Green High Makeover DIJKEN. 6 Wetenschappen. Onderzoekscompetenties. Tweede leerjaar derde graad

Stationsstraat 36 3590 Diepenbeek 011 35 04 21 011 32 14 69 [email protected] www.pssd.be pssd.smartschool.be

Green High Makeover ALS STAPSTEEN TUSSEN DE DORPSBEMDEN EN DE DIJKEN

6 Wetenschappen Onderzoekscompetenties Tweede leerjaar – derde graad Schooljaar 2012-2013

Voorwoord Als leerlingen van het laatste jaar wetenschappen op de PSSD konden wij van de opportuniteit gebruik maken om een bijzonder eindwerk te realiseren. Ons project bestond eruit de talrijke ongebruikte, grote en kale grasvlakten op het schoolterrein een ander uitzicht te geven. Hiervoor moesten we rekening houden met een aantal belangrijke factoren. Zo hoorde het een ecologisch onderzoek te zijn, we moesten zo milieubewust mogelijk te werk gaan. Naast dit ecologisch aspect, wilden we natuurlijk ook een mooi eindresultaat bekomen, zodat het uitzicht van de school verbeterde. Deze aspecten van ons onderzoek werden onderzocht en verwezenlijkt door Sien Cnuts, Brenda Boerema, Verena Iven en Lotte Heleven. Een ander belangrijk aspect was het economische, we moesten een zo fraai mogelijk resultaat bekomen met een zo klein mogelijk budget. Het beheren van de uitgaven en inkomsten werd gedaan door Siegerd Michielsen, Arno Grootaers, Jordy Blocken en Jan Grootaers. Een derde luik van ons eindwerk bestond eruit het project aan de andere leerlingen van de school en aan de buitenwereld bekend te maken. Hiervoor werkten we onder andere aan en site en informatieborden. Dit werk werd verzorgd door Anneleen Kox, Candy Thevissen, Niels Uytdenhouwen en Nick Thijssen. We zouden ook graag enkele mensen bedanken, die bijgedragen hebben tot het succes van ons project. Allereerst willen we onze begeleidende leerkracht, mevrouw Thérèse Royen, hartelijk bedanken voor de vele extra uren die zij met ons in dit onderzoek heeft gestoken. Daarnaast willen we de directeur van de school, meneer Yves Boermans, bedanken voor zijn enthousiasme en de nodige tips. Vervolgens willen we Jos Surinix, de onderhoudsverantwoordelijke van de school, bedanken, zonder wiens flexibiliteit en hulp we dit project niet hadden kunnen verwezenlijken. Hiernaast zouden we mevrouw Hilde Boiten, onze MOS-begeleidster nog graag bedanken, voor haar deskundige begeleiding. Ten slotte willen we nog alle mensen bedanken die ons informatie verschaft hebben, ons project gesteund hebben, deelgenomen hebben aan onze enquête of gewoon al eens een kijkje hebben genomen op onze website.

Inhoudsopgave Voorwoord.................................................................................................................................................3 Inhoudsopgave.........................................................................................................................................5 Inleiding.....................................................................................................................................................7 1 Kadering eindwerk.......................................................................................................................9 1.1 Algemene uitleg...........................................................................................................................9 1.2 Biodiversiteit................................................................................................................................9 1.3 Duurzaamheid...........................................................................................................................10 1.4 Milieuzorg op school (MOS)......................................................................................................10 2 Voorstudie..................................................................................................................................12 2.1 Ideeën........................................................................................................................................12 2.2 Externe contacten......................................................................................................................12 2.3 Pomperik-Dorpsbemden............................................................................................................13 2.4 Indeling van de vlakten..............................................................................................................14 2.5 Het financiële luik.......................................................................................................................15 2.5.1 Kostencalculatie.........................................................................................................................15 2.5.2 Subsidie.....................................................................................................................................17 3 Uitgevoerde projecten................................................................................................................18 3.1 Bloemenweiden.........................................................................................................................18 3.1.1 Algemeen...................................................................................................................................18 3.1.2 Keuze van de vlakten................................................................................................................18 3.1.3 Uitwerking..................................................................................................................................18 3.1.4 Doelen.......................................................................................................................................18 3.2 Bijenhotels.................................................................................................................................19 3.2.1 Solitaire bijen.............................................................................................................................19 3.2.2 Bijenhotels.................................................................................................................................19 3.2.3 TTV-dag.....................................................................................................................................20 3.2.3.1 Praktisch....................................................................................................................................20 3.2.3.2 De dag zelf.................................................................................................................................20 3.3 Vijver..........................................................................................................................................20 3.3.1 Verwezenlijking..........................................................................................................................20 3.3.2 Locatie.......................................................................................................................................21 3.3.3 Peilproeven................................................................................................................................21 3.3.4 Analyse boorstaten ...................................................................................................................22 3.3.4.1 Peilbuis 1...................................................................................................................................22 3.3.4.2 Peilbuis 2...................................................................................................................................22 3.3.4.3 Peilbuis 3...................................................................................................................................22 4 Public relations..........................................................................................................................23 4.1 Logo...........................................................................................................................................23 4.2 Informatieborden........................................................................................................................23 4.3 Internet.......................................................................................................................................24 4.3.1 Website......................................................................................................................................24 4.3.2 Facebookpagina........................................................................................................................26 4.4 Pers............................................................................................................................................27 4.5 Enquête.....................................................................................................................................28 4.5.1 Redenen....................................................................................................................................28 4.5.2 Aanpak.......................................................................................................................................28 4.5.3 Verwerking.................................................................................................................................28 4.5.4 Resultaten..................................................................................................................................29 Besluit......................................................................................................................................................33 Bronvermelding......................................................................................................................................35

Afbeeldingenregister.............................................................................................................................36 Tabellenregister......................................................................................................................................36 Bijlagen....................................................................................................................................................37

Inleiding De schoolcampus van de PSSD Green High is zoals de naam al doet vermoeden, momenteel al behoorlijk goed voorzien van 'groene' elementen. Als men naar een luchtfoto van de campus kijkt, zal men meteen de vele grote grasvlakten bemerken, die verder ongebruikt zijn. Nu vond men dat hier toch wel wat mee te doen viel en het idee ontstond om hier samen met de leerlingen van 6 wetenschappen een eindwerk aan te wijden. Het kind moest natuurlijk ook een naam krijgen en na een kleine brainstorm koos men voor 'Green High Makeover Garden Edition'. Aan het begin van het schooljaar werd er een centrale onderzoeksvraag opgesteld, samen met een aantal deelvragen. Als centrale onderzoeksvraag werd gekozen voor: hoe kunnen we de biodiversiteit op ons schoolterrein op een ecologische, economische en esthetische manier verbeteren? Vervolgens werden er aan deze ruime vraag een aantal deelvragen gekoppeld. Ten eerste vroeg men zich af hoe het gesteld was met de huidige grasvlakten. Ten tweede onderzocht men op welke manieren de grasvlakten aangepakt konden worden, wat men er mee zou kunnen doen. Ten derde ging men zich afvragen hoe men het doel en de werkwijze van het project kenbaar kon maken. Of met andere woorden hoe moest de communicatie verlopen. Gedurende het het hele schooljaar hield men deze vragen steeds in het achterhoofd, bij de vele projecten en initiatieven die uitgevoerd werden. Dit rapport is als volgt opgebouwd. In het eerste hoofdstuk wordt een algemene kadering gegeven van het project, met een uitgebreid overzicht van de doelen en de punten waarmee rekening dienden te worden gehouden. Het tweede hoofdstuk is gewijd aan de voorstudie. Het onderzoek dat nodig was om te kijken wat er al dan niet kon gebeuren. Alle ideeën die de revue passeerden kan men hier terugvinden, net als een uitgebreid verslag van een biotoopstudie in de 'Dorpsbemden-Pomperik', een nabijgelegen natuurgebied. In dit gedeelte vindt men bovendien hoe de schoolcampus ingedeeld werd in verschillende zones. Een ander belangrijk punt in dit hoofdstuk is het financiële luik, waarin uit de doeken wordt gedaan op welke manier men financieel te werk ging. In het derde hoofdstuk worden de uitgewerkte projecten besproken. Eerst wordt het hoe en waarom van de bloemenweides uitgebreid verklaard, dan volgt een uiteenzetting betreffende de bijenhotels en de TTV-dag en als laatste wordt ook het onderzoek naar de mogelijkheden omtrent een vijver uitgelegd. Het vierde en laatste hoofdstuk handelt over de manieren waarop het Green High Makeover project gecommuniceerd werd naar de buitenwereld. Hieraan is een apart hoofdstuk gewijd, omdat dit toch een belangrijk aspect vormde doorheen het werkjaar. In dit hoofdstuk wordt in de eerste plaats melding gemaakt van alle externe contacten die men heeft gelegd. Vervolgens wordt het logo van het project uitgediept, net als de informatiepanelen, de website en de Facebookpagina. Daarnaast wordt er besproken hoe men naar de pers toe te werk ging. Als laatste kan men de resultaten van de enquête vinden, met verklarende grafieken. Veel leesplezier.

1 1.1

Kadering eindwerk

Algemene uitleg

De laatstejaarsleerlingen van de richting wetenschappen van de PSSD Green High, willen met hun project ‘Green High Makeover’ de uitgestrekte grasvlakten van de school omvormen tot ecologisch en economisch verantwoorde percelen. Het doel van het project is de biodiversiteit op het schoolterrein verhogen. Dit gebeurt door middel van een uitgebreid onderzoek naar de biodiversiteit in de omgeving van de school. De leerlingen hopen de school aangenamer en smaakvoller te maken door zo veel mogelijk inheemse planten naar de schoolomgeving te brengen. Uiteraard is er ook geprobeerd om een aantal diersoorten te introduceren. Hiervoor werd het nodige onderzoek gedaan. Op deze manier werd duidelijk welke planten bepaalde diersoorten aantrekken. De leerlingen hopen met dit project de nieuwsgierigheid van het grote publiek op te wekken en een voorbeeld te zijn voor andere scholen. Dit project heeft betrekking op de hele school, niet enkel de leerkrachten, onderhoudspersoneel of directie zullen hiervan kunnen meegenieten, alle leerlingen van het eerste tot het zesde jaar hebben hier baat bij.

1.2

Biodiversiteit1

Eén van de doelen van het project is om de biodiversiteit op het schoolterrein te verhogen. Biodiversiteit is de variabiliteit onder levende organismen van allerlei herkomst, met inbegrip van terrestrische, mariene en andere aquatische ecosystemen en de ecologische complexen waarvan zij deel uitmaken; dit omvat de diversiteit binnen soorten, tussen soorten en ecosystemen. Het verdrag inzake Biologische Diversiteit (Convention on Biological Diversity, CBD) heeft deze definitie geformuleerd en ze wordt overal geaccepteerd. Aangezien deze begripsomschrijving complex is volgt er nu een woordje uitleg. Biodiversiteit is een samentrekking van 'biologische diversiteit'. Het begrip staat voor de maat in verscheidenheid aan levensvormen binnen ecosystemen over de gehele planeet. Onder het woord levensvormen verstaan we alle levende organismen: planten, dieren en microorganismen. Een ecosysteem omvat alles wat er voor zorgt dat het leven binnen een systeem in stand blijft. Dit houdt zowel de samenleving tussen organismen in, evenals de uitwisseling van materie en energie tussen organismen onderling en tussen de levende en de niet-levende omgeving: bodem, water en lucht. Biodiversiteit is niet enkel de verscheidenheid aan levende wezens. De variatie aan genen binnen een soort en de verschillende ecosystemen behoren eveneens tot het begrip biodiversiteit. Men kan de biologische diversiteit dus indelen in drie verschillende niveaus: •

Genetische diversiteit van de aanwezige soorten

Zoals het begrip al duidelijk maakt is de genetische diversiteit de verscheidenheid aan genen binnen een bepaalde populatie. Dit kunnen we gemakkelijk uitleggen aan de hand van een voorbeeld. In een bepaald gebied komen 100 soorten voor, maar van 50 soorten slechts één exemplaar. De soortendiversiteit bedraagt dan 100, maar op korte termijn zal het slechts 50 bedragen. In een ander gebied komen 70 soorten voor, maar elk met een gezonde populatie. Dit laatste is naar biodiversiteit een veel gezondere situatie. •

Soortendiversiteit

Dit betekent het aantal soorten binnen een gebied.

1

Biodiversiteit, internet, 2013-02-11, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Biodiversiteit). Wat is een ecosysteem?, internet, 2013-02-15, (http://www.natuurinformatie.nl/asp/page.aspid=i001947&alias=nnm.dossiers&view=natuurdatabase .nl). Biodiversiteit, internet, 2013-02-15, (http://ecopedia.be/fiche/Biodiversiteit).

Pagina 9 van 51

Green High Makeover - einddocument

Ecosysteemdiversiteit

•

Soorten vormen ecosystemen, want ze kunnen niet op zichzelf leven. Een bepaalde soort kan in verschillende ecosystemen voorkomen. Dit verklaart ook hoe het komt dat een ecosysteem kan verdwijnen zonder dat er een soort uitsterft.

1.3

Duurzaamheid

In het project staat het begrip 'duurzaamheid' centraal. Duurzame ontwikkeling omvat drie aspecten, namelijk economie, ecologie en maatschappij. Het is belangrijk dat deze elementen in evenwicht worden gehouden. Duurzaam leven wil zeggen dat er op een verstandige manier gebruik wordt gemaakt van de natuur zonder het milieu uit te putten of op te gebruiken. Op deze manier kunnen volgende generaties nog gebruik maken van de natuur. De leerlingen van 6 wetenschappen streven ernaar om op een duurzame manier de schoolterreinen op te fleuren en zoals eerder vermeld de biodiversiteit te verhogen. Door het plaatsen van natuurlijke bloemenweides houden we tevens rekening met de ecologie, economie en de maatschappij. In het ecologische luik wordt er aandacht besteed aan de natuurlijke begroeiing van het terrein. Bij deze doelstelling tracht men rekening te houden met een besparing van de onderhoudskosten. Bovendien heeft men ook oog voor de betrokkenheid van de andere leerlingen.2

1.4

Milieuzorg op school (MOS)

MOS is de afkorting van milieuzorg op school. Het is een milieuzorgproject voor het kleuter, lager en secundair onderwijs. Het MOS-project helpt scholen om op een pedagogisch verantwoorde manier zelf systemen in verband met milieuzorg op te starten. Op die manier kan een school maatregelen nemen en acties organiseren om samen met zijn leerlingen de schoolomgeving milieuvriendelijker te maken. Bovendien zorgt MOS voor de educatieve en praktische ondersteuning. Uiteindelijk bepaalt de school zelf hoe de concrete invulling van MOS gebeurt. Indien een school beslist om met het project te starten, staat er een MOS-begeleider klaar om het project te helpen implementeren en nauwkeurig op te volgen. Scholen die in het MOS-traject stappen, zorgen ervoor dat kinderen, jongeren en volwassenen milieubewuster worden. Daarenboven leren leerlingen en leerkrachten op een andere manier met elkaar samenwerken. Het organiseren van acties is educatief voor de leerlingen, want ze leren dan om hun theoretische kennis om te zetten in interessante leerprojecten. Ook de creativiteit, de verantwoordelijkheid, de participatie en de burgerzin van iedereen die meewerkt, wordt geprikkeld. Bovendien maakt het de school ook milieubewuster en zorgt het tevens voor een “groener” imago. Scholen worden beloond voor hun harde werk in verband met het milieu. Wanneer de scholen aan de kwaliteitslabels van MOS voldoen, kunnen ze een MOS-logo behalen. MOS beschikt over drie logo's. die elkaar opvolgen. Na het derde logo is het nog niet gedaan, dan kunnen de scholen streven naar de Groene Vlag van Eco-schools. Deze vlag kunnen de scholen maar twee jaar in hun bezit hebben. Ze kunnen de vlag echter behouden als ze na twee jaar opnieuw deelnemen aan het MOS-traject. 3 Aangezien de PSSD Green High het MOS-logo twee reeds in zijn bezit heeft, wil de school ernaar streven om het MOS-logo drie en daarna de Groene Vlag te behalen. Hieraan hebben de leerlingen van het zesde jaar wetenschappen hun eindwerk gewijd. Met het Green High Makeover-project willen de leerlingen hun school aangenamer maken voor iedereen en dit door de biodiversiteit van hun schoolomgeving te verhogen. Dit kunnen de leerlingen verwezenlijken door inheemse planten naar de schoolomgeving te brengen. Uiteraard wordt er ook geprobeerd om een aantal diersoorten te introduceren in de school. Hilde Boiten, de MOS-begeleidster voor Limburgse secundaire scholen, voorzag de leerlingen van interessante informatie die zij konden gebruiken bij het realiseren van hun 2 3

GEMEENTE WINGENE, Wat is duurzaamheid?, internet, 2013-03-20, (http://www.wingene.be/mobiliteitMilieu/duurzaamheid/watIsDuurzaamheid/nl? PHPSESSID=c687e863a1a1#Wat%20is%20duurzaamheid). Wat is MOS?, internet, 2013-02-14, (http://www.lne.be/doelgroepen/onderwijs/mos/mos-werking/mosinfo).

Pagina 10 van 51


project. Zij zag veel potentieel in het Green High Makeover-project. Zij stuurde het project en de nodige aanbevelingen door naar het provinciebestuur. Het project heeft in november 2012, via MOS, financiële steun ontvangen. Deze informatie vindt u verder in het rapport in de paragraaf subsidies. Ook kregen de leerlingen informatie over de MOS-wedstrijd van Hilde Boiten. Omdat zij wel potentieel zag in het Green High Makeover-project hebben de leerlingen de stap durven zetten om hun werk in te schrijven voor de wedstrijd. Er waren uiteraard een aantal voorwaarden waaraan het project moest voldoen. Het project moet gaan over duurzaamheid, de MOS-begeleiding moet voortdurend op de hoogte gehouden worden van de vooruitgang van het project en de leerlingen moeten hun eindwerk doorsturen naar hun MOS-begeleidster. Uit alle ingestuurde projecten wordt uiteraard een winnaar gekozen. Er zijn vijf prijzen voor de vijf beste projecten. De winnende klas mag met de BELGICA een onderzoek op de Noordzee uitvoeren.

Pagina 11 van 51


2 2.1

Voorstudie

Ideeën

Een aantal lessen werden besteed aan het kaderen van het project. Hierbij werd het concrete doel duidelijk. Verschillende begrippen zoals biodiversiteit, duurzaamheid en MOS werden benadrukt. Met het oog op deze punten werd er door de leerlingen een taak gemaakt om tot concrete ideeën voor het project te komen. Hieruit zijn vele ideeën voortgekomen. Het was vanzelfsprekend dat niet alle ideeën gerealiseerd konden worden. Tijdens de lessen werden alle ideeën verzameld en systematisch geschrapt naargelang hun uitvoerbaarheid. Bijkomend werd er een enquête ingevuld door de medeleerlingen en het personeel van de school, zodat het project effectief rekening zou houden met ieders mening, dit gebeurde natuurlijk in de mate van het mogelijke. Meer informatie over de enquête is te vinden in de paragraaf enquête. Ten eerste kwamen er ideeën als het aanplanten van bodembedekkers of zonnebloemen ter vervanging van het gras. Door de grote oppervlakte van het schoolterrein, bleek dit echter niet mogelijk. Er zouden dusdanig veel plantjes aangekocht moeten worden waardoor de kosten heel hoog zouden oplopen. Ook de onkosten voor de aanplanting zouden erg hoog zijn. Door het planten van éénzelfde soort, wordt de biodiversiteit niet groter en dat was nu net het doel van het project. Daarom werd er gekozen voor een beter alternatief, namelijk de grasvlaktes laten uitgroeien tot bloemenweides. In het onderdeel Pomperik is te vinden hoe er tot deze conclusie werd gekomen. Verdere uitleg over de concrete uitwerking van de bloemenweides is te vinden in de paragraaf bloemenweides. Ten tweede kwamen er een aantal leerlingen met voorstellen, waarvan gedacht werd dat ze niet getolereerd zouden worden. Zelfs deze voorstellen, zoals onder andere een buitenklas en een picknickweide, werden in beraad genomen. Door allerhande beperkingen, was het echter niet mogelijk een buitenklas te realiseren. Hiervoor zouden veel te veel onkosten moeten worden gemaakt. Rekening houdende met het onderhoud dat dergelijke klas met zich mee zou brengen, werd ervoor gekozen deze optie niet langer open te houden. Het realiseren van een picknickweide bleek een minder geschikt idee. Het gras zou hierdoor vernield worden en dus zou het vaak opnieuw aangeplant moeten worden. Het achterlaten van afval gaf de doorslag om dit idee niet verder uit te werken. Bijkomend dragen deze voorstellen niet bij tot het verhogen van de biodiversiteit en werden ze dus definitief afgekeurd. De klas wou toch graag een onderdeel in hun project hebben waarin ze een zelf ontworpen item konden verwerken. Er was niet meteen een voorstel dat hiervoor in aanmerking kwam, tot de verantwoordelijke leerkracht, mevrouw Royen, voorstelde om 'bijenhotels' te plaatsen. Dit idee paste zeer goed in het project. De bijenhotels zouden bijdragen tot een verhoging van de biodiversiteit, de leerlingen konden zelf bouwen aan elementen voor hun project en de andere leerlingen van 6 ASO konden hierbij betrokken worden. De concrete aanpak van de bouw van de bijenhotels is terug te vinden in paragraaf TTV-dag. Bijkomende informatie over de bijenhotels is te vinden in de paragraaf bijenhotels. Als laatste kwamen er wat ideeën met betrekking tot water zoals onder andere een zwemvijver. Deze voorstellen werden in overweging genomen en gecontroleerd op realiseerbaarheid. Vanzelfsprekend was een zwembad geen optie. Dit zou te kostelijk zijn en niet kaderen in het project, doordat het niet bijdraagt aan een verhoogde biodiversiteit. Een zwemvijver leek niet ideaal, maar een gewone vijver bleek wel uitvoerbaar. Dit zou bijdragen tot een verhoging van de biodiversiteit. Door te zorgen voor een aansluiting op de afvoerpijpen zou de vijver kunnen dien als regenwaterbuffer. Meer informatie hierover is te vinden in de paragraaf vijver.

2.2

Externe contacten

Gedurende het schooljaar is er contact opgenomen met verschillende externe bronnen om zo meer informatie te verkrijgen over wat er met de schoolvlakten kon gebeuren. Op vrijdagnamiddag 21

Pagina 12 van 51


september werd er een biotoopstudie gedaan in de Pomperik onder de deskundige leiding van de beheerder van dit domein. Er werd ook contact opgenomen met met de heer Jos Ramaekers, coördinator van Natuurpunt 4 Limburg. Hij bracht en bezoek aan onze school op dinsdag 27 november 2012. Gedurende twee lesuren hebben we hem vragen kunnen stellen waarbij we waardevolle informatie verkregen. Hiermee konden we het verloop van ons project verder uitstippelen. Hij gaf tips om onze doelstellingen aan te passen en om een beter resultaat te bereiken. Deze tips zijn terug te vinden in bijlage. Op 11 januari 2013 hadden we een overleg met de directeur. Hij gaf toestemming om de informatieborden te plaatsen, de bloemenweiden aan te leggen en bevestigde de locatie van de vijver. Het verslag hiervan is terug te vinden in bijlage. Op 25 januari 2013 heeft er een gesprek plaatsgevonden met onze MOS-begeleidsterer Hilde Boiten. Zij gaf ons tips over de aanpak van ons project. Deze tips zijn eveneens terug te vinden in bijlage.

2.3

Pomperik-Dorpsbemden

Op vrijdag 21 september zijn de leerlingen van 6 wetenschappen gaan kennismaken met de omgeving van de school. Eerst werd er een uiteenzetting over biodiversiteit gegeven door Marijke Thoonen, medewerkster van het INBO, Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. Hierbij leerden de leerlingen onder andere enkele veelvoorkomende vlindersoorten kennen. Er werd informatie gegeven over het voorkomen van bijen de dag van vandaag. Het aantal honingbijen is de laatste jaren gehalveerd. Veel kennis die bij deze voorstudie werd opgedaan zal in het eindwerk verwerkt worden. Zo leerden de leerlingen welke bloemen er geplant zouden kunnen worden om bepaalde vlinder- en insectensoorten aan te trekken. Hierover zal in de loop van het project nog meer informatie gezocht worden. Na de uiteenzetting kon de studie van de verschillende plantensoorten in en rond de school van start gaan. De studie ging van start in het natuurgebied de Pomperik-Dorpsbemden vlak naast het schoolterrein. Hier bevinden zich sterke elzen en wilgen. In de zomer kan je er bloemrijke hooilanden bezichtigen. Het gebied is bijzonder door de vele zeldzame planten. Dit gebied strekt zich uit rond de visvijver "Pomperik".In dit natuurgebied wordt er gebruik gemaakt van blauwgraslandbeheer. Deze blauwgraslanden zijn onbemeste hooilanden die jaarlijks maar eenmaal worden gemaaid. Deze hebben een geringe opbrengst omwille van de vochtige voedselarme bodems met wisselende waterstand (’s winters drassig en ’s zomers oppervlakkig uitgedroogd). Men kan er van uitgaan dat deze graslanden het meest zeldzaam zijn met een bijzonder groot belang voor het behoud van de natuur. De blauwachtige kleur is vooral afkomstig van het pijpenstrootje, de blauwe zegge en het tandjesgras. Typische planten voor dit gebied zijn blonde en blauwe zegge, kranskarwij en kleine schorseneer. Begeleidende planten zijn: blauwe knoop, egelboterbloem, melkeppe, wateraardbei, gevlekte orchis en tandjesgras. Rond de Pomperik werden er veel verschillende soorten planten waargenomen, waarvan er tevens enkele in de schoolomgeving terug te vinden zijn. Uiteraard zijn er in de school minder plantensoorten terug te vinden dan in het gebied rond de Pomperik. Een lijst met de gevonden soorten is te vinden in bijlage. Bovendien zijn de plantensoorten in de school erg klein. Omdat er veel wordt gemaaid, krijgen deze planten niet de kans om uit te groeien. Hier moet een oplossing voor gezocht worden. Het is de bedoeling om op een zo efficiënt mogelijke manier de biodiversiteit in de school te verhogen. Het gebruik van mest in het verleden of heden kan een invloed hebben op ons project.

4

Natuurpunt Limburg, internet, (http://www.natuurpuntlimburg.be)

Pagina 13 van 51


2.4

Indeling van de vlakten

In kader van het Green High Makeover project, werd er gekozen voor een verandering van het onderhoud van enkele grasvlakten op de PSSD campus. Het doel is een meer ecologische behandeling, wat logischerwijs een groener uitzicht met zich meebrengt. Concreet komt dit neer op het reduceren van het aantal maaibeurten. Het stopzetten van bemesten zou deze verwildering ook moeten helpen, maar bij navraag bleek echter dat de terreinen al jaren niet meer bemest worden. Uit een raming (zie paragraaf kostencalculatie) blijkt dat deze verandering van onderhoud een financieel voordeel biedt. De nadelen van de ecologische manier zijn vrij beperkt, enkel een verwilderd uitzicht zou een negatief effect kunnen hebben op het uitzicht van het schoolterrein. Daarom werd er gekozen voor het plaatsen van informatieve borden bij de vlakten die een verandering zullen ondergaan. Om een beeld te krijgen van de concrete gevolgen van deze verandering in onderhoud werd er gekozen om slechts enkele vlakten te laten verwilderen. Als deze verwildering een succes wordt op ecologisch en economisch gebied zal het Green High Makeover team overgaan tot een verandering in het onderhoud van (zo goed als) alle vlakten.

Afbeelding 1: Luchtfoto campus met indeling van de vlakten

Pagina 14 van 51


Voor het kiezen van de vlakten werd het schooldomein ingedeeld in 13 zones op basis van een luchtfoto. Deze foto kan u hieronder vinden. Per vlakte werd er gebruik gemaakt van enkele evaluatiepunten om uit te maken of deze vlakte zou worden opgenomen in het project. De punten die van belang waren zijn: de ligging ten opzichte van de omgeving, het visueel effect, de toekomstige infrastructuur en de huidige beplanting en functie van de grasvlakten. Allereerst werd er dus bekeken hoe de vlakten van de school liggen ten opzichte van de omgeving. Vlakten 2, 3, 4 en 5 kwamen hier het best uit. Ze liggen namelijk langs de Demer en het daaraan grenzend natuurdomein de Pomperik. Adviseurs wisten ons te vertellen dat hoe dichter onze grasvelden bij een natuurdomein liggen, hoe gemakkelijker het is om de biodiversiteit te verhogen: kleine organismen uit de Pomperik en Demer moeten namelijk geen grote afstand overbruggen om er te geraken. Ook zouden zaden van planten uit het natuurdomein makkelijker hun weg vinden naar deze grasvlakten. Vlakte 8 werd ook gekozen, omdat ze grenst aan het berkenbos op het schoolterrein. Volgens experts zouden kleine dieren en organismen makkelijk de brug maken vanuit het bos tot bij dit grasveld. Een tweede belangrijke voorwaarde voor het laten verwilderen van de vlakten is een positief visueel effect. Ondanks het feit dat het hoofddoel van het project het verhogen van de biodiversiteit is, mag niet uit het oog verloren worden dat men zich op een schoolterrein bevinden. Het is van belang dat de school haar verzorgd uiterlijk blijft behouden. Daarom koos het team voor vlakten die niet rechtstreeks grenzen aan speelplaatsen en lesgebouwen. Vlaktes 9, 11, 12 en 13 werden op basis van dit criterium geëlimineerd. Een vlakte die zeker wel in aanmerking kwam op basis van dit criterium, is vlakte 1, gelegen aan de straatkant. Deze vlakte moet het project kenbaar maken aan passanten en een algemeen beeld geven van de werkwijze van het Green High Makeover project. Vervolgens werd er ook gekeken naar de toekomstige infrastructuur van de school. De H blok, die tussen vlakten 1 en 10 ligt, zal binnenkort gesloopt worden. Men is van plan er en grasveld aan te leggen zodat beide vlakten in elkaar overlopen. Omdat vlakte 1 zeker al verwilderd zal worden, werd er logischerwijs gekozen om vlakte 10 te laten verwilderen. Als laatste werd ook rekening gehouden met de functie en het huidige uitzicht van de vlakten. Vlakte 6 wordt tijdens de lessen lichamelijke opvoeding gebruikt als voetbalveld, en kan dus onmogelijk verwilderd worden. Vlakte 3, die met zijn ligging langs de Demer ideaal leek, werd niet gekozen vanwege zijn hellend vlak. Ook vlakte 14, die aan de parking van de school grenst, blijkt niet optimaal. Niet alleen omdat iedereen hier dagelijks passeert, maar ook de drukte van het autoverkeer blijkt niet ideaal voor de rust in de minibiotopen die het project wil creëren. Vlakte 7 kwam wegens de bebossing niet in aanmerking. Ook bevindt zich tussen deze bomen een groot kippenren.

2.5

Het financiële luik

2.5.1

Kostencalculatie

Om dit project te realiseren, was er vanzelfsprekend een beperkt startkapitaal nodig. Om aan dit geld te komen, werd er bekeken welke kosten de school zou besparen, indien dit project uitgevoerd zou worden. De grote, kale grasvlakten, eerder in dit werk uitvoerig besproken, worden onderhouden door een externe firma en door het onderhoudspersoneel van de school. De externe firma neemt 80 procent voor zijn rekening, wat neerkomt op 11400 euro per jaar, exclusief BTW. Inclusief BTW wordt dit 13794 euro. De overige 20 procent wordt onderhouden door het onderhoudspersoneel van de school, met deze kost moest dus geen rekening gehouden worden binnen ons project, aangezien deze personen reeds personeelslid zijn van de school. Aangezien er voor deze kost enkel een jaarlijks bedrag beschikbaar was, werd er een schatting gemaakt van de jaarlijkse kost per vlakte. De oppervlaktes werden met behulp van Google Earth berekend, dit zijn dus geen volledig correcte waarden. Vervolgens werden deze oppervlaktes als een percentage van het volledig oppervlak bekeken, waardoor eveneens de kost per grasvlakte berekend kon worden. Eerlijkheidshalve moet wel vermeld worden dat bepaalde vlaktes een grotere kost met zich

Pagina 15 van 51


mee brengen,(doordat ze moeilijk bereikbaar zijn, of niet met grote machines gemaaid kunnen worden). Hiermee werd geen rekening gehouden in de kostencalculatie. Hieronder is een tabel met de kosten per vlakte te vinden.

Raming oppervlakte grasvlakten met Google Earth en kosten per vlakte Vlakte

Oppervlakte in m²

% Totaal

Kost

1. Vlakte aan straatkant

2480

13,82%

€ 1.906,23

2. Vlakte langs fietsenstalling

1445

8,05%

€ 1.110,68

3. Vlakte tussen speelplaats en Demer

1945

10,84%

€ 1.495,00

4. Speelplaats Middenschool

1924

10,72%

€ 1.478,86

930

5,18%

€ 714,83

2331

12,99%

€ 1.791,70

0,00%

€ 0,00

5. Sporthal links 6. Vlakte achteraan terrein 7. Bosje (wordt niet gemaaid) 8. Sporthal rechts

442

2,46%

€ 339,74

9. Vlakten rond containers

993

5,53%

€ 763,26

10. Vlakten aan H-blok

859

4,79%

€ 660,26

11. Vlakten op speelplaats

424

2,36%

€ 325,90

12. Vlakten rond E-blok

510

2,84%

€ 392,01

13. Vlakten rond sporthal

1055

5,88%

€ 810,91

14. Vlakten aan parking

2608

14,53%

€ 2.004,61

17946

100,00%

€ 13.794,00

Totaal

Natuurlijk werden in dit project niet al deze vlakten benut, waardoor niet de volledige kost bespaard zal worden. Er werden bepaalde vlakten geselecteerd, die optimaal waren voor dit project. Deze vlakten zijn vetgedrukt in de tabel. De geschatte jaarlijkse besparing komt zo op 6210 euro. Wat men niet mag vergeten, is dat deze vlakten toch nog jaarlijks gemaaid moeten worden. Ook moet het maaisel afgevoerd worden. Het onderhoudspersoneel van de school zal dit werk voor zijn rekening nemen. Deze besparing werd dan ook meermaals gebruikt als argument, op momenten dat er financiële uitgaven met betrekking tot het Green High Makeover project moesten worden verricht. Over deze kosten wordt later in dit rapport nog meer uitleg gegeven.

Pagina 16 van 51


2.5.2

Subsidie

Nadat er een beter overzicht was van de besparing die met dit project wordt gerealiseerd,had het project een duwtje in de rug nodig. Met deze specifieke cijfers kon de impact van het project bewezen worden, maar er was nog steeds geen startkapitaal. Om dit project te kunnen verwezenlijken, was er financiële steun nodig. Er werd dan ook een aanvraag voor subsidie ingediend. Het ging om klimaatsubsidies die men kon aanvragen bij de provincie Limburg. De aanvraag werd goedgekeurd door het provinciebestuur. Zo kreeg het project de nodige financiële steun. In bijlage bevindt zich het formulier dat verkregen werd na aanvraag en goedkeuring van de subsidies.

Pagina 17 van 51


3 3.1

Uitgevoerde projecten

Bloemenweiden

De keuze van de locatie van de bloemenweiden kreeg van de leerlingen het meeste aandacht. Dit is samen met de bijenhotels het grootste project. Na een grondig onderzoek van de omgeving en enkele gesprekken met het personeel van de school, werden er verschillende conclusies getrokken. Het laten uitgroeien van de grasvlakten tot bloemenweiden heeft als doel om de planten uit het naburig natuurgebied de kans te geven om zich te verspreiden over een groter gebied. Bovendien krijgen de wilde bijen op die manier ook een grotere kans om te overleven.

3.1.1

Algemeen

Een bloemenweide is een samenstelling van wilde plantensoorten, die bijdragen tot de verbetering van de biodiversiteit. Het vervangen van een grasperk door een bloemenweide, zorgt ervoor dat insecten zich kunnen voeden en zich beter kunnen verschuilen. Op de campus kunnen we ons verwachten aan eenjarige en meerjarige bloemen. Eenjarige bloemen (bijvoorbeeld klaproos, korenbloem, gele ganzenbloem, bolderik en kamille) voltooien hun cyclus van kieming tot zaad binnen één jaar. De plant sterft aan het eind van het jaar of zelfs al na de zaadzetting. Als de omstandigheden goed zijn zaaien de planten zich uit. Meerjarige bloemen (bijvoorbeeld margriet, knoopkruid, muskuskaasjeskruid en sint-janskruid) blijven meerdere jaren leven. Bovengronds sterft ze in de winter, maar ondergronds blijft ze bestaan als bol, wortelstok of wortelknol. Elk jaar komen ze terug op dezelfde plaats.

3.1.2

Keuze van de vlakten

Alle grasvlakten op de campus zijn door de leerlingen grondig onderzocht. Er werd onder andere gekeken naar de beschikbare oppervlakte, de hoeveelheid zonlicht en het reliëf. Bovendien is het belangrijk dat ons project goed zichtbaar is voor iedereen die de school bezoekt en voor iedereen die er langs komt. De voorkeur ging uit naar vlakte 1, de grote vlakte aan de straatkant, vlakte 2, naast de fietsenstalling, vlakte 10, een ongebruikt stukje gras tussen twee gebouwen in en vlakte 4, 5, en 8, aan weerszijden van het pad richting sporthal. Deze vlakten voldoen aan alle vooropgestelde voorwaarden, waardoor ze de optimale mogelijkheden bieden voor het uitwerken van ons project. Ze zijn gelegen op plaatsen die door leerlingen en leerkrachten op schooldagen dagelijks bezocht worden. De vlakte aan de straatkant heeft als bijkomend voordeel dat het zichtbaar is voor personen die de school niet bezoeken en dat het ook zichtbaar is in het weekend en in de schoolvakanties. Dit deel van het project werd goedgekeurd door de directeur en het onderhoudspersoneel, ze zijn bereid om samen met de leerlingen en de begeleidende leerkracht hun steentje bij te dragen tot een milieuvriendelijkere schoolomgeving.

3.1.3

Uitwerking

De gewenste delen van de vlakten zullen afgezet worden, zodat het personeel het gras er niet meer zal maaien. Op die manier kunnen de planten ongestoord groeien in de lente. Om te voorkomen dat de bloemenweiden er onverzorgd uitzien, zal er een marge van minstens een meter gelaten worden ten opzichte van de kant. Op die manier geven de grasvlakten een meer verzorgde indruk voor iedereen die niet op de hoogte is van ons project. Vooral bij de bloemenweide aan de straatkant zal er goed gecommuniceerd moeten worden, want daar komen veel personen die niet op de hoogte zijn van ons project. Er is dan ook een groot infobord voorzien op deze locatie.

3.1.4

Doelen

Het doel van dit deel van het project is uiteraard om de biodiversiteit in de school te verhogen. Het laten uitgroeien van de grasvlakten tot bloemenweiden zal vlug resultaat leveren. De bloemen zullen in de

Pagina 18 van 51


lente verschillende insecten aantrekken die men anders nooit op de school zou terugvinden, omdat er niet de juiste voedselbron te vinden was. De bijen die de bloemen bezoeken in de lente en de zomer, zullen hopelijk ook gebruik maken van de nestgelegenheid die er geboden wordt. Op die manier zal de biodiversiteit aanzienlijk stijgen in slechts een jaar tijd. Deze positieve trend zal zich hopelijk nog verderzetten in de komende jaren. Bovendien zal door de toename van verschillende insectensoorten het aantal vogelsoorten in de school ook toenemen. Dit project heeft dus een enorm positief effect op de biodiversiteit.

3.2

Bijenhotels

3.2.1

Solitaire bijen

Bijen zijn onmisbaar voor het leven op aarde. Ze zorgen voor de bestuiving van maar liefst 70% van alle bloeiende planten. Ook voor 30% van al onze voedselplanten zijn de bijen hard nodig. Niet alleen de honingbijen, maar ook de wilde of solitaire bijen dragen hun steentje bij. Wilde bijen hebben een hele andere levensstijl dan de honingbijen, ze leven namelijk alleen. Elk vrouwtje heeft een eigen nestholte waarin ze eitjes legt. Deze eitjes komen pas volgend voorjaar uit. Solitaire bijen zijn slechts enkele maanden per jaar actief. Dan gaat elk vrouwtje op zoek naar een geschikte nestplaats. De nestplaats kan een bestaande holte in hout, stengels of tussen stenen zijn. Een andere mogelijkheid is dat de bijen een gangetje graven en daar hun eitjes leggen. Achteraan in het nest verzamelt het vrouwtje een hoopje stuifmeel, waar ze haar eitjes op legt. Hierna bouwt ze een muurtje van speeksel en modder, zodat het eitje beschermd is. Dit proces herhaalt het vrouwtje totdat de holte volgebouwd is met kamers. In de voorste kamers bevinden zich onbevruchte eitjes, hieruit zullen de mannetjes geboren worden. Na verloop van tijd ontwikkelen de eitjes zich tot larven. Zij kunnen zich voeden met het stuifmeel. Als het stuifmeel op is, spinnen de larven een cocon. Ze ontwikkelen zich tot pop en daarna tot volwassen bij. Volwassen solitaire bijen zijn volledig ongevaarlijk voor de mens. Ze bezitten wel een angel, maar deze is niet sterk genoeg om door de huid van een mens te prikken. Nog een reden om deze bijen een handje toe te steken.5

3.2.2

Bijenhotels

De laatste jaren hebben de wilde bijen het moeilijk om te overleven. Om hen te helpen, is het nuttig om een bijenhotel te plaatsen. Een bijenhotel biedt huisvesting aan vele soorten solitaire bijen. Omdat bijen van warmte houden, wordt het bijenhotel best naar het zuiden gericht, op een plaats die beschermd is tegen regen en wind. Om de bewoners te beschermen tegen andere dieren (mieren, katten…), bevindt het zich best niet te laag bij de grond. Op die manier beschermt men de bijen ook tegen opspattend regenwater. Wilde bijen blijven altijd dicht bij hun woonplaats. De bloemen die ze bezoeken bevinden zich op maximum driehonderd meter van hun nestplaats. Het is dus erg belangrijk dat er veel verschillende soorten bloemen in de buurt van het bijenhotel staan. Uiteraard wordt het gebruik van milieuonvriendelijke producten vermeden. Het hotel zal dus niet behandeld worden met verf, silicone, lijm of vernis.6 Het maken van de bijenhuisjes heeft plaatsgevonden op de TTV-dag van de school. Verdere informatie volgt hierover in de volgende hoofdstukken. Het doel is om de bijen een grotere kans te geven om te overleven in de schoolomgeving. De bijenhotels zullen dus zo dicht mogelijk bij de bloemenweiden geplaatst worden.7

5 6 7

Solitaire bijen, internet, 2012-11-03, (http://www.solitairebijen.ugent.be/SB_website/levenswijze.html). Hulp voor bijen: Bijenhotels en andere nestgelegenheden voor wilde bijen, internet, 03-11-2012, (http://www.bijenhotels.nl/). Bouw een bijenhotel, internet, 2012-11-03, (http://ecohuis.antwerpen.be/Ecohuis/EcohuisHoofdnavigatie/Bewoners/Bewoners-Natuur-en-dieren/Bewoners-Natuur-en-dieren-Soort-van-hetjaar/De-bij/Wat-kunt-u-doen-voor-de-bij-in-de-stad/Bouw-een-bijenhotel.html).

Pagina 19 van 51


3.2.3

TTV-dag8

3.2.3.1 Praktisch Voor het project Green High Makeover werd er beslist om bijenhotels te plaatsen. Deze bijenhotels zijn eigenhandig gemaakt door de leerlingen van het zesde jaar algemeen secundair onderwijs. Dit alles gebeurde onder de deskundige leiding van de leerkrachten van de houtafdeling:Kurt Stevens, Ronny Vanspauwen en Patrick Decrae. En met de nodige steun van de leerlingen van het zesde jaar houtbewerking: Emile Achten, Nikola Atzalov, Joshua Bosmans, Kevin Kovac ,Pieter Martens en Daan Schulpen. Op de dag over technisch technologische vorming ofwel TTV-dag worden er twee soorten bijenhotels gemaakt. Ten eerste is er het huisje met holle stengels. Dit is een huisje gebouwd uit onbehandeld hout. De leerlingen moeten eerst het huisje in elkaar steken. Hiervoor moeten ze vijf plankjes vastnagelen en nadien vullen met de holle stengels. Deze holle stengels kunnen van riet, bamboe, vlier, braam, framboos, rozen, distels of vlinderstruik zijn. Men moet, vooraleer het in de huisjes te stoppen, de stengels in groepjes bundelen om ze beter bij elkaar te houden. Ten tweede heeft het Green High Makeover team beslist om boomstronkenhuisjes te laten maken. Bij dit huisje is het de bedoeling om in de stronk gaten te boren van ongeveer 10 à 15 cm diep. De diameters van de gaten zijn 2 mm, 4 mm, 6 mm, 8 mm en 10 mm. Ook deze huisjes zijn gemaakt van onbehandeld hardhout zoals eik, kastanje, hazelaar of den. Om dit alles te realiseren moesten we natuurlijk over het nodige materiaal beschikken. Voor het eerste model hebben we het hout besteld in de schoolcatalogus en bamboe hebben we verzameld tijdens snoeiwerkzaamheden in Het Arboretum op het Provinciaal domein Bokrijk. Ook enkele privépersonen leverden bamboe. Het Green High Makeover team wil Het Arboretum en het Groene Huis bedanken omdat we bamboe mochten komen verzamelen. De boomstronken kregen we van een aantal privépersonen. 3.2.3.2 De dag zelf De TTV-dag is zeer goed verlopen. De leerlingen en begeleiders waren zeer enthousiast om mee te werken aan ons project. Hierdoor verliep het maken van de bijenhotels zeer vlot. De leerlingen werden in groepen van vijf of zes verdeeld. Eerst hadden de groepen de keuze uit het zagen van de plankjes voor de huisjes, bamboe snijden op maat of gaten boren in de boomstronken. Toen er genoeg plankjes waren konden de huisjes in elkaar geknutseld worden en gevuld met holle stengels. In totaal zijn er twintig huisjes met holle stengels en ongeveer vijftig boomstammen gemaakt. Wij willen iedereen die ons geholpen heeft hartelijk bedanken.

3.3

Vijver

3.3.1

Verwezenlijking

Een volgend punt om de biodiversiteit van de school te verhogen, is het plaatsen van een vijver. Het is belangrijk dat de vijver genoeg zon krijgt, het waterleven heeft in de lente namelijk wat zon nodig om op gang te komen. Als de vijver de hele dag in de zon zou liggen zou het water in de zomer te warm worden. Dit is zeker het geval bij een ondiepe poel. Bovendien is het ook belangrijk dat er zo weinig mogelijk bladeren in de vijver vallen. Het rotten van de bladeren heeft een negatief effect op het waterleven. Het zou optimaal zijn als de vijver gevuld zou kunnen worden met hemelwater. Om de vijver te vullen en te onderhouden met regenwater, is er echter 8

Bouw een bijenhotel, internet, 2012-11-03, (http://ecohuis.antwerpen.be/Ecohuis/EcohuisHoofdnavigatie/Bewoners/Bewoners-Natuur-en-dieren/Bewoners-Natuur-en-dieren-Soort-van-hetjaar/De-bij/Wat-kunt-u-doen-voor-de-bij-in-de-stad/Bouw-een-bijenhotel.html).

Pagina 20 van 51


een grote hoeveelheid water nodig. Het water van de daken van de school zal hiervoor gebruikt worden. Door de grote oppervlakten van deze daken, zal er voldoende water zijn om de vijver te vullen. Om deze vijver correct te plaatsen zijn er peilproeven uitgevoerd. De kosten werden betaald met de toegekende subsidies.9

3.3.2

Locatie

Als eerste ging de voorkeur uit naar de grasvlakte naast de fietsenstalling (vlakte 2). De directeur keurde dit echter niet goed, omwille van het ontbreken van een regenpijp onder deze vlakte. De kosten voor het verlengen van de afwatering zouden te hoog oplopen. Bijgevolg begonnen de leerlingen die deel uitmaken van het ecologisch team een onderzoek naar de plaatsing van de afwatering van de school, om de kosten te drukken. Rekening houdend met deze voorwaarden, kwamen de leerlingen tot het besluit dat de vlakte links voor de sporthal het meest geschikt was voor het plaatsen van de vijver. Hier zal de vijver zonlicht krijgen van de voormiddag tot de late namiddag. De sporthal houdt namelijk de ochtendzon tegen en later zal de vijver van de schaduw van de B-blok kunnen genieten. Het water zal dus een gezond evenwicht hebben tussen zonlicht en schaduw. Er zijn weinig bomen of struiken in de omgeving van de vijver, waardoor er in de herfst weinig bladeren in de vijver terecht zullen komen. Bovendien loopt de buis van de afwatering van het dak van de sporthal onder deze vlakte door. Met slechts een kleine moeite zal het mogelijk zijn om het regenwater dat afkomstig is van het dak van de sporthal te gebruiken voor het vullen en onderhouden van de vijver. De vijver zal wel afgezet moeten worden, dit doen we best met een natuurlijke omheining. De school heeft deze grasvlakte deels al voorzien van een lage haag waardoor de kosten laag zullen zijn.

3.3.3

Peilproeven

Het plaatsen van de peilbuizen heeft plaatsgevonden op woensdag 27 maart 2013. In samenwerking met, Wim Allaerts, de zaakvoerder van het bedrijf De Vijfde, hebben de leerlingen van 6 wetenschappen drie peilbuizen geplaatst. In de bijlage vindt u een plattegrond van het schoolterrein hierop is de plaats van de drie peilbuizen aangeduid. Aan de hand van zijn uitleg kwam men te weten hoe de gaten moesten geboord worden. Al snel kon het werk verdeeld worden. Bij peilbuis twee kon men na het boren beginnen met pulsen, om zo de gewenste diepte te bereiken. Hiervoor moest er eerst een verbuizing geplaatst worden. Dit om te voorkomen dat het gat telkens opnieuw dicht zou vallen door de natte grond. Nadat deze verbuizing geplaatst werd, konden de leerlingen beginnen aan het pulsen. Dit gebeurde met een speciale boor. Een puls is een buis met onderaan een klep. Deze klep slaat open wanneer men met een open neergaande beweging de grond raakt. Het sediment op de bodem komt los en blijft in de buis doordat de klep neerslaat bij de opgaande beweging. Zodra het gat diep genoeg was kon de peilbuis geplaatst worden en de verbuizing kon verwijderd worden. Het boren voor peilbuis 3 ging minder vlot maar hiervoor is een logische verklaring die bij de analyse van de boorstaten besproken wordt. Verder volgde er hetzelfde proces als bij peilbuis twee. Het plaatsen van peilbuis één ging moeiteloos. Men had zelfs de pulsboor niet nodig. De peilbuizen hebben onderaan inkepingen over een lengte van twee meter. Deze laten het water door, het werkt volgens het systeem van communicerende vaten. In de buis zal de oppervlakte van het water gelijk zijn aan de diepte van de grondwatertafel. Rond deze inkepingen heeft men nog een filterkous getrokken dit om dichtslibben te voorkomen. De buis werd onderaan afgesloten met een dop. In de holte werd rond de peilbuis nog wat fijn grind gestrooid als extra barrière tegen het dichtslibben. Om de buis beter te verankeren en om de filter af te sluiten werd er boven op het grind een laag betoniet geplaatst. Uiteindelijk werden de buizen genummerd, gespoeld en werd er een afsluitdop geplaatst. Het plaatsen van de vijver en de beplanting er rond zal gebeuren door de leerlingen van de volgende jaren. De peilproeven nemen meer dan een jaar in beslag, waardoor het project dit jaar niet meer verwezenlijkt kan worden. Hopelijk geven deze voorbereidende studies voldoende kennis aan de leerlingen van de volgende jaren om dit project verder te zetten. 9

Kies voor een natuurrijke vijver, internet, 10-02-2013, (http://www.ecologischlogisch.be/product.aspx? id=422).

Pagina 21 van 51


3.3.4

Analyse boorstaten

Bij het boren van de gaten werden de boorstaten zorgvuldig geplaatst op de daarvoor voorziene oppervlakte. Aan de hand van deze staten kon de grond op het terrein geanalyseerd worden. In de bijlage vindt u een schematische weergave van de samenstelling van de opgegraven grond. 3.3.4.1 Peilbuis 1 Het is algemeen geweten dat het schoolterrein werd opgespoten met zand voordat men er gebouwen kan plaatsen. Dit werd dan ook bewezen aan de hand van de boorstaten. Tot een diepte van 260 cm is er zand te vinden. De zand had een bruin, beige kleur tot aan 120 cm. De grond was kleiig gelaagd tussen 80 en 100 cm. Vanaf 120 cm kon men vaststellen dat de zand kleiig werd en een bruine kleur had, deze kleur wees op de aanwezigheid van roest. Op diepte van 170 cm bevond zich de grondwatertafel. Het is dan ook logisch dat onder deze diepte het zand kleverig wordt. Het gat bij peilbuis 1 is 310 cm diep, de laatste 50 cm is samengesteld uit klei en humus. 3.3.4.2 Peilbuis 2 Peilbuis 2 is meer naar het midden van het schoolterrein geplaatst, dichter bij de gebouwen. Tot een diepte van 270 cm is dan ook enkel zand te vinden. In de kleur is weinig schakering merkbaar, van beige naar lichtgroen. De lichtgroene kleur was zien ter hoogte van de grondwatertafel op 190 cm. Tussen 270 cm en 320 cm kon men klei en donkergroene humus terugvinden. 3.3.4.3 Peilbuis 3 De boring voor peilbuis 3 verliep het moeilijkst. Dit is logisch als men de boorstaten analyseert. De eerste 40 cm bestaat uit donkerbruin en beige zand. Tussen 40 en 110 cm kan men kleiig zand vermengd met bruin grind en stenen terugvinden. Dit is dan ook een duidelijke verklaring voor de moeilijkheden bij het boren. De volgende 10 cm bestond uit bruine klei. Hierna vond men opnieuw beige zand vermengd met stenen. Dit was zo tot een diepte van 150 cm waar men dan ook meteen de grondwatertafel terugvond. Vanaf de grondwatertafel tot 260 cm bestond de grond uit donkergroen zand. De laatste 40 cm van het boorgat bestond, analoog met de eerste twee gaten, uit bruine klei en humus.

Pagina 22 van 51


4 4.1

Public relations

Logo

Om het Green High Makeover project een naam en een gezicht te geven, had het natuurlijk een logo nodig. Het logo van Green High Makeover werd gemaakt door Arno Grootaers. Er werd gekozen voor de kleur groen omdat dit goed bij het project past.

Afbeelding 2: Logo Green High Makeover

4.2

Informatieborden

Er werd gekozen om informatieborden te plaatsen om een goede communicatie over het Green High Makeover project met de leerlingen en het personeel van de Provinciale School te bekomen. Deze werden geplaatst op de locaties waar het project tot uitvoer komt en op plaatsen waar veel mensen passeren. Het ontwerp werd verzorgd door Jan Grootaers, Arno Grootaers, Siegerd Michielsen en Jordy Blocken. De borden werden gemaakt door Miro Creations, de kosten voor het maken van de borden werden vereffend door de school. De plaatsing van de borden werd verzorgd door het onderhoudspersoneel van de school. Hiervoor zijn zij uiteraard hartelijk bedankt. Op de volgende pagina is het ontwerp van het informatiebord te vinden.

Pagina 23 van 51


Afbeelding 3: Infobord Green High Makeover Indien de plannen voor het plaatsen van een vijver concreet worden, zal er opnieuw bekeken worden of het team al dan niet over gaat tot het plaatsen van nieuwe informatieve borden op de plaats waar de vijver zal komen. Dit project zullen we niet meer tijdens het huidige schooljaar kunnen verwezenlijken en dus zal het ontwerp ook niet meer verzorgd worden door het huidige Green High Makeover team.

4.3

Internet

4.3.1

Website

Een website is een zeer handig en snel communicatiemiddel. Doordat websites tegenwoordig steeds interactiever worden, is het bovendien niet alleen mogelijk mensen te informeren, maar kunnen die mensen eveneens contact opnemen met de beheerders van de website. Tevens wordt de drempel voor geïnteresseerden verlaagd en kan men een breder publiek bereiken. Tijdens de lessen informatica leerden de leerlingen van 6 wetenschappen wiskunde reeds hoe ze een website konden bouwen. Op de website van w3schools, http://www.w3schools.com, werd meer informatie ingewonnen om de site aantrekkelijker te maken en uitgebreidere mogelijkheden, zoals een contactformulier en een fotogalerij, in de website te integreren. De website van dit project heeft als URL http://www.greenhighmakeover.tk, met de '.tk'-domeinnaam kan men gratis websites op internet plaatsen. Hieronder is een screenshot van de startpagina van de website te vinden.

Pagina 24 van 51


Afbeelding 4: Startpagina website Bezoekers van de website kunnen zich via de navigatiebalk, die zich bovenaan iedere pagina bevindt, verplaatsen tussen de verschillende pagina's op de website. Startpagina, Bijenhotels, Foto's, Enquête, Team en Contact. Men vindt eveneens een link naar de Facebookpagina van het project terug in deze balk. Meer informatie over de Facebookpagina wordt in de paragraaf Facebookpagina gegeven. De startpagina werd onderverdeeld in twee delen. Enerzijds is er het deel info, waarin duidelijk gemaakt wordt wat men met het project wil bereiken, en anderzijds is er het deel nieuws. In het onderdeel nieuws werden korte berichtjes geplaatst, waarmee men de bezoekers van de site op de hoogte trachtte te houden van de vorderingen die het Green High Makeover team maakte. De berichtjes werden voorzien van een titel waaronder eveneens de datum en het tijdstip van schrijven vermeld werd. De pagina bijenhotels werd pas later toegevoegd aan de website. Meer bepaald nadat er veel protest kwam tegen bijenhotels in onder andere de enquête, zoals in de paragraaf enquête wordt omschreven. Het doel van deze pagina was de leerlingen, leerkrachten en personeelsleden van de PSSD Green High te sensibiliseren naar bijenhotels en solitaire bijen toe. Meer informatie over bijenhotels is terug te vinden in de paragrafen bijenhotels en TTV-dag. Op de pagina foto's kan men terecht om de foto's, gemaakt tijdens het verloop van het project, te bekijken. De pagina werd voorzien van een tabel waarin men per album een titel, cover en beschrijving van de gebeurtenis vindt. Door op de cover te klikken opent men een presentatie van het volledige album. Om dit te realiseren werd gebruik gemaakt van een script: Highslide JS. De ontwikkelaars van dit script stellen het gratis ter beschikking voor onder meer schoolwebsites en non-profit organisaties. De functie van de enquêtepagina veranderde in de loop van het project. In een eerste fase werd er het enquêteformulier weergegeven met behulp van een Google Drive formulier. In de tweede fase werd er een presentatie van de resultaten weergeven. Voor het weergeven van de presentatie werd gebruik gemaakt van de webdienst Prezi. Op de teampagina werd een foto geplaatst waarop het volledige team, inclusief de begeleidende leerkracht, poseert. Naast de foto werden alle namen van de personen op de foto geplaatst.

Pagina 25 van 51


Op de laatste pagina werd een contactformulier opgenomen. Dit formulier maakt het mogelijk om eenvoudig en snel contact op te nemen met het Green High Makeover team. Bovendien beschikt het team meteen over de juiste gegevens om de persoon te contacteren, want er wordt gevraagd om de voornaam, achternaam, het e-mailadres en het telefoonnummer van deze persoon die contact met ons wenst op te nemen in te vullen. Het formulier werd verwezenlijkt met behulp van een artikel 10 waarin dit proces beschreven wordt.

4.3.2

Facebookpagina

Om de communicatie op een vlotte, originele en jonge manier te laten verlopen, werd er een Facebookpagina opgericht. Facebook is een actueel gegeven, dat veel door jongeren gebruikt wordt. Op deze manier is het dus mogelijk om bijna elke leerling van de school te bereiken. Hierdoor vonden de leerlingen van 6 wetenschappen dit een ideaal communicatiemiddel. De Facebookpagina werd opgericht door de leerlingen van het communicatieteam: Niels Uytdenhouwen, Nick Thijssen, Anneleen Kox en Candy Thevissen. Zij kunnen nieuwtjes op de pagina posten onder de naam “Green High Makeover”, andere leerlingen kunnen dit alleen onder hun eigen naam. Hieronder is een screenshot te vinden.

Afbeelding 5: Facebookpagina Door de Facebookpagina levendig te houden, blijft iedereen op de hoogte van de lopende projecten. Om hiervoor te zorgen, hebben de beheerders van de groep geprobeerd om zo vaak mogelijk berichten te posten betreffende het project. Deze berichten gaan onder andere over speciale gebeurtenissen en nieuwtjes, bijvoorbeeld een gesprek met de directeur of het hoofd van Natuurpunt. Zo blijven medeleerlingen, ouders, leerkrachten en buitenstaanders permanent op de hoogte van de vorderingen van het project. Bovenaan de facebookpagina is altijd de omslagfoto (een groepsfoto van het Green High Makeover team) en de profielfoto (het logo van het project) te zien. Een bezoeker kan onder andere een kijkje nemen op de pagina zelf en zo in een oogopslag een globaal beeld krijgen van het project. Er kan echter ook gekozen worden om info over het project te bekijken. Wanneer een bezoeker hierop klikt, krijgt deze te zien waar de school zich bevindt, wanneer de Facebookpagina is opgericht, wat het project juist inhoudt en wat het doel is. Bovenaan de pagina is er de keuze om de foto's van Green High Makeover te bekijken. Hier zijn verscheidene albums te vinden, van recent naar minder recent: TTV-dag, bamboe snoeien, biotoopstudie in de Pomperik en Grasvlakten voor het project. Evenals drie 10 SHEMNA, W., How to create HTML Contact Us Form for your website, internet, TechMaza, 2012-10-14, (http://techmaza.in/how-to-create-html-contact-us-form-for-your-website)

Pagina 26 van 51


albums die standaard deel uitmaken van een Facebookpagina. Tijdlijnfoto's, waarin foto's te vinden zijn die op de pagina werden geplaatst, maar niet in een van voorgaande albums te vinden zijn. Profielfoto's, wat voor zich spreekt en omslagfoto's. Dit album bestaat gedurende het hele project al uit een groepsfoto van het Green High Makeover team. Als laatste is er een kaart te vinden, waarop de locatie van de school is aangegeven.

Grafiek 1: Gegevens Facebookpagina Op bovenstaande grafiek is te zien hoeveel mensen de pagina hebben bezocht en deze leuk vinden. Mensen die effectief over de pagina communiceren met hun vrienden door de pagina te delen zijn ook te zien op de grafiek. Wanneer volgers van de Facebookpagina de pagina delen, zien hun vrienden dit. Zo kunnen deze vrienden op hun beurt hun weg naar de Facebookpagina vinden en ontdekken waar het project over gaat. Zo kunnen we een heel groot publiek bereiken en dit op een van de modernste en goedkoopste manieren die er momenteel ter beschikking zijn. Het aantal bereikte personen kende een daling, waarna het communicatieteam terug in actie schoot en er nu een top van volgers bereikt is. De drempel van 100 likes is inmiddels zelfs overschreden.

4.4

Pers

Wanneer er met betrekking tot dit project naar buiten toe gecommuniceerd werd, maakte men gebruik van een vast artikeltje, dat hieronder te vinden is: De provincie Limburg draagt milieu en duurzaamheid hoog in het vaandel. Aansluitend daarop dragen de laatstejaars wetenschappen van de Provinciale Secundaire School van Diepenbeek, kortweg PSSD Green High, hun steentje bij. Zij hebben hieraan hun eindwerk gewijd. Dit eindwerk impliceert de eerste fase van het Green High Makeover-project. Het Green High Makeover-project omvat dat de uitgestrekte grasvlakten van de school worden omgevormd tot ecologisch en economisch verantwoorde tuinen. Het doel van dit project is de biodiversiteit van de school te verhogen. Daarvoor hebben de leerlingen eerst een uitgebreid onderzoek gedaan naar de biodiversiteit in hun schoolomgeving. Zij hopen de school aangenamer en smaakvoller te maken door zo veel mogelijk inheemse planten naar de schoolomgeving te brengen. Uiteraard wordt er ook geprobeerd om verschillende diersoorten te introduceren. Via het Vlaams project Milieuzorg Op School, ofwel MOS, krijgen zij ondersteuning om hun Green High Makeoverproject te realiseren.

Pagina 27 van 51


Om de dag over technisch technologische vorming ofwel TTV-dag meer in de kijker te zetten, hebben de leerlingen van het Green High Makeover-project gedeputeerde van leefmilieu, meneer Vandenhove, gecontacteerd. Hij heeft een uitgebreide rondleiding gekregen tijdens de TTV-dag Hij bleek zeer geïnteresseerd te zijn in alles wat het project wil bereiken aan het einde van het schooljaar. De leerlingen hebben gebruik gemaakt van dit bezoek om een schitterende plaats te bemachtigen in de plaatselijke krant, namelijk het belang van Diepenbeek. Het artikel is te vinden in bijlage.

4.5

Enquête

4.5.1

Redenen

Door het houden van een bevraging betrekt men de leerlingen, leerkrachten en andere personeelsleden bij het project. Ze krijgen immers het gevoel dat ze een verschil kunnen maken en zullen hierdoor achteraf ook meer bereid zijn hun medewerking te verlenen. Tevens kan men het doelpubliek kennis laten maken met het project met behulp van een enquête. Door de vragen in te vullen krijgt men een beter beeld van het doel van het project. Door de enquête op de website te plaatsen zal men eveneens sneller geneigd zijn om door te klikken naar andere delen van de website . Meer informatie over de website is te vinden in de paragraaf website. Ten derde bekomt men een beter beeld van wat de leerlingen, leerkrachten en andere personeelsleden wensen, wat ze reeds weten over het project en waar er nog bijgestuurd moet worden. De extra pagina over bijenhotels op de website is een voorbeeld van zo'n bijsturing, die plaatsvond nadat uit de eerste resultaten bleek dat veel mensen tegen bijenhotels gekant waren. Omdat dit vaak onterecht was, werd er een extra pagina op de website geplaatst om uit te leggen dat de solitaire bijen ,die gebruik maken van de bijenhotels, ongevaarlijk zijn.

4.5.2

Aanpak

De enquête werd via een Google Drive formulier afgenomen op de website. Door gebruik te maken van een digitaal, online formulier kon een groter publiek bereikt worden dan wanneer men papieren exemplaren zou uitdelen. Bovendien is een digitaal formulier ecologischer en economischer dan een afgedrukt exemplaar, er wordt immers bespaard op inkt en papier. De vragen werden zo opgesteld dat ze in 2 groepen konden verdeeld worden: persoonlijke vragen en vragen over het project. Met persoonlijke vragen werd er gepeild naar de leeftijd, het beroep of de studierichting en het geslacht van de ondervraagden. Hiermee kon tijdens de verwerking van de resultaten van de enquête een beter beeld gevormd worden van hoe de verschillende groepen het project zien. Vervolgens werd in de vragen over het project zelf gevraagd naar wat ze van het project vinden en wat ze graag verwezenlijkt zouden zien. Tevens werd er gevraagd naar die ideeën die men absoluut onaanvaardbaar vindt. Indien nodig kon er achteraf bijgestuurd worden aan de hand van deze vragen. Dit gebeurde onder meer met de bijenhotels. Er werd op verschillende wijzen reclame gemaakt voor de enquête. In de PSSD Green High nieuwsbrief verscheen een link naar de website en een korte tekst waarin aan de leerlingen, leerkrachten en personeelsleden gevraagd werd de enquête in te vullen. Er werd eveneens gebruik gemaakt van de Facebookpagina om de enquête te promoten, door een link naar de website en een advertentie te posten. Bovendien werden er in alle klassen flyers uitgedeeld. Tevens werden er op de toiletten van de school uitvergrote flyers opgehangen. De combinatie van deze verschillende kanalen leverde 217 correct ingevulde formulieren op.

4.5.3

Verwerking

Bij de verwerking van de resultaten werd rekening gehouden met verschillende categorieën: leerkrachten, personeelsleden en leerlingen. De categorie leerlingen werd nogmaals opgesplitst in

Pagina 28 van 51


ASO, BSO en TSO. Deze onderverdelingen werden gemaakt, omdat de verschillende groepen vaak een verschillend beeld hebben van wat belangrijk en nuttig is.

4.5.4

Resultaten

Hieronder volgt een beschrijving van de resultaten van de enquête. De uitgebreide tabellen en grafieken bevinden zich eveneens in bijlage. Tevens werden de resultaten in een presentatie op de website geplaatst.

Grafiek 2: Welk van de volgende ideeën vindt u zinvol? Op de vraag “Welk van de volgende ideeën vindt u zinvol?” blijkt dat veel leerlingen graag een picknickweide en openluchtklas zouden willen. In de paragraaf ideeën werd verder uitgelegd waarom deze voorstellen het niet hebben gehaald. Er blijkt ook dat 48% zich zou kunnen vinden in een bloemenweide, dit voorstel werd wel ten uitvoer gebracht. Een vijver kan door 52% geapprecieerd worden. Dit voorstel zal in de toekomst eveneens gerealiseerd worden, indien de peilproeven het gewenste resultaat opleveren. Meer informatie hierover is te vinden in de paragraaf peilproeven.

Grafiek 3: Welk van de volgende ideeën wilt u zeker niet op onze school?

Pagina 29 van 51


Wanneer er echter gevraagd wordt “Welke van de volgende ideeën wil u zeker niet op onze school?”, dan blijkt vooral dat bijenhotels en insectenwoningen veel protest opleveren. Dit valt te verklaren door het feit dat de meeste leerkrachten en leerlingen niet op de hoogte zijn van het feit dat solitaire bijen, die men met bijenhotels wil aantrekken, ongevaarlijk zijn. Deze bijen hebben geen angel en kunnen dus niet steken, bovendien leven deze bijen niet in zwermen (zie paragraaf bijenhotels). Om het onderdeel bijenhotels toch te kunnen realiseren werden er verschillende acties ondernomen. Ten eerste werd er een extra pagina met meer informatie over solitaire bijen op de website geplaatst. Hierover is meer informatie te vinden in de paragraaf website. Ten tweede werden er ook meermaals berichtjes met informatie over de bijenhotels op de Facebookpagina geplaatst. Als laatste werd er eveneens verteld over het nut van bijenhotels aan de leerlingen van 6 ASO tijdens een presentatie die plaatsvond op de TTV-dag.

Grafiek 4: Vindt u het doel van ons project zinvol? In de vierde grafiek worden de resultaten van volgende vraag afgebeeld: “Vindt u het doel van ons project zinvol?” Hieruit blijkt dat het Green High Makeover project over het algemeen erg geapprecieerd wordt. 33% vindt het immers zeer zinvol en 52% vindt het zinvol. Alleen binnen de BSO groep vindt 10% het project nutteloos. Dit wijst waarschijnlijk op het feit dat deze leerlingen onvoldoende op de hoogte zijn van het project.

Grafiek 5: Had u al eerder van ons project gehoord?

Pagina 30 van 51


Grafiek 5 handelt over de vraag “Had u al eerder van ons project gehoord?” Hieruit blijkt dat 43% van de ondervraagden reeds van ons project afwist voor ze de enquête invulden. Vooral bij leerlingen van BSO en TSO was het percentage leerlingen dat het project nog niet kende zeer hoog, respectievelijk 85% en 73%. Bij leerkrachten was het project het meest bekend, 62% beantwoordde de vraag met “Ja”.

Grafiek 6: Vindt u de huidige schoolomgeving aangenaam? Uit de antwoorden op de vraag “Vindt u de huidige schoolomgeving aangenaam?” bleek dat dit over het algemeen wel het geval was. Er bleek echter ruimte voor verbetering, want de maximale score werd in slechts 14% van de gevallen gegeven. Vooral bij leerlingen lag dit percentage laag. De leden van het Green High Makeover team wilden met dit project bijdragen aan een verbetering van de schoolomgeving.

Grafiek 7: Vindt u dat het project past bij onze school? Uit de gegevens van grafiek 7 kan geconcludeerd worden dat dit project zeer goed bij de school past. In geen enkele groep antwoordde er meer dan 10% negatief op de vraag. Velen haalden ter verantwoording de groene schoolomgeving en naam (Green High) aan.

Pagina 31 van 51


Grafiek 8: Via welke weg(en) had u al van ons project gehoord? In de laatste grafiek worden de resultaten van de vraag “Via welke weg(en) had u al van ons project gehoord?” behandeld. Dit is een verdere uitdieping van wat er reeds in grafiek 4 werd vermeld. Hieruit blijkt dat mond aan mond reclame destijds erg belangrijk was voor de verspreiding van het project. Uit de grafiek die in de paragraaf Facebookpagina te vinden is blijkt dat naarmate het project vorderde er steeds meer mensen bereikt werden via deze pagina.

Pagina 32 van 51


Besluit Het project Green High Makeover kan over het algemeen een succes genoemd worden, daar het een aantal deelopdrachten tot een succesvol einde heeft gebracht. Al vanaf het begin van het schooljaar was er een goede medewerking van alle leerlingen uit 6 Wetenschappen. Van de vele ideeën die ze hadden, zijn er toch enkele verwezenlijkt. Er kan gesteld worden dat er een goed resultaat bereikt werd. Tijdens de voorstudie waren de leerlingen heel aandachtig en hebben ze veel opgestoken, wat de rest van het jaar zijn vruchten afwierp. Er werden vele enquêtes ingevuld, wat duidde op interesse van de medeleerlingen, leerkrachten en andere personeelsleden. Dit was ook te merken aan de goede medewerking tijdens de TTV-dag. Een minder positief punt aan de TTV-dag was dat niet alle bijenhotels af zijn geraakt, zoals verwacht werd. Hierdoor heeft het Green High Makeover team nog een aantal middagspeeltijden moeten besteden aan het afmaken van de overige bijenhotels. Het plaatsen van de peilbuizen is zeer vlot gelopen, mede door de goede motivatie van de leerlingen. De communicatie via de website en facebookpagina zijn zeer vlot verlopen en hebben ervoor gezorgd dat de omgeving op de hoogte was van het project en haar vorderingen. Tijdens het project konden de leerlingen altijd rekenen op hun begeleidende leerkracht, mevrouw T. Royen, wat voor hen een echte steun was. Zij zorgde er mede voor dat er goede afspraken en taakverdelingen opgesteld werden, waardoor de samenwerking in de klas vlot verliep. Het eindwerk heeft vele inspanningen en veel moeite gevergd, maar het eindresultaat mag er zeker zijn. De leerlingen zijn dan ook heel fier op wat ze bereikt hebben gedurende het afgelopen schooljaar.

Bronvermelding • •

• • • •

• • •

• • •

•

Biodiversiteit,internet,2013-02-11, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Biodiversiteit). Wat is een ecosysteem?, internet, 2013-02-15, (http://www.natuurinformatie.nl/asp/page.aspid=i001947&alias=nnm.dossiers&view=natuurdat abase.nl). Biodiversiteit, internet, 2013-02-15, (http://ecopedia.be/fiche/Biodiversiteit). Wat is MOS?, internet, 2013-02-14, (http://www.lne.be/doelgroepen/onderwijs/mos/moswerking/mos-info). Solitaire bijen, internet, 2012-11-03, (http://www.solitairebijen.ugent.be/SB_website/levenswijze.html). Bouw een bijenhotel, internet, 2012-11-03, (http://ecohuis.antwerpen.be/Ecohuis/EcohuisHoofdnavigatie/Bewoners/Bewoners-Natuur-en-dieren/Bewoners-Natuur-en-dieren-Soort-vanhet-jaar/De-bij/Wat-kunt-u-doen-voor-de-bij-in-de-stad/Bouw-een-bijenhotel.html). Hulp voor bijen: Bijenhotels en andere nestgelegenheden voor wilde bijen, internet, 2012-1103, (http://www.bijenhotels.nl/). Bijenhotel, internet, 2011-11-03, (http://www.natuurpunt-zuidwaasland.be/nieuws_andere/bijenhotel.pdf). Handleiding beestentoren, internet, 2011-11-03, (http://www.natuurpunt.be/uploads/biodiversiteit/Ongewervelden/documenten/handleiding_bee stentoren.pdf). Kies voor een natuurrijke vijver, internet, 2013-02-10, (http://www.ecologischlogisch.be/product.aspx?id=422). SHEMNA, W., How to create HTML Contact Us Form for your website, internet, TechMaza, 2012-10-14, (http://techmaza.in/how-to-create-html-contact-us-form-for-your-website) GEMEENTE WINGENE, Wat is duurzaamheid?, internet, 2013-03-20, (http://www.wingene.be/mobiliteitMilieu/duurzaamheid/watIsDuurzaamheid/nl? PHPSESSID=c687e863a1a1#Wat%20is%20duurzaamheid). Natuurpunt Limburg, internet, (http://www.natuurpuntlimburg.be)

Afbeeldingenregister Afbeelding 1: Luchtfoto campus met indeling van de vlakten..................................................................14 Afbeelding 2: Logo Green High Makeover...............................................................................................23 Afbeelding 3: Infobord Green High Makeover..........................................................................................24 Afbeelding 4: Startpagina website............................................................................................................25 Afbeelding 5: Facebookpagina.................................................................................................................26

Tabellenregister Grafiek 1: Gegevens Facebookpagina.....................................................................................................27 Grafiek 2: Welk van de volgende ideeën vindt u zinvol?..........................................................................29 Grafiek 3: Welk van de volgende ideeën wilt u zeker niet op onze school?............................................29 Grafiek 4: Vindt u het doel van ons project zinvol?..................................................................................30 Grafiek 5: Had u al eerder van ons project gehoord?..............................................................................30 Grafiek 6: Vindt u de huidige schoolomgeving aangenaam?...................................................................31 Grafiek 7: Vindt u dat het project past bij onze school?...........................................................................31 Grafiek 8: Via welke weg(en) had u al van ons project gehoord?............................................................32

Bijlagen Bijlage 1Formulier i.v.m. Subsidies..........................................................................................................38 Bijlage 2Soorten Pomperik & schoolterrein..............................................................................................40 Bijlage 3Foto's TTV-dag...........................................................................................................................42 Bijlage 4Tips Jos Ramaekers...................................................................................................................43 Bijlage 5Tips Hilde Boiten........................................................................................................................45 Bijlage 6Artikel belang van Diepenbeek...................................................................................................46 Bijlage 7Verslag gesprek Wim Allaerts.....................................................................................................47 Bijlage 8Plaats en boorstaten peilbuizen.................................................................................................50

Bijlage 1 Formulier i.v.m. Subsidies

Bijlage 2 Soorten Pomperik & schoolterrein Planten gevonden op de Pomperik - Hop (enige inheemse liaan) - Moeraseik - Spork (trekt de citroenvlinder aan) - Meidoorn (in hagen goed voor vogels) - Boerenwormkruid (giftig, zurige geur) - Koekoeksbloem - Egelboterbloem met scherpe blaadjes (groeit in zeer natte grond) - Zilverschoon (onderkant blaadjes is zilverkleurig) - Knoopkruid - Rode klaver - Veldzuring - Weegbree (vrij neutraal) - Paardenbloem - Moerasrolklaver - Wikke - Pitrus - Kruipende boterbloem (is een goede bodembedekker) - Tormentiel (groeit op vochtige en natte plaatsen, is een indicator van een biodiverse omgeving) - Moerasspirea (groeit goed in natte omstandigheden) - Grote ratelaar (groeit in arme grond) - Smeerwortel (bestaat in het wit en in het paars-/rood- achtig) - Perzikkruid - Kranskarwei (Pomperik is de enige plaats in Vlaanderen waar dit nog groeit) - Blauwgras (heel zeldzaam) - Vlasbek - Leeuwenbek - Blaartrekkende boterbloem - Gele lis - Kruipwilg - Holpijp (hol van binnen, heeft geen bloemen, behoort tot de paardenstaarten) - Hondsroos - Akkerhoningklaver (bestaat in het wit en in het geel) - Koninginnenkruid/ Leverkruid - Heermos (vrij algemene soort van holpijp, lijkt er heel erg op) - Herderstasje - Braam - Vergeet-me-nietje - Kattestaart - Brunel - Tonderzwam (is steenhard) - Wolfspoot (heeft een vierkante stengel, behoort tot de lipbloemigen) - Hondsdraf - Dovenetel (is afzetplaats voor eitjes van vlinders, heeft een vierkante stengel, behoort tot de lipbloemigen) - Japanse duizendknoop (is een exotische plant) - Teunisbloem (hoge, opschietende, stevige plant die groeit in een voedselrijke omgeving) - Dagkoekoesbloem (er bestaat ook een avond- en een nachtkoekoeksbloem) - Hagewinde (is giftig, wordt ook wel pispotje genoemd)

Planten gevonden op de weide aan de G-blok - Zachte ooievaarsbek - Witte klaver - Paardenbloem - Madeliefje - Duizendblad - Ridderzuring - Boerenwormkruid - Brunel - Robbertkruid

Bijlage 3 Foto's TTV-dag

Afgewerkte huisjes

Leerlinge aan het werk

Bamboe op maat snijden

Bijlage 4 Tips Jos Ramaekers Bemesting: Bemesting creëert extra groei van het gras waardoor de bloemen verdrongen worden. Bemesten is dus uit den boze. Ook bemesting in het verleden heeft een negatief effect. We hebben dit nagevraagd en we kwamen tot de conclusie dat er nooit mest gebruikt werd op de grasvlaktes van de school. Dit is goed, want het wil zeggen dat de bloemen niet verdrongen zijn. Ze zijn gewoon kort gehouden door het maaien, maar ze zijn wel aanwezig. Maaien: We mogen het gras pas maaien als de bloemen hun zaad hebben afgezet, anders hebben we minder variëteit in soorten bloemen het volgende jaar, omdat deze niet hebben kunnen uitgroeien. Aangezien het de bedoeling is om het gras een tijdje te laten groeien, zal een gewone grasmaaier niet meer volstaan om het af te maaien. We kunnen eventueel navraag doen naar een (hobby)landbouwer, die geïnteresseerd is om met een speciale maaier de grasvlaktes te verzorgen. Hij kan het gemaaid gras laten liggen om te drogen om daarna voordeel te halen uit het hooi dat het voortbrengt. Hij kan hier ook eventueel een kleine vergoeding voor krijgen. Dit moet nog nagevraagd worden aan de school. We kunnen ook een paadje laten lopen door het groeiende gras. Zo krijgen we een soort van ‘Engels landschap’ en spreekt het de mensen wat meer aan. Struiken: Er zal weinig onderhoud zijn aan de stukjes aarde onder de stuiken. Onkruid heeft heel veel licht en warmte van de zon nodig om te groeien. De struiken staan dicht tegen elkaar en dus komt er geen onkruid onder, want er is geen licht (zon) om te groeien. We moeten dus niet rekenen op extra onderhoud om het onkruid weg te houden, dat zou gaan groeien. Bijen: Het plaatsen van een bijenhotel is misschien te beperkt, een dierenhotel is een beter idee. Zo creëren we meer variatie in soorten op ons scholdomein. Er zouden veel Dhr. Ramaekers veel verschillende diersoorten leven in de omgeving van onze school. We kunnen ze dus aantrekken door woongelegenheid te creëren. Er zijn planten genoeg op de Pomperik, dus de bijen en andere dieren hebben genoeg voedsel in de omgeving. Bij het plaatsen van een dierenhotel, zullen we dus vrijwel direct resultaat zien en dieren aantrekken. Normaal kruipen de bijen in poreuze muren, oud hout en stengels. Vroeger vonden de bijen genoeg nestgelegenheid in huizen of houtvoorraden van mensen. Tegenwoordig zijn we ‘te proper’ geworden, dus de bijen vinden geen plaats meer om een holletje te maken en er te gaan wonen. Als we de bijen tot op onze school kunnen aantrekken, zijn we een stapsteentje tussen het natuurgebied van de Pomperik en het natuurgebied rond de UHasselt. Zo hebben de wilde bijen meer kans om zich te verspreiden. Bovendien moeten we geen bloemen planten om bijen aan te trekken, deze bloemen staan al in de Pomperik en de diertjes zullen vanzelf komen. Draad: De bedrading rond de school zou geen probleem zijn voor dieren om tot op het schooldomein te geraken. Alleen dieren die groter zijn dan een egel zouden moeite hebben om er te geraken. Maar het is niet de bedoeling deze grotere dieren aan te trekken. Hommels: Door de bouw van speciale ‘hommelhuisjes’ gaan we ook hommels aantrekken. Zij wonen normaal in oude ongebruikte muizenholletjes. De diameter van een hommelhuisje is ongeveer 2 centimeter. Het aantrekken van hommels zou een leuke bijdrage zijn aan de school, want deze diertjes zijn ook helemaal niet agressief. Bijenhotel: Het is aan te raden om veel verschillende materialen te gebruiken zodat er zoveel mogelijk diertjes worden aangetrokken. We kunnen bijvoorbeeld variëren in het soort hout dat we gebruiken, de diameter van de gaatjes en de plaats waar de gaatjes geboord worden. Een positief punt is dat de gaatjes dicht bij elkaar mogen staan, want de dieren zijn niet agressief ten opzichte van. hun soortgenoten. Dit wil zeggen dat we erg veel bijen kunnen houden op een erg klein oppervlakte. Wel is het goed ervoor te zorgen dat het hotel een stukje van de grond staat, zodat er geen water in de gaatjes van de bijen komt.

Houtsoort: Het hout voor de bijenhotels mag niet behandeld zijn, dit is heel belangrijk! Behandeld hout is giftig en dan sterven die in het huisje leven. Er kunnen verschillend soorten hout gebruikt worden zoals Afvalhout, brandhout, De enige voorwaarde is dat het vers en droog moet zijn. De levensduur van het hotel hangt af van het gebruikte hout. Bepaalde houtsoorten blijven langer goed dan andere. Bamboestengels zouden we kunnen vinden in tuinen van mensen, maar ook op het containerpark wordt dit regelmatig binnengebracht. Vijver: Een vijver vergt een intensief onderhoud. We moeten bijvoorbeeld opletten dat de vijver niet dichtgroeit met slib en algen en dat er geen bladeren in vallen. Ideale omstandigheden voor een onderhoudsvriendelijke vijver: • • •

Weinig bomen/ struiken in de omgeving In de volle zon Een folie in de vijver

Een grondboring doen om te meten hoe snel het grondwater in de zomer wegtrekt. Als het uitdroogt in de zomer kan er geen vis in komen, maar droogt het slip op (voordeel qua onderhoud, want dan is het slib weg). Het moment van droogvallen is belangrijk! Het ideale moment om droog te vallen is juni. Een bekken voor als de vijver overloopt. Hierin komt het overtollige regenwater terecht en dit loopt dan naar de Demer. Borden: Mr. Ramaekers vond onze borden heel origineel. Hij raadde ons wel aan om de foto met de bloemen te veranderen (de verkeerde bloemen, éénjarigen i.p.v. inheemse bloemen). Hij stelde een foto voor van een persoon die van de natuur geniet. Ook zal het bord de jongeren meer aanspreken als we enkele zinnen van onze geschreven tekst veranderen. Bovendien stelde hij voor om de opsommingen van plaats te veranderen, zodat hetgeen wat de leerlingen het meest aanspreekt bovenaan staat. Nestgelegenheid: Het leek ons een goed idee om ons project uit te breiden van alleen nestgelegenheid voor bijen naar nestgelegenheid voor vogels. Het maken van nestkastjes is geen tijdrovende opdracht die we tijdens de TTV-dag kunnen laten doorgaan. Het is de bedoeling dat we zo veel mogelijk verschillende soorten nestkastjes bouwen, zodat er voor verschillende vogels plaats is om te wonen. Ook de plaats van de nestkastjes is van belang. Sommige vogels verkiezen een nestplaats op een dak, anderen zitten liever veilig weggestopt in de bomen. We moeten ook nog verder opzoekingswerk doen naar speciale nestkastjes (bv. nestje voor de boomkruiper met de opening aan de achterkant). Rand: Het is een goed idee om een rand rond de vlaktes (die we laten uitschieten) te maaien. Bij de hoge zijkanten die we nu hebben rond de vlaktes zou het goed zijn 2 meter gemaaid gras te hebben. Dit zou dan een overgang bieden tussen de hoge zijkant en de uitgeschoten vlakte. Ook voor de dieren is dit goed, zo kunnen sprinkhanen goed van de hoge kant naar het gras, zonder in ‘gevaar’ te komen. Spinnen kunnen hier hun web bouwen, zonder dat het afgebroken wordt . Voor veel dieren is dit een ideale situatie. Documentatie: Dhr. Ramaekers raadde ons aan om het boek “Harmonisch park- en groenbeheer” goed te lezen. Dit boek zou volgens hem te vinden zijn in de bibliotheek. Hierin staan alle wetten en regels die we moeten volgen. We kunnen hieruit ook nog handige tips halen.

Bijlage 5 Tips Hilde Boiten Ze had aangeraden om eens een persmoment te organiseren. Hier zijn we al aan begonnen, zoals te zien is in de paragraaf pers. Verder wilt ze ons ook graag helpen met het behalen van het 3 e MOS logo. Meer informatie over MOS is te vinden in paragraaf MOS Eveneens heeft ze aangeraden om een infobord te plaatsen bij de bijenhotels voor de ouders en de medeleerlingen. Op de opendeurdag is kan het ook een goed idee zijn om iets te organiseren, bijvoorbeeld rondleidingen door de campus om de grasvlaktes te laten zien. Om de bijen meer te laten aanspreken, kan er eventueel een logo of een slogan gemaakt worden. Om andere mensen van ons project te laten horen, is er de mogelijkheid om een interview in een tijdschrift te laten plaatsen, zoals het MOS-tijdschrift. Mevrouw Boiten heeft ons ook op de hoogte gebracht van een wedstrijd voor MOSscholen. Hiermee kan onze klas een prijs winnen. Om hieraan mee te kunnen doen, moeten we op 30 maart onze stand van zaken doorgeven en op 20 april onze definitieve tekst doorsturen. Voor de vijver gaf ze de tip mee om eerst de ondergrond te bekijken. Als we deze vijver zouden aanleggen, zijn er grondboren nodig van 9m, deze zouden dan geleend moeten worden. De ondergrond kan bestudeerd worden op de website van ‘Diep ondergrond Vlaanderen’. Bovendien kan de werkgroep Geologie eens komen kijken naar deze vlakte. Ze heeft ons ook goed geholpen in verband met de bijenhotels. Aangezien wij voor deze bijenhotels bamboe nodig hadden, heeft ze ons aangeraden om een namiddag naar het Arboretum in Bokrijk te gaan en daar bamboe te snoeien. Deze namiddag is doorgegaan in de krokusvakantie, op 11 februari.

Bijlage 6 Artikel belang van Diepenbeek

Bijlage 7 Verslag gesprek Wim Allaerts Voor de peilbuizen van de vijver, is er contact opgenomen met de heer Wim Alaerts, die coördinator en zaakvoerder is bij firma “De Vijfde”. Hij is langsgekomen tijdens de les onderzoekscompetenties op vrijdag 8 maart. Hierbij heeft de klas uitleg gekregen waar de peilbuizen het beste kunnen worden geplaatst en hoe deze peilbuizen precies werken. Tijdens deze les heeft men ook een datum afgesproken om de peilbuizen te plaatsen. Het plaatsen van de peilbuizen zelf is doorgegaan op woensdag 27 maart in de voormiddag. De hele klas heeft hieraan meegewerkt. Meer informatie over deze voormiddag is terug te vinden bij de paragraaf … (verslag van Brenda).

Doorsnede bodem Deze tekening geeft de doorsnede van de bodem op het schooldomein weer.

Plaatsing peilbuizen De plaatsing van de peilbuizen wordt in de volgende tekeningen aangegeven.

loodrecht op de Demer: geeft een idee over hoe snel het water naar de Demer stroomt

Soorten peilbuizen 1 automatische peilbuis: luchtdruk + druk in het water zelf meten, programma berekent zelf de waterhoeveelheid 2 handmatige peilbuizen: metertje laten zakken in de peilbuis → geeft signaal als het in contact komt met water → de lengte meten en opschrijven

Tips • •

Wim gaf de tip om de resultaten van de peilbuis in de Pomperik ook op te vragen. Zo kunnen de resultaten worden vergeleken. Op de website dov.vlaanderen.be kan men meer informatie vinden over de bodem, de diepere ondergrond en het grondwater in heel Vlaanderen.

Afspraak plaatsing peilbuizen 27 maart om 09:30 heeft men afgesproken om de peilbuizen te plaatsen om het schooldomein. Wim zorgde voor het materiaal, de klas zelf ging alles klaarmaken om de peilbuizen te kunnen plaatsen. Zo worden er kosten bespaard.

Bijlage 8 Plaats en boorstaten peilbuizen

Green High Makeover DIJKEN. 6 Wetenschappen. Onderzoekscompetenties. Tweede leerjaar derde graad

Recommend Documents