GOEDE REIS! MAGAZINE NEE M ME E WETENSCHAP
Professor René Bernards ‘Onderzoek naar kanker zit in een enorme stroomversnelling’
Do It Yourself
Pimp je saaie kussens
Jochem van Gelder
‘Het verrast me hoeveel mensen thuis bezig zijn met hun uitvindingen’
04 herfst 2014
Bus
€12,50 p/m
Trein & Bus
€25,p/m
Arriva Vrij Reizen Onbeperkt reizen in onze regio’s voor iedereen van 65 jaar of ouder. Op werkdagen na 9.00 uur, in alle weekenden én op officiële feestdagen de gehele dag. Bestel uw abonnement op arriva.nl/vrijreizen of telefonisch via 0900 - 202 20 22 (lokaal tarief, € 0,02 p.m.). Goede reis!
ARRIVA.NL/VRIJREIZEN
INHOUD 02 Voorwoord
5
12
18
27
21 Aanraders
03 Aanraders
22 Lezen, luisteren, online
04 Reizigersinterviews
24 Do It Yourself
06 De naamgevers van de treinen
26 Reizigersinterviews
08 Aanraders
28 Puzzel
10 Gadgets
30 Kids puzzel
12 Uniek
31 Aanraders
16
32 Oplossing puzzel
Van de werkvloer
18 Reisbeken(d)tenissen
33 Colofon
20 Wist je dat…
1
Wetenschap Allereerst een boodschap voor alle nieuwe reizigers die we mogen begroeten: welkom! Het nieuwe schooljaar is alweer een tijdje begonnen en dus hopen we dat we jullie op een goede manier van plek naar plek mogen vervoeren. De start van het schooljaar betekende dat het ‘volle bak’ was in de trein. We bereiden ons hier elk jaar zo goed mogelijk op voor. Zo kijken onze planners hoe we de treinen zo goed mogelijk kunnen inzetten, met name in de spits wanneer iedereen naar school of werk of terug reist. Daarnaast zetten we extra personeel in om iedereen vlot te kunnen laten in- en uitstappen. Ook nieuw zijn de verlengde treinen in Groningen. Zes bestaande treinen zijn omgebouwd en hebben een extra treinstel gekregen. Per trein zijn er dus flink wat extra zitplaatsen beschikbaar. De eerste drie exemplaren zijn rijden sinds september. De drie treinen die nu nog niet op het spoor te vinden zijn, volgen in december. Ben jij geen nieuwbakken student, maar juist pas afgestudeerd? Dan heb je geen recht meer op een studentenreisproduct. Het zou jammer zijn als je daardoor niet meer met de trein reist en dus komen we je graag tegemoet. Je kunt nu bij Arriva voordelig blijven reizen na je studie. Lees meer hierover verderop in het magazine. Het thema van deze Goede reis! is wetenschap, maar wat heeft Arriva eigenlijk met wetenschap te maken? Eigenlijk is dat vrij simpel. De vooruitgang in de wereld van het openbaar vervoer komt immers voort uit verschillende wetenschappelijke ontwikkelingen. Sterker nog, de trein op zich is een resultaat van de wetenschap. De technici in onze werkplaatsen zijn dan ook dagelijks bezig met wetenschappelijke technieken om jullie treinreis zo goed mogelijk te laten verlopen en het maken van de dienstregeling zou je gerust ‘hogere wiskunde’ kunnen noemen. Veel leesplezier en een goede reis!
Voorzitter Raad van Bestuur Arriva Nederland
Appelpop Een gratis festival is vrij uniek tegenwoordig, maar met behulp van sponsoren weet Appelpop het ieder jaar weer voor elkaar te krijgen. Dat dit niet ten koste gaat van de optredens die op de podia in Tiel worden gegeven, is ook dit jaar weer duidelijk. Er staan grote acts als Jett Rebel, Dotan, Caro Emerald en Di-Rect op het programma. Daarnaast is er nog een festivalmarkt en zijn er verschillende tentjes waar je tussen de acts door heerlijk kunt eten. Arriva zet voor deze gelegenheid extra treinen in. appelpop.nl, 12 en 13 september Vanaf treinstation Tiel lopend bereikbaar
Foto: Willem Feith
Nationale Bokbierdag De tweede zondag van oktober staat voor Zutphen volledig in het teken van bier tijdens de Nationale Bokbierdag. Het programma begint met een optocht van onder meer paardenspannen, gevolgd door een kinderkermis en de Bokbiermarkt. Er kunnen verschillende soorten bokbier geproefd worden, maar ook voor degene die geen bierliefhebber is, is er voldoende te eten en te drinken. Voor ieder wat wils dus. bokbierdag.nl, 12 oktober Vanaf treinstation Zutphen lopend bereikbaar
Foto: Yvonne Wille
Spoor- en Modelbouwdagen Voor de negentiende keer worden dit jaar de Noordelijke Spoor- en Modelbouwdagen gehouden in Veendam. Ieder jaar komen zo’n tweeduizend mensen naar de Sorghvliethal om verschillende attracties te bezichtigen. Zo zijn er vele mooie modelbanen – zowel compleet als in aanbouw – te bekijken en zijn er verschillende modellen van stoomlocomotieven en radiografische bestuurbare auto’s te zien. mrgv.nl, 15 en 16 november Vijftien minuten lopen vanaf station Veendam. Of neem vanaf het station bus 110, 171, 174 of 274, uitstappen bij halte Boven Westerdiep, Julianalaan, Aquapark of Buitenwoellaan
AANRADERS
TIPS & AANRADERS
Reizigersinterviews Wetenschap lijkt voor de meesten misschien een ver-vanje-bed-show, maar ongetwijfeld maak je meer gebruik van wetenschap dan je denkt. Wat dacht je bijvoorbeeld van de telefoon waarop je checkt hoe laat de trein gaat? Of de mp3speler waarmee je onderweg muziek luistert? Onze reizigers dachten eens goed na over de wetenschappelijke uitvinding die hun leven het meest beïnvloedt.
M
et een kop koffie in zijn hand komt Jeffrey de Ligt rustig het perron op gewandeld. Hij is op weg naar zijn werk in Groningen, waar hij medewerker bij een technische helpdesk is. ‘Ik help mensen met telefonie- en internetproblemen. Heel interessant en uitdagend om te doen, want ieder gesprek is anders.’ Op zijn werk merkt Jeffrey veel van de technologische en wetenschappelijke ontwikkelingen. ‘Er verandert veel in mijn werkveld. Ze zijn in mijn sector begonnen met ADSL-internet, dat zijn koperleidingen. Nu is in Leeuwarden volgens mij al tachtig procent van de mensen overgestapt op internet via glasvezel, dat is veel stabieler en sneller. Je moet als bedrijf echt meegaan met zulke veranderingen, je kunt niet stil blijven staan.’ Als 29-jarige heeft Jeffrey
de opkomst van internet meegemaakt. ‘Toen ik klein was, hadden we nog geen internet. Er waren al wel computers, maar daar kon je nog niet zoveel mee. Je kon er een floppy in stoppen en wat dingen typen. Nu is internet overal en is alle informatie toegankelijk.’
Jeffrey de Ligt Leeftijd: 29 jaar Woonplaats: Leeuwarden
REIZIGERSINTERVIEWS
M
iranda komt als laatste uit de trein gestapt met één zoontje voorop in het fietszitje en eentje die achter de fiets aan loopt. Ze is niet de enige reiziger met een fiets, er zijn opmerkelijk veel reizigers met een “stalen ros” aan de hand op het traject Dordrecht-Geldermalsen. Met twee kleine kinderen is het heel fijn dat de fiets ook meegenomen kan worden in de trein. Miranda in ’t Veld gaat vandaag ook op stap. ‘We gaan gezellig naar de kinderboerderij en de speeltuin in Dordrecht’, vertelt Miranda. Haar jongste zoon is verlegen, terwijl haar oudste staat te springen van plezier. De computer is in haar ogen de belangrijkste wetenschappelijke en technologische ontwikkeling van
de afgelopen decennia. Zowel op haar werk als thuis maakt ze er namelijk veel gebruik van. ‘Dankzij internet kan ik snel en efficiënt de juiste informatie beschikbaar hebben. De computer, het internet en e-mail, zijn voor mij onmisbare communicatiemiddelen.’ Ondertussen trekken de kinderen de aandacht van hun moeder. Ze willen naar de speeltuin. ‘Mijn kinderen hebben nog geen eigen spelcomputer, ze spelen alleen af en toe spelletjes op de iPad’, zegt ze lachend. ‘Kom op jongens, we gaan!’ Miranda in ‘t Veld Leeftijd: 35 Woonplaats: Sliedrecht
De naamgevers van de treinen Daalderop Metaalwarenfabriek Daalderop is Tiel’s beroemdste fabriek die vooral bekend staat om zijn rijke designverleden. Een specialiteit van het bedrijf dat in 1880 werd opgericht door J.N. Daalderop, was het maken van tinnen producten. De fabriek maakte in de beginjaren uitsluitend huishoudelijke artikelen, zoals potten, ketels, schalen en lampen. Eind jaren dertig van de twintigste eeuw floreerde het bedrijf. Het telde ongeveer duizend medewerkers, exporteerde talloze producten en was één van de grootste werkgevers van Tiel. De stijl van de producten evolueerde van Art Deco naar de Amsterdamse School. Daalderop bleef met het klimmen der jaren de meest uiteenlopende huishoudelijke artikelen maken die in elk geval één gemeenschappelijk kenmerk hadden: ze bestonden voor het grootste deel uit metaal, zoals koper, aluminium, tin en messing. Tijdens de jaren tachtig van de twintigste eeuw moest het bedrijf inkrimpen. De productie van tinnen producten verschoof naar verwarmingsapparatuur, voornamelijk boilers. Er werkte toen nog een honderdtal mensen. Daalderop ging in 2011 een samenwerkingsverband aan met het in Etten-Leur gevestigde Itho en sindsdien is de naam Itho Daalderop. Het samenwerkingsverband wordt Tree House Group genoemd.
Alle treinen van Arriva dragen met gepaste trots namen van bekende en soms iets minder bekende Nederlanders. De personen zijn voorgedragen naar aanleiding van een door Arriva uitgeschreven namenwedstrijd. Het gaat om bekende figuren en mensen die zich gedurende lange tijd verdienstelijk hebben gemaakt voor de regio’s waar de Arriva-treinen rijden. In deze aflevering van De Naamgevers belichten we Daalderop en Thorbecke.
Johan Rudolf Thorbecke De liberale politicus Thorbecke is bekend geworden als de grondlegger van het huidige Nederlandse staatsbestel. Vóór zijn politieke loopbaan maakte Thorbecke universitair carrière. In 1825 werd hij hoogleraar Wijsbegeerte en Letteren in Gent. Na het uitbreken van de Belgische Opstand in 1830 keerde de academicus terug naar Nederland. Hierna werd hij hoogleraar aan de juridische faculteit in Leiden. Zijn politieke loopbaan begon in 1840 als parlementslid. Hij sloot zich aan bij de liberalen die oppositie voerden tegen de, toen nog succesvollere, conservatieve meerderheid. Het lot keerde toen de liberalen in 1848 onverwacht de kans kregen hun denkbeelden te realiseren. Koning Willem II vroeg Thorbecke om een voorstel tot grondwetsherziening. De politicus was verantwoordelijk voor de nieuwe grondwet die het parlement meer en de koning minder macht gaf, waarmee de basis werd gelegd voor de moderne parlementaire democratie. Na 1848 leidde hij driemaal een kabinet. De positie van ministerpresident bestond toen nog niet, maar het was voor iedereen duidelijk wie destijds als leider gold. Dat is de reden waarom men toch spreekt van de drie kabinetten Thorbecke, waarin hij drie maal minister van Binnenlandse Zaken was.
Foto: Collectie Nationaal Gevangenismuseum
7
TIPS & AANRADERS Crea Weekend De Evenementenhal in Gorinchem is eind oktober weer even het middelpunt van creativiteit tijdens het jaarlijkse Crea Weekend. Hier vind je de nieuwste trends en ontwikkelingen op hobbygebied en kun je verschillende workshops volgen. Daarnaast is er een taart- en cupcakewedstrijd waar de lekkerste baksels met elkaar strijden om de eerste plaats. Het Crea Weekend is trouwens ook te bezoeken in Venray (17 t/m 19 oktober) en Hardenberg (26 t/m 28 september). evenementenhal.nl, 24 t/m 26 oktober Vanaf treinstation Gorinchem bus 47, 73 of 79, uitstappen bij halte Griendweg of Muzenlaan
Nederlands Watermuseum Tijdens de MuseumJeugdUniversiteit kunnen kinderen van 8 tot en met 12 jaar genieten van een uitdagend hoorcollege in het Nederlands Watermuseum in Arnhem. Tijdens het college genaamd “Ligt het Watermuseum ook onder water?” vertellen wetenschappers allemaal leuke feitjes en mogen er zoveel mogelijk vragen gesteld worden. Speciaal voor de ouders van de deelnemende kinderen biedt het museum een combinatieticket aan, tijdens het college kunnen zij dan een gratis rondleiding of andere activiteit volgen. watermuseum.nl, 2 november Vanaf treinstation Arnhem Centraal lopend bereikbaar
Infoversum Het eerste Full Dome 3D theater staat in Groningen! In het Infoversum kun je films en exposities bekijken en verschillende educatieve programma’s volgen. Leer bijvoorbeeld meer over het leven van dinosaurussen, over hoe ons sterrenstelsel in elkaar zit of de evolutietheorie van Darwin. Deze documentaires worden vertoond op het scherm dat volledig over de bol – oftewel het plafond - van het Infoversum loopt. Alsof je er zelf bij was! infoversum.nl Vanaf treinstation Groningen bus 3, 4, 5 of 11, uitstappen bij halte W. Van Doeverenplein, Korenstraat of UMCG Noord
World Living Statues Festival Het is niet niks, urenlang stil blijven staan in dezelfde houding. En dan ook nog geschminkt en verkleed. Het is dan ook niet gek dat er een wereldkampioenschap voor levende standbeelden bestaat. Tijdens het bijbehorende festival kijk je je ogen uit. Vanuit de hele wereld komen de allerbeste levende standbeelden naar Arnhem om hun kunsten te vertonen. Naast professionals laten ook amateurs én kinderen zien wat ze kunnen. Als bezoeker mag je ook nog meebepalen welk standbeeld de felbegeerde publieksprijs krijgt. worldstatues.nl, 28 september Vanaf treinstation Arnhem Centraal lopend bereikbaar
Dierenpark Emmen
Foto: Rob Terwisse
Een bezoekje aan de dierentuin is voor iedereen een feestje: van jong tot oud. Al helemaal nu er in Dierenpark in Emmen onlangs een girafje en een olifantje zijn geboren. Naast het bekijken van de dieren is er nog veel meer te doen in het dierenpark. Zo vinden er dagelijks presentaties plaats bij de olifanten, pelsrobben en nijlpaarden. Ook kun je helpen met het voeren van de mantelbavianen. Nieuw is bovendien de Animal Experience: een wereld in 3D vol effecten, kleuren, geuren en geluiden. dierenparkemmen.nl Vanaf treinstation Emmen lopend bereikbaar
Reis door de mens Je eigen lichaam van binnen bekijken, wie wil dat nou niet? Het kan in CORPUS in Leiden, een unieke attractie in de wereld. Je gaat bij de knie het lichaam in en komt er bij de hersenen weer uit. Je wordt begeleid door een audiotour die beschikbaar is in verschillende talen. Tijdens de reis leer je hoe het lichaam in elkaar zit, hoe het werkt en wat je moet doen om het gezond te houden. Daarna kun je nog een bezoek brengen aan de Medische Infotheek, waar je onder meer leuke testjes kunt doen en uitdagende games spelen. corpusexperience.nl Vanaf zuidzijde treinstation Leiden Centraal onder meer bus 33, 35 en 38 richting Katwijk ZH. Uitstappen bij halte Transferium A4
AANRADERS
TIPS & AANRADERS
gadgets! Aardappelpower Wil je graag stroom besparen, maar wel iedere ochtend op tijd wakker worden? Dan is deze wekker zeker iets voor jou. Deze klok loopt namelijk op niets meer dan twee aardappels. Door middel van een zink- en koperstrip die in de twee aardappels gestoken worden, ontstaat een oxidatie-reductie reactie. Dit wordt omgezet in een lage spanning waardoor de LED-klok begint te werken.
€ 17,50
www.eurofysica.nl
Echt of nep? Deze sleutelhanger lijkt op een simpel lampje, maar eigenlijk is het veel meer dan dat. Hij heeft namelijk drie verschillende functies. Een wit ledlampje voor een beetje licht in het donker, een rood laserlampje voor presentaties en een uv-ledlampje waarmee de echtheid van briefgeld getest kan worden. Handig voor aan de sleutelbos dus.
€ 2,25
www.ultragadgets.nl
Wonderlijke boom Wanneer je deze boom koopt, is het maar een klein exemplaar. Sterker nog, hij ziet er een beetje zielig uit. Maar zodra je hem “water geeft” met de bijbehorende mysterieuze vloeistof, bloeit hij helemaal op. De boom is namelijk gemaakt van vale witte kristallen die dankzij de vloeistof veranderen in prachtige kleurrijke exemplaren.
€ 2,95
www.planetxl.nl
GADGETS!
Robot in de zon Zonne-energie wordt steeds belangrijker in onze samenleving en dat is maar goed ook, want de zon is één van de weinige onuitputtelijke energiebronnen die we hebben. Deze solarrobot is een Do It Yourself-project voor beginners. Het bouwen, demonteren en transformeren is vrij simpel. De robot kan in zes verschillende objecten veranderd worden: een auto, hond, boot, vliegtuig, windmolen of windmolen met vliegtuig. Ieder object komt tot leven zodra het blootgesteld wordt aan de zon.
€ 12,95
www.ultragadgets.nl
Serieuze training Je zou het misschien niet zeggen, maar dit balletje is ontwikkeld in opdracht van NASA. Deze PowerBall is een trainingsapparaat voor astronauten die leven in een toestand van gewichtsloosheid. De bal werkt dus niet met vaste gewichten, maar gebruikt het principe van de middelpuntvliedende kracht. Daardoor is het gewicht variabel en past hij zich aan het trainingsniveau van de gebruiker aan.
€ 17,95
www.bestthings.nl
Wakker worden! Val je bijna in slaap achter je bureau? Zet dan deze fluorescerende gloeilamp even aan. Blauw licht zorgt er namelijk voor dat er minder Melatonine wordt aangemaakt in je lichaam, het hormoon dat ervoor zorgt dat je in slaap valt. Doordat de lamp – die overigens oplaadt door middel van zonne-energie – in een transparant massief kunststofblok zit, verspreidt het een subtiele gloed.
€ 28,-
www.kadogadgets.be
11
UNIEK
Professor René Bernards
‘Toponderzoekers durven de grote vragen te stellen’ Misschien heb je hem weleens aan tafel zien zitten bij De Wereld Draait Door. Grote kans dat je vervolgens volledig in de ban raakte van zijn verhaal. René Bernards is als één van de weinige wetenschappers in staat om een vurig betoog te houden. Een verademing, want zijn baanbrekende kankeronderzoek gaat ons allemaal aan.
Hoop is een term die zelden wordt gebruikt door onderzoekers. In de wetenschap draait het om feiten, onderzoek en aantoonbare resultaten. Toch neemt René Bernards het omstreden woord regelmatig in de mond wanneer hij wordt geïnterviewd over ontwikkelingen rondom zijn werk. ‘Zonder optimisme zou ik het niet kunnen opbrengen me mijn leven lang hiermee bezig te houden’, aldus de moleculair oncoloog. ‘Bovendien zit Nederland al vol met pessimisten. Ik heb zeven jaar in Amerika gewoond en daar hebben ze het niet over ”problems”, maar over ”challenges” en ”opportunities”. Dat is een fundamenteel andere houding.’ Bernards is een uitnemend, en vele malen onderscheiden, kankeronderzoeker in Nederland, wereldwijd vermaard vanwege zijn onderzoek naar genetische verschillen tussen tumoren. Vooral de laatste jaren trekt hij de aandacht met baanbrekend onderzoek, dat mogelijk de weg plaveit naar het chronisch worden van veel kankersoorten. Sterker nog; Bernards voorspelt dat dit over twintig jaar al het geval is voor negentig procent van de patiënten. Sommige vakgenoten reageren sceptisch, omdat dit volgens hen een vertekend beeld kan geven. ‘Onzin’, antwoordt Bernards onomwonden. ‘Ik vraag me dan af waar zij zich op baseren.’ Desondanks begrijpt hij dat het voor artsen een moeilijke boodschap is om de patiënt uit te leggen dat deze behandelingen nu vaak nog niet beschikbaar zijn. ‘Niettemin is er een duidelijke trend
gaande, gestoeld op daadwerkelijke cijfers. Als je deze lineair doortrekt is een tijdspad van twintig jaar zeker niet onmogelijk.’ Wie denkt dat Bernards geen oog heeft voor een even belangrijk onderdeel van de bestrijding van kanker, namelijk preventie, heeft het mis. Hij maakt deel uit van een anti-rook commissie, die het roken van tabak op verschillende manieren probeert te ontmoedigen. ‘Dat roken nog volstrekt aanvaardbaar is in Nederland is heel vreemd. Het is nog steeds één van de belangrijkste veroorzakers van kanker. Als we dat ellendige roken nu eens zouden kunnen wegnemen, levert dat alweer een enorme winst op. In Amerika is het al helemaal ingebed in de samenleving dat er nergens meer gerookt mag worden. In Nederland komt dat nog wel, we lopen alleen vreselijk achter.’ Roeping We mogen gerust spreken van een enorme staat van dienst, en dat terwijl Bernards min of meer per toeval voor de wetenschap koos. Voor hetzelfde geld had zijn grensverleggende werk helemaal niet bestaan. Op zijn achttiende stond de jonge bolleboos, net als zijn kinderen dat vandaag de dag staan, voor de vraag wat hij zou moeten studeren. Geneeskunde overwoog hij, maar zijn broer raadde hem dit ten sterkste af. Meer corpsballen dan goed voor hem zou zijn, luidde het advies. Toen koos Bernards maar voor biologie.
De eerste jaren was hij allerminst overtuigd van zijn keuze, maar na vijf jaar zag hij het licht. Hij promoveerde op het gebied van kankeronderzoek en had daarmee zijn roeping gevonden. Verschillende inspiratiebronnen hebben bijgedragen aan de weg die Bernards als onderzoeker is ingeslagen. ‘Mijn eerste onderzoeksstage was bij Piet Borst (red. Nederlands arts-biochemicus en moleculair bioloog), van wie ik het moleculair biologisch onderzoek van begin tot eind heb geleerd. Mijn promotieonderzoek wilde ik ook onder zijn leiding verrichten, maar tot mijn
grote spijt viel zijn keuze op mijn beste vriend. Achteraf had hij mij geen grotere dienst kunnen bewijzen, want zo kwam ik terecht bij Nederlands viroloog Lex van der Eb. Aan hem heb ik onder meer mijn belangstelling voor het kankeronderzoek te danken. Lachend: ‘Later heb ik nog wraak genomen op Piet Borst door met zijn dochter te trouwen.’ Voor beide onderzoekers heeft Bernards grote bewondering. ‘Wat mij het meest in hen heeft geïnspireerd, evenals in grootheden Richard Flavell en Bob Weinberg, met wie ik in Amerika heb gewerkt, is de
UNIEK durf om onconventioneel te zijn. Deze toponderzoekers durven de grote vragen te stellen en bijten zich hier vervolgens ook in vast om antwoorden te vinden. Ze laten zich niet afremmen door dogma’s en gaan op een verantwoorde maar frisse manier te werk. Ik ben hun wetenschappelijk kind en geef deze denkwijze weer door aan de volgende generatie wetenschappers. Ik zie nu alweer jonge promovendi opdoemen die ontzettend origineel zijn in hun onderzoek. Die gaan op hun beurt weer baanbrekend werk verrichten.’ Gepersonaliseerde behandeling Sinds zijn promoveren in 1980 wijdt Bernards zijn leven aan de moleculaire biologie en diagnostiek van kanker. ‘In die tijd wist men nog vrijwel niets over kanker. Pas in 1983, nog voor ik werkte als post doc in het Whitehead Instituut in Cambridge USA, werd de eerste mutatie in een menselijk kankergen geïsoleerd. Dit was wereldwijd een enorme doorbraak, maar we konden er nog steeds niets mee. In 2001 is het uiteindelijk gelukt om het totale DNA van de mens in kaart te brengen en dit heeft de moleculaire kennis met betrekking tot kankeronderzoek in een enorme stroomversnelling gebracht.’ Bernards is hoofd van de afdeling Moleculaire Carcinogenese van het Nederlands Kanker Instituut, onderdeel van het Antoni van Leeuwenhoek in Amsterdam. Hij heeft samen met zijn team in de afgelopen jaren veel belangrijke mijlpalen bereikt. Zo toonde hij aan dat behandelingen en geneesmiddelen moeten worden afgestemd op individuele verschillen tussen patiënten. ‘Klinkt in wezen heel logisch, maar je moet er maar op komen. Bij gepersonaliseerde behandeling krijgen patiënten op basis van het DNA van hun tumor een persoonlijke behandeling aangemeten. De huidige benadering is te algemeen. Op moleculair niveau zijn namelijk geen twee kankers gelijk, zelfs niet binnen hetzelfde orgaan.’ Momenteel is bij het Antoni van Leeuwenhoek de eerste klinische studie ter wereld gaande waar met een veelbelovende combinatietherapie bij uitbehandelde patiënten wordt gewerkt. Zij krijgen twee medicijnen die samen de belangrijkste overlevingsroutes van de kankercellen blokkeren. De combinatietherapie is een voorbeeld van de persoonlijke kankerbehandeling waar Bernards voor pleit. ‘En ja, de eerste resultaten zijn zeer hoopvol’, voegt de professor er gelijk aan toe. ‘Sterker nog, die hebben we al gepresenteerd op het ASCO, één van de belangrijkste congressen op het gebied van Oncologie.’
Binnenkort vertrekt de hoogleraar weer naar Amerika, om te kijken of de Nederlandse onderzoekslijn voldoende competitief is met de Amerikaanse. ‘Er wordt wereldwijd met elkaar samengewerkt, want kankeronderzoek is niet iets wat je in je eentje kunt doen. Het voordeel van dit onderzoek doen in ons eigen kankerinstituut is dat Nederlandse patiënten in een vroeg stadium in aanmerking komen voor een vernieuwende klinische studie, zoals die momenteel in het Antoni van Leeuwenhoek gaande is. De resultaten worden uiteraard mondiaal gedeeld zodat we gezamenlijk weer een stap verder komen.’
Over Prof. dr. René Bernards René Bernards (1953) studeerde in 1980 cum laude af in de medische biologie aan de Universiteit van Amsterdam en promoveerde in 1984 cum laude aan de Universiteit Leiden. Hij werkte zeven jaar in de Verenigde Staten, eerst aan het Massachusetts Institute of Technology en later als assistant professor aan Harvard University. In 1992 ontving Bernards een Pionier-subsidie van NWO en werd hij hoofd van de afdeling Moleculaire Carcinogenese van het Nederlands Kanker Instituut, onderdeel van het Antoni van Leeuwenhoek. De Universiteit Utrecht benoemde hem in 1994 tot deeltijdhoogleraar. Als tweede onderzoeker in Nederland kreeg Bernards in 2004 de Josephine Nefkens Prijs voor kankeronderzoek. Hij ontving de NWOSpinozapremie in 2005 voor zijn grensverleggende werk op het gebied van de moleculaire biologie en diagnostiek van kanker. In 2013 was hij winnaar van de prijs Akademiehoogleraren van het KNAW, waarvoor hij een miljoen euro ontving, te besteden aan een wetenschappelijk doel. Naast de ontdekking van gepersonaliseerde behandeling publiceerde hij in het natuurwetenschappelijke tijdschrift Nature een onderzoek over het ‘drug holiday effect’. Dit effect kan optreden bij patiënten met melanoom (een agressieve vorm van huidkanker) dat veroorzaakt wordt door een zogenoemde BRAFmutatie. Zij worden behandeld met BRAF-remmers. Helaas raken de tumoren op den duur resistent tegen dit type medicijnen. Maar: na een medicijnpauze verdwijnt die resistentie vaak weer.
15
Henk Ledderhof is als teammanager van de werkplaats in Zutphen verantwoordelijk voor de dagelijkse aansturing van de monteurs. Nieuwe technieken, afkomstig uit de wetenschap, spelen er een belangrijke rol en het is dan ook van belang dat de monteurs beschikken over voldoende kennis. ‘Veiligheid staat voorop en we investeren veel in opleidingen. De techniek verandert zo snel, we moeten up-todate blijven.’ ‘Ik ben begonnen bij de buswerkplaats in de gemeente Arnhem, later ben ik in de reinigingsbranche gaan werken. De laatste vijftien jaar heb ik bij verschillende reinigingsbedrijven gewerkt als bedrijfsleider en technisch directeur. De overstap naar de vervoerbranche was voor mij een logische keuze want in beide branches ben je servicegericht bezig en sta je middenin de maatschappij. In het openbaar vervoer staat de reiziger centraal, daar doen we het ten slotte voor. Sinds dit voorjaar ben ik teammanager in de werkplaats van Arriva en ik voel mij helemaal thuis in deze technische omgeving. ’ ‘Veiligheid staat voorop, het is ons doel om honderd procent technisch betrouwbare treinen in te zetten. Daarom gelden in onze werkplaats strenge regels. Monteurs mogen niet zomaar zelf aan een trein gaan sleutelen. Ik vergelijk het onderhoud van een trein wel eens met dat van een auto. Als je een auto koopt, krijg je een tasje met documentatie. Maar als je een trein koopt, krijg je een kast vol documentatie. Dat is een wereld van verschil. Je mag ook niet zomaar een werkplaats openen. Je moet daarvoor eerst een autorisatie aanvragen bij ILT (Inspectie Leefomgeving en Transport). De werkplaats moet aan allerlei eisen voldoen op het gebied van milieu en de manier waarop hij is ingericht. Als je een trein koopt bij een leverancier krijg je van hen een zogenaamd instandhoudingshandboek. Dat handboek moeten wij ook weer laten controleren door ILT met de vraag: gaan jullie ermee akkoord dat we op deze manier het onderhoud doen?’ ‘Elke handeling die een monteur uitvoert aan een trein, staat beschreven in een werkbeschrijving die hoort bij een werkorder. Daar zitten verschillende checklists bij die worden afgevinkt en die vervolgens ter controle naar ILT gaan. Doordat we zo gedetailleerd werken kunnen we altijd traceren wie er aan de trein heeft gewerkt en wat eraan is gedaan.’
‘Zo’n zeventig procent van de werkzaamheden in de werkplaats bestaat uit onderhoud van de treinen. De basis is preventief onderhoud, daarmee zorg je ervoor dat de treinen blijven rijden. Daarnaast maken we onderscheid tussen kortetermijnonderhoud en langetermijnonderhoud. Van tevoren staat al vast wanneer een trein onderhoud nodig heeft, want dat is afhankelijk van het aantal gereden kilometers.’ ‘We maken veel gebruik van nieuwe technieken die worden ontwikkeld vanuit de wetenschap, want daar kunnen we baat bij hebben. Het liefst doen we niet-destructief onderzoek, want dan is het niet nodig om onderdelen uit elkaar te halen. Dat doen we nu bijvoorbeeld met behulp van ultrasone geluidsgolven. Daarmee kunnen we de assen van de treinen controleren.’ ‘Het komt erop neer dat we in de werkplaats veel meer doen dan alleen repareren. Veel onderhoud dus, maar ook het verhelpen van schades, het uitvoeren van modificaties en daarnaast lopen er verschillende projecten. Een voorbeeld van een project is Energie Zuinig Rijden. We willen een duurzame vervoerder zijn en dat zie je terug in onze treinen. In alle treinen is een systeem ingebouwd dat data verzamelt. Die data gebruiken we om de machinisten te adviseren hoe zij zuiniger kunnen rijden. Daarnaast investeren we veel in opleidingen. Naast de basisopleidingen krijgen de monteurs jaarlijks 24 trainingen van gemiddeld een dagdeel. De mensen in de werkplaats moeten ervoor zorgen dat er betrouwbare treinen ingezet kunnen worden. Ze moeten het hele technische proces doorzien. In onze werkplaats in Zutphen combineren we techniek en wetenschap, het blijft natuurlijk mensenwerk en daar ben ik trots op!’
17
VAN DE WERKVLOER COLUMN
‘De techniek verandert zo snel, we moeten up-to-date blijven’
Reisbeken(d)tenissen Jochem van Gelder
‘Ik wil doen wat nog niet gedaan is’
De meesten kennen hem als Willem Wever of van de grappige gesprekken uit Praatjesmakers, maar nu maakt presentator Jochem van Gelder de overstap naar de wetenschap. Hij presenteert het nieuwe seizoen van Het Beste Idee van Nederland. ‘Het verrast me hoeveel mensen op zolder of in hun tuinhuisje aan het lassen of plakken zijn om hun uitvinding vorm te geven.’ Jochem van Gelder: presentator in hart en nieren. Hoewel de showbizzwereld hem niet altijd getrokken heeft. Sterker nog, tot zijn twaalfde wist hij zeker dat hij leraar zou worden. ‘Ik had in de derde klas een fantastische meester en dacht: dat wil ik ook! Maar op mijn twaalfde gaf ik voor
de grap een optreden, ik deed André van Duin na. Dat was voornamelijk om indruk op de meisjes te maken, hoewel ik me nu afvraag of dat de goede manier was. Ik merkte wel dat ik met een bril en een helm op, en een gekke regenjas aan, veel meer durfde.’
Zelf is Jochem niet zo’n uitvinder, hij bedenkt liever nieuwe programma’s. ‘Maar ik hoop dat er iemand is die iets uitvindt waardoor je artikelen makkelijk uit die harde plastic verpakkingen krijgt. Dat is een grote ergernis van me dus geachte uitvinders, bedenk iets! Jammer genoeg ben ik totaal niet technisch. Als er in huis iets gerepareerd of in elkaar gezet moet worden dan heb ik mijn vrouw nodig. Ik ben een echte alfa en ontzettend slecht in wiskunde, scheikunde en natuurkunde. Des te meer respect heb ik overigens voor de mensen die dat wel kunnen.’
Een ambitieuze deadline, maar geen onmogelijke. Vier maanden voor zijn deadline verstrijkt doet Jochem namelijk een screentest voor het programma de Disney Club en wordt hij aangenomen. Vele bijzondere programma’s volgen, waarvan Praatjesmakers hem het meeste bijblijft. ‘Dat paste me als een jas. Je springt in het diepe, de kinderen bepalen. Dat is ontzettend moeilijk, maar als het lukt ben je des te tevredener.’
Zoals degene die de trein uitvond bijvoorbeeld, een uitvinding waar Jochem erg dankbaar voor is. ‘Ik zie de trein als een vakantie-uitje. Wij reizen namelijk vaak met de trein als we bijvoorbeeld met de kinderen naar de dierentuin gaan. Het is heel relaxed, de perfecte uitvinding. Soms reis ik ook wel eens met mijn zoon mee, hij studeert in Utrecht en heeft veel plezier van de trein. Wij wonen in Beneden-Leeuwen, via Tiel ben je er dan zo. Overigens kun je ook heel goed met de trein naar het theater.’
Hoe anders is dat bij Willem Wever, waar het programma al grotendeels is vastgelegd in een script. Toch kijkt Jochem ook daar met warme gevoelens op terug. ‘Ook daar heb ik bijzondere momenten beleefd. Zo hing ik in een klein bakje aan de Twin Towers, omdat iemand zich afvroeg hoe de ramen van wolkenkrabbers gewassen worden. Het zijn vaak vragen die op het eerste gezicht misschien heel simpel lijken, maar als je er over na gaat denken kom je er niet uit. Hoe komt de kleur in een kleurpotlood? Hoe worden spliterwten gesplitst? Praktische, simpele vragen die je heel nieuwsgierig maken.’
En dat is een goede optie voor Jochem, want in het najaar reist hij voor het eerst door het land met een eigen theatershow, die hij creëerde in samenwerking met Ron Bons. Verboden voor ouders heet het. ‘Het is speciaal gemaakt voor opa’s, oma’s en hun kleinkinderen. De show zit vol met zang en verhalen over de band tussen grootouders en kleinkinderen. Het is ongelooflijk leuk om rechtstreeks contact te hebben met het publiek en meer vrijheid te krijgen dan je vaak bij tv krijgt. Ik kan iedereen aanraden om eens te komen kijken. Als je met de trein komt, dan is het helemaal een mooie middag uit!’
Opmerkelijke ideeën Nu is het tijd voor een nieuwe uitdaging. Als presentator van Het Beste Idee van Nederland begeleidt Jochem kandidaten die de meest uiteenlopende uitvindingen bedenken. ‘Het verrast me hoeveel mensen op zolder of in hun tuinhuisje aan het lassen en plakken zijn om hun uitvinding vorm te geven, het zijn stuk voor stuk opmerkelijke ideeën. Het mooie is dat die mensen altijd hopen dat ze iets fantastisch hebben bedacht en dat hun uitvinding over de hele wereld verkocht zal worden. Mensen zien een probleem en bedenken daar een oplossing voor. Denk bijvoorbeeld aan de lucht die vaak in de kamer blijft hangen na het gourmetten. Ik heb al een stuk of vijf versies van de mobiele afzuiginstallatie gezien. Of een scheve kaasdoos, een snoeppot met dubbele dop zodat je ook bij de lekkere snoepjes onderin kunt en een vliegtuigbeveiligingssysteem. Het kan van alles zijn.’
Het Beste Idee van Nederland is vanaf 25 oktober elke zaterdag om 20:00 uur te zien bij SBS6.
19
REISBEKEN(D)TENISSEN
Carrièreswitch Daarna blijft hij optreden en ontwikkelt hij zelfs een eigen act. ‘Omdat ik eigenwijs ben en wil doen wat nog niet gedaan is’. Naar aanleiding daarvan werd ik gevraagd voor programma’s als Stuif es in en Stuif es uit en mocht ik later gastoptredens door het hele land verzorgen bij KRO’s Playbackshow.’ Hoewel Jochem zijn carrière op het podium eerst nog combineert met zijn havo en later de pedagogische academie, wordt het toch echt te veel en moet hij een keuze maken. ‘Word ik onderwijzer en is mijn toekomst duidelijk voor me uitgestippeld of kies ik voor de spanning van de showbizz? Ik koos dat laatste en stelde een deadline voor mezelf: voor 1 januari 1990 wil ik een eigen kinderprogramma op tv.’
Wist je dat... Wanneer je geen recht meer hebt op het studentenreisproduct, je toch nog voordelig kan reizen? Voor een vast bedrag per maand reis je met Arriva Dalvrij Deal met de bussen en /of treinen van Arriva in de regio’s Fryslân, Groningen, Achterhoek Rivierenland en ZuidHolland. Arriva Dalvrij Deal is bedoeld voor uitgestudeerden (dus als je klaar bent of gaat stoppen met je studie), of als je langstudeerder bent. (nominale studieduur + 1 jaar). Je kunt dit speciale abonnement aanvragen tot maximaal drie maanden na het stopzettenBus van je Studentenreisproduct.
€12,50 p/m
Trein & Bus
€25,p/m
Er een nieuw Arriva-abonnement is voor reizigers van 65 jaar of ouder? Met Arriva Vrij Het weer tijd is voor Kids4Nix? Alle kinderen van Reizen kan onbeperkt gereisd worden met 4 t/m 11 jaar reizen tijdens de herfstvakantie, de bussen en/of treinen van Arriva in Fryslân, van 11 t/m 26 oktober 2014, gratis met ons mee! Onbeperkt reizen in onze regio’s voor iedereen van 65 jaar of ouder. Groningen, Achterhoek Rivierenland en ZuidVoorwaarde is wel dat er een volwassene met Op werkdagen na 9.00 uur, in alle weekenden én op officiële feestdagen de Holland. Het abonnement kost � 12,50 per maand een geldig vervoerbewijs meereist. Kids4Nix gehele dag. Bestel uw abonnement op arriva.nl/vrijreizen of telefonisch via voor de bus en � 25,- per maand voor bus en geldt van maandag t/m vrijdag vanaf 09.00 uur 0900 - 202 20 22 (lokaal tarief, € 0,02 p.m.). Goede reis! trein. Ideaal voor reizigers die regelmatig met en in het weekend de hele dag. Kijk voor meer het openbaar vervoer naar familie en vrienden informatie op arriva.nl/kids4nix. Dowload hier gaan of andere leuke uitstapjes maken. ook het e-ticket.
Arriva Vrij Reizen
ARRIVA.NL/VRIJREIZEN
Je in drie dagen alle Werelderfgoedlocaties in Nederland kan bezoeken? Arriva Touring organiseert in samenwerking met Stichting Werlderfgoed.nl bijzondere dagtochten naar de Werelderfgoedlocaties in Nederland die op de UNESCO lijst staan. Nederland heeft negen door UNESCO erkende werelderfgoederen. Deze zijn uniek in de wereld. Ze vertellen het bijzondere verhaal van Nederland en de Nederlanders op het gebied van waterbeheer, burgersamenleving en (land)ontwerp. Reserveren kan via arrivatouring.nl.
An Ocean of Possibilities De internationale fotomanifestatie Noorderlicht is hét festival voor iedereen die van fotografie houdt. Voor de 21e editie keert Noorderlicht terug naar het recent heropende Fries Museum in Leeuwarden, waar de hoofdtentoonstelling ‘An Ocean of Possibilities’ te zien is. Als ode aan het werk van de Friese schrijver Jan Slauerhoff is de manifestatie in het Fries Museum dit jaar gewijd aan mensen die uit onvrede met de status quo actief op zoek gaan naar alternatieven. An Ocean of Possibilities brengt fotografen bijeen die deze alternatieven in kaart brengen. Op 5 minuten loopafstand van het Leeuwarder trein- en busstation noorderlicht.com, 31 augustus t/m 26 oktober
Nafestivallen met Septemberpop Laat je verrassen op het totaal vernieuwde Septemberpop 2014 in Workum. Vrijdagavond is de Pop Tent geopend, waar onder meer Anneke Douma, de Tapper, Jannes, Ronnie Ruysdael, ABBA tribute band S.O.S, en het dweilorkest de Hegemerdekdweilers zullen optreden. Zaterdagavond kan er in twee tenten gefeest worden. De Band Jetset en Jelle B zullen de Pop Tent op zijn kop zetten en in de Dance Tent maken Steff da Campo, Dj Punish & Jpack MC, Kraantje Pappie, en Dani L. Mebius hun opwachting. septemberpop.nl, 19 en 20 september noorderlicht.com, 31 aug t/m 26 okt
Inspecteur Maigret in Delfzijl Wijlen Georges Simenon werd bij het grote publiek bekend als de schrijver van 84 boeken over de Parijse inspecteur Maigret. Volgens de overlevering creëerde hij de hoofdpersoon Maigret in 1929 in Delfzijl, tijdens een van zijn bootreizen. In totaal verschenen er 103 titels, romans en korte verhalen. In september, 25 jaar na Simenons dood, brengt uitgever De Bezige Bij de beste Maigrets en romans van Georges Simenon opnieuw uit. Ook ‘Een misdaad in Holland’ is binnenkort opnieuw verkrijgbaar. In dit verhaal belandt Maigret in Delfzijl op vraag van de Franse professor Duclos, die verdacht wordt van moord. Hij ontkent elke schuld en Maigret doet een officieus onderzoek. Debezigebij.nl
AANRADERS
TIPS & AANRADERS
Lezen, luisteren, online Uit het raam staren, een boek lezen, muziek luisteren of surfen op het internet. Allemaal manieren om heerlijk te ontspannen tijdens de treinreis. Goede reis! maakt elke editie een selectie uit het digitale schap van bol.com en iTunes.
De kunst van het moleculair koken Koken is hartstikke leuk, maar op een gegeven moment heb je het misschien wel gezien met het standaard bakken en braden. Daarom schreven Anne Cazor en Christine Liénard een boek over moleculair koken, het toepassen van wetenschap in de keuken. Met behulp van zes basistechnieken en het juiste gereedschap kun je de meest bijzondere gerechten maken. Chocolade sneeuwblokjes bijvoorbeeld of macarons met balsamico.
71 pagina’s | Good Cook Publishing | juni 2011 | Bol.com prijs € 8,95
Wetenschap of kwakzalverij? Helpt vitaminen slikken om hiv en aids te voorkomen? Voorkomt granaatappelsap veroudering en rimpels? Er zijn een hoop mythes en verzinsels rondom kwesties als deze en dus besloot Ben Goldacre uit te zoeken wat waar is en wat niet. Hij laat zien hoe kwakzalvers onze angst om ziek te zijn voeden en wijst op de macht van het placebo-effect en de invloed van voedingsdeskundigen. Na het lezen van dit boek maak je zelf onderscheid tussen wetenschap en kwakzalverij.
446 pagina’s | Uitgeverij De Geus | april 2011 | Bol.com prijs € 19,90
Darwin in de supermarkt Gedragsbioloog Mark Nelissen laat op humoristische wijze zien dat de evolutietheorie van Charles Darwin overal te vinden is. Waarom krijgen vrouwelijke obers bijvoorbeeld grotere fooien dan hun mannelijke collega’s? En wat is eigenlijk het nut van pijn? Discrimineren wij onze kinderen? Het antwoord op deze en nog meer vragen geeft Mark Nelissen aan de hand van de evolutietheorie, op een licht verteerbare maar wetenschappelijk stevig onderbouwde manier.
190 pagina’s | Lannoo | februari 2011 | Bol.com prijs € 16,99
Zijn eerste album werd flink bejubeld en dus wachtte Ed Sheeran de zware klus om dit succes te evenaren. Missie geslaagd, want X – oftewel: Multiply – is een ontzettend goede opvolger. Zo werd de eerste single Sing al een groot succes, wat niet verwonderlijk is wanneer je bedenkt dat topproducer Pharrell Williams eraan meewerkte. Maar dat betekent niet dat Ed Sheeran het alleen niet af kan, want ook de rest van het album bestaat uit potentiële hits.
Bol.com prijs € 18,99
Passing Through Chef’Special is dankzij optredens in De Wereld Draait Door en hun verkiezing tot 3FM Serious Talent al langer een bekende naam, maar het succes van deze Nederlandse band steeg recentelijk tot nieuwe hoogtes dankzij het nummer In Your Arms. Een nummer dat goed past bij hun nieuwe cd, Passing Through. Het is een persoonlijk album, vol aanstekelijke en energieke liedjes die je nog even doen terugdenken aan de zomer.
Bol.com prijs € 15,99
No Sound Without Silence The Man Who Can’t Be Moved, Breakeven en Hall of Fame, het is een greep uit de hits die The Script de afgelopen jaren maakte. In Nederland staan ze onder meer bekend als de band die in de kleinere Heineken Music Hall zou spelen, maar vervolgens de Ziggodome compleet uitverkocht. Populair zijn ze dus zeker, maar die hoge drempel is geen enkel probleem voor The Script, want ook dit nieuwe album is weer een pareltje.
Bol.com prijs € 18,99
De Quest Master Het populaire wetenschapsmagazine Quest heeft nu ook een app! De Quest Master is de ultieme vraag en antwoord-app met meer dan achtduizend vragen over geschiedenis, psychologie en mens en lichaam. Dus daag je vrienden uit en test wie de slimste is!
Gratis voor Android, voor iOS € 0,89
23
LEZEN, LUISTEREN, ONLINE
X
DO IT YOURSELF Het kan heel simpel zijn om van ‘saaie’ spullen iets heel origineels te maken. Maar ja, kom er maar eens op! Grafisch ontwerpster Iris de Haan van www.pica-blogt.blogspot.nl houdt alle trends op het gebied van interieur bij en ziet het als een uitdaging om haar huis zo mooi mogelijk te maken. Hieronder twee DIY’s die zij bedacht en uitvoerde.
Gepimpte kussens Tegenwoordig zijn grafische patronen helemaal hip. Driehoekjes, stippen, streepjes… Het kan allemaal. Ideaal natuurlijk om je saaie kussen – maar het kan natuurlijk ook iets anders zijn – mee om te toveren tot iets bijzonders. Iris heeft gekozen voor simpel en strak met zwarte plusjes. Maar je kunt ook helemaal losgaan met verschillende kleuren en vormpjes. Benodigdheden: effen kussensloop, stempelkussen (geschikt voor textiel), grote gum, mesje.
1. E erst gaan we van de gum een stempel maken. Dit doe je door de gum in de gewenste vorm en grootte te snijden. Dit hoeft niet helemaal perfect, want het is juist mooi als je kunt zien dat het handgemaakt is. 2. Leg een plastic tas in de kussensloop zodat de inkt niet doordrukt. 3. D ruk de gum op het stempelkussen en stempelen maar!
DO IT YOURSELF
Originele onderzetters Deze DIY lijkt wel een beetje op de vorige. Maar hier gaan we op een andere manier vormen maken, namelijk met behulp van tape. Hier heb je dus nog meer vrijheid, want je kunt de tape precies zo plakken als je wilt. Het leuke van deze DIY is dat je heel snel en gemakkelijk saaie onderzetters kunt transformeren tot iets bijzonders.
Benodigdheden: spuitverf, onderzetters, schaar.
tape,
eenvoudige
1. P lak de tape op de onderzetters zodat er leuke patronen ontstaan. Eventueel kun je de tape zelfs nog bijknippen als je kleinere vormpjes wilt maken. 2. Leg wat kranten of oud papier onder de onderzetters. 3. Spuit de verf op de onderzetters. 4. Laat de onderzetters even drogen. 5. Haal de tape er vanaf en voilà! Je onderzetters zien eruit als nieuw.
Ben jij ook gek op DIY’en en zou jij dat graag willen laten zien in deze rubriek? Stuur dan een e-mail naar
[email protected]!
25
Reizigersinterviews
W
elke wetenschappelijke ontwikkeling hem heeft beïnvloed? Een antwoord op deze vraag kan de 17-jarige Nick Hofman niet zo snel bedenken. Wat hem wel beïnvloedt is techniek, dat natuurlijk veel raakvlakken heeft met wetenschap. Hij studeert namelijk Middenkader Engineering Werktuigbouwkunde in Zwolle. ‘Daar leer ik hoe je metaal en kunststof bewerkt. Wat ik daar zou leuk aan vind? Om van een blok metaal iets nuttigs te maken wat je kunt gebruiken, dat vind ik mooi. Uiteindelijk hoop ik in een leidinggevende functie terecht te komen. Het komt door mijn vader dat ik hier zo mee bezig ben. Hij doet namelijk hetzelfde, alleen is hij docent. Sinds ik klein ben doen we al samen allerlei dingen met metaal.’
In zijn vakgebied heeft de student veel te maken met technologische ontwikkelingen. ‘Tegenwoordig gebeurt alles machinaal, we doen bijna niks meer met de hand. Dat verandert heel snel, er komen steeds weer betere en nieuwe machines op de markt.’
Nick Hofman Leeftijd: 17 Woonplaats: Twello
REIZIGERSINTERVIEWS
M
et een sapje en een broodje geniet Stephan nog even van de zon op station Arnhem, voor zijn aansluitende trein vertrekt. Je ziet het meteen: hij is helemaal in de vakantiemodus. ‘Ik ben op weg naar de kennismakingsdagen van de Luchtmobiele brigade’, vertelt hij. ‘Ik ben nu toch even in Nederland, dus dat kon ik mooi combineren.’ Stephan woont al ruim een jaar in Praag, waar hij werkt als ICT’er. Het is dan ook niet verwonderlijk dat hij het internet noemt als de wetenschappelijke uitvinding die zijn leven het meest heeft veranderd. ‘Ik heb nog net meegemaakt dat er geen internet was. Zo weet ik nog dat ik op de basisschool een werkstuk maakte over Australië. Mijn oom, die daar woonde, heeft me met de post
toen allemaal Australische kranten opgestuurd, met informatie voor mijn spreekbeurt. Nu kun je dezelfde informatie gewoon opzoeken op internet. Veel sneller en makkelijker.’ Toch vindt hij het ook prima om af en toe geen internet te hebben. ‘Sinds een halfjaar heb ik heel bewust geen smartphone meer. Ik ben ineens veel minder tijd kwijt met naar mijn scherm kijken én ik hoef mijn telefoon pas na anderhalve week weer op te laden’, zegt hij lachend. ‘Dat bevalt me prima!’ Stephan van Duren Leeftijd: 23 jaar Woonplaats: Praag
pa k die pen &
MA AK K ANS € 5 0 ,-
Even niks te doen of gewoon toe aan een momentje voor jezelf? Pak dan snel een pen en begin aan deze puzzels. Deze keer hebben we een woordzoeker (de prijspuzzel), een Sudoku en een Zweedse puzzel bedacht.
op een b o e ke n b
Schrijf het antwoord op een (brief-)kaart en stuur deze, voorzien van jouw naam en adres, naar Goede Reis! Antwoordnummer 1004, 8440 VB Heerenveen. Of mail de oplossing naar
[email protected]. De sluitingsdatum is 20 oktober 2014.
De woorden zitten horizontaal, verticaal en diagonaal in alle richtingen in de puzzel verstopt. Zoek ze op en streep ze af. De overblijvende letters vormen achter elkaar gelezen de oplossing.
AANMERKEN ACUUT AFRIT ANGEL ARGUS BEURS CIDER EVENMIN EXTRACT FLIRT GALAFEEST HULPDIENST INFAAM ISOBAAR JARGON KOKSMES LELIE LOGICA LUCHTHARTIG MINUUT NAIEF
NAREDE OERKNAL OMLAAG ONHEILSDAG ONWEL PARALLEL PHLOX
W S T P A R A L L E L A P
N O G R A J T A X U A O H
O H N D U T E T C N L T L
E M I E R T R H M I V G O
POLIO PRESIDIUM RECENSENT RIBSTUK SCHUIT TAFEL TAPTOE
R E L I E A T E O M G N X
K I L A C H R I C N W O T
N F I T A K N D G E A A L
A D R R E G A S L V F E M
L M T N E S N E C E R L A
G I I E O R G D L I W P A
o n t .w.v .
TOERNOOI TRILLING TRUTTIG VISJE WEGING WELDRA WILDGROEI
G A G N I G E W B L R G F
N I D W U J L S H E A C N
IJ A S S S U T N S L N I I
S C R I L U T I A U H D S
C U V E K I D F A I G E O
H U L P D I E N S T E R B
U T S R U E B H T I R F A
I S E M S K O K N P E U A
T A P T O E R N O O I K R
4
2
2 9 3 4
PUZZELEN
Sudoku eenvoudig
Sudoku moeilijk
3 9 9 7 1 6 5 1 2 3 8 9 6 8 3 2 6 9 8
2
7
3
4
9 6 3 5 2 4 3 6
4 8
9 7 2 1 6
2
5
8
4
5 5 7 9
9 2 3
4 7
2 3
5
1
Zweedse puzzel pret deel v. Nederland
vervoermiddel
kaartenboek
aanvang
plavuis
indianentent
handvat
woonschip
punt
gewichtsaftrek
naaigerei
vrolijk en bekoorlijk
gespuis
zangstem een weinig voetbalterm
kreet
etensrest
woestijnbron
paar
gebouw in A'dam bitterheid
dierenverblijf
mop fraai
loon vrees gevaarte kleinood
deel v.d. week
staat in de V.S. boom
wreed keizer
groente
eenjarig kalf
oosterlengte (afk.)
domina (afk.)
drietal
kooplust
tegenover (afk.) koraaleiland
pl. in Overijssel dus lidwoord
ledenpop
roem
deel v.e. naald
familielid
snack
tuinscheiding
zangnoot
voorbij
Arabische titel
gebarenspel motorschip (afk.)
cowboyfeest
gast
oplettend
af en toe
familielid
muziekinstrument
laag
deel v.e. ladder
© www.puzzelpro.nl
Uitslag puzzel! De oplossing van de prijspuzzel uit de vorige editie van Goede Reis!: SAMEN ETEN IS OLIE VOOR DE VRIENDSCHAP Uit alle inzendingen zijn 5 winnaars getrokken. Zij ontvangen ieder een boekenbon t.w.v. € 50,-.
De winnaars van de puzzel uit de vorige editie zijn: 1. 2. 3. 4. 5.
Marianne van Dijk, Wilhelminaoord Willem-Jan ten Berg, Winterswijk Mevr. De Boer, Groningen E. Burgers, Drachten Mevr. J. van Beek, Sliedrecht
29
Mop Waarom kon Einstein geen muur bouwen? Hij had maar Ein Stein.
De woorden hieronder zitten in alle richtingen in de puzzel verstopt. Van boven naar beneden, van links naar rechts en ook nog eens schuin! Let op: ze kunnen elkaar ook overlappen. Zoek ze op en streep ze af. De letters die overblijven vormen de oplossing.
BOEK BORD DANS ENGELS EXAMEN GUM HUISWERK JUF KLAS KRIJT LERAAR LINIAAL LOKAAL MEESTER MUZIEK PASSER RAPPORT REPETITIE SOMMEN SPEL TAAL TEKENEN VULPEN WISKUNDE
J T G E W R D S J V D A
K R E W S I U H A U G N
R O G R E S S A P L F E
IJ P M U Z I E K M P K M
T P D L
L A R B
A R O E
A E B E
U E E M
G N E O
S E D S
S N D E
K R E P E T I T I E A S
O N E M A X E O U K P D
L E R A A R E N G E L S
O N L I N I A A L T A N
Het Weekend van de Wetenschap Het Weekend van de Wetenschap is het grootste landelijke wetenschap- en technologiefestival van Nederland dat elk jaar plaatsvindt tijdens het eerste weekend van oktober. Tijdens dit festival ontdekken bezoekers van jong tot oud de dynamische wereld van wetenschap en technologie: een festival waar nieuwsgierigen kunnen ontdekken, ervaren en zich kunnen verrijken. Wil je graag meer weten over wetenschap en technologie? Dan is het Weekend van de Wetenschap voor jou! Voor elke leeftijd zijn er activiteiten te vinden, door heel Nederland. Meer informatie over activiteiten en locaties is op de website te vinden. hetweekendvandewetenschap.nl, 4 t/m 5 oktober
De ontdekhoek
Open Monumentendagen Het thema van de Open Monumentendagen is dit jaar ‘Op Reis’, voor de gemeente Eemsmond een uitgelezen kans om een aantal monumenten in het zonnetje te zetten. Zo is er een in 1893 geopende spoorlijn in het Hogeland, de stationsgebouwen langs die spoorlijk zijn in 1973 gesloopt en vervangen door abri’s. Er zijn nog wel verschillende oude stationskoffiehuizen bewaard gebleven. Die van Usquert en Uithuizermeeden zijn tijdens de monumentendagen weer open voor bezoekers. Tijdens de monumentendagen kun je ook gratis Op Reis. Met het boekje van de Open Monumentendagen heb je het weekend geen kaartje nodig in de treinen tussen Roodeschool en Warffum. Het boekje is onder meer verkrijgbaar bij de balie van Arriva op station Groningen. Je kunt ook gratis meerijden met twee historische bussen uit het Busmuseum, die de meeste monumenten met elkaar verbinden, maar dat gaat natuurlijk lang niet zo snel als met de trein. openmonumentendag.nl, 13 en 14 september
Nieuwsgierige, experimenterende kinderen van vandaag zijn de wetenschappers van morgen. Maar niet elk huishouden is geschikt voor het spelenderwijs uitvoeren van proefjes, waar het toch allemaal mee begint. Voor die kinderen is er op verschillende plekken in Nederland De Ontdekhoek te vinden. Bijvoorbeeld in Zwolle. De Ontdekhoek bestaat onder meer uit een grote werkplaats waar kinderen naar hartenlust kunnen experimenteren. Zo kunnen ze ondervinden hoe ze met zware keien snelstromend water kunnen tegengehouden of van een aardappel chips kunnen maken. Er zijn meer dan dertig proefjes om uit te kiezen. Leuk voor een verjaardagsfeestje of gewoon een dagje uit. ontdekhoek.nl Op loopafstand vanaf station Zwolle via de zuidzijde van het station richting Hogeschool Windesheim
AANRADERS
TIPS & AANRADERS
Handig om te weten!
Arriva Nederland maakt deel uit van de Arriva Groep, waar Deutsche Bahn eigenaar van is. Arriva is in maar liefst 14 landen actief. Dat betekent veel verschillende bussen, treinen en trams die in al deze landen mensen vervoeren. En dat levert natuurlijk veel mooie plaatjes op. Daarom kunnen alle medewerkers van Arriva meedoen aan de fotowedstrijd van de Arriva Groep. In april 2014 maakte Paul Roelofs uit Doetinchem deze winnende foto. Een mooi plaatje!
Voor reis- en prijsadvies op maat gaat u naar 9292.nl of belt u met de 0900 – 9292 (€ 0,70 p.m., met een maximum van € 14,-). Mobiele bellers ontvangen vervolgens het reisadvies (optioneel) per sms.
Arriva Klantenservice Telefoon: 0900 - 202 20 22 (€ 0,10 p.m.) Postadres: Postbus 626, 8440 AP Heerenveen www.arriva.nl Kijk voor geplande werkzaamheden aan het spoor op arriva.nl
Disclaimer Aan dit magazine zijn geen rechten te ontlenen. Zet- en drukfouten, alsmede prijswijzigingen voorbehouden.
7 4 8 6 1 2 9 5 3
5 6 2 9 3 7 4 8 1
3 9 1 5 8 4 6 2 7
8 7 4 1 5 9 3 6 2
9 5 3 2 4 6 1 7 8
2 1 6 3 7 8 5 9 4
1 2 5 7 9 3 8 4 6
4 3 7 8 6 5 2 1 9
6 8 9 4 2 1 7 3 5
G A B E T U W I E T I N G O O E A K O L O S O H E P R E I B R O E H E G R L O G E
B A T U E G I L A S I N G S T A E N G E L E E N R T O O D E O O R G
J T G E W R D S J V D A
K R E W S I U H A U G N
R O G R E S S A P L F E
IJ P M U Z I E K M P K M
T P D L
L A R B
A R O E
A E B E
U E E M
G N E O
S E D S
S N D E
K R E P E T I T I E A S
O N E M A X E O U K P D
L E R A A R E N G E L S
O N L I N I A A L T A N
9 5 3 2 4 1 7 8 6
6 4 1 5 8 7 2 3 9
2 7 8 6 3 9 1 4 5
7 9 4 3 2 5 6 1 8
T I G P R A I E L E T S P O T M A R S T I O O E L
3 8 2 1 6 4 5 9 7
1 6 5 7 9 8 4 2 3
5 1 9 8 7 2 3 6 4
A T R I A K R G R M A A O L O A I O N M I M M S P O
8 2 6 4 5 3 9 7 1
4 3 7 9 1 6 8 5 2
S N T A I A P L D A T E T M E I N R T
Goede reis! is een uitgave van Arriva Nederland en wordt 6 keer per jaar verspreid in de treinen van Arriva in de provincies Fryslân, Gelderland, Groningen en Zuid-Holland.
Redactie Xandra Boersma Yvonne Dubben Ingrid Heijman Marijke Verstegen Remco Vink
Fotografie Collectie Nationaal Gevangenismuseum Willem Feith Niels Sparnaaij Rob Terwisse Chantal de Visser Erik Vos Yvonne Wille
Realisatie en vormgeving Het Bladmanagement Atty Schakel www.hetbladmanagement.nl
Puzzels Henk Hokke
Advertenties Hemels van der Hart www.hvdh.nl
Reacties
[email protected] Arriva Nederland Afdeling Corporate Communicatie Postbus 626 8440 AP Heerenveen
? l a e
D Bus
Trein & Bus
€20,-
€45,-
p/m
p/m
Klaar met je studie? Arriva Dalvrij Deal! Na je studie gewoon vrij blijven reizen in de daluren... Het kan met de Arriva Dalvrij Deal! Op werkdagen na 9.00 uur, in alle weekenden én op officiële feestdagen de gehele dag. Sluit direct de deal op arriva.nl/dalvrijdeal. Goede reis!
ARRIVA.NL/DALVRIJDEAL
