel van; ze passen in ons plaatje.” Engbersen houdt van een wei met schapen. “De aanblik ervan is altijd mooi. Daarvan kan ik genieten. Schapen zijn dus wel iets voor ons. En het voordeel is: je hoeft minder te maaien.” Bij hun gloednieuwe prachtige woonhuis, dat nog maar net is afgebouwd, hebben ze twee weides, elk een halve hectare. Eromheen heeft Engbersen wandelpaden aangelegd. “Dan kan ik een rondje lopen met de hond.” De percelen zijn omheind met schapengaas en gekloofde palen van robuust acaciahout. “Wel wat duurder dan gewone palen, maar we kregen er subsidie op. Ze geven een mooie uitstraling.” Bij het linkerperceel staat de schapenschuur. Ook in

30

30-31-32-Hobby.indd 30

HET SCHAAP

RICHARD ENGBERSEN Woonplaats: Hummelo (Gld.) Beroep: internist Schapen: vijftien Shetlands

Achterhoekse stijl gebouwd. De schapen kunnen er vrij in- en uitlopen. ’s Winters lopen de dieren altijd in dat perceel. “Ze gaan amper naar binnen”, vertelt Engbersen. “Alleen als het heel erg koud is en het hard waait, liggen ze er. En wanneer ik ze hooi ga brengen. Voor de rest blijven ze buiten.”


17-10-12 16:35

Richard Engbersen heeft tussen zijn twee schapenweides een pad aangelegd. Hij wandelt er met zijn kinderen.

JE WEET WAT JE KRIJGT

Brok geeft Engbersen niet vaak. In de winter alleen en dan slechts een keer per week. Komende winter moet hij wel twee oude ooien apart gaan voeren. “De ene is twaalf en de andere negen of tien jaar. De oudste was afgelopen winter wat te mager. Die

stond ook steeds achteraan. Hoe ik ze selectief kan gaan voeren, weet ik nog niet.” Shetlands laten zich niet zomaar vangen, aldus de schapenhouder. “Ze zijn sluw. Ze hebben donders goed door dat je ze wilt opsluiten. Zodra ze iets horen, stuiven ze weg. En ze kunnen hoog springen.” >> OKTOBER/NOVEMBER 2012


HET SCHAAP

31

17-10-12 16:35

‘Schapen zijn onderdeel van het buiten wonen’

Gekloofde palen voor de afrastering. Ze staan fraai en Engbersen kreeg er subsidie op. Ze zijn wel duurder dan ronde weidepaaltjes.

De stal waarin de dieren amper komen. En zeker niet als er vreemd volk is.

De favoriete kleurslag van Engbersen: lichtbruin ofwel ‘fawn’.

Deelnemen aan een keuring zit er niet in. “Ik zie mezelf niet gauw met een trailer vol schapen naar een show gaan om ze daar te laten keuren en waar ze dan een lintje op krijgen. Dat heeft niet mijn grootste interesse. Een schaap dat daar als beste uit de bus komt, hoeft voor mij niet het mooiste dier te zijn. Selectie maakt een ras vaak kwetsbaarder.” Waarom dan toch voor een zuiver ras gekozen en niet voor een vitale kruising? Engbersen: “Als je een kruising aanschaft, weet je nooit wat je krijgt. Van de Shetland zijn het karakter, de kleuren en de vormen bekend. Of de oortjes van mijn schapen helemaal goed staan, interesseert me niet zo. Het karakter en de ziekteweerstand moeten goed zijn. Schapen zijn onderdeel van het buiten wonen.” NOG NIET GEFOKT

De Engbersens kozen voor de Shetland na een uitgebreide studie van zowat alle schapenrassen die in Nederland voorkomen. “We wilden een diervriendelijk schaap dat gemakkelijk aflammert en geen 32


HET SCHAAP

grote problemen kent die je bij doorgefokte rassen wel tegenkomt. Dit is een robuust ras dat weinig gevoelig is voor ziektes. Plus de schapen moeten er mooi uitzien. Shetlands hebben een vriendelijke uitstraling. Daarnaast zijn ze er in verschillende kleuren en patronen. Alexandra heeft zich daarin in het begin verdiept, maar eerlijk gezegd doen we er niks mee.” Dat laatste komt vooral doordat de Engbersens nog geen tijd hebben gehad om met hun schapen te fokken. Ze hebben nog nooit een ram in het koppel toegelaten. “We willen niet zomaar een ram bij de ooien zetten. Dan willen we eerst weten hoe het zit met de inteelt. Daarin moet je verantwoordelijkheid nemen. Er zijn niet veel Shetlands in Nederland. We doen niet zomaar iets, zo zijn wij niet. We gaan eerst studeren en daarna komt de praktijk.” Voorlopig blijft het dus bij genieten van het koppel van vijftien ooitjes. Engbersen: “Als ik ’s morgens zit te ontbijten, kijk ik zó naar mijn schapen. Daar geniet ik van. Elke dag.” <<

OKTOBER/november 2012

17-10-12 16:35

Kruip deze winter met een schapenboek voor de open haard

OF GEEF

EEN BOEK

CADEAU!

Ik kies voor het volgende boek: Postzegel niet nodig

❑ Schapen in Nederland € 24,95 * ❑ Gezonde schapen € 19,95 * ❑ Geschiedenis van schapenhouderij € 19,50 * Naam

❑ M / ❑V

Adres Postcode

Woonplaats

Het Schaap

E-mailadres

Eisma Businessmedia abonneeservice

Telefoonnr. ❑ Ik machtig Het Schaap het bedrag automatisch af te schrijven van mijn bank-/gironummer**

Online bestellen kan ook

Datum

(dag, maand, jaar)

Antwoordnummer 470 8900 VC Leeuwarden

Handtekening

❑ Ik ontvang graag een acceptgiro (extra kosten € 2,50) (Buitenlandse abonnees ontvangen een factuur) ❑ Ik ontvang graag gratis de e-mailnieuwsbrief van Het Schaap

*

Alle prijzen zijn inclusief BTW en exclusief € 2,95 verzendkosten. ** Lees onze privacy verklaring op www.eismamediagroep.nl/ privacy-statement

gezondheid In een koppel sterven plotseling vijftien lammeren. Andere zijn bleek en slap.

Afweerproblemen Een koppel goed ontwormde lammeren wordt elke veertien dagen omgeweid naar schoon land. Theoretisch kunnen ze dan geen last van wormen krijgen. Toch slaat de rode lebmaagworm heftig toe. De afweer van de lammeren is te laag door verkeerde voeding tijdens de dracht. TEKST: DRS. KOOS ROORDA (DIERENARTS IN ZUIDHORN), ILLUSTRATIE: ELS VAN DEN BERG

M

aandagavond, begin augustus, belt een ervaren schapenhouder. Zonder omhaal van woorden, direct, zoals veel veehouders zijn, meldt hij: zaterdagavond was er met een koppel schapen en lammeren nog niets aan de hand en nu liggen er vijftien lammeren dood. “Ze zijn ook al aangevreten.” Op hetzelfde moment heb je veel adrenaline in je bloed. Je denkt meteen aan jagende honden, stress bij de schapen, grote schade bij de veehouder. Vlak voor het donker rijden we samen naar het perceel. Serene rust, roze lucht, ondergaande zon en stilte. Maar bij het weiland dode lammeren, bleke lammeren, slappe lammeren én veel sporen van vossen. We zien nauwelijks lammeren in de sloot. Dus opjagen door honden of vossen is eigenlijk uit te sluiten. Twee lammeren zijn vanwege hun bloedarmoede in de sloot gerold. Vervolgens denk je aan wormen. Maar dat kan niet, want het koppel is zeven weken geleden goed gedoseerd ontwormd. De ooien hadden toen last van wormen. Daarna strak omgeweid, elke veertien dagen naar schoon land. Geen dag te laat. Theoretisch heeft de rode lebmaagworm dan geen kans. Mestonderzoek toonde toch wormen aan en de overgebleven lammeren reageerden goed op ontworming. Verder is geen resistentie aangetoond. Hoe is dit te verklaren? De ooien kregen twee weken voor de lammerperiode snel verteerbare kuil en brok. In het begin was het rantsoen niet goed gemengd. Hierdoor namen de ooien te veel brok in één 34

34-35_gezondheid.indd 34

HET SCHAAP

keer op. Dit is zeer schadelijk voor de penswerking. Een groep bacteriën, die suiker en zetmeel uit brok in zuur omzet, krijgt de overhand en doodt de bacteriën die het ruwvoer moeten afbreken. Je krijgt een pensverzuring. Dit geeft vitamineafbraak, verkeerde vetzurenaanmaak en te weinig energie- en eiwitopbrengst uit het voer. Het vitaminetekort en de overvloed aan verkeerde vetzuren vermindert in hoge mate de afweer van de ooien. Dit wordt versterkt door te weinig energie. Ook de witte bloedcellen hebben dan te weinig energie. De schapen zijn veel gevoeliger voor wormen, rotkreupel en zwoegerziekte. Tijdens het enten tegen zomerlongontsteking in de zomer vielen een paar ooien zomaar om en eentje stierf. Verkeerde voeding in de dracht heeft grote gevolgen voor de nakomelingen. Dit werd schrijnend duidelijk bij de baby’s die in 1944/45 in de baarmoeder van hongerende moeders zaten. Zij hebben veel meer gezondheidsproblemen dan andere baby’s. En, opvallend, de kinderen hiervan ook. Er is kennelijk een schakeltje in het genetisch materiaal omgezet. Suikerziekte en afweerproblemen. Bij een tekort aan eiwit in de dracht worden veel minder zogeheten Eilandjes van Langerhans, die insuline maken, aangelegd. Dit is aangetoond bij herkauwers. Ook is dan de werking van witte bloedcellen en de hormoonstoffen die de afweer reguleren bij ontsteking minder. Dit laatste is de reden waarom de wormen bij deze lammeren zo konden toeslaan. <<


17-10-12 16:53

column GD

HERMAN SCHOLTEN

FOTO: Ronald Hissink

Zwoegervrij blijven Veel schapenhouders investeren geld en arbeid om de zwoegerziektevrije status te verkrijgen of te behouden. Vrij zijn van zwoegerziekte geeft een groot economisch voordeel, maar deze status is geen garantie dat een bedrijf ook vrij blijft. Zwoegerziekte komt niet uit de lucht vallen, maar kan op een bedrijf worden binnengehaald door direct of indirect contact met besmette dieren. Vaak zijn aankopen van niet-vrije bedrijven de oorzaak van insleep. Een mondelinge mededeling van verkoper of handelaar dat de dieren zwoegerziektevrij zijn, komt lang niet altijd overeen met de werkelijkheid. Bij twijfel kunt u contact opnemen met de GD of www.sg-online.nl raadplegen als de verkoper bij het GD-programma is aangesloten. In SG-Online staat bij de gegevens van de verkoper ‘status zwoegerziekte-vrij’. Het gebruik van dekrammen vormt eveneens een risico op het binnenhalen van zwoegerziekte. Zeker geldt dit voor dekrammen die van bedrijf naar bedrijf gaan. Zwoegerziekte kan verder via importen worden verspreid. Tegenvallende zwoegerziekte-uitslagen in het buitenland en niet te controleren dierbewegingen vormen de achtergrond van onze strenge importeisen. Voor alle fokdieren uit het buitenland geldt een quarantaineperiode van een half jaar. In overleg met de GD is het mogelijk de importdieren in quarantaine te plaatsen met behoud van de zwoegerziektevrije status. Voor een certificeringsprogramma is een sluitende dieradministratie onontbeerlijk. Bij de GD ondersteunen twee automatiseringsprogramma’s de zwoegerziektebestrijding: de Individuele Dier Administratie (IDR) en het Certificering Ondersteunend Systeem (COS). In IDR worden de diermutaties bijgehouden en COS signaleert ongewenste dierbewegingen. De schapenhouder is echter de belangrijkste schakel in het geheel. Die heeft de regie over aankopen, gebruik van rammen, keuringsdeelname en importen. Vrij zijn en vrij blijven vraagt continu de nodige inspanningen.

vragen aan... drs. Loek van Vliet (dierenarts op Texel) Blauwwit waas op oog

Melk stroomt uit neusgaten

Een fokker heeft twee ramlammeren met een vlies voor de ogen. Hij vraagt waardoor dit komt.

Bij een ramlam van twee weken oud komt na het drinken melk uit beide neusgaten teruggestroomd. Hoe kan dat?

De lammeren houden hun ogen dichtgeknepen, een traanstreep is zichtbaar. Op het hoornvlies is een blauwwit waas te zien. Zowel het hoornvlies als het bindvlies is ontstoken. Deze oogkwaal treedt het meest op in het najaar. Het begint bij een enkel schaap en ziekt van lieverlee door het koppel in twee à drie maanden. Als beide ogen zijn aangetast, is het dier blind. Pas dan op voor verdrinking. Bij een hoge infectiedruk kunnen lammeren zelfs worden geboren met een vlies voor de ogen. De bacterie Mycoplasma conjunctivae is de veroorzaker, al worden uit het oogvocht diverse andere bacteriën gekweekt. In een mild geval is behandeling niet nodig. Na tien tot veertien dagen treedt genezing spontaan op en de dieren bouwen immuniteit op. Voor ernstige gevallen is er oogzalf, soms aangevuld met een injectie met tetracyclines. Een nadeel is dat de dieren wel opknappen, maar door te weinig immuniteitsopbouw de oogontsteking terug kunnen krijgen. Niet alleen lammeren kunnen de ziekte krijgen, maar ook oudere dieren.

Het lam heeft een slokdarmverstopping. Lammeren van twee weken oud beginnen vaak een beetje hooi op te nemen. Bij een verstopping loopt het hooi vast. Wanneer de kluit hooi hard genoeg wordt, stroomt de melk terug en komt die via beide neus gaten naar buiten. Ondanks herhaalde pogingen lukt het niet om met een sonde de obstructie op te heffen, zelfs niet onder narcose. Na drie dagen laten we het lam inslapen. Bij sectie zien we ter hoogte van het hart in de slokdarm een prop hooi en resten melk. De obstructie is veroorzaakt door een bloedvat dat als een ring om de slokdarm ligt. Er treedt een vernauwing op in de slokdarm. Melk kan aanvankelijk wel passeren, maar vast voedsel niet. Daarom treedt dit probleem enkele weken na de geboorte op.


34-35_gezondheid.indd 35

HET SCHAAP

35

17-10-12 16:53

organisaties Nederlands Texels Schapenstamboek NTS

Texels Schapenstamboek Noord-Holland TSNH

tel. (0525) 63 10 80 | www.texelsheep.nl

tel. (0224) 53 32 60 | www.texelsheep.nl

NTS Hoofdbestuursvergadering Op 4 september vergaderde het hoofdbestuur (HB) van het NTS. Vanuit deze vergadering is onder meer het navolgende mee te delen. SCRAPIEBELEID Naar aanleiding van binnengekomen opmerkingen en vragen heeft het HB opnieuw gekeken naar het huidige NTS-beleid inzake de scrapiebestrijding. Het op 2 juni 2008 door de algemene ledenvergadering (ALV) genomen besluit om alleen ARR/ARR-rammen voor de fokkerij te mogen gebruiken, wordt gecontinueerd. Handhaving hierop heeft nadien geen hoge prioriteit gehad en dat zal het eerstkomende dek- en geboorteseizoen ook niet gebeuren. Afstammelingen van een ram met een onbekende genotypering of een genotypering met een Q-allel worden ook dit jaar nog als volbloed erkend. Een voorstel over te nemen sancties moet aan de ALV worden voorgelegd. GEZONDHEIDSDIENST VOOR DIEREN De Gezondheidsdienst voor Dieren heeft kortgeleden te kennen gegeven het niet dienstig te vinden om met het HB van gedachten te wisselen waarom de GD niet tot acceptatie van het gezondheidsprogramma van NSFO wil overgaan. De GD gaat ook niet in op de vraag van het HB om schriftelijk aan te geven waarom het nog niet tot overeenstemming is gekomen. Het HB is daarover zeer teleurgesteld, mede gelet op de rol van het NTS in de voorbije periode. In het najaar van 2011 heeft het HB vanuit zijn midden een drie leden tellende verkennings-

commissie ingesteld met als opdracht te inventariseren waarom de GD het zwoegerziekteprogramma van de NSFO niet wilde accepteren. Na besprekingen met GD en NSFO heeft de commissie vastgesteld dat er zeven aandachtspunten waren waarvoor een oplossing moest worden gezocht. Na de rapportage aan betrokkenen was de taak van de verkenningscommissie ten einde. NSFO en GD hebben vervolgens gezocht naar oplossingen voor de aandachtspunten. Volgens een schrijven van NSFO heeft zij ruimschoots voldaan aan het oplossen van alle aandachtspunten, wat uiteindelijk ook is geresulteerd in het behalen van het ISO 9001-certificaat. De certificerende instantie heeft de oplossingen van de zeven aandachtspunten mee beoordeeld! Helaas moest NSFO op 25 juni 2012 aan de deelnemende stamboeken, waaronder het NTS, meedelen dat ze er niet in geslaagd was om overeenstemming te bereiken met de GD over opheffing van belemmeringen rondom fokdagen. Dit was voor het HB het moment om alsnog op het aanbod van de GD in te gaan om opheldering te komen geven. Echter, de GD heeft geantwoord het niet dienstig te vinden om op dat moment met elkaar rond de tafel te gaan. In het eerste half jaar van 2012 heeft de GD enkele keren aan HB-leden aangeboden (soms zelfs bijna aangedrongen) om zijn kant van het geschil toe te lichten. Het HB ging daar toen niet op in om het gaande overleg tussen NSFO en GD niet te verstoren. Dat is aan de GD meegedeeld. Toen er geen vervolggesprekken meer waren gepland tussen GD en NSFO, was dat het moment voor het HB om op het eerdere aanbod van de GD in te gaan.

NTS Voorstellen ledenvergadering 2013 Voor de algemene ledenvergadering kunnen de afdelingen en de foktechnische commissie voorstellen doen. Op de ledenvergadering, die waarschijnlijk in mei 2013 plaatsvindt, zal over deze voorstellen worden gestemd. De voorstellen, met een toelichting, dienen bij de secretaris van het hoofdbestuur te worden ingediend voor 1 december 2012. De voorstellen gaan voorzien van een advies van het hoofdbestuur naar de secretaris van elke afdeling, waarna ze in de voorjaarsvergadering van de afdeling kunnen worden besproken.

36

36-37_organisatie.indd 36

HET SCHAAP

Eerst heeft de GD het advies van de onafhankelijke commissie Lak-Verduin naast zich neergelegd. Vervolgens legt de GD alle inspanningen van NSFO naast zich neer. Ook op het verzoek van het NTS om in het HB uitleg te komen geven of schriftelijk kenbaar te maken waarom er nog geen oplossing is in het geschil met NSFO, wordt niet ingegaan. De handelwijze van de GD bevreemdt het HB. Gaat het er dan toch alleen om de monopoliepositie overeind te houden? JAARVERSLAG Het jaarverslag wordt steeds omvangrijker, omdat er steeds meer gegevens beschikbaar komen. Bezien zal worden welke aanpassingen mogelijk zijn om het geheel prettig leesbaar te houden. Tegelijkertijd mag dit verslag niet als informatieverstrekker inboeten. De secretaris ziet suggesties van de leden graag tegemoet. FOKTECHNISCHE COMMISSIE Binnen de foktechnische commissie zijn vacatures ingevuld. De openstaande vacature van voorzitter wordt vanuit het HB ingevuld door Olaf Uineken. De overige nieuwe leden zijn D. van Arkel, H. Blok, H. Schuldink en J. v.d. Velde. Voor Uineken moet nog een afgevaardigde uit de afdeling Drenthe worden benoemd.

NTS Premiekeuring Ram 5897-61949 van eigenaar M.H. Eilers uit Nederweert is op grond van de getoonde afstammelingen tot premieram bevorderd. Getoond zijn dertien ramlammeren en veertien ooilammeren. De in 2011 geboren ram is gefokt door Theo van Deijne uit Zeeland (N.-Br.). Vader van de ram is 4112-2800 en de moeder is 5897-61738.

NTS en TSNH Herfstinspectie Texelaars Tussen oktober en eind februari vindt de herfstinspectie van de Texelaars plaats. Alle leden hebben een opgavekaartje gekregen. Wilt u dat, indien u dit nog niet heeft gedaan, zo snel mogelijk retour sturen naar uw inspecteur?


17-10-12 16:57

Nederlandse Schapen- en Geitenfokkers NSFO tel. (0418) 56 17 12 | www.nsfo.nl

NSFO Dekregistratie

NSFO Aan- en afvoer dekram

In de dektijd is het van belang de dekregistratie goed bij te houden. Met NSFO online kan dit via ‘Groepsinvoer’ → ‘Dekkingen.’ Let erop dat u per dier de dekperiode inbrengt en per dier de goede ram aanvinkt. Na elke pagina die u invoert, altijd eerst even op ‘Opslaan’ klikken. Voordat u dekkingen gaat invoeren, dient u de gebruikte rammen in de box te zetten: ga via ‘Diversen’ →‘Dekrammen toevoegen.’ Hier kunt u de rammen aanvinken die u hebt gebruikt. Bij inzet van een huurram dient u een huurverklaring op te sturen naar kantoor en wordt de ram door NSFO in de box gezet. Let er tijdens het invoeren van dekkingen op dat u eventueel PMS-gebruik ook vermeldt. Dit kan door achter de dekking het PMS-gebruik aan te vinken.

De fokker is conform de Regeling identificatie en registratie van dieren zelf verantwoordelijk voor het melden van de aan- en afvoer binnen zeven dagen nadat de dierverplaatsing heeft plaatsgevonden. Dit geldt niet alleen bij aan- en verkopen, maar ook bij uitwisseling van dieren in de dekperiode. Wanneer u gebruikmaakt van NSFO online, kunt u via de knop ‘Communicatie’ → ‘I&R/IDR melden’ uw aan- en afvoermeldingen verzenden aan de I&R-databank. Anderen kunnen de meldingen schriftelijk of via de mail doorgeven aan kantoor. Om dieren aan te voeren krijgt u (indien de verkoper het dier naar u heeft afgemeld) op het voorblad van NSFO online een melding dat er aan te voeren dieren klaarstaan. Door de instructie te volgen kunt u in een paar seconden de dieren aanvoeren en melden aan de databank van I&R.

Voor mensen die geen NSFO online hebben, worden deklijsten aangemaakt en opgestuurd. Ook daarop dient het gebruik van PMS te worden vermeld. Een dek- en huurverklaring wordt bijgevoegd. Extra dek- en huurverklaringen kunt u downloaden van www.nsfo.nl/fokkerij.

EBM_2011_10_Schaap_A4-NB_Opmaak 1 18-10-11 16:55 Pagina 1

De volgende editie van:

verschijnt op 14 december Mis niets van al het

nieuws op het gebied van schapen en meld je nu aan voor de

Snel aanmelden? Gebruik de QR-code! Met een smartphone voorzien van een QR-codelezer kunt u zich direct aanmelden voor de digitale nieuwsbrief van Het Schaap. De QR-lezer zet de code razendsnel om in het bijbehorende internetadres.

Gratis

Neem voor informatie over adverteren contact op met:

nieuwsbrief

op: www.hetschaap.nl/nieuwsbrief

36-37_organisatie.indd 37

De sluitdatum voor het aanleveren is donderdag 29 november Nynke Miedema: tel. +31 (0)88-2944852 of [email protected]

nieuwsbrief

Felix Berentsen: tel. +31 (0)6-42759518 of [email protected]

17-10-12 16:57

boerencolumn

Colofon Het Schaap, vakblad voor de schapenhouder, is een uitgave van Eisma Businessmedia bv. In dit blad zijn de officiële mededelingen van het Nederlands Texels Schapenstamboek en van het Texels Schapenstamboek in Noord-Holland opgenomen. Het vakblad verschijnt tien keer per jaar. Abonnementen Eisma Mediagroep abonneeservice Postbus 2238 5600 CE Eindhoven telefoon: (088) 226 66 47 fax: (088) 226 66 75 e-mail: [email protected]

FOTO: HENK RISWICK

Redactieadres Postbus 361, 7000 AJ Doetinchem telefoon: (088) 29 44 978 e-mail: [email protected] internet: www.hetschaap.nl Redactie Jacqueline Wijbenga (hoofdredacteur) Jacques Engelen (adjunct-hoofdredacteur) Jacqueline van Onna (eindredacteur) Redactiesecretariaat Willy Prange

Goeie reis, pa

38

38_Boerencolumn.indd 38

HET SCHAAP

Traffic ZeeDesign, Witmarsum telefoon: (0517) 53 16 72 fax: (0517) 53 18 10 e-mail: [email protected] Vormgeving ZeeDesign, Witmarsum Marketing Marleen Jaarsma Uitgever Minne Hovenga Directie Egbert van Hes, algemeen directeur Bouke Hoving, financieel directeur Gerbert Tiecken, uitgeefdirecteur

JAN-WILLEM BAKKER, SCHAPENHOUDER IN DEN BURG

Een heel enkele keer staat mijn hoofd niet naar het schrijven van een column. Misschien helpt het wel bij het verwerken van mijn verdriet. Ik ga een poging wagen. Zittend aan de keukentafel bij mijn ouders gaan mijn gedachten uit naar mijn vader. Hij ligt in de woonkamer op een bed met allemaal toeters en bellen. Pa is vandaag teruggekomen uit het ziekenhuis na een verblijf van achttien dagen. In deze periode stond de wereld op z’n kop. Die sterke, gedreven, eigenzinnige schapenboer is geveld door een ongeneeslijke ziekte. Het gaat zo snel, het is eigenlijk niet bij te benen. Pa loopt op z’n laatste weitje. Het is nog moeilijk te bevatten en te accepteren dat hij er straks niet meer is. “Jij moet door, je kop bij je bedrijf houden.” Dat is lastig, maar de ram loopt weer bij de schapen en daarmee wordt een nieuw seizoen aangekondigd. Mijn ouders hebben het bedrijf van de grond af opgebouwd. Een broer van mijn vader nam het ouderlijk bedrijf van mijn opa over en zo ging het ook bij mijn moeder. Het schapenbedrijf waar we nu zitten, stamt uit 1625. Maar in de periode voordat wij er kwamen, werden de gebouwen slecht en raakten de schapen weg. Alle beslissingen bij de opbouw werden genomen met het oog op de toekomst. Dit gebeurde in een tijd dat het woord duurzaam nog niet bestond. Kortetermijnpolitiek was er meestal niet bij. Er moest iets neergezet worden wat in de lengte der jaren kon blijven bestaan. Dat is goed gelukt. Voor mij, mijn vrouw en onze kinderen staat er nu een prachtig bedrijf. De gebouwen zijn goed, het erf is verhard, de landerijen zijn goed beweidbaar, de schapen zijn gezond en productief en hebben een goed karakter. Zijn ideeën botsten wel eens met die van mensen die een andere koers wensten te varen. Toch week hij niet af van het pad dat hij zelf voor ogen had. Dat pad, daar stak hij zijn hele ziel en zaligheid in. Als iemand hem vroeg naar zijn mening, kwam die ook echt op tafel. Hij draaide er niet omheen, maar zei wat hij ervan dacht. Dat kwam wel eens hard aan. Ik heb ook een periode moeite gehad met het karakter van mijn vader. Toen ik net van school kwam en zin had in de boerderij, waren er wel eens aanvaringen. De laatste jaren kwam er juist al meer waardering. Vooral voor de gepassioneerde en doordachte manier van boeren. Tot het eind aan toe blijft de gedrevenheid bestaan. Wat een mooi voorland. Ik ben ontzettend dankbaar voor alle kennis en het mooie bedrijf dat hij straks nalaat. Ik zal de discussies, die lang niet alleen over schapen gaan, enorm missen. Een belangrijk klankbord valt weg. De laatste jaren acteerde pa meer vanaf de zijlijn en gunde mij de kans me te ontwikkelen. Daarom kijk ik de toekomt vol vertrouwen tegemoet. Pa, bedankt en een goeie reis.

Advertenties Felix Berentsen telefoon: 06 - 42 75 95 18 e-mail: [email protected] Yttje de Vries telefoon: (088) 29 44 843 e-mail: [email protected]

Abonnementsprijs Abonnementsprijs is € 87,98 inclusief btw per jaar (10 edities) en bij vooruitbetaling verschuldigd. Voor andere landen op aanvraag. Voor kortingsregelingen: zie www.hetschaap.nl. Abonnementen kunnen op elk moment van het jaar ingaan en worden genoteerd tot wederopzegging. Opzegging dient schriftelijk en minimaal een maand voor het einde van de abonnementsperiode te geschieden; u ontvangt een schriftelijke bevestiging van uw opzegging. Bankrelatie: - voor Nederland: Friesland Bank: 29.80.05.298 - voor België: Postcheque Brussel 000-0007463-91 Leveringsvoorwaarden © Copyright 2012 Eisma Businessmedia bv, Leeuwarden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of overgenomen in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid en/of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikers van dit blad wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Uitgeverij Eisma Businessmedia bv Postbus 340, 8901 BC Leeuwarden (Nederland)


17-10-12 16:52

‘GEEF MIJ DEZE KANS’ Lars zijn grootste wens is een elektrische

sportrolstoel: ‘Hoe moet ik anders sporten?’

DONEER UW BIJDRAGE OP 1145 66 682

“Spijtig genoeg worden sommige kinderen belemmerd in hun ontwikkeling. Gehandicapte kinderen willen ook graag sporten en dat kan met elektrisch rolstoelhockey. Door deze sport krijgen ze energie en levenslust en dat is hard nodig. In het 100 rolstoelenproject werkt het Foppe Fonds samen met de kinderen keihard om sportrolstoelen te kopen. Hier is veel geld voor nodig. Doet u mee?”

STEUN HET 1OO ROLSTOELENPROJECT OP WWW.1OOROLSTOELEN.NL

Langdurig beschermen tegen wormen

Uw schapen en lammeren het jaar rond optimaal beschermen tegen maagdarm- en longwormen? Met Cydectin® pakt u wormen effectief aan, zowel de larvale als volwassen stadia. Cydectin® werkt krachtig en is 5 weken lang werkzaam. Tegen moxidectine, de werkzame

moxidectin

stof uit Cydectin®, is in Nederland geen resistentie aangetoond. Orale oplossing voor het schaap

Cydectin 0,1% Orale Oplossing voor Schapen •Uitsluitend voor diergeneeskundig gebruik. REG NL 8660–URA •Doeldier: Schapen •Indicaties: Infecties bij schapen veroorzaakt door parasieten die gevoelig zijn voor moxidectine. Voor de behandeling en bestrijding van infecties veroorzaakt door: Volwassen en onvolwassen maagdarmwormen: Haemonchus contortus (ook de geïnhibeerde larven); Ostertagia circumcincta (ook de geïnhibeerde larven); Ostertagia trifurcata; Trichostrongylus axei (ook de geïnhibeerde larven); Trichostrongylus colubriformis; Trichostrongylus vitrinus; Nematodirus battus; Nematodirus spathiger; Nematodirus filicollis (enkel volwassen); Strongyloïdes papillosus (enkel larvale stadia); Cooperia curticei (enkel volwassen stadia); Cooperia Oncophora; Oesophagostomum colombianum; Oesophagostomum venulosum (enkel volwassen stadia); Chabertia ovina; Trichuris ovis (enkel volwassen). Volwassen longwormen: Dictyocaulus filaria. Het middel heeft een remanent effect van 5 weken voor het voorkomen van herinfectie met Ostertagia circumcincta en Haemonchus contortus en van 4 weken voor het voorkomen van herinfectie met Oesophagostomum colombianum. Klinische studies, gedaan met experimentele en natuurlijke infecties, tonen aan dat het middel effectief is tegen sommige benzimidazole resistente stammen, als: Haemonchus contortus; Ostertagia circumcincta; Trichostrongylus colubriformis; Cooperia curticei •Dosering en toedieningswijze: Een enkelvoudige orale doses van 1 ml/5 kg lichaamsgewicht overeenkomend met 200 µg moxidectine per kg lichaamsgewicht gebruik makend van een standaard drenchapparaat. •Contra-indicaties: Geen. •Wachttermijn(en): Vlees en slachtafval: 14 dagen. Melk: 5 dagen. •Bijwerkingen: Geen bekend. •Speciale waarschuwingen: Geen bekend. •Bijzondere voorzorgen: Vermijd direct contact met huid of ogen. Handen wassen na gebruik. Niet roken of eten tijdens toepassing van het product. Draag beschermende handschoenen tijdens gebruik. •Bewaren: na eerste opening van de flacon 6 maanden houdbaar. Buiten het bereik en zicht van kinderen bewaren. •Verdere informatie: zie verpakking/bijsluiter of op aanvraag beschikbaar bij de registratiehouder (e-mail: [email protected]) Registratiehouder: Pfizer Animal Health BV- Postbus 37 - 2900 AA Capelle a/d IJssel - Nederland.

Pfizer Animal Health bv Postbus 37 2900 AA Capelle a/d IJssel www.pfizerah.nl - [email protected] ©2010 Pfizer Animal Health bv® Merknaam van Pfizer Inc. N.Y., U.S.A

CYD/VH/OP1010

Kortom, u bent er zeker van dat het goed en lang werkt.

GROOT, VRUCHTBAAR EN GEZOND DE TEXELAARS VAN AD KLAVER

Recommend Documents