10-11-2015
Goeiemorgen en welkom ! Het team provinciaal adviserende artsen.
Gezonde levensstijl, van in het begin. Belang van beweging. Vermijden van langdurig liggen of zitten.
Gezonde voeding en een gezond voedingspatroon. 2
Dr. Liesbet Vergauwen. Provinciaal adviserend arts Limburg. Inscholing CB-artsen 2015.
1
10-11-2015
Belang van gezonde voeding en een gezond voedingspatroon.
Voeden = Opvoeden
Levert alle voedingsstoffen die nodig zijn voor optimale groei en ontwikkeling
Voorkomen van welvaartsziekten, zoals zwaarlijvigheid, tandbederf, moeilijke ontlasting, hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten, kanker, diabetes, enz.
Sociale aspect van voeding !
Overzicht
•
Gezonde voeding bij zuigelingen.
•
Gezonde voeding bij peuters en kleuters.
•
Vitamine suppletie: vitamine D en vitamine K.
4
2
10-11-2015
Overzicht
•
Gezonde voeding bij zuigelingen. – Borstvoeding (BV) – Kunstvoeding (KV) – Introductie vaste voeding.
– Introductie gluten.
•
Gezonde voeding bij peuters en kleuters.
•
Vitamine suppletie: vitamine D en vitamine K.
5
Overzicht
•
Gezonde voeding bij zuigelingen. – Borstvoeding (BV) – Kunstvoeding (KV) – Introductie vaste voeding. – Introductie gluten.
•
Gezonde voeding bij peuters en kleuters.
•
Vitamine suppletie: vitamine D en vitamine K.
6
3
10-11-2015
K&G beveelt het geven van uitsluitend BV aan gedurende de eerste 4-6 levensmaanden. •
Voordelen kind / moeder / moeder en kind.
•
Tegenindicaties ? Bij kind ? Bij moeder ?
•
Valse tegenindicaties ? Bij kind ? Bij moeder ?
Belang van zeer goede begeleiding en ondersteuning bij het geven van BV !
Borstvoeding = vraag en aanbod = voeden op vraag: zowel wat betreft de frequentie als de duur •
Frequentie:
•
Duur: geen tijdsbeperking bij
•
Alert zijn op langdurige voedingen (vb 1 uur): observatie borstvoeding nodig!
– ongelimiteerde borstvoeding gebaseerd op hongersignalen baby – met weliswaar een minimum aantal voedingen per 24 u • Eerste weken: 8 tot 12 /24 u
het voeden dwz aan eerste borst laten drinken zolang de baby wil (ongeveer 15-20 minuten), daarna tweede borst aanbieden
• Nadien individueel zeer verschillend: 6-8 à 12 /24 uur
Ouders leren de hongersignalen van baby te herkennen: huilen is een laattijdig teken van honger! Correcte aanlegtechniek zeer belangrijk voor goede lediging van borst Frequent fopspeengebruik kan vraag-aanbod systeem in het gedrang brengen. Ook bijvoeding geven vermindert vraag en dus ook de melkproductie! 8
4
10-11-2015
Spijtige redenen om BV te stoppen: •
Eerste weken: melkverlies, stuwing, tepelkloven, pijn bij het zuigen, …
•
In elke leeftijdscategorie: “ te weinig melk “ – Slechts 5% van de moeders heeft effectief te weinig melk << perceptie !! – Beleid: • Waarom denkt de ouder dat hij te weinig melk heeft ? • Objectiveren door beoordeling van: 1/ Aantal plasluiers 2/ Stoelgangsfrequentie en aspect 3/ Groeicurve 4/ Algemeen welbevinden 9
Belang van goed informeren en begeleiden !
Wat verwachten we ? Plasluiers
Stoelgang
Vanaf dag 3-4:
•
Zachte, malse consistentie.
•
Eerste 6 weken: minstens één maal daags.
•
Rond 6 weken:
–katoenen luiers: 6 à 8 per 24 uur –wegwerpluiers: 5 à 6 per 24 uur Vanaf 6 weken: –katoenen luiers: 5 à 6 per 24 uur –wegwerpluiers: 4 à 5 per 24 uur
– Daling in frequentie – Meer gebonden
–Urine niet sterk geconcentreerd of niet sterk ruikend
10
5
10-11-2015
Gewichtsevolutie borstgevoed kind – 8 weken
11
6
10-11-2015
BV- suboptimale gewichtsevolutie. 1. Te lage calorische intake 1/ t.g.v. inname van te klein volume • Vraag en aanbod met betrekking tot frequentie en tijdsduur ? • Foute aanleg en/of foute zuigtechniek ? • Te weinig melkproductie ?
2/ t.g.v. inname van voldoende volume, maar met te weinig caloriën: voldoende inname van vetrijke achtermelk ? • Vraag en aanbod mbt tijdsduur van het voeden ? • Overproductie melk ?
BV anamnese én observatie door regioverpleegkundige/lactatiedeskundige.
Te lage gewichtstoename bij borstvoeding Voormelk: Komt in begin van voeding vrij, bevat veel proteïnes, lactose
Achtermelk: Volgt later tijdens de voeding, vetrijker, verzadigt meer
14
7
10-11-2015
BV- suboptimale gewichtsevolutie.
2. Onderliggende organisch-medische oorzaak
3. Onderliggende emotionele oorzaak vb. psychosociale deprivatie
Verwijzen naar de behandelende arts.
BV - samenvattend
Moedermelk is dé aanbevolen voeding voor elk kind. K&G promoot uitsluitend moedermelk tot de leeftijd van 4 - 6 maanden. Borstvoedingscurve kent een typisch verloop. Perceptie “te weinig melk” = heel vaak ten onrechte ! BV = voeden volgens vraag en aanbod
herkennen van de eerste hongersignalen Vitamine K (indien neonataal oraal) en D suppletie. 16
8
10-11-2015
Overzicht
•
Gezonde voeding bij zuigelingen. – Borstvoeding (BV) – Kunstvoeding (KV) – Introductie vaste voeding.
– Introductie gluten.
•
Gezonde voeding bij peuters en kleuters.
•
Vitamine suppletie: vitamine D en vitamine K.
17
Kunstvoeding
•
Moedermelk = beste voeding voor elke zuigeling
•
Nabootsen van de “samenstelling van moedermelk” is onmogelijk omdat moedermelk voortdurend van samenstelling wisselt de samenstelling van moedermelk is dynamisch geheel wat uiteraard nooit artificieel zal kunnen nagebootst worden
18
9
10-11-2015
Kunstvoeding
Samenstelling vertrekkend van koemelk:
•
… omdat er veel koeien zijn … én omdat koeien veel melk geven … maar niét omdat koemelk geschikte voeding voor zuigelingen is !!
Ook andere dierlijke melken (paardenmelk, geitenmelk, schapenmelk, afgeleiden koemelk zoals babeurre/karnemelk, ….) vormen geen alternatief voor moedermelk!
•
19
-
Eiwitgehalte: gedaald verhouding caseïne/wei geoptimaliseerd.
Vetgehalte én kwaliteit vetten geoptimaliseerd.
Vitamines toegevoegd.
koemelk wordt geadapteerd
Natrium verlaagd.
Mineralen aangepast: Ca/P balans aangepast. Ijzer verhoogd. 20
10
10-11-2015
ALS BV
OM EEN OF ANDERE REDEN NIET KAN, IS EEN
GEADAPTEERDE KUNSTVOEDING AANGEWEZEN TOT MINSTENS DE LEEFTIJD VAN 12 MAANDEN.
0 tot 6 m
Startvoeding (zuigelingenvoeding).
6 tot 12 à 18 m
Opvolgvoeding. samen met gevariëerde bijvoeding
evt derde leeftijdsmelk 6-12 m: 500-max.750 ml/dag
vanaf 12 m: 350 - 500 ml melk(producten)/dag
8 à 10 tot 12 à 18 (à 24) m
11
10-11-2015
0 tot 6 m
6 tot 12 à 18 m
tot 3 jaar
(niet gezoete) groeimelk startvoeding
opvolgvoeding
en/of aangevuld met volle melk(producten)
tot 4 jaar
volle melk(producten)
evt derde leeftijdsmelk vanaf 10 maanden
Welke melkvoeding na 12 à 18 maanden?
24
12
10-11-2015
Kunstvoeding.
Schema kunstvoedingen – volg extranet !
26
13
10-11-2015
Schema kunstvoedingen. •
Standaard start- en opvolgvoedingen. – Wei-dominante startvoedingen genieten voorkeur.
•
Niet standaard start- en opvolgvoeding: – hydrolysaten – AR voedingen – Sojavoedingen
•
Voedingen voor digestieve ongemakken of comfortvoedingen.
•
Therapeutische voedingen (dieetvoeding) 27
Mijn kind lijkt onverzadigd?
•
Huilen is geen synoniem van honger – zuigbehoefte vs honger
•
Volg groeiparameters en ontwikkeling op.
•
Respecteer het voedingsritme van het kind.
•
Zorg voor correcte bereiding van de voeding.
•
Kijk naar de duur van de voeding.
•
Bouw het aantal (nacht)voedingen niet te snel af.
•
Voeding voor betere verzadiging?
14
10-11-2015
Kind consult 4 weken – krijgt borstvoeding. Mama wenst over te gaan op kunstvoeding. •
Welke voeding adviseer je ?
– Standaard start voeding ?
– Sojavoeding ?
– Partieel hydrolysaat ?
– Extensief hydrolysaat ?
29
Schema kunstvoedingen. •
Standaard start- en opvolgvoedingen. – Wei-dominante startvoedingen genieten voorkeur.
•
Niet standaard start- en opvolgvoeding: – Hydrolysaatvoedingen – AR voedingen – Sojavoedingen
•
Voedingen voor digestieve ongemakken of comfortvoedingen.
•
Therapeutische voedingen (dieetvoeding) 30
15
10-11-2015
Preventie KMP-allergie en atopische dermatitis. BIJ WIE ? Bij baby’s met erfelijk verhoogd risico op allergie
WELKE KUNSTVOEDING ? Hypo-allergene voeding: partiëel of extensief
dwz kind geboren in een gezin met bewezen atopie bij 1ste graadsgezinslid.
– Geen klinisch significant verschil in efficiëntie – Extensief hydrolysaat: duurder, smaak, iets lossere stoelgang
HOE LANG ? Indien geen atopische verschijnselen de eerste 6 levensmaanden, kan vanaf 6 maanden overgeschakeld worden op een gewone kunstvoeding. 31
Schema kunstvoedingen. •
Standaard start- en opvolgvoedingen. – Wei-dominante startvoedingen genieten voorkeur.
•
Niet standaard start- en opvolgvoeding: – Hydrolysaatvoedingen – AR voedingen – Sojavoedingen
•
Voedingen voor digestieve ongemakken of comfortvoedingen.
•
Therapeutische voedingen (dieetvoeding) 32
16
10-11-2015
Antiregurgitatievoeding. Regurgitatie als fysiologisch verschijnsel.
REGURGITATIE WORDT DOOR 20% VAN DE OUDERS ALS PROBLEEM ERVAREN. Regurgitatie kaderend in GER-ziekte.
Bij vermoeden van GER-ziekte: verwijzen naar de behandelende arts op CB geen uitspraken doen over voeding, therapie, houding.
33
Aanpak fysiologische regurgitatie. Geruststelling ! = Fysiologisch en voorbijgaand.
De baby na de voeding even rechtop houden. De baby zo weinig mogelijk manipuleren na de voeding. De baby tijd laten om te boeren. De baby niet te snel laten drinken.
Niet te snel het aantal voedingen willen afbouwen! Quid hoogstand bedje in ruglig ? Als ja, doe het veilig !
34
17
10-11-2015
Aanpak fysiologische regurgitaties. Bij kunstvoeding: Correcte bereiding van de voeding. Evt AR melk = ingedikte kunstvoeding EBM: frequentie en het volume van regurgitaties vermindert EBM: invloed op reflux-episodes ? Neen.
Het voorschrijven van een AR-melk kan een geruststellend gesprek ondersteunen, maar kan dit niet vervangen ! Een “commerciëel ingedikte voeding (ARmelk)” heeft duidelijke voorkeur op een “artisanaal ingedikte kunstvoeding”.
Aanpak fysiologische regurgitatie. Bij borstvoeding: aandacht voor mogelijk verergerende factoren vb.:
– Sterke toeschietreflex. – Te hoge volume-inname met onbalans inname van voor-en achtermelk bv. bij: • Overproductie • Tijdsbeperking tijdens het voeden
BV anamnese en observatie. 36
18
10-11-2015
Schema kunstvoedingen. •
Standaard start- en opvolgvoedingen. – Wei-dominante startvoedingen genieten voorkeur.
•
Niet standaard start- en opvolgvoeding: – Hydrolysaatvoedingen – AR voedingen – Sojavoedingen
•
Voedingen voor digestieve ongemakken of comfortvoedingen.
•
Therapeutische voedingen (dieetvoeding) 37
Sojavoeding.
Medische indicatie: Galactosemie. Evt bij KMP-allergie: Niet eerste 6 levensmaanden. Niet bij enteropathie.
Consensus kinderartsen VVK – geen eerste keuze o.w.v. nog onvoldoende uitgeklaarde theoretische vraagtekens ?
Vegetarische levensstijl.
Sojavoedingen voldoen weliswaar aan de wettelijke normen. 38
19
10-11-2015
Schema kunstvoedingen. •
Standaard start- en opvolgvoedingen. – Wei-dominante startvoedingen genieten voorkeur.
•
Niet standaard start- en opvolgvoeding: – Hydrolysaatvoedingen – AR voedingen – Sojavoedingen
•
Voedingen voor digestieve ongemakken of comfortvoedingen.
•
Therapeutische voedingen (dieetvoeding) 39
Kunstvoedingen …. comfortvoedingen.
•
Zuigelingen met “voedingsproblemen”, zijnde weinig specifieke symptomen: huilen, krampjes, opboeren, verandering in stoelgangspatroon, huiduitslag, ..
oproep om kritisch en selectief voedingen (niet) te gebruiken
= onterecht verband met de voeding !!
•
geen indicatie voor voedingswijziging
•
geen indicatie voor preventie van dergelijke ‘problemen’
comfortvoedingen’ worden niet voorgeschreven op CB wegens gebrek aan wetenschappelijke onderbouwing
40
20
10-11-2015
Schema kunstvoedingen. •
Standaard start- en opvolgvoedingen. – Wei-dominante startvoedingen genieten voorkeur.
•
Niet standaard start- en opvolgvoeding: – Hydrolysaatvoedingen – AR voedingen – Sojavoedingen
•
Voedingen voor digestieve ongemakken of comfortvoedingen.
•
Therapeutische voedingen (dieetvoeding) 41
Kunstvoedingen … therapeutische voedingen. •
Behoren tot domein van de curatieve sektor.
•
Verdere beslissingen rond voedingsbeleid aan de behandelende arts toevertrouwen tot onderliggende medische problematiek “opgelost” is.
42
21
10-11-2015
Overzicht
•
Gezonde voeding bij zuigelingen. – Borstvoeding (BV) – Kunstvoeding (KV) – Introductie vaste voeding.
– Introductie gluten.
•
Gezonde voeding bij peuters en kleuters.
•
Vitamine suppletie: vitamine D en vitamine K.
43
44
22
10-11-2015
45
Start vaste voeding: concreet
•
Start 4-6 maanden:
•
Start op leeftijd 6 maanden:
•
Groentepap of
•
Start met groentepap,
•
Fruitpap
•
Daarna fruitpap
•
Vlees/vis/ei/vleesvervangers vanaf de leeftijd van 6 maanden
•
Na enkele dagen: vlees/vis/ei/vleesvervangers
46
23
10-11-2015
Mondmotorische ontwikkeling.
“beker” “brokjes”
“stukjes” 47
De mondmotoriek.
•
Belang van kennis van de ouder van de mondmotorische evolutie van het kind.
•
“Gevoelige” leeftijden: manier (consistentie, manier van aanbieden) van voeden afstemmen op leeftijd van het kind
•
Verwijsleeftijden bij problemen. – Steeds in context plaatsen. – Evt. spreekuur als tussenstap.
24
10-11-2015
Overzicht.
•
Voeding bij zuigelingen.
•
Gezonde voeding bij peuters en kleuters.
•
Vitamine suppletie: vitamine D en vitamine K.
49
Peuter en kleuter: belang van gezonde voeding én gezond voedingspatroon blijft!
25
10-11-2015
Gezonde voeding (inname van voedingsmiddelen).
Als hulp bij de opbouw van een gezond voedingspatroon, is er de actieve voedingsdriehoek.
restgroep smeer en bereidingsvetten melkprod./Ca-verr. sojaprod.
groenten
vlees, vis, ei, vervangprod. fruit graanprod./aardapp.
water beweeglaag
26
10-11-2015
Actieve voedingsdriehoek. Maak bewust keuzes !
Er zijn geen goede of slechte producten, wel goede of slechte eetpatronen. Bewuste (juiste) keuzes maken uit de voedingsmiddelen om de noodzakelijke voedingsstoffen binnen te krijgen. Hoe groter de groep, hoe groter de dagelijkse hoeveelheid die we ervan nodig hebben. Variatie tussen de verschillende groepen is nodig én variatie binnen dezelfde groep.
EET KLEUR VARIEER
27
10-11-2015
Vertaling actieve voedingsdriehoek.
28
10-11-2015
Tips voor een gezond eetpatroon.
Spreid de 3 hoofdmaaltijden en eventuele tussendoortjes (maximum 2) over de hele dag voor een goede energieverdeling. Bevorderen van mondgezondheid = - Mondhygiëne én - Gezond voedingspatroon
Kies voor gezonde tussendoortjes. = aanvulling op de hoofdmaaltijd. = stilt de honger, maar remt de eetlust niet.
Eetpatroon van kleuters Alhoewel de voedselintake zeer variabel is van maaltijd tot maaltijd, is de dagelijkse energieenergieintake vrij constant. Birch LL et al. The variability of young children’s energy intake. NEJM 1991; 324: 232232-235 inscholing artsen 29 maart 2009
36
58
29
10-11-2015
Overzicht
•
Voeding bij zuigelingen.
•
Gezonde voeding bij peuters en kleuters.
•
Vitamine suppletie: vitamine D en vitamine K.
59
Vitamine D-suppletie
inscholing artsen 29 maart 2009
43
60
30
10-11-2015
April 2013 – vitamine D consensus. FREQUENTIE EN DOSIS.
•
Alle kinderen dagelijks 400 IU vitamine D,
•
vanaf de geboorte tot de leeftijd van 6 jaar,
•
het ganse jaar door,
•
onafhankelijk van het soort melkvoeding en de vitamine D suppletie van de moeder (tijdens en na de zwangerschap);
•
Kinderen met een zeer donker huidtype: 600 IU/dag
April 2013 – vitamine D consensus. VORM? aantal beschikbare preparaten is enorm •
Druppelvorm.
•
Andere vormen: smelttablet, kauwtablet, gelule, …
Adviseer in aantal IE per dag en niet in merknaam !
! Adviserende rol van de apotheker !
31
10-11-2015
Vitamine K-suppletie
inscholing artsen 29 maart 2009
47
63
Vitamine K-suppletie bij de geboorte
•
Aan alle baby’s wordt bij de geboorte vitamine K toegediend. o Intramusculair (IM) ofwel oraal (PO)
32
10-11-2015
Vitamine K-suppletie na geboorte
•
Indien kunstvoeding:
geen suppletie nodig •
Indien borstvoeding:. – Neonataal IM: geen suppletie nodig – Neonataal PO: wel suppletie nodig
•
Bij overschakeling van borstvoeding naar kunstvoeding: wanneer systematisch een fles kunstvoeding dagelijks gegeven wordt dan kan vit K stopgezet worden.
Vitamine K-suppletie praktisch
•
Vanaf week 1: wekelijks 2 mg tot en met de leeftijd van 3 maanden.
•
Konakion Paediatric®: ampullen 2 mg/0,2 ml per os. Verplicht op voorschrift. CB-arts mag dit voorschrift schrijven.
33
10-11-2015
Meer info ….
•
Extranet.
•
Leermodules.
•
Brochures kind en gezin.
•
www.kindengezin.be
67
34
10-11-2015
35
