Graven in het verleden

jaargang

7

nummer

4 - 2015

blz 3

van de redactie

BLZ 4

Wijkagenda

BLZ 5

jubileumfeest elderveld

BLZ 5

tekenen

BLZ 5

alpha cursus

BLZ 6

ons droomhuis

BLZ 8

basketbal

BLZ 8

wijkteam

BLZ 10

antimollenfront

BLZ 11

de schuytgraaf quiz

BLZ 12

kastelen

BLZ 14

poolse brigade

BLZ 15

advertorial arts en zorg

BLZ 16

langs de zijlijn

BLZ 17

wandelen in schuytgraaf

BLZ 18

gemeente arnhem

BLZ 19

kopersvereniging tuinstad

BLZ 19

oppascentrale

BLZ 20

wijkvereniging

BLZ 22

start to run

BLZ 23

special

BLZ 35

mkb in the picture

BLZ 36

een dag uit het leven van

BLZ 38

schatkaart

BLZ 40

strip

BLZ 41

column

BLZ 42

advertorial fysiodynamiek

BLZ 43

de buitenplaats

BLZ 44

kinderen

BLZ 46

kopijdata

BLZ 46

leesclub

BLZ 46

lezersvraag

BLZ 48

binnenkijken bij

INHOUD

Graven in het verleden In 2004 werden de eerste woningen in Schuytgraaf opgeleverd. Maar dat is niet het begin van de geschiedenis van onze wijk. Kijk maar om je heen, er ligt een structuur van oude bomen dwars door de wijk. Deze bomen markeren de loop van de Eldense Zeeg en is een van de zichtbare overblijfselen van het landschap. Maar ook wordt geprobeerd om de geschiedenis weer zichtbaar te maken. Naast het station is een heuvel aangelegd welke de oude rivierduin uitbeeldt die hier ooit heeft gelegen. Op deze rivierduin hebben ook mensen geleefd en daar zijn ook sporen van gevonden. De geschiedenis van onze wijk is dus veel rijker dan de start van de bouw van Vestingstad. In de prehistorie leefden hier al mensen die met kano’s over de vele riviertjes heen vaarden, de Romeinen hebben Schuytgraaf aangedaan en er is hier hevig gestreden in de tweede wereldoorlog. In deze editie laten we (uitgebreid) zien dat Schuytgraaf een rijk verleden heeft en dat dit nog beleefbaar is. Maar in het thema graven ook aandacht voor onze gravende vrienden (de mol), praten we met meneer De Graaf en leren we over geocachen. Dennis Kramer van de redactie

3

Wijkagenda

Jubileumfeest

Wat

Wanneer

Waar

Summer Event

29 augustus

De Buitenplaats

Jubileumfeest Elderveld

6 september

De Steenen Camer

Tekencursus

Vanaf 7 september

De Buitenplaats

Herdenking Market Garden

19 september

Driel

Chinese taalles voor kinderen

Vanaf 21 september

Omnibus

Chinese cultuurcursus volwassenen

Vanaf 22 september

Omnibus

Alphacursus

Vanaf 22 september

Wassenaarweg 5

Buurtendag

26 september

Tussen HEMA en Albert Heijn

Chinese kookworkshop

2 oktober

Omnibus

Pubquiz

3 oktober

De Buitenplaats

Sprookjesfestival in Schuytgraaf

27 en 29 oktober

De Buitenplaats

Kerstfair 12 december De Buitenplaats Meer informatie over de activiteiten vind je in deze Vierkrant of op www.vierkrantschuytgraaf.nl. 4

elderveld

Het is dit jaar feest in de wijk Elderveld. Het wijkplatform bestaat 20 jaar en de Biologische Tuinvereniging Elderveld bestaat 40 jaar. Om dit te vieren, wordt er op zondag 6 september van 12.00 tot 17.00 uur een jubileumfeest gevierd in park De Steenen Camer en de aangrenzende boomgaard. Het feest wordt gevierd op diverse pleinen in het park. De pleinen zijn met elkaar verbonden door een lint van marktkramen. Er is een wijkplein, een jeugdplein, een dansplein en een muziekplein, met o.a. de muziektheateract De Tivolies. In de aangrenzende boomgaard presenteert Boomgaard De Steenen Camer zich en is de Romeinse tuin te bezoeken. Daarnaast is er in het park een vinylbus en treden de koren Exclusief en het Oosterhouts Smartlappenkoor op. Ten slotte is het Living Statues Kids georganiseerd.

Wijkagenda

In het hele park zijn hoeken ingericht met hapjes en drankjes. De toegang tot het feest is gratis. We raden mensen aan zo veel mogelijk met de fiets of lopend te komen. Er is een pendeldienst vanaf het Winkelcentrum Elderveld. Kijk voor het programma en meer informatie op www.vierkrant.nl.

• • • • •

Arbeidsrecht Erfrecht Incassozaken Huurrecht Verzekeringsrecht

• • • •

Ambtenarenrecht Ondernemingsrecht Contractenrecht Personen- en familierecht

Nieuwe Aamsestraat 88a te Elst | T 0481 - 365252 E [email protected] | www.litjenswools.nl

Zondag 6 september van 12.00 tot 17.00 uur Hannesstraatje, afslag Drielsedijk in Elderveld

De toegang is gratis Meer informatie over het programma? Kijk op vierkrantschuytgraaf.nl jubileumfeest elderveld

Start splinternieuw tekenseizoen In september starten er weer nieuwe teken- en schilderlessen op het zoldertje in De Buitenplaats. Klassieke lessen voor volwassenen Ingrid van der Knaap van Studio IK geeft lessen in klassiek en technisch tekenen en schilderen aan volwassenen. Start maandag 7 september van 19.30 tot 21.30 uur en donderdag 10 september van 9.30 tot 11.30 uur. Meer informatie staat op www.studioik.nl Donderdagavond tekenles voor tieners Vanaf donderdagavond 10 september, 19.00 tot 20.30 uur, starten er weer tekenlessen voor tieners! De lessen worden vanaf donderdag 10 september gegeven door Anneke Wezeman van Praktijk Puntenslijper. Voor meer informatie en om je aan te melden, kan je een kijkje nemen op de website: www.praktijk-puntenslijper.nl tekenen

Is er meer? Dit najaar organiseert Leven in Schuytgraaf de Alphacursus, dé plek om Jezus te leren kennen en meer te weten te komen over het christelijk geloof. Op de Alpha Cursus maak je in tien (dinsdag)avonden en een zaterdag op een vrijblijvende manier kennis met het christelijk geloof. De cursus is gratis en start elke avond met een gezellige maaltijd. Na het eten luister je naar een boeiende inleiding over het christelijk geloof. Daarna praat je in kleine groepjes door. Lijkt het je wat? Kom dan naar het vrijblijvende Alpha-intro-feest en kijk of het iets voor je is! Dinsdagavond 22 september vanaf 18.30 uur in De Ontmoeting, Wassenaarweg 5. Meer informatie: facebook/leveninschuytgraaf. alpha cursus

5

Vo lg de fa mil i e Ke ld er m an de ko men b ij de b ouw van hun droo m hudeis ed it ie s

ONS DROOMHUIS Het financiële aspect van zelfbouw… Betty en Jos Kelderman en hun 8-jarige dochter Dieudonnée wonen al sinds 2008 in Schuytgraaf. Op dit moment zijn ze druk met het realiseren van hun droomhuis op het Noordereiland in Schuytgraaf. Ze hebben een kavel gekocht en nú moet daar een huis en de kapsalon van Betty verrijzen. Spannende en druk ke tijden. Ze schrijven in de komende edities van de Vierkrant over hun bouwavontuur. Als je een woning koopt, dan zijn de financiën niet onbelangrijk. Veel mensen in Schuytgraaf zullen eerste eigenaar zijn geweest van hun woning. Daarbij hadden zij te maken met de projectontwikkelaar die ervoor zorgde dat de grond aangekocht werd, bouwvergunningen aangevraagd werden en dat een aannemer werd geselecteerd. Bij zelfbouw ben je zelf verantwoordelijk om al dat soort zaken te regelen. Je bent dus eigenlijk een miniprojectontwikkelaar. Voorfinanciering van kosten Voor de hypotheekverstrekker moet je een overzicht hebben van de kosten die je gaat financieren. Maar voordat het zover is, zijn er verschillende stappen die je moeten maken. Het ontwerp bijvoorbeeld, want afmetingen van de woning, afwerkniveau en te gebruiken materialen hebben direct invloed op de bouwkosten. Daarvoor hebben we een architect ingehuurd. Daarnaast is er vroegtijdig een sondering (een meting van de draagkracht van de bodem) uitgevoerd, omdat dit een indicatie geeft van de funderingsmethode - en dus ook weer

6

ons droomhuis

de bouwkosten voor een deel bepaalt. Dit zijn voorbeelden van werkzaamheden die meegefinancierd kunnen worden, maar al wel uitgevoerd worden voordat de hypotheek rond is. Je moet deze kosten dus voorfinancieren. Regelmatig bouwkosten toetsen Zoals gezegd, het ontwerp heeft dus direct invloed op de uiteindelijke aanneemsom. Op verschillende momenten kan je het ontwerp toetsen op de financiële haalbaarheid. Er zijn bijvoorbeeld richtlijnen voor bouwkosten per kubieke meter. Verder kan een architect of bouwkundig adviseur een goede inschatting maken. Daarnaast is het verstandig om, als er een voorlopig ontwerp ligt, bij aannemers een kostenraming op te vragen. Dit is geen volledige offerte – het ontwerp is immers ook nog niet definitief, maar geeft een goed beeld van de te verwachten bouwkosten. Veel aannemers geven tegenwoordig een gedetailleerde raming of offerte. Je kan dan per onderdeel een goede vergelijking maken van de kosten. Het kan bijvoorbeeld gunstiger zijn om bepaalde werkzaamheden niet door de hoofdaannemer uit te laten voeren, maar zelf direct in opdracht te geven bij een onderaannemer. En je hebt gelijk inzicht welke gevolgen ontwerpaanpassingen hebben op de bouwprijs. Meerdere bouwmethoden Er bestaan verschillende bouwmethoden, zoals houtskelet-,

beton- of staalframebouw. Afhankelijk van het ontwerp kan dit van invloed zijn op de kosten. Op basis van het voorlopige ontwerp, hebben wij per bouwmethode een raming opgevraagd. Dat kan een idee geven van de meest gunstige bouwmethode.

CHECKLIST KOSTEN ZELFBOUW Algemene kosten Architectkosten Interieur- en/of tuinontwerp Leges (voor aanvraag bouwvergunning) Reserveringskosten bouwgrond Constructeurskosten EPC-berekening Advies- en afsluitkosten hypotheek Notariskosten

Grondkosten Aankoopkosten bouwgrond Kosten bankgarantie (bij aankoop) Reserveringskosten bouwgrond Kadastrale inmeting

Onderzoekskosten Kosten vooropname i.v.m. heiwerk Sonderingen en funderingsadvies

Basketbalvereniging Arnhem Eagles start na de zomervakantie met het Eagles A-Team. Basketbal is een sociale en actieve teamsport waarbij je verschillende skills nodig hebt. Lay-ups, dribbels, samenspel en passes; alles komt aan bod. Arnhem Eagles heeft als missie om aan zo veel mogelijk doelgroepen basketbal aan te bieden. Dit is een van de redenen dat we na de zomervakantie starten met het ATeam. Het A-Team is bedoeld voor kinderen (in de leeftijd 8 t/m 12) met een informatieverwerkingsstoornis, bijvoorbeeld kinderen met een autistische stoornis of een stoornis in het autistisch spectrum of ADHD. Kinderen die wel behoefte hebben aan sporten, maar net uitvallen in het verenigingsleven. Er wordt tijdens de trainingen extra aandacht besteed aan een duidelijke structuur, heldere communicatie en we werken in kleine groepjes. We hebben vaste (en ervaren) coaches voor deze groep. We werken met duidelijke en haalbare doelen, zodat er genoeg succeservaringen zijn. Wil je een gratis proefles volgen? Of meer informatie? Meld je aan via [email protected] of kijk voor meer informatie op www.arnhemeagles.nl en kijk op de teampagina. Ook benieuwd naar een training? Kijk op www.vierkrantschuytgraaf.nl.

8 basketbal

Maak kennis met het wijkteam Schuytgraaf/ Elderveld

Denkt u mee met het wijkteam?

Weet u waar u terecht kunt voor alle vragen over opvoeding, schulden, welzijn en zorg? Inderdaad, bij het wijkteam! Vanaf 2015 zijn er in Arnhem wijkteams actief met ervaren coaches voor volwassenen, jeugd en gezin. Voor iedereen dus. Ze geven steun en advies bij zorg, opvoeding, welzijn, werk en inkomen. Als u een beroep wilt doen op deze hulp van de gemeente maakt u een afspraak met het wijkteam om samen in gesprek te gaan. Dat doen wij bij voorkeur bij u thuis. Aanpak van het wijkteam De coach van het wijkteam kijkt samen met u wat er precies aan de hand is. Vervolgens maakt de wijkcoach samen met u een plan. Wellicht kunnen vrienden, familie, bekenden of buren iets voor u doen. Als er professionele hulp nodig is, helpt uw coach om dit te regelen. Daarbij houdt u zelf zoveel mogelijk de regie. Afspraak Op de site www.zodoenwehetinarnhem.nl vindt u veel informatie en praktische tips. U kunt via deze website ook een afspraak maken met het wijkteam Schuytgraaf/Elderveld. Komt u er niet uit? Bel de klantenservice via 088-2260000.

wijkTEAM

De wijkteams zoeken inwoners die willen meedenken over de verbetering en vernieuwing van welzijn en zorg. Iets voor u?

bouwd naar een nieuwe manier van werken. We zijn op zoek naar inwoners die willen meedenken en meewerken om deze transformatie tot een succes te maken.

Transformatieroute Het is u vast niet ontgaan dat er veel verandert in de zorg. In Arnhem hebben we als antwoord hierop wijkteams in het leven geroepen. Het doel van het wijkteam is om samen met de inwoner te komen tot passende zorg en ondersteuning. Deze zorg en ondersteuning wil het wijkteam dicht bij de inwoner organiseren. De wijkteams zijn hard aan het werk om deze nieuwe manier van werken vorm en inhoud te geven. Daarbij vragen wij ons vooral af hoe we onze werkwijze anders, vernieuwend(er), nog beter, slimmer, goedkoper en effectiever kunnen vormgeven. We vinden het belangrijk om de inwoners van Arnhem bij dit proces te betrekken. In september starten de wijkteams met een training die de naam TRANSFORMATIEROUTE heeft gekregen. Transformatie betekent in dit geval dat de oude manier van zorg en ondersteuning wordt omge-

Wat vragen wij? We zoeken inwoners van de wijk Schuytgraaf die geïnteresseerd zijn in de veranderingen in de zorg. Als inwoner bereidt u samen met een van de wijkcoaches een aantal thema’s voor. U bezoekt één of meerdere dagdelen het wijkteam om, samen met de wijkcoaches, met deze thema’s aan het werk te gaan. De bijeenkomsten vinden plaats in de periode oktober 2015 tot en met maart 2016. Meer weten of aanmelden? Lijkt het u leuk om met ons mee te denken over de verbetering en vernieuwing van welzijn en zorg? Neem contact op met Mirjam van Hezewijk, [email protected]. Meer informatie over zorg en ondersteuning: www.zodoenwehetinarnhem.nl of 088-2260000. wijkteam

9

Antimollenfront in Schuytgraaf De schrik van iedere grasveldeigenaar: mollen. De graver is heel erg nuttig, maar wordt lang niet door iedereen gewaardeerd. In de Schuytgraafse straat Staatspoor is zelfs een heus antimollenfront ontstaan, omdat een mollengezin daar stevig huishield. ‘We hadden nét kunstgras laten leggen’, vertelt Brechje Furman, een van de bewoonsters. ‘Alle jaren dat we hier woonden hebben we nooit last van mollen gehad. En juist nu we nét kunstgras hadden laten leggen, slaan ze toe.’ John de Mol Het mollengezin ploegde in totaal vijf tuinen om in de straat en daarom besloten de bewoners de handen ineen te slaan en er iets tegen te doen. ‘We spraken elkaar hierover aan. Eentje had al een naam gekregen: “John de Mol is weer langs geweest vannacht!” riep de buurman dan. We moesten er iets tegen doen, want sommige kunstgrasveldjes leken meer op Teletubbieland dan op een gazon. Maar we wisten niet meteen wat we moesten doen’, aldus Brechje. Over het verjagen van mollen gaan veel verhalen de ronde. Trillingen zouden het dier wegjagen, knoflooksnippers in de gang of doeken met ammonia. En natuurlijk zijn de dieren ook te vangen door het plaatsen van de welbekende klemmen. ‘Wij hebben allerlei alternatieven bekeken en hebben uiteindelijk een bedrijfje ingeschakeld. Die heeft klemmen geplaatst.’ Brechje vond dat geen gemakkelijke beslissing. ‘Het gaat je toch aan het hart, want het zijn gewoon levende dieren. Maar we moesten iets. Twee of drie uur na het plaatsen van de klemmen waren er al drie mollen gevangen en was ons probleem verholpen.’ Trilstaven De diervriendelijke oplossingen hadden ze bij het anti-mollenfront ook de revue laten passeren. ‘Je kunt trilstaven kopen op het inter10

antimollenfront

net. Als je die in de grond plaatst zouden ze kunnen verdwijnen. Volgens de deskundigen werkt dat echter maar mondjesmaat. We hebben ze nu wel gekocht, zodat er misschien ook geen diertjes terug komen’, verklaart Brechje. De kosten vielen haar mee: ‘Je kunt zelf een klem kopen voor een paar tientjes. Maar dan heb je er één en die moet je dan ook nog eens op de juiste plek zien te plaatsen. Dit bedrijf hielp ons voor vijftig euro.’

De mooiste tip die op het internet te vinden is voor het verjagen van mollen is de volgende: in muziekkaarten zit een module die een liedje speelt als je de kaart opent. Pak die module er uit en stop het in een plastic buisje, in de mollengang. De module kan wel tot twee maanden muziek maken onder de grond en daar houden mollen niet van (bron: www.mollen.info). Overigens zijn dit natuurlijk niet de enige dieren die zich tegoed doen aan onze tuin. Volgens onderzoek van de Wageningen Universiteit kunnen zich op één vierkante meter grond meer dan 550 diertjes bevinden. Mieren, wormen, sprinkhanen, kevers, pissebedden, bedswanten, insectenlarven en spinnen. Als deze dieren een

DE SCHUYTGRAAF-QUIZ ZATERDAG 3 OKTOBER 2015 Op herhaling in Schuytgraaf! Vorig jaar was de Pubquiz een groot succes! Daarom organiseer ik in samenwerking met Wijkvereniging Schuytgraaf en De Buitenplaats op 3 oktober as. weer een Pubquiz!!! De Quiz start om 20.00 uur. Vanaf 19.30 uur staat er een drankje klaar op onze Quizlocatie: Gasterij De Buitenplaats (Marasingel 19). Wat is de Schuytgraaf-Quiz?? De mannen van Pepe’s PubQuiz toeren al bijna 10 jaar door het land met hun originele Quizzen. Zij testen je kennis en je kunde tijdens tien ronden vol met vragen, puzzels, denk- en doe-onderwerpen. De kennis die je nodig hebt reikt van muziek tot politiek en van Schuytgraaf tot Tokio. De Quiz duurt ruim drie uur. Parate kennis is handig, maar echt iedereen kan aan de Quiz deelnemen. Je hoeft dus echt geen encyclopedielezer te zijn om hieraan mee te kunnen doen. Het is entertainment, maar meteen ook een serieuze wedstrijd om de titel in Schuytgraaf.

? e e m k o o e Doe j

plaag worden, zijn er heel veel trucjes op internet te vinden hoe ze zijn te bestrijden. Op zoek naar bestrijding? Bedenk wat je wilt, want het ene is dier- en milieuvriendelijker dan het andere.

Hoe kun je meedoen? Formeer een team (buren, vrienden, je sportteam, klasgenoten etc.) van maximaal vier personen, bedenk een groepsnaam en geef je op door een mail te sturen naar [email protected] met vermelding van de schuytgraaf quiz 11

de namen van de deelnemende personen. De inschrijving kost € 20,00 per team. Leden van de wijkvereniging ontvangen een euro korting (wordt op de avond van de quiz verrekend). Opgave van een team is definitief na het overmaken van het inschrijfgeld op de rekening van Wijkvereniging Schuytgraaf (NL93RABO 0102 7475 71) onder vermelding van de groepsnaam. Let op: inschrijven kan tot 12 september 2015. Elk team valt in de prijzen, maar de winnaars gaan met de hoofdprijs naar huis. En lekker samen bezig zijn met een drankje en een hapje; dat klinkt toch goed? Tot zaterdag 3 oktober! Femke Verbeek

De Hamsche Boomgaard

later wordt het wat ranker. Naast aardewerk werd er

status echt tentoon spreidde bestond uit andere ma-

ook een messing signaalhoorn, bouwachtige zaken

terialen zoals metaal en glas. Dit is echter niet aan-

en een ijzeren kniekap van een harnas (zie afb. 2)

getroffen. De gevonden signaalhoorn en de kniekap

gevonden.

van een harnas stuk duiden mogelijk op een militaire

Je ziet het aan onze nieuwbouwwijk niet af, maar

gracht een nieuw adellijk huis gebouwd. Leuk om te

vanaf de dertiende tot ongeveer de vijftiende eeuw,

vermelden is dat het landschap zoals het er nu bij ligt,

moet er net buiten Schuytgraaf, aan de Vogelenzang-

nog voor een groot deel hetzelfde is gebleven. De

Wie woonden er? Verzin het zelf!

sestraat een omgrachte burcht hebben gestaan. Op

huidige sloten bevinden zich hoogstwaarschijnlijk op

Aan de hand van de vondsten kan niet met zekerheid

Er kan dus geen volledig beeld geschetst worden van

deze archeologische vindplaats is in 2005 uitgebreid

de plaats waar de gracht gelopen heeft.

gezegd worden wat de status was van de bewoner

de bewoner. Beschouw dat als een uitdaging en laat

van de Hamsche Boomgaard. Met andere woorden,

je fantasie de vrije loop. Verzin je eigen kasteelbe-

Vondsten

we weten niet hoe rijk en machtig de bewoner was.

woner en stuur je tekening naar redactie@vierkrant.

Moated Site

De westelijke gracht raakte tussen

Dit komt omdat de vondsten die gedaan zijn keuken-

nl. De mooiste inzendingen zetten wij op onze face-

Tijdens het onderzoek vond men een zogenaamde

1375 en 1450 door het storten van

spullen waren. Het tafelgerei waarmee de heer zijn

bookpagina!

‘moated site’. Een moated site bestaat uit één of

huishoudelijk afval (o.a. aardewerk,

meerdere omgrachte terreinen met gebouwen binnen

etensresten en schoenen), bouw-

die gracht(en). De grachten waren twee meter diep

materiaal en vervening langzaam

en breed. Dit soort woningen hadden over het alge-

dicht. Dankzij deze manier van vuil-

meen een kasteelachtig uiterlijk en werden bewoond

nis verwerken, zijn op het terrein

door leden van de lagere adel. In tegenstelling tot

vele vondsten gedaan waaronder

een kasteel hadden ze geen verdedi-gingsfunctie,

diverse soorten aardewerk. Zo is

hiervoor waren de muren niet dik genoeg. De wo-

er blauwgrijs keramiek gevonden

ning op deze plek heette de ‘Hamsche Boomgaard’.

maar ook een kogelpot, kannen en schalen uit de

Dit “kasteeltje” is vermoedelijk door brand verwoest.

elfde – veertiende eeuw (de late middeleeuwen).

Hoe het terrein na het midden van de vijftiende eeuw

Ook van de eerste

gebruikt werd, is niet duidelijk.

baksels van ongegla-

Aanwijzingen voor bewoning in de vorm van

zuurd steengoed zijn

aardewerk of sporen/structuren zijn niet aangetrof-

veel scherven gevon-

fen. De sporen en vondsten uit de post-Middeleeuwse

den (zie afb. 1). Dit

periode dateren uit de

aardewerk is nog een

achttiende tot twintigste eeuw. Toen is er binnen de

beetje lomp een eeuw

onderzoek gedaan.

12 Kastelen

status die de bewoners van het terrein hadden.

kastelen 13

VANUIT DE SPREEKKAMER

Schuytgraaf: Dropzone van Poolse brigade

Door huisartsen van Gezondheidscentrum Schuytgraaf

Informatie uit de spreekkamer over SOLK - somatisch onverklaarde lichamelijke klachten

Afgelopen september (2014) was het 70 jaar geleden dat operatie Market Garden plaatsvond. Naast het feit dat het een kroonjaar betrof, kreeg de jaarlijkse herdenking in Driel een zeer bijzonder karakter door de aanwezigheid van Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander en Zijne Excellentie President Bronisław Komorowski die beiden een krans legden bij het Polenmonument. Het Polenmonument (op het pleintje voor Albert Heijn in Driel) werd in 1961 opgericht ter nagedachtenis aan de bijdrage van de eerste Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade aan de operatie. Deze Poolse bijdrage begon met de luchtlanding op de landerijen rondom De Schuytgraaf, de boerderij waarnaar onze huidige wijk is vernoemd. Diverse straatnamen in de buurten dichtbij Driel proberen de herinnering hieraan levend te houden, zo is er de ‘Laan van de Geallieerden’ (Riethorst) en de ‘Laan van de Poolse Brigade’ (Leyhorst).

openingstijden Maandag

08.30 - 18.00

Dinsdag

08.30 - 19.30

Woensdag

08.30 - 18.00

Donderdag 08.30 - 19.30 Vrijdag

08.30 - 18.00

Zaterdag

09.30 - 11.30

Soms geeft het bezoek aan uw huisarts geen duidelijk antwoord op uw vraag. Bij een goede vertrouwensband kunt u er gerust vanuit gaan dat uw huisarts, alle zinvolle diagnostische middelen inzet die voorhanden zijn. Vindt uw huisarts geen oorzaak voor uw klachten? Is er wel een oorzaak, maar geen verklaring waarom uw klachten zo lang aanhouden? Dan heten ze onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten (SOLK). Bij chronische pijn, adviseren wij periodiek contact te houden met de huisarts, vooral bij mensen die langdurig sterke pijnstillers gebruiken. Dan kunnen we inschatten of verder aanvullend onderzoek zinvol is.

Wat kunt u doen als u weer klachten heeft? Hoe kunt u leren om met uw klachten om te gaan? Wat kunt u doen zodat u er minder (lang) last van heeft? Bespreek dit met uw huisarts. Zo zoekt u samen naar oplossingen om uw leven dragelijker te maken. Soms zijn onverklaarde lichamelijke klachten zo heftig dat het onmogelijk lijkt om iets te ondernemen. Wij proberen u dan ook te ondersteunen, samen met onze Praktijkondersteuner, GGZ en de fysiotherapie kunnen wij u verwijzen naar een SOLK-polikliniek. Voor meer informatie verwijs ik u naar de website; www. thuisarts.nl. Voor vragen over SOLK kunt u contact opnemen met Gezondheidscentrum Schuytgraaf. Saskia van Vucht, huisarts

Mocht u meer willen weten over de strijd van deze Poolse brigade, dan is een bezoek aan het Informatiecentrum De Polen van Driel een echte aanrader. Het informatiecentrum is achterin de katholieke kerk van het dorp gevestigd en elke dag van 9.00 tot 17.00 uur gratis te bezoeken. Ook dit jaar is er op het Polenplein weer een herdenking en kranslegging en wel op zaterdag 19 september om 15.00 uur. Ook deze herdenking is vrij toegankelijk en een bezoek meer dan waard. Met dank aan cultuurhistoricus de heer Coenders uit Driel

14 Poolse brigade

Kijk voor meer informatie over je huisdier op

www.dierenartsschuytgraaf.nl advertorial arts & zorg 15

De website van de offici ële Geocach organisatie eis www.geo caching.com De website van Marc en Sarina is www.geofr iends.nl

Langs de zijlijn

Een leuke ca che om mee te beginnen is de cache in de natte ecologische zone. De vo lledige besc hrijving is te vinden op o nze www.vierkra website ntschuytgra af.nl . Maar natuu rlijk ook op de officiële geocache-sit e.

! n e h c a c o Ge

Vrijwel alle kinderen zijn gek op schatzoeken. Volwassenen stiekem vaak ook nog. Daarom ontstond aan het begin van deze eeuw het geocachen; zoeken naar coördinaten en plekken waar iets verstopt is en dat vastleggen op het internet. Over de hele wereld zijn inmiddels ‘caches’ te vinden. Ze bestaan meestal uit een verstopt bakje met een logboekje erin, waar je wat in kunt schrijven en soms een kleinigheid uit mee kunt nemen. Je zoektocht vermeld je op www.geocaching.com. Marc en Sarina Lijn uit Schuytgraaf zijn heel fanatieke geocachers. ‘Er zijn periodes dat wij elk weekeinde zoeken naar caches’, aldus Marc. ‘En dan zijn we doordeweeks aanwijzingen aan het uitpluizen. Sommige plekken zijn namelijk alleen maar te vinden door raadsels en puzzels op te lossen.’

16

langs de zijlijn

‘Je komt op plekken waar je anders nooit zou komen’, vult Sarina aan. ‘Ik zal bijvoorbeeld nooit vergeten dat we tijdens vakantie in Griekenland gingen zoeken naar een cache en uitkwamen in een prachtig dal, alleen bereikbaar via een heel smal weggetje. Dat weggetje hadden we anders zeker links laten liggen, maar nu maakten we een prachtige wandeling langs een riviertje en ontdekten zelfs een klein kapelletje in de middle of nowhere. Zo mooi! Bij het plannen van de vakantie, zoeken we ook naar een land waar we nog niets gevonden hebben.’ Dat ze goed zijn in hun hobby, blijkt wel uit het feit dat ze met hun team Geofriends zelfs een wereldrecord neerzetten. Binnen 24 uur vonden ze in vijftien verschillende landen een cache.

Marc en Sarina doen dit al sinds Marc voor zijn werk een GPSapparaat aanschafte, in 2004. Sindsdien zijn ze ‘hooked’. Sarina kan zelfs niet meer normaal naar televisie kijken: ‘Robert ten Brink staat dan tijdens All you need is love op de Noordkaap. Ik denk dan gelijk; zou daar een cache liggen?‘ Geocachen nam een enorme vlucht op het moment dat er een app kwam voor mobiele telefoons. ‘Toen zijn er opeens heel veel geocachers bij gekomen’, vertelt Marc. ‘Niet altijd gunstig, want er komt een soort competitie-element bij die ik niet fraai vind. Het gaat niet alleen maar om het snel vinden van caches. De zoektocht zelf doet er ook toe. Geniet van je omgeving. Wij gaan daar soms best ver in; het beklimmen van rotsen of abseilen om een cache te vinden is machtig mooi. We gaan zelfs op nachtroutes.’ ‘Ja jij,’ lacht Sarina, ‘maar ik niet. Dat vind ik echt te spannend. Midden in de nacht in een bos, op zoek naar iets, waarvan je niet weet wat het is… Eén keer gedaan, maar nooit meer. Ik zoek mijn spanning en ontspanning wel in het oplossen van raadsels en zoeken in de vrije natuur.’ Overigens kan iedereen geochacen. Zowel het opzoeken ervan, als het plaatsen. Alleen in Schuytgraaf zijn er al zeven te vinden. ‘Er zijn wel regels aan verbonden. (In)graven mag bijvoorbeeld alleen maar op eigen terrein. Voor een cache in openbaar gebied moet je eerst toestemming vragen. Als mensen meer willen weten over Geocachen verwijs ik ze graag door naar onze website:

Kom en ontdek… Schuytgraaf is een mooie en veelkleurige wijk met een diversiteit aan inwoners. Er gebeurt veel in en om de wijk. Er zijn buurtbewoners die al een groot netwerk hebben, maar ook die dat (nog) niet hebben. Door wandelingen aan te bieden willen wij buurtbewoners met elkaar in verbinding brengen. Lekker ontspannen, bezinnen en elkaar op laagdrempelige wijze “ont-moeten”, dat is ons doel. Al wandelend hopen wij een netwerk op te bouwen van buurtbewoners die zich betrokken voelen bij elkaar en met elkaar weten te genieten. De wandelingen zijn kosteloos en worden aangeboden door sportinstructrice Tani Groeneveld en therapeute Julie van Leeuwen. De wandelingen bieden dus een leuke combi van lekker bewegen, maar ook tijd voor wat betekenisvol contact met andere wijkbewoners. Kom ook en wandel mee! Thema: Keep plugged in! Maandag 7 september 19.30 – 20.30 uur Maandag 21 september 19.30 – 20.30 uur Thema: Durf de warme kleuren van het najaar te ontdekken! Dinsdag 6 oktober 9.00 – 10.00 uur Dinsdag 20 oktober 9.00 – 10.00 uur Thema: Boost de kou eruit! Dinsdag 3 november 9.00 – 10.00 uur Dinsdag 17 november 9.00 – 10.00 uur Waar? Verzamelen voor De Buitenplaats: Marasingel 19 Schuytgraaf

www.geofriends.nl langs de zijlijn

Meer info: [email protected] of bel 06-37232181

wandelen in schuytgraaf

17

Opheffing Kopersvereniging Tuinstad Mag ik jullie voorstellen

Daag jezelf uit

Hebben jullie al kennis gemaakt met de prachtige brug die deze zomer in het Singelkwartier is geplaatst? Op dinsdag 21 juli is deze brug ‘officieel’ geopend. Om dit te vieren werden die middag gratis ijsjes uitgedeeld. De brug is gelegen aan de Daphnestraat en is door Het Bureau Stoep uit Den Haag ontworpen. De brug is gebouwd in de stijl van de Amsterdamse school, is 13 meter lang en heeft een doorvaarhoogte van 1,60 meter.

Het maisdoolhof is weer geopend! Je vindt het doolhof tussen de skatebaan en het sportpark. Het is groter én moeilijker dan ooit … Binnenkort worden er ook weer ‘schatten’ begraven in het doolhof: houd FaceBook/Schuytgraaf hiervoor in de gaten! Daag jezelf en je familie of vrienden uit en ga naar het maisdoolhof van Schuytgraaf. Veel plezier! foto: Mariska Jonkhout

Het was weer gezellig Om onze prachtige wijk op de kaart te zetten werd de tweede editie van de Drive in Cinema georganiseerd. Ook dit jaar was het een succes. Van 12 tot en met 15 augustus kon er genoten worden van een ‘buitenbioscoop’ in Amerikaanse sferen. Het vierdaagse evenement was volledig uitverkocht!

Wizzudat het doolhof:

In de op 10 maart 2015 om 20.00 uur in de De Buitenplaats Schuytgraaf gehouden algemene ledenvergadering hebben de aanwezige leden unaniem ingestemd met de ontbinding van Kopersvereniging Tuinstad. Het bestuur zal toezien op effectuering van de laatste genomen besluiten conform de statuten van de kopersvereniging. Na effectuering van alle genomen besluiten zal de kopersvereniging worden uitgeschreven bij de Kamer van Koophandel en is daarmee definitief ontbonden. Eventuele nadere informatie is telefonisch te verkrijgen bij de vertegenwoordiger van het ontbonden bestuur: 06-51719246. Het bestuur van Kopersvereniging Tuinstad

• • •

ruim 2km lang is dit jaar ontworpen is door Marjolein Homan (bewoner van de wijk) dit jaar gezaaid van een extra dikke maïs soort • als het geoogst wordt uiteindelijk voedsel is voor de koeien van Boer Reijers (en dus ook de koeien die nu in Schuytgraaf lopen) • aangelegd is door 2 studenten van Hogeschool Larenstein • in oktober weer verdwijnt omdat het mais dan geoogst wordt?





kopersvereniging tuinstad

Oppascentrale Elderveld en Schuytgraaf; initiatief van en door bewoners? Sinds januari is het sociale wijkteam van de gemeente Arnhem officieel van start gegaan. De wijkcoaches die bij mensen thuis komen, krijgen onder andere het signaal dat er grote behoefte lijkt te bestaan aan een soort oppascentrale, bijvoorbeeld voor een ouderavond, een avondje uit of structureler. Welke bewoners willen ook een oppascentrale EN zich inzetten om dit met elkaar op te gaan zetten voor Elderveld en Schuytgraaf? Een initiatief voor en door bewoners dus. Het opbouwwerk van stichting Rijnstad kan daarbij ondersteunen. Hebt u interesse? Neem dan contact met Karin Veldkamp; [email protected].

18

Gemeente Arnhem

foto:Bob Holthof





oppascentrale 19

Schuytgraaf leeft.nl 20

Chin ese activiteiten in Schuytgraaf Sinds vijf jaar woont Cynthia Zhu in het Singelkwartier. In China werkte Cynthia voor een Nederlands bedrijf en leerde daar haar man kennen. Hun zoon is nu bijna elf maanden. Voor Cynthia een goede reden om Chinese les aan kinderen te gaan geven. Daarnaast wil Cynthia Schuytgraafbewoners graag meer kennis meegeven over de Chinese cultuur. Dit alles in samenwerking met de wijkvereniging. Vanaf september kunnen kinderen voor Chinese les terecht bij Cynthia. Ook een stukje cultuur zal daarbij niet ontbreken. ‘Ik doe het voor mijn zoon,’ legt Cynthia uit, ‘dat kinderen ook weten waar hij vandaan komt. Als mensen weinig weten van elkaar is er een soort onbekende angst en minder respect. De taalles wordt gecombineerd met cultuur. Dit kan je niet scheiden.’ Voor volwassenen komt er een cursus van tien bijeenkomsten. Een keer per maand geeft Cynthia ‘les’ over de cultuur van China.

‘Ik kom toch vaak mensen tegen die op de een of andere manier iets met China te maken hebben. Aan mensen die geïnteresseerd zijn, bijvoorbeeld vanuit zakelijk oogpunt, wil ik graag meer vertellen over de cultuurverschillen en de Chinese gewoonten.’ En of dat allemaal nog niet genoeg is! Cynthia gaat in het najaar ook nog twee kookworkshops geven. Een kleine groep kan een middagje écht Chinees koken en na afloop dit met een paar genodigden samen eten. Taalles voor kinderen vanaf groep 6 – start maandag 21 september na schooltijd Cultuurcursus voor volwassenen – start dinsdag 22 september Eerste kookworkshop – vrijdag 2 oktober tussen 16.00 en 19.00 uur Alle activiteiten vinden plaats in MFC Omnibus, aanmelden voor 14 september. Voor meer informatie, neem contact op met Cynthia via haar mailadres [email protected].

Teken en tijden s het Sp rookjesfestival s slecht

€p1er 2jaa,r

LIDMAATSCHAP Het lidmaatschap kost € 12,- per gezin per jaar. Wilt u zich opgeven als lid, dan kan dat via: www.schuytgraafleeft.nl.

VERENIGING OM K IJ W E D N VA D UWEN WORD LI BARE WIJK TE BO EF LE N EE N A A SAMEN

Markt en lekke r eten op B uu rten dag

Ke rst Fai r 2015

Zaterdag 26 september is het weer burendag. Wijkvereniging Schuytgraaf heeft deze dag omgedoopt tot Buurtendag. De reden daarvoor? Schuytgraaf kenmerkt zich immers door verschillende kleine buurtjes. De Wijkvereniging wil op deze dag de buurten met elkaar verbinden. Ook dit jaar is er weer een markt tussen de AH en de HEMA. Kleine ondernemers en verenigingen uit de wijk presenteren zich met hun producten en diensten. En dat is niet alleen kijken, maar ook proeven, knutselactiviteiten, etc.. En ook dit jaar trekt de huifkar weer door de wijk. Een ritje naar de Zelfoogsttuin waar Inge de Zwart een rondleiding verzorgt en de kids broodjes mogen bakken. Vanaf 17.00 uur kunt u bij de cateraars uit de wijk terecht voor een hapje, drankje of een lekkere maaltijd. En voor kinderen is er meer dan genoeg om zich te vermaken. De markt is op:

Kerstsfeer proeven, originele kerstinkopen doen en met een warm drankje bij een vuurtje genieten van elkaar!

wijkvereniging

zaterdag 26 september van 15.00 tot 19.00 uur.

Wijkvereniging Schuytgraaf organiseert al weer voor het vijfde jaar een kleine, gezellige Kerstfair in en rondom De Buitenplaats. De Buitenplaats verkoopt die dag dan ook weer kerstbomen. Wil je leuke producten aanbieden in de sfeer van Kerst, reserveer dan je eigen kraam voor € 15,=. Je kunt je hiervoor aanmelden via [email protected] tot 24 november aanstaande. De Kerstfair wordt gehouden op zaterdag 12 december van 14.0019.00 uur op het terrein in en om De Buitenplaats.

Tijdens het Sprookjesfestival kun je ook weer komen tekenen op de zolder van de Wijkvereniging, in De Buitenplaats! Er is een mooi programma gemaakt door Praktijk Puntenslijper en Het Sprookjespad, van Studio IK. Het thema is Feeën en Feeksen, daar kunnen we lekker mee uit de voeten! Voor iedere leeftijdsgroep hebben we een toepasselijk programma gemaakt.

Din sdag 27 oktob e r: )m 9 uur tekenen we Feetjes met de allerkleinste kindjes, van 1 tot 3 jaar. En om half 11 met kinderen van 6 tot en met 8 jaar.

Don de rdag 29 oktob e r beginnen we op 9 uur met kinderen van 3 tot en met 5 jaar. En om half 11 lezen we met kinderen vanaf 9 jaar een sprookje en gaan we daarmee aan de slag. Materialen, ranja en iets lekkers horen erbij! Per keer kunnen er maximaal 8 kinderen mee doen (en een begeleider van de allerkleinste). Meedoen kan alleen na inschrijving via [email protected] Kosten 3 euro per persoon



Wijkvereniging 21

Beginnen met hardlopen? Start to Run! excuus om op de bank te blijven zitten? Ga mee naar buiten! Je krijgt veel meer dan alleen een fit lichaam als je meedoet

SPECIAL - SPECI AL - SPE CIAL - S PE

aan Start to Run! Je ontvangt ook een functioneel hardloopshirt, drie edities van het tijdschrift Runner’s World én het speciale Start to Run Magazine, vol beginnerstip en weetjes. Je bent via DE LOPER vier maanden lid van de Atletiekunie zodat je verzekerd bent tijdens de trainingen en je krijgt korting op producten van de Atletiekunie. Duizenden lopers nemen jaarlijks deel en beginnen via Start to Run aan een veilige en gezonde hardloopcarrière. Maak ook zo’n gezonde en veilige start, samen met loopmaatjes uit je eigen omgevingen laat je begeleiden door deskundige en ervaren trainers van DE LOPER. De eerste training start op za-

Die rode wangen, dat frisse gezicht en dat gezonde lijf; iedereen kan hardloper zijn! Doe mee, kom beleven, kom hardlopen en maak het mee tijdens de 7-weekse cursus Start to Run.

terdag 5 september om 09:30 uur. Er zijn ook andere tijdstippen op andere locaties (www.starttorun.nl). Wil je ook samen trainen met Renate Wennemars? Dan is de Running Coach© iets voor jou! Met de Running

Zaterdag 5 september start bij DE LOPER in Arnhem Schuyt-

Coach© in de Start to Run App kun je makkelijk je huiswerk-

graaf (woensdag 9 september in Arnhem Elderveld) een nieu-

trainingen lopen. Koppel je eigen lekkere loopmuziek in de

we cursus Start to Run. Na een zevenweekse cursus Start to

Van Woerd tot Wereldoorlog

App aan de Running Coach© trainingen en Renate loodst je

Run kan men zo’n 25 minuten achter elkaar hardlopen. Believe

door de training heen. Geen gedoe met het uitprinten van

it! Enthousiaste trainers en gezellige loopmaatjes wachten je

trainingschema’s of ingewikkelde loopadviezen, maar een-

elke week op voor een energieke training in je eigen wijk. Sa-

voudig via de koptelefoon van je smartphone. Op de beat

men werk je toe naar de afsluitende ‘Start to Finish’ trainings-

van lekkere loopmuziek krijg je te horen wat je moet doen.

loop op de zevende zaterdag. De conditie verbetert en dat

Hardlopen, wandelen, harder of zachter? Renate Wennemars,

Vorig jaar werd gevierd dat de eerste bewoners van Schuytgraaf alweer tien jaar geleden in hun nieuwe huis gingen wonen. In 2004 waren de eerste wijkdelen gebouwd, Vestingstad en de Amerikaanse Wijk. Maar wist u dat de grond waarop u woont vele duizenden jaren geleden al door mensen werd bewoond? En dat hier onder Romeins gezag boerennederzettingen met uitgestrekte grafvelden lagen? Rond de jaarwisseling zal het vuistdikke boek verschijnen dat deze geschiedenis tot in detail toelcht. In dit artikel wordt alvast een tipje van de sluier opgelicht. Mocht u geïnteresseerd zijn in het boek: het zal via de gemeentelijke website te downloaden zijn.

voel je: je wordt steeds fitter! Elke kilometer verbrand je ook

je persoonlijke trainer, laat het je weten.

nog een flinke hoeveelheid calorieën. Wie heeft er nog een 22 start to run

Martijn Defilet, stadsarcheoloog Gemeente Arnhem Afbeelding: Illustratie van landschap in Schuytgraaf gedurende de Romeinse tijd (vervaardigd door Kelvin Wilson)

Special - Archeologie in Schuytgraaf

Nieuwe wijk in opkomst

De argeologische vindplaatsen in Schuytgraaf

De wens van de gemeente Arnhem om over de grond van Schuytgraaf te kunnen beschikken gaat al terug tot kort na de Tweede Wereldoorlog. Pogingen om de grond van de gemeente Driel te kopen strandden toen, maar in de jaren ‘90 van de vorige eeuw lukte dat wel. Dat was ook hard nodig want de zich uitbreidende stad had in Arnhem-Zuid ruimte nodig. Nadat de gemeente de grond in eigendom kreeg, werd begonnen met het maken van een bestemmingsplan. Ook de archeologie kreeg hierin ruim aandacht. Dat vloeide voort uit het zogeheten Verdrag van Malta dat Nederland in 1992 ondertekende. Hierin staat onder meer dat als er ergens grond wordt verstoord eerst eventueel aanwezige archeologische resten moeten worden veiliggesteld. Geheel in de geest van dit uitgangspunt werd het bestemmingsplan opgesteld. Vanachter het bureau werd de archeologische verwachting bepaald door archeologische, historische en bodemkundige gegevens te bestuderen. Daarna volgde een veldtoets waarbij niet minder dan 1150 grondboringen werden gezet. Dit onderzoek leverde elf vindplaatsen op, verspreid over het grondgebied van de wijk. Vervolgens zijn op de locaties van de vindplaatsen smalle sleuven gegraven om meer te weten te komen over het soort vindplaats en de conservering. 24 24 Special NATUUR

11

16 1

3

2 10

Behoud ‘in situ’ en een monument Een ander uitgangspunt van het Verdrag van Malta is dat archeologische vindplaatsen zoveel als mogelijk op de plaats van aantreffen (‘in situ’) bewaard moeten blijven. Ook dit uitgangspunt is in Schuytgraaf gehanteerd. In de bouwplannen is rekening gehouden met aanwezigheid van vindplaatsen en waar geen bodemverstoring is gepland, bevinden zich de vindplaatsen nog netjes in de ondergrond. Vindplaatsen die wel verstoord zouden worden, of delen daarvan, zijn opgegraven. Documentatie en vondsten bevinden zich in het archeologische depot van de gemeente Arnhem. Een mooi voorbeeld van behoud in situ is het archeologische rijksmonument dat zich ingeklemd tussen het Multifunctioneel Centrum Omnibus/het toekomstige winkelcentrum, de Metamorfosenallee en station Arnhem-Zuid bevindt (vindplaats 10). Daar waar in het verleden volop bouwwerkzaamheden plaatsvonden, bleef het veldje waaronder zich het monument bevindt onaangetast. Het waarom was bij veel bewoners onbekend. Toen bovengenoemd booronderzoek in Schuytgraaf werd uitgevoerd, is op deze locatie een zogehe-ten rivierduin ontdekt. Deze duinen ontstonden rond 11.000 jaar voor Christus toen het aan het einde van de laatste ijstijd nog een keer heel koud werd en zand uit drooggelegen ri-vierbeddingen opstoof en door de lage begroeiing die er nog was werd ingevangen zodat er zich zandlichamen

konden vormen. Op het duin hebben mensen gewoond. Dit blijkt uit de vondst van verbrand bot, houtskool en vuursteenstukjes aangetroffen in de boorkernen. De vondsten worden gedateerd in de midden-steentijd, meer specifiek de periode tussen 7100 en 6540 voor Christus. De vondsten zijn achtergelaten door jagers en verzamelaars die het duin als uitvalsbasis gebruikten om de wijdere omgeving te exploiteren. Ook in de nieuwe steentijd is het duin bewoond geweest. Uit koolstofdatering blijken vondsten terug te gaan tot de periode rond 3500 voor Christus. De oude datering, maar ook de goede conservering van de vindplaats, leidde tot de status van archeologisch rijksmonument. Dit betekent dat bodemingrepen die leiden tot verstoring van het monument zijn verboden en daarom is afgezien van bebouwing. Medio 2016 wordt hier een stadspark opgeleverd met verwijzingen naar het rijke verleden van Schuytgraaf en dan speciaal de periode van de steentijd. Zo is het oude duin dat meerdere meters onder de grond ligt aan het oppervlak gereconstrueerd (volgens het oorspronkelijke reliëf) en komen er metershoge kunstwerken afgeleid van prehistorische voorwerpen en objecten zoals een kano en visfuik.

5

7 6

4 8

9 PERSBERICHT Special 25 25

Op de grens van hoog naar laag Schuytgraaf ligt in het Oost-Nederlandse rivierengebied. Dit wordt gedomineerd door de Rijn, Maas en Waal als grote rivieren stromend binnen een systeem van bedijkingen die in het geval van de Betuwe teruggaan tot 1200. Vóór die tijd hadden de rivieren en hun vertakkingen alle ruimte om door het landschap te slingeren. Dit gaat terug tot 10.000 jaar geleden toen de ijstijd eindigde en het huidige geologische tijdvak, een tussenijstijd, begon. Aanvankelijk werd al het sediment dat zich in de rivierbeddingen bevond in het lager gelegen Noordzeebekken afgezet, maar met de stijging van de zeespiegel

Zanddieptekaart en geulen, hier aangeduid als 26 26 Special NATUUR

‘stroomgordels’.

vond dit steeds meer bovenstrooms plaats. Het moment waarop de rivieren in onze buurt hun sediment niet meer konden afvoeren maar lokaal moesten afzetten, ligt rond 3779 voor Christus. Als de rivier bij hoogwater buiten haar oevers trad, werden zand- en kleideeltjes meegevoerd. De relatief zware zanddeeltjes bezonken direct op de oevers, na verloop van tijd lange zandruggen of oeverwallen vormend evenwijdig aan de rivier. De fijnere en lichtere kleideeltjes werd veel verder van de rivier meegevoerd en bezonken in de lager gelegen gebieden tussen de oeverwallen.

Aan het einde van de steentijd

16

Nadat alle vindplaatsen in kaart waren gebracht en duidelijk was welke vindplaatsen of delen daarvan verstoord zouden worden door de nieuwbouw in Schuytgraaf, vonden de opgravingen plaats. Deze duurden van 1998 tot en met 2002, alle uitgevoerd in het zuidelijke deel van de wijk. Na deze periode is elders in Schuytgraaf ook onderzoek verricht, maar het boek waarover in de inleiding werd gesproken en dit artikel richten zich hoofdzakelijk op het onderzoek tot en met 2002. Het recentere onderzoek is al apart gepubliceerd.

Dit proces vond ook in Schuytgraaf plaats. Hier stroomden van zuid naar noord twee geulen die tot aan circa 275 voor Christus hun zand en klei op oudere lagen uit de ijstijd afzetten. Zo raakte ook het rivierduin uit de ijstijd bedekt met een meters dik pakket klei. Juist de oeverwallen waren voor de mens in het verleden interessant om op te gaan wonen, zeker als een geul door rivierverlegging op een gegeven moment afgesneden raakte van een hoofdtak en het watermilieu rustiger werd. De combinatie van een hoge ligging, water nabij en relatief goede grond voor akkerbouw maakt dat daar waar oeverwallen liggen, ook vaak archeologische vindplaatsen aanwezig zijn. Op luchtfoto’s tekenen zich deze vindplaatsen af als donkere vlekken, veroorzaakt door de sporen van langdurige bewoning op één plek. Archeologen spreken dan van ‘woongronden’ of ‘woerden’. Luchtfoto van enkele opgravingsputten.

Het onderzoek vond plaats ter hoogte van de vindplaatsen 4 en 7 tot en met 9. Laatstgenoemde vindplaats ligt op de locatie van een tweede rivierduin dat zich in de wijk bevindt. De overige vindplaatsen zijn op de oeverwallen van geulen gesitueerd. De locatie van vindplaats 9 kent een lange bewoningsgeschiedenis. Op het duin zijn sporen van kampen van de Vlaardingen- (vroege fase, 3200-3000 voor Christus) en Klokbekercultuur (2500-2000 voor Christus) gevonden. De steentijd loopt op zijn einde; we staan aan de vooravond van de introductie en het gebruik van metaal. Als archeologen over een ‘cultuur’ spreken, dan heeft dit vooral te maken met de kenmerken van voorwerpen die men maakte en gebruikte. De term ‘Vlaardingen’ verwijst niet naar mensen uit Vlaardingen die naar Schuytgraaf trokken maar heeft betrekking op het ontdekken van de cultuur in deze plaats (1958). ‘Klokbeker’ verwijst, zoals de naam eigenlijk al zegt, naar een archeologische cultuur die zich kenmerkt door het gebruik van (beker)aardewerk met een flauwe s-vorm die aan een omgekeerde kerkklok doet denken. Hoewel de Vlaardingen- en Klokbekercultuur bekend waren met landbouw, in tegenstelling tot de jagers en verzamelaars van het duin aan de Metamorfosenallee, gaat het in Schuytgraaf niet om boerderijen maar om een basiskamp van waaruit de jacht werd georganiseerd. Hier verbleef men gedurende een bepaalde periode in hutjes, gebruikte aardewerk en vervaardigde vuurstenen werktuigen, zo vertellen ons de potscherven en vuurstenen afslagen en voorwerpen. Licht bepakt en bezakt en voorzien van wapens trok men van hieruit de wildernis in waar men vervolgens kortdurend ook in kleine kampjes verbleef. PERSBERICHT Special

27

Een ‘cultusplaats’ uit de ijzertijd Tussen de tijdperken van de Vlaardingen- en Klokbekercultuur was er een periode van ruim 500 jaar dat er in Schuytgraaf niet gewoond of verbleven werd. Na de periode van de Klokbekercultuur is er sprake van nog zo’n ‘gat’ in de bewoningsgeschiedenis. Rond 1100 voor Christus verschijnt de mens weer. Archeologisch gezien bevinden we ons dan in de late bronstijd. Uit deze periode, mogelijk overgaand in de aansluitende vroege ijzertijd, dateren kuilen met skeletten van een varken en hond. Een bijbehorende nederzetting zal zich net buiten de contouren van de opgravingsputten bevinden.

Tijdens archeologisch onderzoek in Oss is een vergelijkbaar trapeziumvormig omgreppeld terrein aangetroffen. Hier twijfelen de onderzoekers tussen de functie van cultusplaats en grafmonument. Net als in Schuytgraaf zijn er in relatie tot de omgreppeling geen graven gevonden, maar buiten Nederland zijn wel dergelijke voorbeelden bekend. Een cultusplaats kan ook verband houden met het op deze wijze markeren van claims op voorouderlijke grond. Eenvoudiger gezegd: de vroege bewoners van Schuytgraaf wilden op deze manier aan indringers laten zien dat de grond al eeuwenlang hun eigendom

Interessant is de vondst van een trapeziumvormige greppel ter hoogte van wederom vindplaats 9. Het gebied dat door de greppel omsloten wordt, is 34 meter lang bij zeventien meter breed. Binnenin ligt een plattegrond van veertien paalkuilen, dertien meter lang en bijna twee meter breed. Een paalkuil markeert (als vanzelfsprekend) de locatie waar eens een houten paal stond. Die paal is in de loop der eeuwen verdwenen, meestal doordat de ligging boven de grondwaterspiegel het hout deed verteren. Wat van de paal resteert, is een donkere vlek. Door deze op te tekenen en te zoeken naar patronen zijn structuren zoals boerderijplattegronden en schuren te herkennen. In het geval van de paalkuilen binnen de greppel ‘Cultusplaats’ uit de vroege ijzertijd. blijft de functie onduidelijk. Er is weinig nederzettingsafval aangetroffen zodat een woonfunctie uit- was en dat buitenstaanders maar elders hun heil moesgesloten kan worden. Ook zijn er geen graven uit deze ten zoeken. Dit klinkt op het eerste gezicht vergezocht, periode gevonden waarmee de structuur te verbinden maar komt bij etnografisch onderzoek (studie van nietis. Gaat het om een klein bijgebouwtje dat later in de westerse volkeren) ook vaak naar voren. De nederzetting prehistorie toevalligerwijs binnen de omgreppeling van de mensen die het trapeziumvormig omgreppeld is gebouwd? Waarschijnlijk niet. Structuur en greppel terrein aanlegden, lag dichtbij. Hiervan zijn sporen van dateren uit dezelfde periode: de vroege ijzertijd (800- verschillende opslagschuren voor landbouwproducten 500 voor Christus). teruggevonden. 28 28 Special NATUUR

Nederzetting aan de limes

16

De Romeinen probeerden hun rijk in de eerste eeuw voor Christus verder noordwaarts uit te breiden. Uiteindelijk riep Claudius rond 47 na Christus de Rijn uit tot noordgrens van het rijk. Langs de Rijn werd een stelsel van forten en wachttorens gebouwd, onderling verbonden door een weg. Dit is de limes, Latijn voor ‘grens’. Schuytgraaf grenst direct aan de limes, in Arnhem verdedigd door een fort in Meinerswijk. Toen de Romeinen hier de scepter gingen zwaaien, woonden hier zoals uit bovenstaande tekst blijkt al duizenden jaren mensen. De Romeinen duidden het Midden- en Oost-Nederlandse gebied aan als ‘Insula Batavorum’, het ‘Eiland van de Bataven’. Van de Bataven wordt aangenomen dat deze van een NoordDuitse stam afkomstig zijn en hier naartoe migreerden als trouwe bondgenoot van de Romeinen. Zij vermengden zich met de hier al wonende mensen. De bewoning in Schuytgraaf zet zich na de vroege ijzertijd in de midden-ijzertijd (500-200 voor Christus) door, maar in de periode daarna tot aan 12 voor Christus krimpt de bewoningsgraad. Er zijn uit deze periode wat onduidelijke sporen aangetroffen en losse vondsten zoals fragmenten van glazen armbanden en Keltische munten. Waarschijnlijk heeft de bewoning zich naar een nabijgelegen locatie verplaatst. Dit fenomeen, het ‘zwerven’ van erven door het landschap, zien we vaker als het de ijzertijd betreft. Boerderijen waren na een paar generaties vervallen en de grond voor landbouw was dan ook uitgeput. Alle reden om op een andere locatie weer opnieuw te beginnen.

nederzettingen en het grafveld worden voortgezet tot diep in de Romeinse tijd met een bloeiperiode tot aan 300 na Christus. Ter hoogte van vindplaats 8 is dan ook een grafveld ontstaan. De nederzettingen liggen in een open landschap met op korte afstand vochtige milieus. Het open landschap ontstond omdat men hier aanwezig bos, bestaande uit berk, beuk, els, eik, hazelaar, iep en wilg kapte om zo landbouw-grond te verkrijgen. De boerderijen bevonden zich in het zuidelijke deel van Schuytgraaf; het noordelijke deel van de wijk ligt ter hoogte van de Romeinse akkers. Bij het woord ‘nederzetting’ wordt vaak aan een groter geheel van gebouwen gedacht. In archeologische context kan een enkele boerderij echter al als nederzetting worden aangeduid, of een klein aantal gelijktijdige boerderijen die samen een gehucht vormden. Dit is ook het beeld van Schuytgraaf: gedurende de Romeinse periode bevonden zich hier hooguit telkens één of een paar zelfvoorzienende boerderijen.

Rond het begin van de jaartelling keert men weer terug naar Schuytgraaf. Ter hoogte van vindplaats 4 en 7, van elkaar gescheiden door een geultje, ontstaan twee nederzettingen. Voor de overledenen wordt op vindplaats 9 een grafveld aangelegd. De Romeinse boerderijplattegrond, aangetroffen op vindplaats 7. PERSBERICHT Special 29 29

De boerenerven bestonden in de eerste plaats uit boerderijen met wanden van vlechtwerk en afstreken met leem. Met afmetingen van circa 12 x 6 meter zijn de boerderijen niet groot te noemen. Het grootste deel had een woonfunctie, maar een beperkte ruimte was naar men aanneemt ook als stal ingericht. In het midden van de boerderij bevonden zich de dakdragende palen en via de lange zijden kon men de boerderij in en uit. Op het erf bevonden zich voorts bijgebouwen als (opslag)schuren en waterputten. De erven vormden de centra van de dagelijkse huishoudelijke activiteiten. Daarvan worden dan ook veel sporen teruggevonden zoals afvaldumps en kuilen. De erven waren van elkaar afgebakend door greppelsystemen. Ondanks dat de oeverwal een hogere ligging bood, moest men blijkbaar door het graven van greppels toch de nodige wateroverlast tegengaan. De doden werden vlakbij de nederzetting begraven. In Schuytgraaf zijn in een periode van circa 300 jaar bijna 250 graven aangelegd. Het grafveld ter hoogte van vindplaats 8 herbergt nog meer graven. Deze bevinden zich ten zuiden van het al opgegraven deel, nabij (en waarschijnlijk over) de grens met de gemeente Overbetuwe (Park Lingezegen).

Greppels markeren de locaties van graven.

Crematiegraf van een 3- of 4-jarig kind uit 20/25-50 na Christus. 30 30 Special NATUUR

16

Kralenketting en bronzen uiteinden van een pyxis (koker voor cosmetische producten), afkomstig uit een vrouwengraf uit de derde eeuw na Christus. In het aantal graven zijn de manen ondervertegenwoordigd. Een oorzaak hiervan kan zijn dat mannen die als hulpsoldaat in het Romeinse leger dienden, elders stierven en begraven werden. Verder valt een hoge sterfte onder jonge kinderen op en de in vergelijking met nu jonge leeftijd waarop volwassenen overleden. Een leeftijd van 60 jaar was al oud.

Sinds honderden jaren was crematie een gangbare traditie in het begrafenisritueel. Vanaf ongeveer 1100 voor Christus zien we qua populariteit een omslag van lijkbijzetting naar crematie en dat zette zich ook in de Romeinse tijd door, hoewel in de late prehistorie De Romeinse bewoners van Schuytgraaf naast crematie soms ook nog ‘gewoon’ werd begraven. waren vooral boer. Op de akkers werden De crematie vond boven het graf of vlakbij de gravgerst en pluimgierst verbouwd en moen/het grafveld plaats. De crematieresten werd gelijk ook (emmer)tarwe en haver. bijgezet in een kuil en soms namen de nabestaNaast graansoorten verbouwde men ook anden de moeite om al het houtskool tussen andere gewassen zoals vlas. Deze het verbrande botmateriaal eruit te halen. De planten leverden het oliehoudende graven werden in het algemeen gemarkeerd lijnzaad, maar waren ook een met een ronde of vierkante greppel. De grondstof voor touw. Noemensgrond die bij het graven daarvan vrij kwam, waard is ook het verbouwen gebruikte men om een laag heuveltje over van ijzerhard dat een geneeshet graf op te werpen. Vooral de oudste krachtige werking had. Paarden, graven bevatten bijgaven in de vorm schapen, geiten en varkens van vaatwerk (waaronder kruiken, vormden de veestapel. Men potten en borden), glazen flesjes, oefende ook ambachten uit. armbanden en kettingen, in een aanZo zijn smeden en mogelijk ook tal gevallen muntjes, messen en kistjes een wagenmaker actief geweest. waarvan het hout vergaan is en alleen het De omvang van smeedactiviteiten metalen beslag resteert. We treffen ook was echter gering en gericht op zaken als mantelspelden en haarnaalden de lokale markt. Behalve voor de aan. Deze droegen de overledenen op eigen familie produceerde men het moment van crematie. Vergankelijk ook voor de handel. Zo zijn er materiaal zoals textiel, houten borden of aanwijzingen voor het fokken bekers en voedsel zijn niet aangetroffen. Halffabricaat van een riemtong, van paarden. Dit is mee verbrand tijdens de crematie. ca 400-450 na Christus. PERSBERICHT Special 31 31

‘Donkere Middeleeuwen’ De Romeinse tijd eindigt formeel als de laatste WestRomeinse keizer wordt afgezet en opgevolgd door een Germaanse generaal die in het Romeinse leger diende. We spreken dan over 476 na Christus. Al veel eerder was de invloed van de Romeinen in Nederland afgenomen. Er waren crises uitgebroken en de Romeinen concentreerden zich liever op het kerngebied dan de noordelijke uithoeken van hun rijk. De weg voor het latere Merovingische en Frankische Rijk was geplaveid.

Van de vijfde eeuw na Christus dateren in Schuytgraaf ook sporen. We treffen een nederzetting aan bestaande uit een boerderij, qua afmeting vergelijkbaar met de Romeinse exemplaren, een bijgebouw, hutkom en waterputten. Hutkommen zijn in de grond gegraven bouwsels met een dak op het maaiveld. De wanden waren van vlechtwerk. Een in de hutkom aangetroffen varkensluis wijst er mogelijk op dat men hier een varken stalde, al werden hutkommen vooral als ambachtsschuur gebruikt.

Graf van een 20- tot 24-jarige man uit de vroege middeleeuwen.

Drie graven van vindplaats 8 horen ook bij de periode van de vroege middeleeuwen. Bijzonder is het graf van een 27- tot 33-jarige vrouw. Zij was begraven in een boomstamkist. Onder de kist bevonden zich balkjes die zijn gebruikt om de kist naar het graf te dragen. Het graf had uitzonderlijk veel bijgaven. We mogen in dit geval van een ‘rijk’ graf spreken. Een greep uit de bijgiften: vaatwerk, glazen flessen, kettingen, een ijzeren mes, benen kam, gepolijste benen hangers, een ring met op de plaat een gestanste dierversiering (leeuw of everzwijn) en resten van een riem waaraan een foedraal met persoonlijke bezittingen hing. Het rijke karakter blijkt eens temeer als het graf wordt vergeleken met het graf van een man uit de vroege middeleeuwen. Deze 35- tot 44-jarige man lag op zijn zij, niet in een kist en had als bijgift slechts een ‘mager’ potje. 32 32 Special NATUUR

De Laar en de Tweede Wereldoorlog: Operatie Market Garden

16

Uit de Romeinse en vroegmiddeleeuwse bewoning ontwikkelde zich uiteindelijk het laatmiddeleeuwse gehucht De Laar. ‘Laar’ staat onder meer voor ‘open plek in het bos’, indirect verwijzend naar de locatie van een nederzetting. De Laar is bekend uit historische bronnen; een aantal paden binnen het gehucht kunnen direct teruggaan op de verbinding tussen de Romeinse nederzettingen en het grafveld.

archeologen tijdens hun onderzoek aan: explosieven, uitrustingen en wapens. Sporen van de Tweede Wereldoorlog zijn zorgvuldig in kaart gebracht. Het onderzoek in Schuytgraaf was daarmee zijn tijd vooruit, want tot dan toe werd dergelijke archeologie te recent en al goed genoeg gedocumenteerd bevonden om nog nadere aandacht aan te schenken. Vandaag de dag wordt de archeologie van de Tweede Wereldoorlog echter op net zoveel waarde geschat als andere archeologische tijdlagen.

Ter hoogte van de opgravingsputten lagen van het gehucht weide- en akkergronden maar er zijn ook Aanvallen van 21 tot 26 september 1944. boerenerven aangetroffen. Sporen dateren vooral uit de nieuwe tijd (1574-heden) en hebben betrekking op stenen bebouwing zoals schuren en waterputten. De boerderij die bij deze schuren hoorde, werd tijdens de Tweede Wereldoorlog verwoest. In de namiddag van 21 september 1944 landden in Schuytgraaf en omgeving Poolse parachutisten met en onder commando van generaal Sosaboswki. De parachutisten zochten dekking in aanwezige greppels en boerderijen. Vanuit de spoordijk in het oosten werden de soldaten zwaar onder vuur genomen. Door de vele mortier- en granaatinslagen raakten de gebouwen van De Laar fors beschadigd. De explosie van een goederentrein volgeladen met munitie op 24 september 1944 droeg hier ook nog aan bij. De landing van de Polen hield verband met Operatie Market Garden: een militaire operatie met als doel een aantal bruggen over de grote rivieren in Nederland in handen te krijgen om zo op te kunnen rukken naar het Ruhrgebied, het hart van de Duitse oorlogsindustrie. De bewoners van De Laar werden in deze periode noodgedwongen geëvacueerd. Bij terugkomst troffen ze een verwoest gebied aan, vol met sporen van hevige gevechten. Loopgraven en bomkraters werden vervolgens opgevuld met oorlogsafval. Ook deze ‘recente’ archeologie troffen de

PERSBERICHT Special 33 33

‘Mijn kind heeft behoefte aan extra ondersteuning…’

Hallo, mijn naam is Sylvia Vermeulen en ik ben gediplomeerd trimster. Ik heb een hondentrimsalon genaamd, “De Trimster” in de buurt van De Groene erven, Fruithoeve 23. Sommige kinderen zijn heel gevoelig, anderen juist snel afgeleid. Elk kind is uniek! In een groepsdynamiek kan dat soms lastig zijn, daarom werk ik met kinderen individueel of in kleine groepjes.

Tijdens opgravingen gevonden materiaal uit de Tweede Wereldoorlog.

Tot slot Het archeologische onderzoek in Schuytgraaf heeft een schat aan gegevens opgeleverd uit verschillende archeologische perioden, van de midden-steentijd tot aan de recente archeologie van de Tweede Wereldoorlog. In een periode dat Nederland nog moest wennen aan de uitgangspunten van het Verdrag van Malta, werd hier in de planfase al volop rekening gehouden met archeologische waarden, waar zij opgegraven moesten of behouden konden worden. Het resultaat is een interessant oudheidkundig verhaal over Arnhems jongste wijk, waardevolle informatie die archeologen van vandaag de dag in hun eigen onderzoeken kunnen gebruiken en nog daadwerkelijk in de grond aanwezige archeologische resten. Want zeg nou zelf: wonen op historische grond is veel boeiender als die historie er ook nog is! 34 34 Special NATUUR

Door in verbinding te komen met het kind en zijn of haar eigenheid de ruimte te geven, probeer ik ze net iets verder te helpen. Als leerkracht heb ik gemerkt dat dit niet altijd lukt in de klas.

Mijn passie voor honden is al sinds mijn jeugd aanwezig. Ik ben opgegroeid met vele honden. Het verzorgen daarvan was mijn grootste hobby. Uiteindelijk heb ik na een uitgebreide opleiding mijn trimdiploma behaald, en ben een eigen trimsalon begonnen. Alle soorten honden zijn welkom; zowel groot als klein, ras en rasloos.

In overleg met u én uw kind onderzoeken we op welke manier ik kan ondersteunen. Uiteraard is het belangrijk dat uw kind zich bij mij op zijn gemak voelt en zelf ook wil! Uw kind kan wellicht zelf goed aangeven waar het hulp bij wil, u kunt daar met uw kind ook van tevoren over in gesprek gaan. Overleg met de leerkracht behoort uiteraard ook tot de mogelijkheden. Samen maken we een plan van aanpak en onderzoeken we wat prettig is voor het kind.

Door het volgen van workshops blijf ik op de hoogte van alle modellen en specialiseer ik me in bepaalde rassen, zowel plukals knipvachten. Het wassen gebeurt met een natuurlijke shampoo en voor probleemvachten heb ik soaps zonder chemische stoffen. Ik luister goed naar de wensen van de klant maar de hond staat bovenaan. Ik zal dus altijd kiezen voor de beste behandeling en die bespreken.

Heeft u vragen over de ontwikkeling van uw kind? Bel of mail me gerust, wellicht kan ik u hierin adviseren.

Op mijn website www.detrimster.nl leg ik uit wat de verschillende trimtechnieken zijn. Ook staat daar bijvoorbeeld tips over wat te doen met uw hond in elk seizoen. Zeker een bezoek waard dus. Mobiel: 06-18639068 e-mail: [email protected]

Een warme groet, Erica van Dinther Voortman 06-42284472 of [email protected] MKB in the picture

MKB in PERSBERICHT the picture 35 35

Een dag uit het leven van… Antoon de Graaf (53) streek in 2004 samen met zijn vrouw en vier kinderen als een van de eerste gezinnen neer in Schuytgraaf. In Vestingstad om precies te zijn. Hij vertelt hoe een dag van hem eruit ziet. 5:45 uur Ik sta op, trek mijn uniform aan en spring in de auto. Ik begin altijd vroeg en werk lange dagen. De ene week 4,5 dag, de andere week 4 dagen. Ik ben kapitein bij de Koninklijke Marechaussee (KM) en houd me bezig met de meldkamerprocessen en de verbindingen met andere diensten. Als KM doen we de grensbewaking bij België en Duitsland en de bewaking van 35 objecten in Nederland. Zoals joodse scholen, de Tweede Kamer en havens waar passagiers vertrekken (Hoek van Holland en IJmuiden). En natuurlijk Schiphol. Daar heb ik zelf ook een aantal jaren gewerkt. In de zomerperiode houden we de mensen die nog boetes hebben openstaan aan, voordat ze op vakantie vertrekken moeten ze die betalen. Mijn standplaats op dit moment is Uddel, bij Apeldoorn. 36 Een dag uit het leven van...

8.00 uur Na een bak koffie check ik mijn e-mail. Een van mijn taken is het leiden van een landelijk innovatieproject met als doel dat mensen die 112 bellen meteen geholpen worden en niet eerst een keuzemenu voorgelegd (politie, brandweer of ambulance) krijgen. Straks neemt er iemand de telefoon op die alle vragen stelt en ervoor zorgt dan je bij de juiste dienst uitkomt. Dat kan ook de KM zijn. 10.30 uur Ik doe een aantal werknemersgesprekken, werk een aantal verlofaanvragen af en een aanvraag voor een studie. 12.00 uur Ik maak hier en daar even een praatje, drink nog een kop koffie. Op die manier heb ik een half uurtje ontspanning. Echt uitgebreid lunchen doe ik niet. Ik eet tussendoor mijn boterhammen op. 13.00 uur Als KM leveren we beelden van tactische locaties of evene-

menten in veiligheidsregio’s. We kunnen op verzoek inzoomen en sturen vanuit de camera. Het is mijn personeel die dat verzorgt. Door het voeren van ‘klantgesprekken’ bijvoorbeeld met de luchthavens brengen we in kaart wat onze meldkamer voor hen kan betekenen in het geval van calamiteiten. Het is een complex geheel aan schakeltjes. Ik probeer dat bij elkaar te brengen, overleg veel en heb een controlerende functie. 17.00 uur Het werk afronden en naar huis. Mijn zoon van 11 komt altijd rond 16.00 uur thuis. Hij wordt iedere dag naar school gebracht en gehaald. Hij is slechtziend en gaat naar Visio in Grave, een school waar kinderen met een visuele beperking onderwijs krijgen en worden begeleid. Het gaat goed met hem op school, hij gaat naar groep 8. 18.00 uur We eten met zijn vijven, mijn oudste dochter woont op zichzelf in Arnhem-Noord maar wil nog wel eens aanschuiven. Het is hier nooit aardappelen, vlees en groente. Ik kook altijd iets aparts en uitgebreid. Zelf sushi maken of op onze houtgestookte tuinoven iets lekkers maken. Zonder pakjes en zakjes. 19.30 uur Ik mag graag met mijn handen werken, vooral met hout. Lekker ontspannend vind ik dat. In 2004 heeft mijn vrouw mij verrast door ons op te geven voor het TV-programma Eigen huis & tuin. De garage is toen omgebouwd tot een houtbewerkingsruimte met allerlei machines en kasten. Hier ben ik menig uurtje te vinden. Vrijwel alles in ons huis heb ik zelf van hout gemaakt. 22.00 uur Het is mooi weer, nog even een drankje op het terras in de tuin met vrienden. Morgen gaat de wekker niet, want ik heb vakantie!

38

Gemeente Arnhem

advertorial mom in balance 39

volg ons op

: vierkrant schuytgraaf!

Verk(n)ocht Ooit zochten we een huis met een tuin en het liefst drie slaapkamers. We doorkruisten Arnhem-Noord en negeerden Arnhem-Zuid, met name Schuytgraaf stond onderaan mijn lijstje. Toch bleken de huizen in Noord te duur en te klein te zijn. Toen belandden we in Schuytgraaf en we kochten er een rijtjeswoning. We bleken leuke buren te hebben en kregen steeds meer kennissen in Schuytgraaf. Leuk hoor, die wijk, maar een volgend huis zal in ArnhemNoord staan, dat wist ik zeker. Er kwamen kinderen en het huis bleek te klein. Bord in de tuin en het was in no-time verkocht. Op Funda focusten we alleen maar op Schuytgraaf. ‘Maar jij wilde toch echt niet in Schuytgraaf blijven?’ Uhm… ja… maar een mens - en een wijk - kan veranderen. Een snelle verkoop betekende helaas ook dat we voor korte tijd in een huurhuis moesten wonen. Een prima huis, maar het stond niet in Schuytgraaf. Iedere dag reden we minstens twee keer heen en weer naar Schuytgaaf voor school, sport of supermarkt. Schuytgraaf is een soort dorp, waar we fijne mensen om ons heen hebben. Ons nieuwe huis staat twee straten verder dan ons vorige huis. We zijn weer terug! En dan ook nog eens een veel mooier, groter en lichter huis! Wij zijn verknocht aan de wijk en we gaan hier echt niet meer weg! Verhalen uit het sprookjesachtige leven van een doodgewone Schuytgraafmoeder.

40

strip

COlumn 41

CHIROPRACTIE, DE WEG NAAR EEN BETERE GEZONDHEID! WAT IS CHIROPRACTIE: Chiropractie omvat de diagnose, behandeling en preventie van aandoeningenvan het bewegingsapparaat, voornamelijk de stoornissen die betrekking hebben op de wervelkolom.

BIJ WELKE GEZONDHEID KLACHTEN: Rug-, nek en hoofdpijnklachten, hernia, RSI, whiplash, artrose, bekkeninstabiliteit, sportblessures en duizeligheid.

WERVELKOLOM VERSCHUIVINGEN: Doordat velen van ons geboren worden met een afwijkende stand van de wervelkolom (scoliose = zijwaartse verkromming), een te holle of te rechte rug (lordose-kyphose) wordt de wervel kolom verkeerd belast. Na verloop van meestal jaren ontstaan wervelverschuivingen. Oorzaken hiervoor zijn onder andere vallen, vertillen, ongelukken, verkeerde houding, overbelasting, spanning, etc. Deze wervelverschuivingen kunnen een zenuwirritatie veroorzaken. Als de zenuwen die vanuit de wervelkolom komen worden geїrriteerd of afgekneld door verschuivingen van een of meerdere wervels, krijgen spieren, ligamenten, gewrichten, organen, enzovoort niet de impulsen om op de juiste manier te functioneren. Vergelijk het met een telefooncentrale: als er storingen in de verbindingen zijn,komt de boodschap niet goed door.

BEHANDELING: Chiropractie geeft resultaten waar andere methoden geen of weinig verlichting brengen. Kern van elke behandeling is het toedienen van precies gedoseerde druktechnieken op de wervel kolom. U ondergaat zo’n behandelingop een speciaal hiervoor ontworpen behandeltafel. De druktechnieken hebben tot doel blokkades, storingen pijnklachten op te heffen. Zo’n behandeling is zelden pijnlijk.

VERGOEDINGEN: Vrijwel alle ziektekostenverzekeraars hebben chiropractie in hun aanvullend pakket opgenomen. Voor vergoedingen ziektekosten kijk op www.chiropractievergoeding.nl.

Utrechtseweg 290, 6812AR Arnhem, T (026) 443 47 37 www.chiropractie-trooster.nl Lid: NCA-SCN | Geregistreed Chiropractor

Cursus Bewust(er) leren hardlopen in twaalf weken Wil jij bewust(er) leren hardlopen in een leuke omgeving begeleid door professionals? Dan is deze cursus van FysioDynamiek iets voor jou, want bij onze cursus krijg je vele extra’s, zoals: • Begeleiding door professionals van FysioDynamiek; • trainen in kleine groepjes (maximaal zes personen) waardoor je veel feedback krijgt; • inzicht in je looptechniek aan de hand van videoopnames; • de theoretische achtergrond bij het lopen en de nieuwste inzichten; • tips op het gebied van blessurepreventie, en vooral (hopelijk): • veel plezier in het hardlopen, met elkaar, tijdens de training en daarnaast in je eentje of met je loopmaatje. Wetenschap vormt de basis voor de cursus Bewust(er) leren hardlopen. Zo leert de wetenschap ons dat hardlopen helemaal niet gezond is als je trainingsfouten maakt. Running too much, too fast, too soon zijn de belangrijkste oorzaken van hardloopblessures. Ook loophouding en pasfrequentie zijn van grote invloed op eventuele hardloopblessures. Maar hoe weet je dat je iets fout doet als je dit nooit zo hebt ervaren of zelf gezien hebt? Om dit duidelijk te laten zien en te ervaren, maken wij onder andere gebruik van videoanalyses. Door biomechanica en onderzoeken vanuit de literatuur kunnen wij een videobeeld analyseren.

Na de basiscursus kan je deelnemen aan een vervolgtraject. We werken samen naar een einddoel toe en trainen voor een afstand: vijf of tien kilometer. Ook dit vervolgtraject duurt twaalf weken, waarna we afsluiten met een evenementenrun. Hiermee kun je op een leuke manier je eindprestatie meten. FysioDynamiek is bezig een samenwerkingsverband met een bekende hardloopwinkel op te zetten. Hiermee hopen wij in de toekomst nog professioneler te worden.

SummerEvent

Een gezellig, bruisend, zomers evenement volop belevenissen voor de hele familie! Wanneer: Zaterdag 29 augustus van 14:00 – 20:00 uur Waar:

De Buitenplaats, Marasingel 19,



6846 DX Arnhem (Schuytgraaf)

In en rondom de prachtig gerestaureerde boerderij van de Buitenplaats is van alles te beleven tijdens het Summer Event. Er staan rond de 45 kramen met diverse leuke producten en belevenissen, waar u heerlijk kunt rondsnuffelen en winkelen. Natuurlijk zijn er ook heerlijke hapjes en drankjes verkrijgbaar, hier kunt u van genieten op ons zonovergoten terras in de prachtige, ruime, natuur-

Kijk op onze website www.fysio-dynamiek.nl voor meer informatie of stuur een mail naar [email protected].

lijke omgeving rondom de Buitenplaats. Ook voor kinderen is er genoeg te doen! Voor wat verkoeling is er een waterstormbaan en voor de honger en dorst een limonade en snoepbar. Of wat dacht je van een nieuwe zonnebril scoren bij 1 van onze kramen? Ook is er genoeg ruimte om lekker te ravotten in de natuurlijke speelplaats “modder aan je broek”. Voor de allerkleinsten is er de mogelijkheid om te schminken, te springen op het springkussen, en onze dieren in de kinderboerderij te bekijken. Nog oud speelgoed of andere dingen die je graag kwijt wilt? Geef

•

Wist u dat • we tegenwoordig een AED hebben op De Buitenplaats? • w  e weer een koe en een kalfje hadden? Deze zijn nu weer opgehaald; ze hebben heel veel gras gegeten en zijn nu weer terug naar de kudde. In september krijgen we als het goed is weer een nieuwe koe met kalfje. • w  e bezig zijn met het realiseren van een nieuwe kinderhoek in de Gasterij? Dat wordt straks eindeloos spelen, terwijl u zelf kunt genieten van een lekker kopje koffie of ander lekkers. • V  illa Fantasia (SKAR) weer de hele dag open is tijdens de schoolvakantie? Er worden dan heel veel leuke activiteiten georganiseerd voor de kinderen, maar ook onze cliënten vinden het soms leuk om aan te schuiven. Zo was er een politieagent die sporenonderzoek kwam doen en is boer Ton hier geweest om te laten zien hoe je van schapenwol draden kunt spinnen. Superleuk allemaal!

je op en verkoop het op de kleedjesmarkt! En er is natuurlijk ook aan de mannen gedacht! Zoals een wedstijdje autoband verwisselen (door autobedrijf Hooijer), leuke gadgets, herenkleding en accessoires scoren. En daarna lekker genieten van een welverdiend hapje en drankje. Kortom, zet het in de agenda! Summer Event,

Voor meer informatie: check onze website www.siza.nl/DeBuitenplaats

zaterdag 29 augustus, De Buitenplaats! Tot dan! 42

advertorial fysiodynamiek

buitenplaats 43

langs de zijlijn 43

Probeer dit ook thuis!

Professor Plofs verbazingwekkende experimenten

Experiment 13

Bewegend kleurkunstwerk! Wat heb je nodig: Ovenschaal, melk, verschillende kleurstofjes, lepeltje, watten-

Wat gebeurt er? Het afwasmiddel reageert met het vet in de

staafje, afwasmiddel

melk en ‘duwt’ het opzij. Omdat er kleurstof in de melk is toegevoegd zie je dit gebeuren.

Het plan: Professor Plof laat kleuren als wolken door de melk bewegen, zonder te roeren!

Nog meer mogelijkheden: Houd eens bij met een stopwatch hoe lang de melk blijft bewegen. Werkt dit experiment ook

Stap 1: Schenk een bodempje melk in de ovenschaal.

met andere vloeistoffen? Probeer het eens met karnemelk of yoghurt of sinaasappelsap. Lukt dat ook? Waarom wel of niet,

Stap 2: Druppel de kleurstof met het lepeltje voorzichtig in de

denk je? Deel jouw coolste experiment met filmpje of foto via

melk. Je kan voedselkleurstof gebruiken, vulpeninkt of eco-

[email protected].

line, zolang het maar niet te zwaar is (dus geen plakkaatverf). Wil je Professor Plof ook een keer assisteren bij een proefje? Dat Stap 3: Doop een wattenstaafje in het afwasmiddel en houd

kan! Stuur je leukste/spannendste/explosiefste idee voor een

het staafje daarna in de melk. Gaaf patroon gegarandeerd!

proefje toe aan Professor Plof via het e-mailadres (redactie@vi-

Tip van Professor Plof: als je het wattenstaafje door de melk

erkrantschuytgraaf.nl) of de facebookpagina van de Vierkrant.

‘trekt’ krijg je een heel mooi waaierpatroon, kijk maar naar het

Professor Plof kiest het meest originele proefje voor de volgende

filmpje op www.vierkrant.nl (Qr-code)

editie en als je wilt mag je meedoen!

44

kinderen

kinderen

45

Enthousiaste

lezers gezocht Inmiddels bestaat de leesclub al drie jaar in onze wijk. Helaas moeten enkele leden vanwege persoonlijke omstandigheden afhaken. Daarom willen we graag weer enkele nieuwe lezers erbij. We streven naar een groep van ongeveer 6 tot 7 personen. Meer informatie: Lenie Vlot, 026–8401134 of [email protected]

46

leesclub

Kopijdata 2015 Editie:

Kopijdatum:

2015-05

2 oktober

23 okt - 28 okt

2015-06

27 november

18 dec - 23 dec

Kopijdata

Het gebruiken van een metaaldetector; mag het? Een lichtbezorgde lezer vroeg zich of hoe het nu zat met zijn hobby; mocht hij nu wel of niet met de metaaldetector aan de slag? Het graven naar een antwoord bij deze ogenschijnlijk eenvoudige vraag blijkt een schat aan informatie op te leveren. Ja… Wat wel direct duidelijk wordt, is dat het in Nederland in principe is toegestaan om met een metaaldetector rond te lopen op openbare plaatsen. Wel is het verboden om gericht te zoeken en te graven op plekken die gemarkeerd zijn als archeologische plekken. In alle andere gevallen moet u toestemming hebben van de landeigenaar om het terrein te mogen betreden. Het graven in de Nederlandse bodem is in bepaalde gevallen wel aan regels gebonden.

Verspreiding tussen:

- Kopij kunt u aanleveren in word/tekst bestand (foto’s als los bestand aanleveren) op [email protected] - Advertenties/advertorials kunt u aanleveren op [email protected]

46

Lezersvraag

Of toch nee? Maar al snel bleken wij hier in een uitzonderlijk stukje Nederland te wonen. In een aantal plaatsen in Nederland is er namelijk een algemeen verbo Helaas voor onze lezer moet hij dus buiten de gemeente grenzen van Arnhem zijn hobby uit gaan voeren. Heb je ook een vraag voor de Vierkrant? Mail ons: [email protected] of stel je vraag op onze Facebookpagina

lezersvraag

uytgraaf

Vierkrantsch

48 binnenkijken bij Eindredactie Dennis Kramer, Lotte Pera, Annemiek Jorritsma Redactie Petra Hoff, Marloes Kraus, Karen van der Werf, Marlou Brinkhuis en Marije Klein

Hulpwarmtecentrale Schuytgraaf

Advertentiebeheer & Coördinator bezorging René Verwoerd [email protected]

Wat? Sinds 2015 is het stadswarmtenet van Arnhem gekoppeld aan het stadswarmtenet van Duiven en Westervoort. Daardoor voorziet afval- en energiecentrale AVR in Duiven in het grootse gedeelte van onze warmtebehoefte. De hulpwarmtecentrale van Nuon aan de Marasingel levert warmte aan onze woningen wanneer AVR niet in staat is de gevraagde warmte te leveren. Bijvoorbeeld wanneer het erg koud is of AVR in onderhoud is.

Wat zijn de bijzonderheden? Om het gebouw in te passen in de groene omgeving van Schuytgraaf, heeft het een duurzaam ontwerp gekregen. De gevel is opgetrokken uit natuursteen en het dak is deels begroeid. Het hoogste deel is 21m. De schoorsteenpijpen zijn in de bijzondere architectuur volledig weggewerkt. De twee heetwaterketels worden gestookt op biodiesel en aardgas. Leuk detail: in de gevel zitten ingebouwde nestkasten waar gierzwaluwen in broeden.

Bezorging Bewoners Schuytgraaf

Sinds wanneer? 2009

Oplage 3300

Waarom staat deze in Schuytgraaf? De hulpwarmtecentrale staat aan een uiteinde van het stadswarmtenet. Wanneer de hulpwarmtecentrale in bedrijf is, levert deze warmte waar de behoefte het grootst is. De bewoners van Schuytgraaf zijn daardoor onder alle omstandigheden verzekerd van warmte.

Hoeveel kW wordt door de hulpwarmtecentrale geproduceerd? Het zogenoemde opgestelde vermogen van de hulpwarmtecentrale is 56 MW ofwel 56.000 kW. Dit komt overeen met het vermogen van 1800 cv-ketels.

Vormgeving Sharon van Son, René Verwoerd Fotografie Edwin Rijkaart, Joost Kaptein

Adresgegevens Wijkplatform Schuytgraaf Meikers 3, 6846 HR Arnhem [email protected] www.vierkrantschuytgraaf.nl

Mogen we ook bij jou binnenkijken? Geef je op via Vierkrant Schuytgraaf op Facebook!