Good practices Jongeren centraal

Good practices Jongeren centraal

inhoudsopgave

Lessen in geluk

3

les(s) & more

6

puberspreekuur en de gezondheidstest

9

can you fix it?

12

zelfvertrouwen en eetgedrag

15

peervoorlichters over het CJG in capelle a/d ijssel 18 wat jij doet telt!

21

vrijlekker.nl

24

mijn id

27

happyles

30

drinkt het door?

33

villa pinedo

36

en leven langer. Welke betere les kunnen jongeren krijgen dan de les hoe je gelukkig kunt zijn? Dit was de beweegreden van Jacqueline Boerefijn, docente biologie aan een middelbare school, om ‘Lessen in Geluk’ te ontwikkelen. Het Verwey-Jonker Instituut heeft samen met Jacqueline Boerefijn en Ad Bergsma en met ondersteuning van het Instituut voor de Lerarenopleiding van Amsterdam een lespakket ontwikkeld over geluk.

Praten over geluk in de klas De serie ‘Lessen in Geluk’ bestaat uit zes lessen die gebaseerd zijn op wetenschappelijke bevindingen uit de positieve psychologie. Ze zijn gemaakt voor de tweede klas vmbo(-t), maar door docenten aan te passen aan andere niveaus. De lessen zijn via internet te downloaden, net zoals de uitvoerige docentenhandleiding. De verwachting is dat deze positieve lessen een effectief middel kunnen zijn tegen gevoelens van angst en depressiviteit.

Dromen realiseren Met ‘Lessen in Geluk’ krijgen jongeren een aantal handvatten waarmee ze leren hun mogelijkheden en talenten beter in te zetten. Door te ervaren wat het is om iets voor een ander te doen en door op een waarderende en constructieve manier over je eigen toekomst na te denken, samen met anderen, is het makkelijker om (realistische) dromen te realiseren. Door de leerlingen te stimuleren om vanuit intrinsieke motivatie bereikbare doelen na te streven, leveren de lessen een bijdrage aan het geluk van deze jongeren vanuit een waarderende en positieve insteek. Jongeren leren zo op praktische manier te oefenen met optimistisch denken. In de lessen wordt onder meer aandacht besteed aan wat de leerlingen zelf gelukkig maakt, optimisme versus pessimisme, het benutten van je sterken kanten, dankbaarheid, goede sociale relaties en het maken en uitvoeren van realistische toekomstplannen.

Het gaat nu eens over mij Jongeren zijn over het algemeen positief verrast over de ‘Lessen in Geluk’ en beoordelen de serie met een gemiddeld rapportcijfer van bijna een acht. Ze geven daarbij aan eigenlijk nog nooit zo over geluk te hebben gesproken. Een paar reacties van jongeren: “Ik kreeg een kaartje waarop stond dat ik leuke kleren aan had en dat ik aardig was. Dat vond ik heel leuk.” “Een opdracht was om een kaartenhuis te bouwen en in je hoofd na te gaan wat er gebeurde. Ik dacht vooral: dat gaat niet lukken, en ik moest heel hard lachen omdat het telkens in elkaar stortte.” “Ik denk niet dat ik gelukkiger ben geworden door de lessen, maar je weet wel beter hoe je er weer bovenop kunt komen. Ik ben er meer over gaan nadenken en je herkent het veel beter.” “Lessen in Geluk is een soort basis van het gelukkig worden. Het heeft mij wel geholpen.”

3

Good PRACTICEs jongeren centraal

lessen in geluk

lessen in voelen geluk Gelukkige mensen zich fijner, zijn prettiger gezelschap, leren sneller, zijn gezonder

De ‘Lessen in Geluk’ lijken een buffereffect te hebben op het gemiddelde ervaren geluk van de leerlingen die de lessen hebben gevolgd. De hypotheses dat de lessen zouden leiden tot een verbetering van zelf gerapporteerd geluk en gezondheid zijn nog niet bevestigd in onderzoek. Verwacht wordt dat de lessen een positieve invloed op de schoolprestaties hebben. Dit omdat in de lessen aandacht wordt besteed aan het maken van positieve keuzes. Wanneer leerlingen kiezen om meer tijd aan hun schoolwerk te besteden, kan dit gezien worden als een positieve keuze. Daarnaast blijkt uit de ervaringen van de leerkrachten dat de ‘Lessen in Geluk’ een positief effect hebben op de groep en dan met name op het gevoel van veiligheid in de groep. Er wordt minder gepest en de leerlingen zijn vriendelijker naar elkaar. De lessenserie heeft als het ware een bindend effect. De ‘Lessen in Geluk’ leveren voor de school en met name voor de docenten en leerlingen een positieve ervaring op. De leerlingen vinden de lessen leuk, gaan nadenken over wat echt belangrijk is en het groepsgevoel wordt versterkt.

Kansen voor de jeugdgezondheidszorg In het voortgezet onderwijs wordt veel aandacht besteed aan allerlei onderwerpen, zoals pesten, faalangst, roken, drugs, drinken, soa’s, loverboys, overgewicht, tienerzwangerschappen en agressie. Vaak gebeurt dat op verzoek van de GGD. De onderwerpen zijn vaak probleemgericht, sterk negatief geladen en gericht op de gevaren van de maatschappij. Met de ‘Lessen in Geluk’ is gekozen om leerlingen te leren hoe ze naar geluk kunnen streven, goede en gezonde keuzes leren maken en risico’s uitsluiten. Voor leerlingen is het belangrijk om te leren gaan met positieve en negatieve ervaringen. Als zij hun leven benaderen vanuit een positieve grondhouding en met een besef dat ze zelf invloed hebben op de manier waarop hun leven zich ontwikkelt, dan zijn zij weerbaar en treden zij het leven zelfbewust tegemoet. Geluk heeft vaak ook een positieve invloed op de gezondheid. Als jongeren inzicht hebben in wat hen gelukkig maakt, hoe zij dat kunnen nastreven en het belang van gelukkig in het leven staan omarmen, hebben zij handvatten om als het een keertje minder goed gaat sneller uit het dal te kunnen klimmen. JGZ-organisaties kunnen in hun aanpak van jongeren aansluiten bij de ‘Lessen in Geluk’ en deze op scholen stimuleren. Maar de relatie met de JGZ kan ook verdergaan. Het is de uitdaging om in het reguliere werk van de JGZ, maar ook in het CJG, meer uiting te gaan geven aan het gedachtegoed van de positieve psychologie en op die manier ouders, kinderen en jongeren te prikkelen bewust te kijken naar geluk en wat gelukkig maakt. Alle lessen zijn gratis verkrijgbaar via de website: www.lesseningeluk.nl.

4


lessen in geluk

lessen geluk Buffereffect in en toename groepsveiligheid

Aanpak

Lessen in Geluk.

Het lespakket bestaat uit een docentenhandleiding en een werkboek voor leerlingen.

Project

De lessenserie omvat zes lessen met

Lessenserie van zes lessen in geluk.

daarbij thuisopdrachten voor de leerlingen. Hierbij wordt uitgegaan van 1 les per week.

Doel

Les 1 Hoe gelukkig ben jij en wat is

Jongeren ervan bewust maken dat geluk

dat precies: geluk?

voor een deel maakbaar is en dat ze daar

Les 2 Wat maakt je gelukkig?

zelf een rol in spelen. Jongeren handvatten

Les 3 Is geluk belangrijk?

meegeven voor een duurzame verhoging

Les 4 Gelukkig zijn, kun je dat leren?

van hun eigen geluk.

Les 5 Wees lief voor elkaar. Les 6 Benut je sterke kanten.

Doelgroep

Toetje voor thuis. In het toetje voor thuis

De ‘Lessen in Geluk’ zijn gemaakt voor

staat een manier beschreven (met een

leerlingen van de tweede klas vmbo-t maar

voorbeeld) hoe de leerlingen een goed

eenvoudig aan te passen voor andere

plan in praktijk kunnen brengen.

leerjaren.

Resultaat Partners

Verwacht wordt dat de lessen een posi-

De Stichting Lessen in Geluk voert projec-

tieve invloed op de schoolprestaties

ten uit voor gemeenten, scholen en andere

hebben. Daarnaast blijkt uit de ervaringen

instanties die actief zijn in het onderwijs.

van de leerkrachten dat de ‘Lessen in Geluk’ een positief effect hebben op de

Rol van jongeren

sociale interactie in de groep en dan met

Jongeren zijn tijdens de pilotfasegevraagd

name op het gevoel van veiligheid in de

naar wat ze van onderdelen van de lessen

groep.

vonden, waarop het lespakket is aange-

5

past. Daarnaast hebben zij een essentiële

Projectinfo

interactieve rol tijdens de lessen.

www.lesseningeluk.nl


lessen in geluk

lessen in geluk Titel

de Pasvorm hebben gezamenlijk onderzocht hoe zij studenten op het roc (mbo-niveau 1 en 2) het beste passende zorg kunnen bieden. Deze doelgroep is nogal eens lastig te bereiken en heeft meestal weinig positieve ervaringen met de zorg. Om deze jongeren goed te kunnen ondersteunen is in samenwerking met het onderwijs het programma Les(s) & More ontwikkeld. Binnen het project wordt een gezondheidsspreekuur aan geboden op school, gekoppeld aan een gezondheidsvragenlijst en een lessenserie over gezondheid, genotsmiddelen, relaties en seksualiteit.

De lessenserie Seksualiteit & Genotsmiddelen De lessenserie wordt uitgevoerd door docenten van het roc, die voorafgaand zijn getraind door medewerkers vanuit de JGZ en Soa/Sense van de GGD. In de lessenserie wordt gewerkt met stellingen waarop de leerlingen kunnen reageren en waarover ze kunnen discussiëren. Ook worden het stoplichtenspel en krasloten ingezet om op een speelse wijze de kennis van de leerlingen te testen.

Gezondheidsvragenlijst en zorgbehoefte Jongeren vullen na de lessenserie een gezond-heidsvragenlijst in, waarop zij hun gezondheidsvragen, problemen en zorgbehoeften kunnen invullen. Deze vragenlijst is ontwikkeld samen met de jongeren van het roc en de JGZ. De vragenlijst bevat onder andere vragen uit ‘Test je leefstijl’ en het onderzoek ‘Seks onder je 25e’.

Gezondheidsspreekuur Op basis van de vragenlijst kunnen leerlingen gebruik maken van het gezondheidsspreekuur op school. Dit wordt uitgevoerd door verpleegkundigen van de jeugdgezondheidszorg en Soa/Sense en gesuperviseerd door een JGZ-/Sense-arts. Via deze spreekuren krijgen jongeren ondersteuning bij al hun gezondheidsvragen en worden ze, als dat nodig blijkt, doorverwezen naar de hulpverlening.

Jongeren denken mee De jongeren zijn intensief betrokken bij de ontwikkeling van Les(s) & More. Er heeft een behoefteonderzoek onder de jongeren plaatsgevonden en zij hebben actief meegedacht bij het opstellen van de gezondheidsvragenlijst. Bovendien geven jongeren zelf in de vragenlijst aan of ze gebruik willen maken van het spreekuurcontact. Hun voornaamste punt van kritiek was de manier waarop ze voor het spreekuur uitgenodigd werden. Dit moest beslist binnen school plaatsvinden, omdat hun thuissituatie soms niet veilig genoeg was. Ook hadden zij bij de vragenlijst verschillende suggesties om de leesbaarheid en begrijpelijkheid te vergroten.

6


LES(s) & MORE

lessen in geluk De GGD van Veiligheidsen Gezondheidsregio Gelderland-Midden en het roc Rijn IJssel

Les(s) & More is in een pilot uitgevoerd op de Pasvorm bij 138 mbo-leerlingen van niveau 1 en 2. Uit de gezondheidsvragenlijst bleek dat veel van deze jongeren overbelast zijn en te kampen hebben met meervoudige problematiek. Zo liet een groot deel van de groep (de helft met een allochtone achtergrond en gescheiden ouders) een ongezonde leefstijl zien en rapporteerden zij meerdere gezondheids¬problemen. Het bleek dat meer dan de helft van de leerlingen rookt en 70% alcohol drinkt. Ook gebruikt 29% van de leerlingen drugs, waarvan 47% zowel in het weekend als doordeweeks en 58% blowt in combinatie met alcohol. Slechts 27% van de leerlingen vrijt met condoom en 65% van de seksueel actieve meisjes gebruikt een anti-conceptiemiddel. Van de vrouwelijke deelnemers had 23% al te maken gehad met een onbedoelde zwangerschap. De docenten en het management van het roc (h)erkenden deze complexe gezondheidsproblematiek en de noodzaak om hier iets aan te doen. Les(s) & More beoordelen zij als een interventie om de risicojongeren op een laagdrem-pelige manier te bereiken en te ondersteunen.

Uitkomsten Na de lessen en de triage via de vragenlijst is voor de gecombineerde JGZ-Sensespreekuren de helft van de leerlingen uitgenodigd voor een contact met de verpleeg kundige. De leerlingen kwamen met complexe zorgvragen en bleken vaak overbelast op verschillende thema’s. Ook specifieke cultureel gerelateerde vragen over meisjes besnijdenis, maagdenvliesherstel en eerwraak kwamen aan bod. “Studente wil graag een maagdenvliesherstel na een verkrachting. Zij komt uit een islamitisch gezin, waar eerwraak een rol speelt.” “Studente drinkt dagelijks. Soms al vanaf de ochtend. Ze merkt dat ze er regelmatig agressief van wordt en vertelt tussen neus en lippen door dat zij weleens een meisje heeft mishandeld. Ze heeft dit nog nooit besproken op school.” “Student komt op het spreekuur omdat hij wil stoppen met roken. Tijdens het gesprek blijkt dat hij ook dagelijks blowt om een beetje rustig te zijn. Ook is zijn vriendin zwanger. Hij heeft geen idee hoe lang al. Beiden zitten nog op school. De jongen heeft het nog met niemand besproken. Hij wil wachten met het vertellen van zijn verhaal aan zijn ouders tot hij een baan en een huis voor hen beiden heeft geregeld.”

Fijn dat je op school terechtkunt De leerlingen zijn erg enthousiast over het project, beoordelen het spreekuur met een 8,6 en vonden het erg prettig dat zij op school terechtkonden. “Ik vond het een heel goed gesprek en vond het heel belangrijk dat ik alles kon uitleggen.” “Ik vond het best vreemd om over sommige dingen te praten.” “Ik vond het heel fijn dat ik de soa-test heb kunnen doen en vind het heel goed dat ze het via school doen.”

7


LES(s) & MORE

lessen in geluk Roc erkent complexe gezondheidsproblematiek

Het programma Les(s) & More biedt kansen voor de JGZ, omdat via deze interventie een moeilijke doelgroep wordt bereikt en zij vaak voor het eerst een (positieve) kennismaking hebben met de zorg. De jongeren denken actief mee, worden op hun eigen kracht aangesproken en krijgen vertrouwen in de professionals. Dit draagt eraan bij dat deze jongeren in de toekomst mogelijk sneller naar de hulpverlening stappen. Bovendien biedt het project ook kansen om de samenwerking te versterken tussen JGZ, Sense en het roc, waar door er combinaties ontstaan van selectieve en geïndiceerde preventie. Het spreekuur kan vanuit elke GGD uitgevoerd worden door JGZ-/Sense-verpleegkundigen en/of -artsen.

Titel

Aanpak

Les(s) & More.

Er is een gezondheidspreekuur aangeboden op school door de JGZ, gekoppeld aan de

Project

vragenlijst en lessen¬serie. Docenten

Lessenserie, vragenlijst en spreekuur

hebben een training ontvangen van de GGD

gericht op het bereiken van (risico)jongeren.

en de JGZ-verpleeg¬kundige en JGZ-arts zijn specifiek geschoold voor seksualiteits-

Doel

problematiek (Sense-opleiding). De lessen-

Het bereiken van (risico)jongeren, het

serie gaat in op gezondheid, genotsmidde-

signaleren van problemen bij hen, het bieden

len, relaties en seksualiteit.

van ondersteuning en zo nodig het toeleiden naar benodigde zorg van deze groep jonge-

Resultaat

ren met gezondheidsproblemen.

Na de lessen en de triage via de vragenlijst heeft de helft van de leerlingen het spreekuur

Doelgroep

bezocht. Hierin zijn complexe zorgvragen

Jongeren van het roc, niveau 1 en 2.

besproken. GGD Gelderland-Midden heeft een subsidie gekregen van ZonMw om

Partners

verder onderzoek te doen naar deze

Het roc, JGZ en Sense-verpleegkundigen.

interventie. Vanuit deze subsidie wordt het project uitgevoerd op Rijn IJssel de Pasvorm.

Rol van jongeren

Ook zullen de effecten van het programma

Jongeren hebben meegedaan aan het

Les(s) & More gemeten worden.

behoefteonderzoek en zij hebben actief meegedacht bij het opstellen van de

Projectinfo

gezondheidsvragenlijst en de wijze van

http://www.zonmw.nl/nl/projecten/project-

uitnodigen voor het spreekuur

detail/de-interventie-less-more-een-jgzaanbod-voor-mbo-leerlingen/

8


LES(s) & MORE

lessen in geluk Kansen voor de jeugdgezondheidszorg

gezondheids-onderzoek. Dit onderzoek bestaat uit een gezondheidstest (E-MOVO) die de jongeren van tevoren invullen en op basis daarvan een pubergesprek. Als jongeren weten wat hen te wachten staat, zijn de meesten van hen positief over de test en het puberspreekuur.

Flyer en communicatie Alle jongeren ontvangen een uitnodiging met een flyer, waarin uitleg wordt gegeven over het komende gezondheidsonderzoek door de JGZ. Deze informatie is gericht op zowel de ouders als de jongeren. Beiden kunnen via een antwoordstrook aangeven bezwaar te hebben tegen deelname aan het onderzoek.

Introductiefilmpje Voordat de jongeren de E-MOVO-test invullen, krijgen ze klassikaal een introductiefilmpje van vijf minuten te zien. Het filmpje laat zien waar de test over gaat, hoe ze feedback krijgen en hoe er omgegaan wordt met de gegevens. Ook wordt toegelicht waar de jongeren terechtkunnen als ze naderhand nog vragen hebben.

Meten en wegen De jongeren worden vervolgens op school gemeten en gewogen door een assistent. Op een kaartje ontvangen de jongeren de eigen gegevens, met tevens handige URL’s van een aantal betrouwbare sites met informatie over gezonde voeding en gewicht. Op basis van deze gegevens kunnen jongeren bijvoorbeeld hun BMI berekenen. Voor vmbo-leerlingen vindt het wegen en meten plaats tijdens het consult.

jouw.ggd.amsterdam.nl De jongeren worden verwezen naar de site jouw.ggd.amsterdam.nl. De site is tot stand gekomen in samenspraak met jongeren. Op basis van de uitkomsten van focusgroepen met jongeren is inhoud en invulling aan de site gegeven. Belangrijk voor jongeren was onder meer dat zij willen weten of de site en de informatie betrouwbaar zijn. Ook de thema’s zijn in samenspraak met de jongeren gekozen.

Risicotaxatie De risicotaxatie wordt uitgevoerd door de verpleegkundigen op basis van drie informatiebronnen: de E-MOVO-test, het meten en wegen, een verzoek tot consult vanuit de school of de jongeren zelf. Hieruit komt een groep jongeren die uitgenodigd worden voor een persoonlijk gesprek. Aanvullend aan het reguliere face-to-facecontact wordt de mogelijkheid geboden om contact te onderhouden via de chat.

9



lessen inbiedt geluk GGD Amsterdam jongeren uit de vierde klas van het voortgezet onderwijs een

Jongeren boven de 16 jaar die uitgenodigd worden voor een face-to-facegesprek ontvangen een uitnodigingsbrief. Zijn zij onder de 16 jaar, dan worden ook de ouders geïnformeerd. Tijdens dit persoonlijke gesprek worden de resultaten van de E-MOVO besproken en worden jongeren soms doorverwezen. Onderwerp van gesprek is vaak het risicogedrag ten aanzien van onbeschermde seks, depressie en alcohol. De chatgesprekken worden gevoerd door een team van jeugdverpleegkundigen en artsen, die getraind zijn in online hulpverlening volgens de vijffasenmethode. Deze methode wordt ook gehanteerd door de Kindertelefoon. Ouders worden eenmalig middels een brief geïnformeerd over de gezondheidstest en het puberspreekuur. Zijn de jongeren onder de 16 jaar, dan worden ouders op de hoogte gesteld van vervolgconsulten.

Jongeren waarderen persoonlijk contact De meeste jongeren waarderen het face-to-facecontact dat is aangeboden door de JGZ. Zij zijn positief over het gesprek met de jeugdverpleegkundige of de arts en beschouwen hen als geïnteresseerd, betrouwbaar en deskundig. De chatgesprekken worden minder goed gewaardeerd. Een deel van de jongeren is blij met de keuzemogelijkheid, maar er wordt relatief weinig gebruik van gemaakt. Eigenlijk gaat het alleen om een groepje jongeren dat specifieke vragen heeft over taboeonderwerpen. Doordat uit de praktijk blijkt dat bij een kleine groep jongeren de thematiek dusdanig ernstig kan zijn, blijft de mogelijkheid van een chatfunctie wel degelijk haar waarde hebben.

Inzicht in leefstijl op school Scholen staan in het algemeen open voor de afname van de gezondheidstest en de mogelijkheid van het puberspreekuur voor 15- en 16-jarigen. Zij geven aan het belangrijk te vinden om resultaten/ opbrengsten teruggekoppeld te krijgen. Vanaf 2013 zijn gegevens uit de E-MOVO daarom voor de scholen op schoolniveau inzichtelijk (alleen toegankelijk voor de scholen). Daarmee krijgt de school inzicht in de mate van gezondheids- en leefstijlproblematieken. De resultaten per stadsdeel zijn openbaar via: http://www.gezond.amsterdam.nl/gezondheid-in-beeld

Kansen voor de jeugdgezondheidszorg Uit de pilot is naar voren gekomen dat het goedkoper is om alle jongeren van het vmbo face to face te zien. Het bleek dat na het wegen en meten en het uitvoeren van een risicotaxatie alsnog een grote groep uitgenodigd werd. Voor havo/vwo ligt deze verhouding anders en blijft de risicotaxatie gehandhaafd. Door de jongeren zelf wordt er belang gehecht aan het meten en wegen. Ook in het kader van de hardnekkigheid van het probleem van overgewicht bij jongeren. Echter bij het deel van de jongeren dat op basis van het risico op alcoholgebruik was geselecteerd, bleek de problematiek mee te vallen. De afkapwaarden voor alcohol kunnen daarom minder streng worden afgesteld. Daarbij werkten de chatgesprekken op uitnodiging niet goed, maar de mogelijkheid van een vrije chat wordt wel gewaardeerd en is voor een specifieke doelgroep zeer relevant. 10



lessen in geluk Face-to-facegesprek en chat

Aanpak

Puberspreekuur en de gezondheidstest.

Er wordt gewerkt met een digitale E-MOVOtest en risicotaxatie onder jongeren in de

Project

vierde klas van het voortgezet onderwijs.

Periodiek gezondheidsonderzoek met

Jongeren met een (verhoogd) risico op

risicotaxatie in de vierde klas van het

gezondheidsproblemen worden uitgenodigd

voortgezet onderwijs.

voor een face-to-faceconsult of een chatconsult en zo nodig doorverwezen

Doel

naar hulpverlening.

De gezondheid van jongeren bevorderen, risicogroepen signaleren en informeren

Resultaat

over de gevolgen van een ongezonde

Het PGO heeft een groot bereik en signa-

leefstijl.

leert ook leerlingen die niet eerder bij de JGZ in beeld waren. Jongeren zelf reageren

Doelgroep

positief op een extra contactmoment in de

Jongeren in de leeftijd van 15 en 16 jaar

vierde klas, maar geven wel aan het consult

die in de vierde klas van het voortgezet

laagdrempelig te willen houden; zij worden

onderwijs zitten.

hier niet graag voor uitgenodigd (na het gesprek waarderen ze het gesprek zelf wel

Partners

heel positief). Dit geldt ook voor de chat-

GGD Amsterdam, scholen voortgezet

gesprekken op afspraak, terwijl de vrije

onderwijs.

anonieme chat wel meerwaarde heeft.

Rol van

Projectinfo

Er zijn focusgroepen gehouden onder

www.jouwggd.amsterdam.nl

jongerenjongeren om jouw.ggd.amsterdam. nl goed in te richten en om de resultaten

http://www.ggdkennisnet.nl/thema/

van de werkwijze pilot PGO 15 en 16 jaar

uitvoering-jgz/publicaties/publicatie/4923

verderdoor te spreken. http://www.youtube.com/ watch?v=8O27fu9-Y2Q http://www.gezond.amsterdam.nl/gezondheid-in-beeld

11




ver gaat, zeg ik dat gewoon, of: mij overkomt dat niet! Maar de praktijk blijkt vaak anders. Het is niet zo makkelijk om te zeggen dat je niet verder wilt gaan dan zoenen. Of om nee te zeggen tegen je nieuwe vriend als hij zegt dat seks er gewoon bij hoort. Daarom is het belangrijk dat jongeren niet alleen praten over wat ze zouden kunnen doen, maar hier ook (virtueel) mee oefenen. De game Can You Fix It? is ontwikkeld voor jongeren van 13 tot en met 16 jaar om vaardigheden te trainen op het gebied van seksueel gedrag. Met de game Can You Fix It? is de SpinAward in 2011 in de wacht gesleept en is de Esprix Award (brons) ontvangen voor de campagne ‘Maak seks lekker duidelijk’.

Serious game: Can You Fix It? Tijdens het spelen van de game komen jongeren in situaties terecht waarin ze (tijdig) moeten aangeven wat ze wel en niet willen als het gaat om seks. Het is niet slim te wachten tot je allebei naakt bent met zeggen dat je geen zin hebt. Door het spelen van de game worden vaardigheden getraind en krijgen spelers meer zelfvertrouwen dat ze iets aan een situatie kunnen veranderen (self-efficacy). Can You Fix It? bestaat uit twaalf korte films over realistische situaties, allemaal met een slechte afloop. De spelers krijgen de opdracht die te veranderen: Can You Fix It? Onderdeel van het spel is om op het juiste moment in te grijpen, een andere keuze te maken, zodat het verhaal wél goed afloopt. De speler verandert daarmee het scenario. Hij of zij ‘fixt’ de situatie.

Kies je eigen perspectief De twaalf filmscenario’s zijn gebaseerd op de meest voorkomende situaties van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Deze situaties zijn naar voren gekomen uit onderzoek en gekoppeld aan verschillende profielen, zoals de relatiegerichte jongen, het afwachtende meisje of de player1. Door het spelen van de game kunnen verschillende perspectieven worden gekozen, zowel die van het meisje als die van de jongen. Een ‘lovecoach’ staat de spelers bij met adviezen, aan hem kunnen zij op elk moment feedback vragen. Door het spelen van deze game leren zij online wat de effecten zijn van verschillende handelingen en worden hen vaardigheden aangeleerd waarmee ze situaties beter kunnen aanpakken. De game is kort en boeiend, op deze manier wordt de aandacht van de jongeren goed vastgehouden. Er zijn 74 diepte-interviews gehouden onder jongeren op basis waarvan de profielen zijn opgesteld. Jonge studenten van het Mediacollege Amsterdam (mbo) onder leiding van Hugo Metsers spelen als acteurs in de game en de game is uitgetest onder vmbo- en roc-leerlingen.

Weten is iets anders dan doen Benjamin (15) zegt over het spel ‘Can You Fix It?’: “De filmpjes laten zien hoe het er in ‘het echt’ aan toegaat, waardoor je zelf dus ook beter weet hoe je in situaties moet reageren. Door de filmpjes weet je hoe het minder leuk kan aflopen…’’ Benjamin legt uit: “Om een hoge score te halen in het spel, moet je uitzoeken wanneer je moet ingrijpen 1 Cense, M., & van Dijk, L. (2010). Niet zomaar seks. Jongeren over seks en grenzen. Utrecht: Rutgers WPF.

12


can you fix it?

lessen in geluk Jongens en meisjes zeggen over het aangeven van grenzen vaak makkelijk: als het me te

voordat iemand op enter drukt (no big deal) of bijvoorbeeld voordat iemand ‘een leugentje om bestwil’ vertelt (slaande ruzie). Het ene filmpje was moeilijker dan het andere. Ik vond het een origineel spel.’’ Benjamin geeft aan dat hij wel wist wat hij in de meeste situaties moest doen. “Toch leer je door deze filmpjes wel wat er kan gebeuren en dus ook dat je sneller je grens aan moet geven. Je hebt zelf in de hand hoe iets loopt: je moet jezelf op de eerste plaats zetten als je iets niet wil en dat duidelijk maken naar de ander. Ook moet je kijken of de ander er net zo over denkt om misverstanden te voorkomen...”, aldus Benjamin.

Wensen en grenzen De game ‘Can You Fix It?’ is onderdeel van de campagne ‘Maak seks lekker duidelijk’. Jongeren worden uitgedaagd om bewust na te denken over hun wensen en grenzen en die van anderen op seksueel gebied. De algemene boodschap voor jongens is: let op signalen die meisjes geven en vraag naar wensen. Voor meiden is het advies: durf aan te geven wat je wensen en grenzen zijn. De campagne is ingezet op Hyves, met posters in bushokjes, op scholen en door middel van online banners.

Uw kind en seks De campagne: ‘Maak seks lekker duidelijk’ richt zich ook op ouders en docenten. Zij kunnen tieners ondersteunen bij de seksuele opvoeding en het weerbaar worden. Daarvoor hebben Soa Aids Nederland en Rutgers WPF de website www.uwkindenseks.nl gelanceerd. Op deze site kunnen ouders informatie vinden over de seksuele ontwikkeling van jongeren, bekijken welke opvoedingsstijl ze hebben en digitaal oefenen met het voeren van een gesprek over seksualiteit.

Onderzoek naar effecten game De Universiteit van Maastricht heeft onderzoek verricht naar het effect op de vaardigheden van de jongeren van de game. Door middel van een voor- en nameting bleek dat de game een positief effect heeft op de vaardigheden bij 14- tot 16-jarigen. Voor de jongere kinderen geldt dit effect niet, het kan zijn dat deze kinderen nog te weinig inlevingsvermogen voor zulke situaties hebben. Verder onderzoek is nodig voor de jongere doelgroep.

Kansen voor de jeugdgezondheidszorg In deze nieuwe vorm van voorlichting wordt er niet langer verteld hoe het moet, zoals in de klassieke variant, maar zoeken jongeren zelf uit wat ze willen en hoe ze dat het beste kunnen doen. Juist ook in ‘the heat of the moment’. Deze manier van voorlichting kan op verschillende onderwerpen toegepast worden en biedt mogelijkheden voor de JGZ. Soa Aids Nederland heeft inmiddels samen met Rutgers WPF met middelen van ZonMw het format ontwikkeld. Het omzetten van het format naar andere thema’s komt dan qua kosten binnen handbereik. Bovendien kan de JGZ-professional de jongeren wijzen op de game en later, indien relevant, het gesprek erover aangaan. 13


can you fix it?

lessen indus geluk in een situatie en voorkomen dat iets uit de hand zal lopen. Bij een chatgesprek

Aanpak

Can You Fix It?

Kern van de problemen rondom seksuele wensen en grenzen zijn de misvattingen in

Project

communicatie tussen jongens en meisjes.

Serious game: Can You Fix It?

Dat wordt inzichtelijk gemaakt in de game, waardoor jongeren meer in staat zullen zijn

Doel

situaties in hun eigen leven te begrijpen en

Het weerbaar maken van jongeren ten

te veranderen. Op de site staan twaalf

aanzien van ongewenst seksueel gedrag

scenario’s waarmee geoefend kan worden.

door hen te laten oefenen met het aan

De scenario’s geven jongeren de mogelijk-

geven van de eigen grenzen. Zodat ze

heid te leren in te grijpen in risicovolle

vervolgens in het echte leven het gedrag

situaties.

gaan vertonen dat ze zelf gewenst vinden, met respect voor de grenzen van de ander.

Resultaat De game heeft een positief effect op de

Doelgroep

vaardigheden van 14- tot en met 16-jari-

Jongeren van 14 tot en met 16 jaar.

gen. Voor het resultaat van de game bij jongere kinderen is meer onderzoek nodig.

Partners Soa Aids Nederland, Rutgers WPF,

Projectinfo

ZonMw en Sense.info.

www.canyoufixit.nl www.sense.info

Rol van jongeren Jongeren zijn geïnterviewd voor het opstellen van de verschillende scenario’s. Jonge acteurs spelen in de game om het zo aansprekend mogelijk te maken.

14


www.uwkindenseks.nl

can you fix it?


29-jarige vrouwen heeft 0,3% een eetstoornis. Voorlichting over eetstoornissen aan ouders, mentoren en leerlingen is de basis van preventie van eetstoornissen. Als jongeren in een vroeg stadium de juiste steun krijgen, kan worden voorkomen dat zij wegglijden in een eetstoornis. Dat betekent dat het herkennen van kinderen en jongeren met symptomen van een eetstoornis essentieel is. Het voorlichtingspakket eetstoornissen helpt hierbij.

Vroeg signalen opvangen Tijdens de voorlichting wordt ingegaan op het omgaan met emoties en een negatief zelfbeeld. Onzekerheid, weinig vertrouwen, angst om dikker te worden en veel bezig zijn met eten en je gewicht leiden regelmatig tot een eetstoornis. Bij het opvangen van signalen heeft iedereen een verantwoordelijkheid. Bijvoorbeeld docenten, mentoren, zorgprofessionals en ouders, maar ook klasgenoten. Klasgenoten worden tijdens het programma gemotiveerd om hun vaak ondraaglijke geheim te delen en zo hulp voor hun klasgenoot in nood in te schakelen. De kans dat iemand zonder hulp van een eetstoornis af kan komen is namelijk vrij klein. Het is het mooiste als ouders en professionals op scholen eerst voorlichting krijgen. Als de leerlingen het programma na hen volgen en zij na de voorlichting bij een ouder of docent het gesprek aandurven, krijgen zij een luisterend oor en de juiste steun.

Veiligheid in de klas Bij voorkeur wordt de les gegeven aan een klas met de eigen mentor erbij. Het is belangrijk dat er een veilige sfeer gecreëerd wordt, zodat leerlingen vrijuit kunnen spreken.

Ervaringsdeskundige voorlichters De voorlichters zijn ervaringsdeskundige professionele voorlichters. Zij gebruiken hun eigen ervaringen om vragen uit de klas te beantwoorden. Doordat de voorlichter zich zo kwetsbaar opstelt, wordt de drempel voor anderen lager om ook iets over zichzelf te vertellen.

Delen van je verhaal Leerlingen die nog nooit iemand over hun probleem hebben verteld, herkennen zich regelmatig in het verhaal en hebben uiteindelijk de moed om ook hun verhaal te vertellen. Uit de praktijk blijkt dat kinderen die zelf ‘rommelen met eten’ of een ander probleem hebben, dit regelmatig door deze les kenbaar durven te maken.

Signalen verzamelen Jongeren die in de klas iets van een eetstoornis bij zichzelf herkennen, geven dit vaak aan op het evaluatieformulier. Dit formulier, waar de jongeren hun naam op schrijven, wordt aan het eind van de les uitgedeeld. Het formulier biedt leerlingen die tijdens de les niets hebben durven zeggen de mogelijkheid om hun eetprobleem en vaak ook andere

15



lessen in ongeveer geluk In Nederland lijden 188.000 mensen aan een eetstoornis. Van alle 15- tot

en zorgteams een uitgebreide rapportage opgesteld. Dit biedt scholen de mogelijkheid om met de leerlingen waar zorgen of signalen over zijn in gesprek te gaan.

Ouderavonden: ‘liefde door de maag’ Tijdens ouderavonden wordt vaak een heftig beeld gepresenteerd van het leven van iemand met een eetstoornis. Het is goed dat ouders zich bewust worden van de gevolgen van een eetstoornis, zodat ze alert zijn op signalen.

Deskundigheidsbevordering eetstoornissen Naast de voorlichtingsles wordt er ook een training aangeboden aan bijvoorbeeld zorgcoördinatoren, docenten, vertrouwenspersonen, leerlingbegeleiders, schoolmaatschappelijk werkers en JGZ-professionals. De training is bedoeld om jongeren met een (beginnende) eetstoornis sneller te leren herkennen. Binnen de training is tevens aandacht voor hoe de juiste hulp geboden kan worden. De deelnemers krijgen een uitgebreide werkmap en de handleiding ‘Wat als mijn leerling een eetstoornis heeft?’

Anders kijken naar eetgedrag Leerlingen zijn enthousiast over de voorlichtingsles en bijna alle leerlingen vinden de les leerzaam of interessant (93%). Vanuit scholen worden er reacties gegeven zoals: “Het geeft een nieuwe kijk op de problemen van een kind en ik begrijp beter waarom kinderen niet aan de bel trekken.” “Dat een eetstoornis zo goed te verbergen is. Vooral de voorbeelden spraken mij aan.” Iemand van de GGD reageerde als volgt: “Ik dacht al redelijk veel kennis te hebben van eetstoornissen, maar ben tijdens de training nog veel meer hierover te weten gekomen. Ik begin binnenkort weer met de onderzoeken van de leerlingen van het vo en zal wat ik geleerd heb in deze training zeker meenemen.”

Rommelen met eten De voorlichtingsles in de klas als onderdeel van het gehele programma is een goede manier voor vroegsignalering. De ervaring is dat leerlingen die aan het ‘rommelen’ zijn met eten dat tijdens de voorlichtingsles indirect of direct aangeven. Uitgangspunt is om zoveel mogelijk signalen hiervan op te pikken en te melden. Echte effecten moeten nog worden onderzocht.

Kansen voor de jeugdgezondheidszorg De preventie van eetstoornissen stopt niet na het verzorgen van een voorlichtingsles aan ouders, professionals en jongeren. Alle jongeren die een signaal geven, moeten geholpen worden. Want alleen zo kunnen eetstoornissen echt aangepakt worden. De jeugd gezondheidszorg kan ingeschakeld worden om op basis van de gemaakte rapportages extra gesprekken met de jongeren en mogelijk hun ouders te voeren. Dit om samen tot een juiste hulpaanpak gekomen en wellicht om door te verwijzen.

16



lessen in tegeluk problemen kenbaar maken. Op basis van deze formulieren wordt voor de afdelingsleiders

1 Introductie ervaringsdeskundige

Zelfvertrouwen en eetgedrag.

• welke vragen hebben leerlingen 2 Van onzeker naar zelfvertrouwen

Project

• gedachten en gevoelens

Voorlichtingspakket eetstoornissen.

• jij en je zelfbeeld (oefening) • de ontwikkeling van zelfvertrouwen

Doel

3 Eetstoornis

Het vroegtijdig herkennen van eetstoor

• wat is een eetstoornis

nissen door ouders en professionals op

• soorten eetstoornissen

school en leerlingen kennis laten maken

• wat zijn de gevolgen

met de psychische stoornis ‘eetstoornissen’

• hoe kun je het signaleren

en symptomen van eetstoornissen vroeg

• hoe help je

tijdig leren herkennen.

4 Evaluatie en afsluiting

Doelgroep

Resultaat

Docenten, mentoren, zorgprofessionals

De evaluatieformulieren die de leerlingen

verbonden aan scholen, ouders, leerlingen

invullen zorgen voor zicht op de risicovolle

van de middelbare school.

leerlingen. De echte effectiviteit moet nog worden onderzocht.

Partners Buro PUUR, scholen en GGD’en.

Bijzonderheden Kosten voor het programma, bestaande uit

Aanpak

een voorlichtingsavond voor ouders, een

Interactief, werken met oefeningen, gebruik

training (dagdeel) voor docenten en pro-

van beeld- en filmmateriaal zijn kern

fessionals verbonden aan de school en de

elementen van de voorlichting. Door de les

voorlichtingsles aan de leerlingen inclusief

en bijbehorende rapportage worden

rapportage bedragen circa E 1000,-

kinderen in de knel zichtbaar, ook als het

exclusief reiskosten en btw.

om iets anders gaat dan een eetstoornis.

17

Tijdens de voorlichting komen globaal de

Projectinfo

volgende onderdelen aan bod:

www.buropuur.nl




welke manier dan de jongeren zelf. Het Centrum voor Jeugd en Gezin in Capelle aan den IJssel werkt daarom met peervoorlichters om het CJG en aanverwante thema’s onder de aandacht te brengen van jongeren. Capelle aan den IJssel was een van de vijf pilot gemeenten waar is gestart met het project ‘Jongerenparticipatie binnen het CJG’. Dit is met subsidie van ZonMw geïnitieerd door CNV Jongeren en Kennisnetwerk Centra Jeugd en Gezin.

Jongerenparticipatie in Capelle Capelle aan den IJssel heeft in 2011 de Jong Lokaal Bokaal in de wacht gesleept, dé prijs voor de gemeente die zich inzet voor positief jeugdbeleid en jongerenparticipatie. De gemeente ondersteunt het initiatief dan ook van harte, waardoor het CJG middelen in de begroting heeft kunnen opnemen voor de uitvoering en coördinatie van dit project. Het IJsselcollege is verantwoordelijk voor de werving van de jongeren, die de peervoorlichting binnen hun maatschappelijke stage kunnen uitvoeren. Het jongerenwerk ten slotte heeft de taak om de training aan de peervoorlichters te verzorgen en hen gedurende het traject te coachen.

Peervoorlichters De tien jongeren van het IJsselcollege (havo en vwo) zijn getraind en vormden een hechte groep. Voor de continuïteit van het project is het van groot belang dat er cohesie ontstaat en jongeren zich aan elkaar verbinden. De jongeren hebben in overleg met het CJG zelf het thema gekozen waar zij voorlichting over willen geven. Op deze manier staat het onderwerp dicht bij hen en komt hun verhaal het beste bij de andere jongeren over. Zo is er onder meer gekozen voor thema’s als huiselijk geweld, het voorkomen van tienerzwangerschappen, het CJG, een laag zelfbeeld en alcohol. De jongeren zijn vervolgens zelf verantwoordelijk voor het werven van de scholen en klassen waar zij hun voorlichting kunnen geven. Hier worden op directieniveau wel afspraken over gemaakt en vervolgens wordt het pad geëffend. Sommige jongeren kiezen ervoor om de voorlichting in havo klassen aan te bieden, terwijl anderen er juist voor kiezen de voorlichting ook bij het praktijkonderwijs (vmbo-niveau 1 en 2) aan te bieden.

Interactieve voorlichting Belangrijk is dat de lessen interactief zijn en de jongeren zelf nadenken over de invulling van de training qua werkvormen. Zo wordt er veel gebruik gemaakt van korte filmpjes en laten de voorlichters bijvoorbeeld met Google Street View zien waar het CJG staat en hoe het eruitziet.


ijssel

18

peervoorlichters over het cjg in capelle a/d

lessen inbeter geluk Er is niemand die kan vertellen waarmee jongeren geholpen kunnen worden en op

Elzelien Vermeijden (toenmalige coördinator van het CJG) geeft aan: “Heel leuk om te merken is dat jongeren echt in hun eigen taal en woorden de boodschap overbrengen. Dat krijg je als volwassenen nooit op die manier voor elkaar.” Alle leerlingen krijgen een evaluatieformulier, waaruit blijkt dat zij erg enthousiast zijn over de voorlichting. “Dat iemand van mijn eigen leeftijd hierover komt vertellen, dat is toch wel heel bijzonder.” Elzelien geeft aan erg onder de indruk te zijn van de reactie van de leerlingen. Je merkt echt dat via de peervoorlichters het onderwerp heel erg aankomt bij de leerlingen. Dat is een compliment voor de voorlichters. Tegelijkertijd toont het de kracht aan van het werken voor en door jongeren.

Je verplaatsen in een ander Twee peervoorlichters uit Capelle vertelden: “We gaven presentaties aan leerlingen uit de brugklassen van het IJsselcollege en het Comenius College. Het was fijn dat we dat in groepjes konden doen. Iedereen heeft zijn sterke punten en zo konden we goed op elkaar inspelen. We mochten zelf beslissen over welke thema’s we voorlichting gaven. Met informatie die we van het CJG kregen of van internet haalden, maakten we de presentaties.” En: “Ik vind het bijzonder om te zien dat tijdens een discussie over abortus een leerling bij zijn standpunt bleef, ondanks dat de rest van de klas een heel andere mening had. Je leert ervan om je te verplaatsen in de ander.” Het is voor iedereen die betrokken is een leerzame ervaring, waarin ook diversiteit en het omgaan met diversiteit een rol spelen.

Actieve en verantwoordelijke voorlichters Naar aanleiding van het project is een aantal tips geformuleerd, zodat de peervoorlichting zo voorspoedig mogelijk kan verlopen. Om te zorgen dat de peervoorlichters zich op hun gemak voelen, kunnen ze van tevoren aangeven met wie ze de voorlichting willen geven. In de training wordt hier tijd voor ingeruimd. Ook mogen de jongeren meedenken over de locatie waar ze voorlichting gaan geven. Sommige peervoorlichters willen bijvoorbeeld liever geen bekenden tegenkomen, anderen vinden dit geen probleem. De jongeren wordt tevens aangeleerd om praktisch te denken; als er iemand ziek is, dan zorgen ze voor vervanging en geven ze de voorlichting met een andere partner. De leerkrachten van de groepen waar de jongeren voorlichting geven worden altijd gevraagd om feedback te geven. Zo kunnen de peervoorlichters steeds beter worden in wat ze doen. De peervoorlichters bleken in het begin van de training al te beschikken over veel vaardigheden, waardoor de training een volgende keer een verdiepingsslag kan krijgen en er meer ingegaan kan worden op de keuze voor verschillende werkvormen.


ijssel

19


lessen in geluk Eigen taal spreekt aan

De JGZ is op dit moment niet actief betrokken bij de organisatie van de peervoorlichting, maar zij maakt wel onderdeel uit van het CJG en zit in de stuurgroep. Vanuit praktische overwegingen is gekozen om het jongerenwerk de taak van de training en de coaching te geven, maar dit zou ook goed kunnen worden aangestuurd door de JGZ. De JGZ is aanwezig op de vo-scholen, zitten in de ZAT’s en kennen daardoor de leerlingen. De JGZ zou een goede partij zijn om de training te verzorgen en de jongeren te begeleiden tijdens het traject. Op die manier wordt de JGZ’er ook meer het verlengstuk en gezicht van het CJG.

Titel

STAP 4

Peervoorlichting over het CJG in Capelle

STAP 5 Evaluatie

Voorlichting

aan den IJssel.

Resultaat Project

Een laagdrempelige, persoonlijke, kennis-

Jongerenparticipatie binnen het CJG.

making voor jongeren met het CJG én de

Een CJG voor en door jongeren.

gemeente. Door peervoorlichting wordt preventief hulp en ondersteuning geboden

Doel

aan jongeren. Jongeren zijn voorgelich over

Het stimuleren van betrokkenheid en

het CJG en verschillende thema’s als

participatie van jongeren bij het CJG.

tienerzwangerschap, discriminatie, zelfbeeld, sollicitaties, criminaliteit, alcohol en

Partners

drugs. Dat wat jongeren beweegt is bij het

CJG, gemeente, IJsselcollege, jongeren-

CJG beter in beeld. Het CJG weet welke

werk.

communicatiemiddelen aansluiten bij de leefwereld van de jongeren. Er is een

Rol jongeren

methodeboek ontwikkeld.

Peervoorlichting.

Bijzonderheden Aanpak

De geschatte kosten bedragen circa 9000

Binnen de gemeente Capelle aan den IJssel

per jaar.

zijn 10 jongeren getraind tot peer-voorlichter voor het CJG. In het project is ingezet op de

Projectinfo

kracht van de jongeren zelf.

www.jongincapelle.nl/

Om het project mogelijk te maken zijn vijf www.vrijwillige-inzet.nl/fileadmin/www.

STAP 1 Beleidsmatige inbedding

vrijwillige-inzet.nl/brochures/Methodiek-

STAP 2 Jongerenwerving

boek.pdf

STAP 3

20

Training


ijssel

stappen van belang:



te geven aan hun bestaan. Tijdens het programma ‘Wat Jij Doet Telt!’ is met vijftig leerlingen, vier mentoren en de directeur van de scholengemeenschap Hugo de Groot uit Rotterdam gewerkt aan het ontwikkelen van zelfsturing en het maken van keuzes. Het programma inspireert jongeren om te kiezen voor persoonlijk leiderschap. Om bij teleurstelling veerkrachtig te zijn en te ontdekken dat hun acties en keuzes impact hebben. Met andere woorden JIJ doet ertoe en wat jij DOET telt!

Wat Jij Doet Telt! (WJDT) ‘Wat Jij Doet Telt!’ is een programma voor jongeren voornamelijk van 15 tot 21 jaar, waarin de ontwikkeling van persoonlijk leiderschap centraal staat. Gedurende één schooljaar volgt de leerling vijf leermodules van twee dagen. De aanpak is ervarings- en resultaatgericht en het programma vindt plaats in een veilige en uitdagende omgeving. De achterliggende visie is dat er maar één persoon kan kiezen voor een succesvol leven en dat is die persoon zelf! Het traject is een combinatie van het aanbieden van kennis, het opdoen van nieuwe ervaringen en het creëren van inzichten en commitment door middel van persoonlijke reflectie. ‘Wat Jij Doet Telt!’ biedt jongeren handvatten om krachtig in het leven te staan.

Ertoe doen Wat Jij Doet Telt! streeft ernaar jongeren duidelijk te maken dat zij ertoe doen. Wie zij zijn en wat zij ervaren is belangrijk. Dit mag gedeeld worden met anderen en er mag naar geluisterd worden. WJDT creëert verbondenheid en vertrouwen om dit tot uiting te laten komen, waardoor ook jongeren aan onze veranderende omgeving bewust een bijdrage kunnen leveren. Wie zij zijn en wat zij doen doet er namelijk toe.

Even uit je comfortzone Jongeren zijn enthousiast over het programma en geven aan het bijzonder te vinden. “De verhalen van anderen hebben mij geïnspireerd om mijn eigen verhaal te vertellen en dat luchtte op!” “Het is belangrijk dat leraren meedoen, dan weten ze namelijk pas echt wat er in mijn leven speelt.” “Je leert niet alleen je klasgenoten kennen, maar ook jezelf en je gaat een stap verder uit je comfortzone en dat is heel belangrijk om je keuzes te kunnen maken.” “Voor het programma dacht ik: deze mensen gaan niets met mij doen, het wordt zomaar iets, maar ze hebben de wegen geopend voor mij en dat is wel gebeurd!”

Wie ondervindt dat hij meetelt, telt dubbel Leraren, mentoren en ouders krijgen, los van het programma voor jongeren, ondersteuning bij de begeleiding. Een paar leerkrachten vertellen: “Wie zichzelf leert waarderen is beter opgewassen tegen hoge eisen, die van een eindexamen bijvoorbeeld. Wie ondervindt dat hij meetelt, telt dubbel. Vanaf de training tot het moment van de feestelijke diplo

21


wat jij doet telt!

lessen inzijngeluk Jongeren van nu meer dan ooit bezig om greep te krijgen op het leven en zelf richting

starten en terugvallen op wat we samen intensief hadden beleefd. Ik zag dat leerlingen met weinig zelfvertrouwen ontdekten dat ze waardevol zijn. Een groep die na de kerst niet zo kansrijk leek, slaagde in juli overtuigend. Dat deden de leerlingen zelf, want zij haalden de voldoendes. Maar het lef van de directeur om de leerlingen twee dagen uit de lessen te halen en ze een intensieve cursus aan te bieden heeft absoluut geholpen.” “Ik ben me er nog meer bewust van geworden dat je als docent te maken hebt met mensen en dat al die mensen in hun eigenheid de aandacht verdienen die bij hen past en die zij nodig hebben.” “Voor de meeste leerlingen en voor mij als mentor was het jaar te splitsen in het jaar voor en het jaar na WJDT. Ik dank alle medewerkers voor dat rijke tweede deel. Dat deel dat dubbel telde!”

Digitale samenwerking ‘Wat Jij Doet Telt!’ wordt ondersteund door middel van een digitale community. Jongeren hebben toegang tot de digitale community en blijven zo op de hoogte van de laatste ontwikkelingen, kunnen ondersteuning vragen en met elkaar samenwerken om nog betere resultaten te boeken.

Oefenen met persoonlijk leiderschap Het gekozen model sluit aan bij het wetenschappelijke model van Ronald Heifetz, die op basis van onderzoek een framework heeft ontwikkeld met betrekking tot leiderschapsontwikkeling bij jongeren. Hij onderkent daarbij drie specifieke pedagogische aanpakken die van belang zijn bij het leren van en oefenen met persoonlijk leiderschap door jongeren: ‘de hier-en-nu-situatie als uitgangspunt’, ‘leren met hoofd en hart’ en ‘ervaringsgericht’. Gebaseerd op resultaten uit de pilot en eerdere ervaringen met vergelijkbare programma’s zijn de individuele resultaten naar verwachting positief ten aanzien van: •

Zelfinzicht, (zelf)vertrouwen, openheid, hechte relaties.

•

Ik ben mijn woord, ik doe wat ik zeg, integriteit, daadkracht en moed.

•

Zicht op een concreet en realistisch doel, focus, behalen van resultaten, verantwoordelijk zijn en weten wat dat inhoud.

Onderzoek zal dit verder moeten uitwijzen.

Kansen voor de jeugdgezondheidszorg De JGZ wil aan de ene kant haar preventieve taak uitvoeren, zodat jongeren weerbaar zijn en bewust keuzes kunnen maken ten aanzien van belangrijke gezondheidsthema’s. Aan de andere kant wil de JGZ zicht hebben op de jongeren die extra ondersteuning kunnen gebruiken. Door als begeleider deel te nemen aan het programma ‘Wat Jij Doet Telt!’ word je een bekend gezicht en een bekende persoon op de school. Bovendien heb je als JGZ-professional zo de kans om goed zicht te krijgen op die leerlingen die (tijdens of na het programma) extra zorg nodig hebben.

22


wat jij doet telt!

lessen in geluk mering zag ik meer samenhang in mijn groep, kon ik zelf makkelijker een gesprek

De coach hanteert vijf principes (CARES):

Wat Jij Doet Telt!

• Commitment: ervoor gáán • Abundance: leven vanuit tevredenheid

Project Versterking van persoonlijk leiderschap.

met wat je hebt en wie je bent • Resilience: veerkrachtig zijn en doorgaan totdat je resultaat hebt

Doel Het versterken van persoonlijk leiderschap door het bieden van handvatten.

• Excellence: meer doen dan wat nodig is (risico’s nemen, fouten maken) • Service: een bijdrage leveren aan je omgeving en bescheiden blijven

Doelgroep

• De coach werkt met leerlingen op

Het programma richt zich voornamelijk op

scholen om hun zelfvertrouwen te

jongeren (15 - 21 jaar), docenten, ouders/

versterken en hen te helpen bij het

verzorgers en zorgprofessionals.

maken van keuzes. Deze principes maken hen bewust van hun eigen

Partners

waarden en normen en hoe hier uiting

Scholen (docenten, mentoren), JGZ en

aan te geven in de maatschappij

schoolmaatschappelijk werk.

Resultaat Aanpak

Verwacht wordt dat jongeren leren om

Het programma omvat één schooljaar,

verantwoordelijkheid te nemen en meer

waarin de leerling vijf leermodules van

inzicht krijgen in hoe ze problemen (kunnen)

twee dagen volgt. Het programma wordt

oplossen en dat ze concreet resultaat

begeleid door een gecertificeerde trainer/

behalen met betrekking tot de doelen die

coach. De groep bestaat uit maximaal 50

zij zelf gesteld hebben.

personen, waarvan 5 plekken zijn bedoeld voor docenten, mentoren, school-maat-

Projectinfo

schappelijk werkers en professionals.

www.watjijdoettelt.nl

Ouders worden drie keer per jaar op de

www.juliacc.nl

hoogte gebracht middels een ouder-event,

[email protected]

waar ook samenwerkingspartners vanuit het CJG aanwezig zijn.

23


wat jij doet telt!


gericht en effectief aan. Via de site vrijlekker.nl kunnen jongeren een ‘online safe-sextraining’ volgen met video, humor en een eigentijdse vormgeving. De GGD koos voor een ge differentieerde en persoonlijke aanpak om jongeren tussen de 15 en 24 jaar te bereiken met informatie en advies over veilige seks. In 2009 heeft de GGD Amsterdam met het project Vrijlekker.nl de Galjaardprijs gewonnen.

Houding verbeteren De Vrijlekker.nl-campagne is gericht op het verbeteren van de houding ten aanzien van veilig vrijen. Ook biedt de campagne jongeren concrete oplossingen om veiliger te vrijen en bestrijdt ze de angst voor soa- en hiv-tests. Geprobeerd is barrières weg te nemen om zo tot het gewenste gedrag te komen. Het verschil met grote voorlichtingscampagnes uit het verleden is dat er gekozen is voor een interactieve training, die volledig is toegespitst op de situatie van de jongere die de training volgt. Er wordt zelfs gekeken naar de context waarin gevreeën wordt.

Online safe-sextraining voor jongeren De training begint met een paar persoonlijke vragen waarbij vragen over seksgedrag ingevuld moeten worden en de mening over veilig vrijen gevraagd wordt. Uit de antwoorden blijkt of er al dan niet barrières zijn op bepaalde vlakken ten aanzien van veilig vrijen. Je hoeft daarvoor geen seksuele ervaring te hebben. Deze vragen zijn belangrijk, omdat zo een training op maat samengesteld wordt. Onderwerpen die voor een specifieke jongere niet van toepassing zijn, komen dan ook niet terug in de training.

‘Love coaches’ Als er moeilijkheden of onzekerheden zijn, dan wordt er direct coaching in de vorm van korte videocursussen gegeven. Dat gebeurt onder andere door de twee ‘love-coaches’ Tamara Brinkman en Mark Labrand, Angela Groothuizen, medewerkers van de GGD Amsterdam en seksuologe Achsa Vissel.

Fabeltjes bestrijden Andere aspecten van de campagne omvatten het bestrijden van fabeltjes omtrent soa en hiv, ‘empowerment’ van meisjes om de controle over condoomgebruik te krijgen en de zogenaamde excuse-fighter. Hierbij worden er argumenten aangereikt om smoesjes van de partner te ontkrachten, zoals de smoesjes om geen condoom te gebruiken. Er kunnen zelfs via de website direct online condooms en glijmiddel gekocht worden bij de Amsterdamse Condomerie. Uniek is dat je kunt betalen met je beltegoeden van je mobiele telefoon en om de drempel nog verder te verlagen is de prijs aangepast: 10 condooms voor 99 cent.

24


vrijlekker.nl

lessen in geluk De GGD Amsterdam pakt de problematiek van het onveilig vrijen bij jongeren meer

Volgens onderzoeker Davidovich1 heeft onderzoek laten zien dat Vrijlekker.nl werkt: “Bij een zes maanden durende effectevaluatie bleek dat jongeren die Vrijlekker.nl hebben gevolgd aantoonbaar meer condooms gebruikten met hun laatste losse partner (scharrel) en vaste partner dan jongeren in een controlegroep die Vrijlekker.nl niet gevolgd hebben.” Jongeren zijn enthousiast over de site. Ze hebben vaak een korte aandachtsspanne en willen dat er ingegaan wordt op wat er bij hen als individu leeft. Door de opzet van de training wordt dit ook mogelijk. Ook scholen zijn enthousiast over de website en attenderen de leerlingen tijdens lessen over seksuele voorlichting op de website.

Barrières als basis De GGD/ Gezond Amsterdam interviewde via internet zo’n 200 jongeren over hun vrijgedrag. Hiermee zijn alle mogelijke barrières blootgelegd die jongeren hebben met betrekking tot veilig vrijen en het laten testen op soa’s. Op basis van deze resultaten is de safe-sextraining ontwikkeld. Afhankelijk van iemands seksuele risicogedrag, cognities en vaardigheden worden de modules op maat aangeboden. De modules worden op verschillende manieren aangeboden, als interactieve teksten en als webfilms.

Stuur een e-card naar je vrienden Om een gedragsverandering te stimuleren bij jongeren is het makkelijker als ook de omgeving (seksuele netwerk) meegaat in deze verandering. Vanuit dit idee kunnen jongeren e-cards sturen naar hun sekspartner om bijvoorbeeld condoomgebruik bespreekbaar te maken. Op deze ludieke manier wordt het eenvoudiger om het gesprek erover aan te gaan. Bovendien blijft zo de veiligheid van de omgeving gewaarborgd. Je kiest zelf aan wie je de e-card wel of niet stuurt. Daarnaast kun je boodschappen sturen naar mensen waarvan jij als deelnemer denkt dat die ook baat hebben bij de site. Er ontstaat zo een sneeuwbaleffect en een mogelijkheid om het sociale netwerk of seksuele netwerk te beïnvloeden.

Kansen voor de jeugdgezondheidszorg Om veel jongeren zo goed mogelijk te kunnen coachen is het noodzakelijk dat je weet wat er bij de doelgroep leeft. Als dit bekend is, kun je het concept van Vrijlekker.nl goed gebruiken voor allerhande coaching. Juist door je te richten op een onderwerp dat alle jongeren interesseert en aangaat, kun je op deze manier veel preventieve informatie op maat aanbieden. Specifieke doelgroepen (of problemen) komen door de vragen naar voren, die vervolgens een op maat gesneden training ontvangen. Zij hebben dan niet door dat zij eigenlijk als ‘risicodoelgroep’ aangemerkt zijn. Om dit te kunnen ontwikkelen vraagt wel een grote investering, maar als je dat afzet tegen het aantal bezoekers (het eerste jaar 170.000, daarna circa 75.000 per jaar) dan brengt dat meer dan zijn geld op. Hier liggen veel kansen voor de JGZ. 1 Davidovich, U., &Uhr Dall, H. (2012). An effective single-session online sexual-health training for youth and their sexual network.

25


vrijlekker.nl

lessen insuccesvol geluk Campagne is

op wat er bij hem of haar leeft. Door de

Vrijlekker.nl.

training op te bouwen uit verschillende modules die allemaal met elkaar verbonden

Project

kunnen worden, krijgen de jongeren alleen

Online safe-sextraining.

die modules die voor hen relevant zijn. Op deze manier wordt er op maat ingespeeld

Doel

op hun behoefte. De deelnemer krijgt

Het verminderen van de hoge prevalentie

boeiende films aangeboden, handige

van soa onder heteroseksuele jongeren.

feedback, interactieve quizzen om de kennis te testen, e-cards en een seksuo-

Doelgroep

loog met goede tips.

Jongeren tussen de 16 en 24 jaar. In de training wordt ingegaan op de

Partners

volgende aspecten:

GGD Amsterdam, Soa/Sense-poli.

• KRIJG jij wel wat je wilt • ZEG jij wel wat je wilt

Rol van jongeren

• WEET jij wel wat je wilt

Gezond Amsterdam interviewde via internet

• VOEL jij wel wat je wilt

zo’n 200 jongeren over hun vrijgedrag, waarbij veel mogelijke barrières zijn bloot-

Resultaat

gelegd die jongeren hebben m.b.t. veilig

Uit de effectevaluatie bleek dat jongeren

vrijen en het laten testen op soa’s. Op basis

die Vrijlekker.nl hebben gevolgd aantoonbaar

van deze resultaten is de safe-sextraining

meer condooms gebruikten met hun laatste

ontwikkeld.

losse partner (scharrel) en vaste partner dan jongeren uit de controlegroep.

Aanpak De training is ontwikkeld vanuit het idee

Projectinfo

dat elke jongere eigenlijk het liefst face-to-

www.vrijlekker.nl

facecontact heeft en op maat reactie krijgt

26


vrijlekker.nl


anders zijn. De campagne Mijn ID, waarbij ‘ID’ staat voor zowel idee als identiteit, bevordert dat iedereen ertoe doet op school. Hoewel er specifieke aandacht is voor transgenderisten, homo- en biseksualiteit is dit niet de enige focus. De campagne wil alle lagen van de schoolwereld betrekken, zodat de kans op het veiliger worden van scholen zo groot mogelijk is.

Sociale veiligheid Scholen zijn opgeroepen om deel te nemen aan de Mijn ID-minicampagne. Om te bekijken hoe het ervoor staat met de sociale veiligheid kan de school een kerngroepje van docenten of leerlingen samenstellen. Door een zelftest op internet in te vullen, wordt duidelijk waar ze staan op het gebied van sociale veiligheid. Ze kunnen ook een mini-ID-campagne uit voeren op hun school. Het minicampagnepakket bestaat onder andere uit: triggerposters, een leerlingenzuil, lestips en gebruikershandleidingen voor docenten en een onderzoeksles. Deze onderzoeksles kan gegeven worden door docenten, EduDivers-voorlichters of door een lokale voorlichtingsgroep. De onderzoeksles maakt gebruik van aangepaste werkvormen van de lessenserie ‘Respect2Get=2Give’, die oorspronkelijk is ontworpen voor allochtone leerlingen. Tijdens de onderzoeksles maken leerlingen een identiteitscollage waarmee ze verschillende onderdelen van hun identiteit uitdrukken. Vervolgens wordt de verbinding gemaakt tussen identiteit en homoseksualiteit om verbondenheid en betrokkenheid op een dieper niveau te creëren.

Voice-OUT Een ander mogelijk onderdeel van het Mijn ID-project is het spel Voice-OUT. Voice-OUT is ontwikkeld door vier internationale organisaties in het NISO-project. Het is een spel dat de mensenrechten en seksuele diversiteit centraal stelt. Door het spel krijgen de leerlingen een stem om zich uit te spreken over mensenrechten en antihomofobie op school, maar ook breder, zoals in de media.

Intentieverklaring Wanneer scholen een onderdeel van de minicampagne hebben uitgevoerd, kunnen ze een Mijn ID-intentieverklaring maken en mogen ze gebruik maken van het logo. De intentieverklaring laat zien dat de school actief bezig is met sociale veiligheid en het welzijn van seksueel diverse leerlingen.

27


MIJN ID

lessen in geluk Het is voor jongeren belangrijk dat ze ertoe doen op school, ook als ze zogenaamd

Op de website van EduDivers kunnen ouders en leerlingen bekijken welke scholen actief bezig zijn met de sociale veiligheid en diversiteit. Het doel van de campagne is om alle scholen in Nederland, van basisscholen tot hbo-instellingen, aan te zetten tot actie. Door een duidelijk overzicht te geven van welke scholen actief bezig zijn met diversiteit en sociale veiligheid is er voor ouders en (toekomstige) leerlingen de mogelijkheid om scholen hierop te selecteren. Om te zorgen dat er actie plaatsvindt om de sociale veiligheid in de scholen te verbeteren, zijn er ambassadeurs nodig.

Mijn ID-ambassadeurs Mijn ID-ambassadeurs zijn vrijwilligers die meewerken aan de Mijn ID-campagne. Het kunnen leerlingen, docenten, ouders of andere mensen van binnen of buiten de school zijn die interesse hebben voor sociale veiligheid in het onderwijs. De taken van een ambassadeur zijn heel divers. Ambassadeurs gaan in gesprek met scholen, docenten, leerlingen, schoolleiders, ouders en bestuurders. De ambassadeur kan de school stimuleren om goed na te denken over de situatie op school en om actie te ondernemen. Ook is de ambassadeur in bezit van een koffertje met informatie en krijgt hij/zij een starttraining en regelmatige updates. Mijn ID-ambassadeurs moeten open en nieuwsgierig zijn en gelijkwaardige gesprekken kunnen voeren met mensen met eventueel andere meningen. Het is van belang dat de ambassadeurs niet de drang hebben om mensen te overtuigen van hun eigen gelijk, maar dat ze in een gelijkwaardig gesprek bekijken hoe ze de schoolsituatie kunnen verbeteren. Via de website hebben ambassadeurs toegang tot een database waarin informatie te vinden is over de aanpak van andere scholen en waar ze informatie uit kunnen wisselen.

Internationale benadering De ambassadeurs worden gestimuleerd om lid te worden van de organisatie GALE (Global Alliance for LGBT Education). Deze organisatie zorgt voor een verbinding met initiatieven uit andere landen waarvan de ambassadeurs kunnen leren. Ook kunnen ze via GALE deelnemen aan buitenlandse activiteiten op het gebied van sociale veiligheid en diversiteit.

Meer dan een antihomofobiecampagne Peter Dankmeyer, directeur van organisator EduDivers, geeft aan dat de eerste reacties heel positief zijn. “Men vindt het mooi dat het geen antihomofobiecampagne is, maar dat er voor een bredere insteek is gekozen en het veel meer gaat over jezelf kunnen zijn.” Hij geeft aan dat docenten graag wat willen doen aan de sfeer op hun school en dat hun eerste mogelijkheid toch is om iets in hun eigen klas te doen. Elk jaar reikt de Onderwijsalliantie prijzen uit voor de school met de meest zinvolle aanpak. De keuze wordt gemaakt op basis van de verhalen en ervaringen van de Mijn ID-ambassadeurs. Er is nog geen onderzoek gedaan naar de effecten van het project. Dit zal in de toekomst gebeuren.

28


MIJN ID

lessen inactieve geluk Overzicht van scholen

Een veilige situatie op school kan veel sociaal-emotionele en daarmee ook gezondheidsproblemen voorkomen. Door aandacht te besteden aan de jongere als persoon door te zorgen dat de school een veilige omgeving is, kan een tiener optimaal groeien in zijn middelbareschooltijd. De JGZ zou een prima kandidaat zijn om de onderzoeksles over identiteit op scholen te geven. Op deze manier heeft ze zicht op welke zaken er spelen op de verschillende scholen en kan ze daarmee gerichter haar kennis en ervaring inzetten. Bijvoorbeeld door extra tijd en middelen vrij te maken voor leerlingen op scholen waar het sociaal onveilig is.

Titel

Rol van jongeren

Mijn ID.

Jongeren zijn actief in bijna alle onderdelen van het project, zoals: ambassadeurschap,

Project

zelftest maken, activiteiten opzetten.

Creëren van een veilig schoolklimaat.

Jongeren hebben een rol als koploper en vernieuwer binnen de school.

Doel Het door middel van verschillende methoden

Aanpak

aandacht vragen voor de discussie rondom

Na een starttest zijn binnen het kader van

identiteit en diversiteit in de school. Dit om

de Mijn ID-campagne diverse acties

uiteindelijk te zorgen dat elke leerling,

mogelijk. Scholen kunnen een Mijn ID-

ongeacht geaardheid of voorkeuren, zichzelf

themaproject organiseren, ze kunnen door

kan zijn op school.

leerlingen een schoolvisite laten uitvoeren, het Voice-OUT-spel begeleiden of een

Doelgroep

formele visitatie laten doen. De ambassa-

Leerlingen, docenten, schoolbesturen en

deurs spelen hierbij altijd een belangrijke

verder alle geïnteresseerden die een link

rol.

hebben met het onderwijs.

Resultaat Partners

Nog niet bekend.

Onderwijsalliantie, EduDivers, Rutgers WPF, AOb, CBOO, CNVO.

Projectinfo http://www.edudivers.nl/producten/ workshops/mijn-id-campagne

29


MIJN ID


komt onder andere doordat veel jongeren het niet aan elkaar tonen als zij zich wat minder goed voelen. Het lijkt alsof ‘niet lekker in je vel zitten’ weinig voorkomt, maar dat is niet zo. Een op de vijf jongeren heeft depressieklachten. Onderzoek laat zien dat er oefeningen zijn die het geluksgevoel kunnen versterken en je dus aan je psychische conditie kunt werken. Via Happyles wordt dat mogelijk.

Happyles Happyles is een programma om mentale veerkracht te bevorderen en depressie bij jongeren te voorkomen. Het programma omvat een introductieles in de klas, een Happylestest, klassikale e-learninglessen en een groepscursus in een chatbox. Er zijn twee versies van Happyles. Eén versie voor jongeren van 13 tot 17 jaar uit het voortgezet onderwijs en één versie voor jongeren van 16 tot 25 jaar uit het middelbaar beroepsonderwijs. Bij de variant 16 tot 25 jaar heeft een klankbordgroep van jongeren meegedacht en de Happyles mee helpen ontwikkelen. De versie voor de jongere doelgroep is op basis van observaties in klassen en reacties van jongeren aangepast.

Happyles-test Na de introductieles vullen de jongeren de Happyles-test in. Deze test bestaat uit 34 vragen met 5 antwoordcategorieën en screent op depressie-klachten. De vragen gaan over hoe de jongere zich de afgelopen week of twee weken heeft gevoeld of gedragen. Deze vragen worden gebruikt om in te kunnen schatten hoe de jongeren zich voelen: of zij lekker in hun vel zitten, minder lekker in hun vel zitten of echt helemaal niet lekker in hun vel zitten. Het gaat hierbij om een momentopname (namelijk 1 tot 2 weken). Op basis van de test krijgen de leerlingen automatisch persoonlijke feedback met een kort advies. De jongeren kunnen zelf bepalen of zij iets met de feedback (willen) doen.

E-lessen voor alle jongeren Na de Happyles-test worden klassikaal twee e-lessen gevolgd, waarbij de jongeren inzicht krijgen in hun eigen gevoelsleven, onderscheid leren maken tussen verschillende gevoelens en leren hoe zij deze handig kunnen verwoorden. Het gaat om een bewustwordingsproces, waarbij inzicht wordt verkregen in het feit dat gedachten over gebeurtenissen voor een belangrijk deel het gevoel bepalen. Door hier meer greep op te krijgen en oefeningen te doen vanuit de positieve psychologie wordt gewerkt aan hun psychische conditie. Het gaat onder meer om: het bedenken van dagelijkse activiteiten die je leuk vindt, het gebruiken van je sterke eigenschappen, aandacht voor het hier en nu en het visualiseren van je ideale toekomst. Ter ondersteuning van de oefeningen bevatten de e-learninglessen korte filmpjes waarin jongeren geïnterviewd worden over hun ervaringen, gedachten en gevoelens ten aanzien van de thema’s uit de lessen. Na de e-lessen vullen de leerlingen nog een keer de Happyles-test in en krijgen daar weer feedback op.

30


HAPPYLES

lessen invaak geluk Jongeren denken dat zij de enigen zijn die soms niet lekker in hun vel zitten. Dat

In de pilot krijgen alle leerlingen op basis van de test na de e-learninglessen een adviesgesprek op school. Deze gesprekken worden uitgevoerd door de preventiewerker die de introductieles heeft verzorgd. Leerlingen die baat kunnen hebben bij extra ondersteuning worden gestimuleerd om deel te nemen aan de begeleide Happyles-chatboxcursus. Dit is een aangepaste vorm van de effectief bewezen online Grip op je Dip-cursus. Ook kunnen jongeren in het gesprek doorverwezen worden naar andere hulp binnen de jeugdzorgketen. Binnen het pakket kan ook een ouderavond aangeboden worden met het thema Happyles. Binnen de huidige pilot is hier niet voor gekozen. Wel ont-vangen ouders een informatiebrief over Happyles.

Groepscursus in chatbox Voor jongeren die minder lekker in hun vel zitten, is een online groepscursus ontwikkeld. Deze cursus wordt begeleid door een professionele coach en kan naast of na afloop van de e-lessen (thuis) worden gevolgd. In zes sessies worden tips en oefeningen aangereikt die jongeren helpen om zich vaker lekker in hun vel te voelen. Zij leren hun negatieve, irreële gedachten op te sporen en deze om te buigen in positieve, reële gedachten. Deze techniek bevordert de mentale veerkracht en pakt somberheid aan. Jongeren vinden zo herkenning bij elkaar, terwijl zij anoniem blijven.

Inzicht in eigen gevoelens Er is een effectevaluatie uitgevoerd onder 186 studenten. Hieruit bleek dat zij na afloop van de e-learninglessen een hoger welbevinden rapporteerden dan ervoor. Zowel de docenten als de studenten1 beoordeelden de inhoud als ‘goed’. Jongeren zijn over het algemeen enthousiast over de lessen en beoordelen ze met een 7,1. Zij krijgen inzicht in hoe ze zich voelen en weten beter waar ze gelukkig van worden. “Ik heb veel over mezelf geleerd en weet nu beter hoe ik om moet gaan met verdriet en boosheid.” “Niet alles draait om geluk, sommige dingen kun je ook gewoon weggooien. Er was een oefening ‘problemen weggooien’ en dat was heel goed voor mij.” Scholen zijn ook enthousiast over het programma, omdat zij door de lessen goed zicht krijgen op wat er speelt bij de afzonderlijke jongere. Hierdoor kunnen zij vroegtijdiger rekening houden met en inspelen op wat jongeren nodig hebben.

Kansen voor de jeugdgezondheidszorg Wanneer er goed zicht is op de vroege tekenen van depressieve klachten is ingrijpen veel effectiever, ook financieel. Het is daarom goed om er op deze manier vroeg bij te zijn. In de pilot in Den Haag hebben preventiewerkers van de ggz een rol gekregen, maar deze rol zou net zo goed door de JGZ vervuld kunnen worden. De uitvoerders van het programma krijgen een training aangeboden om de kwaliteit van de uitvoering te waarborgen.

1

31

Van der Linden, D. & Van der Zanden, R. (2011). Trimbos.


HAPPYLES

lessen in geluk Adviesgesprek

Binnen het programma wordt gewerkt aan

Happyles.

de volgende onderdelen: • Rechtstreeks positieve gevoelens

Project Online stepped-care-aanbod.

oproepen • Creëren van positieve relaties • Leren genieten en met aandacht leven

Doel Het versterken van mentale veerkracht en het voorkomen van depressie.

in het hier en nu • Positieve en uitvoerbare toekomst plannen maken • Constructief omgaan met problemen.

Doelgroep Jongeren van 13 tot 25 jaar die het voort

• Niet-helpende gedachten ombuigen naar helpende gedachten

gezet onderwijs of het middelbaar beroepsonderwijs volgen.

Resultaat Uit de effectevaluatie onder 186 studenten

Partners

is gebleken dat zij na afloop een hoger

Trimbos-instituut, de Jutters en scholen.

welbevinden rapporteerden dan voor de e-learninglessen. De docenten en studenten

Rol van jongeren

beoordeelden de inhoud als ‘goed’.

Het programma is onder andere op maat gemaakt op basis van focusgroepen met

Projectinfo

jongeren.

www.happyles.nl

Aanpak

http://www.trimbos.nl/projecten-en-onder-

Happyles is een stepped-care-aanbod.

zoek/projecten/63/2/63-204-happyles-

Er zijn twee versies van Happyles:

1317-den-haag-onderzoek

• Happyles 13-17 jaar: vo • Happyles 16-25 jaar: mbo Beide versies bestaan uit twee onderdelen: • Klassikale e-lessen met opdrachten over mentale veerkracht en geluk • Anonieme online groepscursus voor jongeren die in een dip zitten met begeleiding van een professionele coach (thuis)

32


HAPPYLES


dat vroeg alcoholgebruik de ontwikkeling remt en dat zich hierdoor minder grijze massa ontwikkelt in het puberbrein. Om de gevolgen van alcoholgebruik in beeld te brengen en te zorgen dat jongeren weten dat ze een keuze hebben, is in 2011 is de campagne ‘Drinkt het door?’ gestart. Deze campagne is onderdeel van de regionale samenwerkingsprojecten ‘Think before you drink’ in West-Brabant en ‘Alcohol 16 min, geen goed begin’ in Brabant-Noord. Beide projecten promoten alcoholvrij feesten en laten jongeren ervaren dat feesten ook leuk kan zijn zonder alcohol. Met social media richt de campagne zich op actieve deelname van jongeren zelf.

Campagne voor en door jongeren Met het doel jongeren van 12 tot 18 jaar online te confronteren met keuzes rondom alcoholgebruik is de actiesite gestart met interactieve video’s. De campagne ‘Drinkt het door?’ is onderdeel van de regionale alcoholprojecten ‘Alcohol 16 min, geen goed begin’ van de 20 gemeenten in Brabant-Noord en ‘Think before you drink’ van de 18 gemeenten in West-Brabant, de GGD, verslavingsinstituut Novadic-Kentron en vele andere partijen in de regio. Gezamenlijk zetten zij zich in om de trend te doorbreken dat jongeren steeds vaker, steeds meer en op steeds jongere leeftijd alcohol drinken.

Beleving van jongeren centraal ‘Drinkt het door?’ zet in op de belevingswereld van jongeren, met jongerenpanels, games, humor, entertainment en de inzet van social media. Jongeren nemen deel aan filmpjes en vertellen zelf de boodschap, flyeren mee op festivals, doen mee aan games, sturen gadgets via Hyves, plaatsen berichten en foto’s op Facebook en twitteren mee. Annemiek van den Elshout, projectleider, vertelt: “Je wilt niet met professionals naar die festivals trekken, daar zitten jongeren echt niet op te wachten. Het spreekt veel meer aan als iemand van hun eigen leeftijd flyert.”

Win een schoolfeest Om de jongeren naar de site te trekken is een wedstrijd uitgezet, met als prijs: een schoolfeest. Op de speciale Hyves-page kon je je aanmelden (en tegelijk kijken wie er nog meer lid waren). De speciale Twitter-account @wineenschoolfeest werd als aanjager ingezet. Onder de paraplu van het schoolfeest werd het alcoholvrij feesten door jongeren bediscussieerd. In 6 weken tijd stemden meer dan 1200 leerlingen van 16 deelnemende scholen in Brabant via www.wineenschoolfeest.nl op hun school. Fioretti College won in 2011 een alcoholvrij schoolfeest met de actie ‘Win een schoolfeest’. Topartiesten Dean Saunders en Sascha Visser traden daar op.

33


drinkt het door?

lessen geluk Alcoholgebruikin onder jongeren komt steeds vaker en steeds eerder voor. Het is bewezen

Onderzoek toont aan dat groepsdruk een rol speelt bij drinkgedrag van jongeren. ‘Drinkt het door?’ wil jongeren hiervan bewust maken en hen steunen bij het nee zeggen tegen alcohol. Tijdens de acties worden de positieve gevolgen van niet drinken op korte termijn benadrukt en worden Happy Drinks geschonken. Van den Elshout geeft aan dat jongeren ook op zoek zijn naar grenzen: “Als je met jongeren praat over alcoholgebruik, dan zijn ze daar heel open over. We merken dat veel jongeren al op jonge leeftijd alcohol drinken, maar ze praten er wel open over. Ze geven zelf aan grenzen te willen hebben.”

Happy Drinks Een vaak gehoord probleem van jongeren die een avond geen alcohol willen drinken is: “Wat moet ik dan drinken?” Ze geven aan dat er bijna geen alternatieven zijn en de hele avond aan de cola zien ze ook niet zitten. Pierre Wind merkte dit op en kwam met de Happy Drinks. Happy Drinks zijn alternatieve en hippe alcoholvrije drankjes. Het is geen fris, het is geen alcohol, het is alcoholvrij met een kick.

Droomprins of bierprins Jongeren geven aan dat ze zich kunnen vinden in de festivalbezoeken van ‘Drinkt het door?’: “Ik vind het een goede actie, zeker ook voor jongere kinderen, misschien leren ze er wat van”, en: “Je gaat er toch wat meer over nadenken.” Op de site is ook een filmpje te vinden waarin duidelijk wordt gemaakt hoe je eruitziet als je heel dronken in de kroeg staat. Met duidelijke filmpjes wordt een treffend beeld geschetst van het verschil tussen een leuke avond uit en een avond met te veel alcohol.

Ouderpanels Momenteel wordt er ook over gedacht om ouders wat meer bij de campagne te betrekken. In de week van de opvoeding werden er in West-Brabant ouderpanels georganiseerd om te inventariseren wat ouders nodig hebben bij het begeleiden van hun kinderen in de omgang met alcohol. De panels werden opgezet door het CJG en werden op scholen gehouden. Ouders werden benaderd voor deelname via de scholen.

Website drukbezocht Resultaten van de campagne zijn nog niet bekend, wel kan er redelijk wat afgelezen worden aan het aantal bezoekers van de website en de Facebook-pagina. Van den Elshout: “We merken dat er na een bezoek aan een festival een toename is van het aantal bezoekers van de website en het aantal bezoekers van de Facebook-pagina. Dat is voor ons ook een stukje effect, dat jongeren ons weten te vinden.”

34


drinkt het door?

lessen geluk Groepsdrukin en grenzen

De ‘Drinkt het door?’-campagne is gelinkt aan pagina’s op de sociale netwerken Facebook en Hyves (322 leden) en heeft een eigen internetpagina. Na festivals is te zien dat jongeren de Facebook-pagina opzoeken om hun foto, genomen op het festival, te bekijken. Wanneer jongeren deze foto ‘liken’ of hem op hun eigen prikbord plaatsen, is dit ook weer te zien voor alle vrienden. Op deze manier wordt geprobeerd om de olievlek steeds groter te laten worden en er zo voor te zorgen dat zo veel mogelijk jongeren op eigen initiatief naar de Facebook-pagina komen.

Kansen voor de jeugdgezondheidszorg De kansen voor de JGZ liggen in het outreachend werken en de dialoog aangaan met jongeren. De JGZ moet daar zijn waar de doelgroep is. Jongeren blijken eigenlijk heel open over alcohol te willen praten en dat is een goed uitgangspunt. De JGZ kan hierop inspelen door de dialoog aan te gaan met jongeren op de plaatsen waar zij veel komen.

Titel

Aanpak

Drinkt het door?

Het project wil jongeren duidelijk maken dat ze een keuze hebben als het gaat om het

Project

drinken van alcohol. Ze wijzen jongeren op

Actiesite met interactieve video’s.

de gevaren van alcohol en wat alcohol met je doet.

Doel

Het project heeft een aantal off- en online

Jongeren offline en online confronteren

activiteiten:

met keuzes rondom alcoholgebruik.

• In gesprek gaan met jongeren op festivals

Doelgroep Jongeren vanaf 12 jaar.

• Foto’s maken van jongeren met het ‘Wat kies jij?’-bord waarna de foto’s worden gepost op Facebook en Hyves

Partners

• Interactieve website met videomateriaal

Gemeenten in West-Brabant, GGD, Novdic-

• Actieve Facebook- en Hyves-pagina

Kentron.

Resultaat Rol van jongeren

Veel bezoekers van de Facebook- en

Jongeren zijn actief onderdeel van de

Hyves-pagina. Verwacht wordt dat de

campagne, ze flyeren op festivals, maken

bekendheid zich als een olievlek verspreidt

foto’s voor op Facebook en informeren

over de sociaalnetwerkpagina’s. Verder

andere jongeren over alcoholgebruik en

onderzoek over resultaat is nodig.

alternatieven.

Projectinfo www.drinkthetdoor.nl www.happydrinks.nl 35


drinkt het door?

lessen geluk Facebook enin Hyves

Dit betekent dat een op de zes kinderen tegenwoordig gescheiden ouders heeft. Dat kinderen het daarmee moeilijk hebben is een feit. Via het online platform VillaPinedo.nl kunnen jongeren van gescheiden ouders met elkaar in contact komen en elkaar inspireren, hulp bieden en adviseren. Ook ouders kunnen hier terecht, om advies te vragen aan jongeren over hoe zij hun eigen kinderen het beste kunnen begeleiden voor, tijdens en na het scheidingsproces. Villa Pinedo is met dit initiatief genomineerd voor de Nationale Zorgvernieuwingsprijs 2012.

Villa Pinedo Villa Pinedo is hét podium waar kinderen met gescheiden ouders hun ervaringen delen. In blogs, filmpjes, gedichten en persoonlijke verhalen laten jongeren weten wat de scheiding van hun ouders met hen doet. Volwassenen worden zich zo bewust van wat er in het hoofd en hart van kinderen omgaat. Villa Pinedo pleit voor positief gedrag tussen ouders in het belang van het kind en gaat uit van het onderling steunend vermogen van jongeren. Tatum Dagelet is als ambassadrice verbonden aan Villa Pinedo. Cornald Maas en scheidingsonderzoeker Ed Spruijt zijn leden van het comité van aanbeveling.

In gesprek via het online forum Op het online platform voor jongeren van 12 tot 23 jaar kun je in gesprek gaan met een van de jongeren die daar speciaal voor getraind is. Bijvoorbeeld met Martine (21). Zij maakte tien jaar geleden zelf de scheiding van haar ouders mee. “Ik vond het lastig om begrip te krijgen voor hun keuze en te overzien wat het voor mij zou betekenen. Maar waar ik écht last van had, is dat ik tussen mijn ouders in kwam te staan omdat ze vervelende dingen over elkaar zeiden. Een psycholoog heeft me geholpen dat bespreekbaar te maken bij mijn ouders. Hij liet me ook inzien dat het echt niet normaal was wat mijn ouders deden. Nu wil ik anderen graag dat soort inzichten bieden.” Het platform voorziet volgens oprichter Marsha Pinedo – die al tien jaar als therapeut met kinderen en jongeren in scheidingssituaties werkt – in een behoefte. “Kunnen ventileren wat er in je hoofd en hart omgaat is ontzettend belangrijk. Villa Pinedo biedt een plek waar er naar je wordt geluisterd. Zoiets was er tot nu toe niet.”

´Wake-up call´ voor gescheiden ouders Opmerkelijk is dat ook ouders terechtkunnen bij VillaPinedo.nl om in contact te komen met jongeren als Martine. “Ouders praten vooral met andere ouders als ze naar oplossingen zoeken, terwijl het werkelijke antwoord vaak bij de jongeren zelf ligt”, aldus Marsha. Zij stellen vragen aan de jongeren over hoe zij beter in kunnen spelen op de behoeften van hun eigen kinderen voor, tijdens en na het scheidingsproces.

36


villa pinedo

lessen in geluk In Nederland krijgen 70.000 kinderen per jaar te horen dat hun ouders uit elkaar gaan.

Het tweet-buddy-onderdeel is een peer-to-peer-project, waarbij een groep jongeren actief reageert op tweets. De tweet-buddy’s bieden zich aan als gesprekspartner en wijzen op de site van Villa Pinedo. Het idee is om jongeren naar aanleiding van deze tweets naar een besloten community te kunnen leiden. Deze is nu nog openbaar, maar de wens is dat er ook een gesloten gedeelte komt voor die groep jongeren die meer met elkaar willen delen over de scheiding van hun ouders.

Voor en door jongeren Jongeren zijn zeer actief in het project en zijn betrokken bij het maken van de website, beheren de social media en vormen de redactie. Dit doen ze in de vorm van ondernemer, vrijwilliger of als onderdeel van een maatschappelijke stage. Zij maken deel uit van de adviesraad en de raad van bestuur. Jongeren weten zelf goed hoe ze andere jongeren met gescheiden ouders het beste kunnen benaderen en waar de behoefte ligt. Door al deze activiteiten zijn jongeren bezig met het uitwisselen van ervaringen, waar een helende werking van uitgaat.

Peer-methode Jongeren blijken met de ‘peer’-methode (inclusief training en supervisie) in staat om andere jongeren met emotionele problemen te ondersteunen in een ‘online’ omgeving. Jongeren vinden het prettig dat ze via de site met elkaar in contact kunnen komen en dat ze herkenning vinden in het omgaan met lastige situaties. De hulp die de ‘peers’ op het forum bieden, draagt bij aan het welbevinden, vermindert de ervaren ernst van het besproken probleem en reduceert de ervaren stress van de jongeren die hier steun zoeken.

Kansen voor de jeugdgezondheidszorg Voor de JGZ is het goed om te beseffen dat met een stevig kader, goede training en begeleiding jongeren veel voor hun eigen groep kunnen betekenen. En niet alleen voor hun eigen groep, maar ook voor professionals. Zo hebben jongeren in workshops aan advocaten verteld hoe zij de scheiding hebben ervaren. Dit is gedaan omdat jongeren nog veel te weinig betrokken worden bij het opstellen van de ouderschapsplannen na echtscheiding, terwijl zij daar wel recht op hebben. Voor advocaten was het een eyeopener om van de jongeren zelf te horen hoe ze zulke gesprekken moeten aanpakken. Dit geldt ook voor de professionals van JGZ-organisaties. Ga met elkaar in gesprek, geef jongeren de mogelijkheid en een plek om hun wensen en behoeften kenbaar te maken. Betrek hen bij het maken van plannen om de wensen en behoeften van jongeren en de taken van de JGZ goed bij elkaar te laten komen. Bekend is dat jongeren afkomstig uit onvolledige gezinnen een veel minder gunstig beeld in hun ontwikkeling laten zien dan jongeren waarvan de ouders nog bij elkaar zijn. In een gesprek kunnen zij aangeven waar hun wensen en behoeften liggen.

37


villa pinedo

lessen in geluk Tweet-buddy-project

social media in te zetten. Jongeren zijn

Villa Pinedo

getraind en worden intensief begeleid. Het gaat om een door volwassenen begeleide

Project

‘peer’-methode. Daarnaast vertellen jongeren

Online platform voor en door jongeren met

op symposia in workshops aan allerlei

gescheiden ouders.

professionals over hun ervaringen. De website bevat de volgende onderdelen:

Doel Jongeren van gescheiden ouders een podium geven om ervaringen uit te wisselen over de scheiding en ouders bewust te maken van deze ervaringen.

• Forum waar andere jongeren met gescheiden ouders actief zijn. • Vragen stellen aan het expertteam van jongeren met gescheiden ouders. • Filmpjes plaatsen en bekijken. • Interviews, blogs en columns lezen.

Doelgroep Jongeren van gescheiden ouders vanaf 12 jaar tot 23 jaar en ouders die in scheiding liggen of gescheiden zijn.

• Tips over hoe je om kan gaan met de scheiding. • Inschrijven op leuke events om andere jongeren met gescheiden ouders te ontmoeten.

Partners Villa Pinedo, jongeren, scholen.

• Tips geven aan gescheiden ouders en hun vragen beantwoorden.

Rol van jongeren

Resultaat

Villa Pinedo is een jongerenorganisatie

Jongeren die bij de site betrokken zijn

door en voor jongeren met gescheiden

schrijven over hun gevoel en helpen andere

ouders. De organisatie heeft een jongeren-

jongeren met hun ervaringen. Neveneffect

bestuur en jongeren vormen de redactie.

is dat dit helpt voor hun eigen verwerkings-

Volwassenen zijn ondersteunend aanwezig.

proces. Mogelijkheden voor onderzoek hieromtrent worden verkend.

Aanpak

38

Villa Pinedo sluit aan bij de belevingswereld

Projectinfo

van jongeren door internet, een forum en

www.villapinedo.nl


villa pinedo


Nederlands Centrum Jeugdgezondheid Churchilllaan 11 3527 GV Utrecht www.ncj.nl

Good practices Jongeren centraal

Recommend Documents