GOEDE REIS! MAGAZINE NEE M ME E duurzaamheid
Floortje Dessing
‘Ik ben opgegroeid in de trein’
Het wonen van de toekomst
Op avontuur met varend woonschip Qrooz
2014: Jaar van de Duurzaamheid Arriva ontplooit verschillende projecten
01
februari 2014
INHOUD
Mogen wij je schoolvakantie nog leuker maken? Bij Arriva reizen alle kinderen van 4 t/m 11 jaar helemaal gratis in de schoolvakanties. Doordeweeks vanaf 09.00 uur en in het weekend de hele dag. Hoe leuk is dat? Met een betalende volwassene stap je zomaar in al onze bussen en treinen. En brengen we je overal waar je wilt zijn. Print je gratis kaartje op arriva.nl/kids4nix. Goede reis!
02 Voorwoord
12
18
16
26
21 Aanraders
03 Aanraders
22 Lezen, luisteren, online
04 Reizigersinterviews
24 Do It Yourself
06 De naamgevers van de treinen
26 Reizigersinterviews
08 Aanraders
28 Puzzel
10 Gadgets
30 Kids puzzel
12 Uniek
31 Aanraders
16
32 Oplossing puzzel
Van de werkvloer
18 Reisbeken(d)tenissen
33 Colofon
20 Wist je dat...
ARRIVA.NL/KIDS4NIX
1
tips & aanraders Nationale Boomfeestdag
Het is een begrip dat we steeds vaker tegenkomen: duurzaamheid. In de media, maar ook in het dagelijks leven. We lijken steeds beter te begrijpen dat onze planeet niet is opgewassen tegen de huidige levensstijl die we hanteren. Daarom wordt menigeen steeds bewuster van hoe we nu leven en hoe we dat beter kunnen doen, om zo een betere toekomst te realiseren. Voor onszelf en voor onze kinderen.
Op 12 maart is de jaarlijkse Nationale Boomfeestdag. Zo´n 115.000 kinderen planten op deze dag verspreid over het land ruim 200.000 bomen in wijken, parken, straten, pleinen, buitengebieden en in het bos. De Stichting Nationale Boomfeestdag hoopt kinderen mee te geven dat bomen een belangrijk onderdeel zijn van een duurzame leefomgeving en dat ze zelf kunnen bijdragen aan een groene, duurzame wereld. In veel gemeenten worden op de Boomfeestdag allerhande bijpassende activiteiten georganiseerd. Een overzicht hiervan staat op de website van de Nationale Boomfeestdag. www.boomfeestdag.nl, 12 maart boomfeestdag.nl
Arriva draagt daar graag een steentje aan bij. Uiteraard is reizen met de trein al stukken duurzamer dan in de auto stappen of al helemaal: in het vliegtuig. Maar we gaan nog een stapje verder. Dit jaar is voor Arriva namelijk het Jaar van de Duurzaamheid. Een jaar dat geïllustreerd wordt met verschillende projecten en activiteiten vanuit onze organisatie. Zo zijn we een strategische alliantie aangegaan met duurzaamheidsorganisatie Urgenda met als doel koploper te worden op het gebied van duurzaamheid in de OV-sector. Deze ambitie kunnen we kracht bij zetten door duurzame initiatieven die er lopen in samenwerking met onze opdrachtgevers en medewerkers. Maar ook in samenwerking met u als reiziger. Zo ontvingen we vorig jaar tijdens The Green Quest bijvoorbeeld van verschillende reizigers al ideeën voor het water- en energieneutraal krijgen van onze busvestiging in Leeuwarden. Tot slot hebben we Duurzaam recentelijk toegevoegd aan onze kernwaarden en dat willen we laten zien. Verderop in dit magazine leest u alles over wat wij doen op het gebied van duurzaamheid én wat anderen doen. Zo reist Floortje Dessing te veel met het vliegtuig om het stempel ‘groen’ te krijgen, maar doet ze er daarbuiten wel alles aan om onze mooie planeet te behouden. En daar werken wij graag aan mee.
Biologische wijngaard Wil je wel eens weten hoe het er aan toe gaat in een biologische wijngaard? Dan ben je bij wijngaard Slingehorst in Groenlo aan het goede adres. Hier werken ze het hele jaar door om de lekkerste wijn te produceren en dat kun jij bekijken. Sterker nog, ze zijn altijd op zoek naar vrijwilligers in de wijngaard. Niks voor jou? Probeer dan het wijnproefarrangement. wijngaardslingehorst.nl
Vintage per kilo voorzitter Raad van Bestuur Arriva Nederland
Ps: Heeft u zelf ook een groen idee? Laat dit ons dan weten via
[email protected].
Kleding die gemaakt is tussen de jaren twintig en tachtig van de vorige eeuw noemen we ook wel vintage en vintage is helemaal hip tegenwoordig. Er zijn dan ook steeds meer ‘Vintage per Kilo’-sales, onder meer in Groningen. De mensen van PreLoved verzamelen de leukste vintage-kleding uit het buitenland en verkopen die vervolgens per kilo in de Groningse EMG-factors. Een aanrader voor iedereen die op zoek is naar een nieuwe outfit en graag duurzaam bezig is. facebook.com/preloved.nl, 30 maart
aanraders
Duurzaamheid
reizigersinterviews
Reizigersinterviews Duurzaamheid is een thema dat niet meer valt weg te denken uit de moderne samenleving. Iedereen heeft er op zekere hoogte mee te maken. Hoe duurzaam zijn onze reizigers eigenlijk in hun keuzes?
A
ls de roltrap haar naar boven heeft gebracht kijkt ze wat zoekend om zich heen. Gelukkig zien haar vriendinnen haar wel. Ze zwaaien uitbundig en wenken haar de warme wachtruimte in. Ze gaan met zijn drieën naar Amsterdam, waar Marijke een huisje heeft. ‘Ik reis dus behoorlijk veel met de trein. Eigenlijk ga ik bijna altijd als ik daarheen ga met de trein. Al is het maar omdat je de auto daar toch bijna niet kwijt kunt.’ Dat de trein ook een stuk duurzamer is, is voor haar nauwelijks een overweging. ‘Iedereen heeft het tegenwoordig over duurzaamheid, maar ik houd me daar niet heel erg mee bezig hoor.’ Grijnzend voegt ze daar aan toe: ‘Voor die paar jaar dat ik nog leef…’ Toch
laat het haar niet helemaal onverschillig. ‘We proberen wel wat energie te besparen. Door lampen uit te doen in kamers waar we niet zijn en apparaten niet onnodig aan te laten staan. En ik zou eens wat beter moeten opletten bij het bewaren van eten. Het gebeurt iets te vaak dat ik dingen zó lang laat liggen dat de houdbaarheidsdatum is verstreken en ik het moet weggooien. Ja, dat mag ik wel iets beter in de gaten houden.’ Marijke Peek Woonplaats: Arnhem
Z
onder twijfel zegt Hidde Smit: ‘Ik kies voor het goedkoopste en beste product, niet voor het duurzaamste.’ zonder enige twijfel. Wat niet betekent dat hij niet over de problematiek nadenkt. Integendeel. De Fries studeert Commerciële Economie aan de NHL in Leeuwarden en stapt zo meteen in de trein terug naar huis. Zijn opleiding verklaart hoe de student tegen het thema aankijkt. ‘Het is nu aan landen zoals China om zich met duurzaamheid bezig te gaan houden. Er moet eerst weer een mondiale balans komen. Het is heel simpel’, licht Hidde verder toe. ‘In Nederland is de industriële revolutie ruim honderd jaar geleden ingezet, in China is dat nog maar veertig jaar
geleden. Logisch dus dat ze daar nog niet weten hoe ze duurzaamheid in hun techniek moeten integreren. Wij moeten laten zien hoe ze dit kunnen toepassen.’
Hidde Smit Leeftijd: 20 Woonplaats: Uitwellingerga
van de treinen Willem Jan baron van Dedem
Hendrik Antoon Lorentz
Willem Jan baron van Dedem (Zwolle, 1776 – Nieuwleusen 1851) staat bekend als de aanlegger van het veertig kilometer lange kanaal de Dedemsvaart. Om de veengebieden in grote delen van Overijssel en Drenthe te ontsluiten en de turfwinning mogelijk te maken, werden er in het gebied speciale waterwegen aangelegd onder leiding van de baron. Zijn schoonvader Mr. Van Marle, die onder meer burgemeester van Zwolle was, had hier eerder al plannen voor ontwikkeld maar overleed voordat hij die ten uitvoer kon brengen. Met veel moeite lukte het Van Dedem om een vergunning van koning Lodewijk te krijgen voor het graven van het kanaal. Tijdens de werkzaamheden raakte de baron verschillende keren in financiële problemen, waardoor de provincie Overijssel in 1845 het kanaal uiteindelijk overnam. Zowel het kanaal als het dorp dat zich in het centrum van de turfwinning bevond, werden naar de baron vernoemd: Dedemsvaart. In dit dorp staat een gedenknaald ter nagedachtenis aan de baron. De trein vernoemd naar Willem Jan baron van Dedem rijdt op de Vechtdallijn Zwolle-Emmen.
Hendrik Antoon Lorentz (Arnhem, 1853 – Haarlem, 1928) was een van de grootste natuurkundigen van Nederland. Hij werd internationaal erkend als het gezicht van de theoretische natuurkunde. Lorentz deed vooral theoretisch onderzoek naar de elektromagnetische eigenschappen van materie. Samen met collega-natuurkundige Pieter Zeeman kreeg hij in 1902 de Nobelprijs voor de Natuurkunde, voor de ontdekking en theoretische onderbouwing van het zogenaamde Zeeman-effect. Het onderzoek legde de basis voor de speciale relativiteitstheorie van Albert Einstein. De twee hadden een goede band en Einstein bezocht Lorentz regelmatig in Leiden. Lorentz was verder voorzitter van vele internationale commissies en congressen, waaronder de staatscommissie die moest onderzoeken hoe de Afsluitdijk het beste gebouwd kon worden. Hij berekende de waterstromen en bewegingen die het gevolg zouden zijn van de afsluiting.Hiermee leverde hij oplossingen voor lastige problemen, wat het Rijk enorme kostenbesparingen opleverde. Hij won verschillende prijzen en er werden vele onderzoeken naar hem vernoemd. Ter nagedachtenis aan Lorentz staat in park Sonsbeek in Arnhem een monument. De trein vernoemd naar Hendrik Antoon Lorentz rijdt in de regio Achterhoek Rivierenland.
Foto Museum Boerhaave Leiden.
7
de naamgevers
De naamgevers
Alle treinen van Arriva dragen met gepaste trots namen van bekende en soms iets minder bekende Nederlanders. De personen zijn voorgedragen naar aanleiding van een door Arriva uitgeschreven namenwedstrijd. Het gaat om bekende figuren en mensen die zich gedurende lange tijd verdienstelijk hebben gemaakt voor de regio’s waar de Arriva-treinen rijden, of er zijn geboren. In deze aflevering van De Naamgevers belichten we Willem Jan baron van Dedem en Hendrik Antoon Lorentz.
tips & aanraders
Pure producten in sfeervol park
Kleren ruilen in Arnhem Op 26 februari wordt in jongerencentrum en subcultureel podium Willemeen in Arnhem een kledingruilbeurs gehouden: Klerecafé. Haal de bezem door de kledingkast, breng kledingstukken van goede kwaliteit mee die je niet (meer) draagt en shop vervolgens ‘nieuwe’ kleding die door anderen is ingeleverd. Kleding die blijft hangen, wordt gedoneerd aan de kledingbank Arnhem. Tip: de zeefdrukkerij van Willemeen is ook nabij. Voor drie euro kun je dus ook nog een eigen ontwerp op je gescoorde kleding laten drukken. De entree voor Klerecafé is gratis, de zaal is open vanaf 19.00 uur. www.willemeen.nl, 26 februari
Op de maandelijkse Sonsbeekmarkt in Arnhem verkopen kleine ondernemers pure, eerlijke, biologische én streekgebonden producten, van etenswaren tot cadeauartikelen. De geitenkaasboer vertelt hoe hij de kazen rijpt, de bakker hoe hij zuurdesembrood maakt en de imker heeft vaak een bijenvolkje mee. De markt staat in Park Sonsbeek, waar de historische, witte watermolen staat. Hier wordt nog steeds op traditionele wijze graan gemalen. Rond de kleurrijke kramen is ruimte voor straattheater, muziek, natuurbeleving en inspirerende workshops. sonsbeekmarkt.nl, vanaf 2 maart elke eerste zondag van de maand
Groningen op biologische toer De biologische markt SaMenBIO staat op iedere eerste zondag van de maand rondom Der Aa-Kerk in Groningen. Op de markt worden biologische producten zoals wijn, honing, salades, taarten, groente, vlees en fruit verkocht maar ook non-food producten zoals huidverzorgingsproducten en kleding. De eerstvolgende markt wordt gehouden op 2 maart. samen-bio.nl
Groene en duurzame tuin In februari strijkt de beurs Tuin & Sfeer neer in Martiniplaza Groningen. Duizenden Noordelijke tuinliefhebbers doen hier ieder jaar inspiratie op voor hun droomtuin, op de beurs vind je namelijk vele indrukwekkende modeltuinen. Daarnaast is er flink wat aandacht voor duurzaamheid. Zo ontdek je hoe je de tuin duurzaam in kunt richten met bijvoorbeeld duurzaam en bewust geteelde bomen, duurzame verlichting, zonnepanelen en groendaken. tuin-sfeerbeurs.nl, 20 t/m 23 februari
Duurzaam Dordrecht In Duurzaamheidscentrum Weizigt in Dordrecht leert jong en oud alles over duurzaamheid. Op het ruim twee hectare tellende natuurterrein vindt u de meest duurzame stadsboerderij van Nederland, die duurzaam ‘draait’ op een houtpelletkachel, solartubes en adiabatische koeling. In de klimaatkas leren kinderen over de opwarming van de aarde en de gevolgen hiervan en in de watertuin zien ze hoe overtollig regenwater op een creatieve manier wordt opgevangen. Weizigt is kortom een prima plek om inspiratie op te doen voor een duurzaam leven. weizigt.nl
Millenniumdoelen in geschiedenis Zwolle In de tentoonstelling ‘De millenniumdoelen in de geschiedenis van Zwolle’ wordt aan de hand van de hedendaagse millenniumdoelen van de Verenigde Naties teruggekeken naar het verleden. Doelen zoals het aanpakken van de milieuproblematiek, terugdringen van de armoede en de ongelijkheid tussen man en vrouw zijn door 189 landen en vele lagere overheden zoals Zwolle onderschreven. Tijdens de tentoonstelling ontdek je bijvoorbeeld wanneer de stad schoon drinkwater kreeg, hoe de armen woonden en hoe belangrijk liefdadigheid voor hen was. stedelijkmuseumzwolle.nl Vanaf treintation, stadsbus lijn 2 of 3, uitstappen Rode Torenplein
aanraders
tips & aanraders
gadgets!
gadgets!
Verantwoorde schrijfsels De notitieboeken van Paperblanks zijn niet alleen erg mooi, maar ook ontzettend verantwoord. Het merk is erg milieubewust en maakt daarom alleen gebruik van honderd procent gerecycled karton voor de kaft. De pagina’s waar je op schrijft zijn van chloorvrij en duurzaam papier. Kies voor een simpele bruine kaft of ga voor een variant met verschillende bloemen.
Leuk lichtje
vanaf € 13,95
www.schrijfwinkel.nl
Zijn het boekensteunen of kunstobjecten? Geen van beide. Deze grote X’en van Sphynx zijn bureaulampen. Door middel van zonne-energie geven de lampen het benodigde licht. De lampen zelf zijn gemaakt van het zeer duurzame bamboe en dankzij de ingebouwde magneet kunnen ze makkelijk bevestigd worden op een metalen ondergrond.
€ 18,90
www.greenenergytoys.nl
Papierkunst Geluk in een potje
Onderzetters van papier, dat klinkt misschien niet erg logisch. Of toch wel? Deze onderzetters van Mai Vietnamese Handicrafts worden gemaakt van geperst gerecycled papier. Dit papier wordt ondergedompeld in lijm en zo zijn de onderzetters waterafstotend en ideaal om jouw tafel te beschermen tegen vlekken. En het ziet er nog leuk uit ook.
Ken je iemand die wel een beetje geluk kan gebruiken? Dan geef je dat toch gewoon! Met dit potje vol klavertjes vier is al het geluk van de wereld binnen handbereik. Geef de zaadjes in het potje af en toe een beetje water en het geluk zal snel beginnen te groeien.
€ 1,49
€ 15,50
www.planethappy.nl
Duurzaam sierkussen Dat milieuverantwoord bezig zijn helemaal niet saai is, bewijst Ferm Living. De interieurdesigners van dit Deense merk maken verschillende producten van duurzaam katoen. Dekbedden, theedoeken en tafelgerei bijvoorbeeld. Vooral de sierkussens van Ferm Living zijn de moeite waard. Met de grote hoeveelheid aan designs en kleuren is er altijd wel eentje – of meer – die goed bij jouw interieur past.
vanaf € 15,-
www.misterdesign.nl
www.ecozo.nl
Energie uit de natuur Zet deze boom dichtbij het raam om er zoveel mogelijk plezier van te beleven, want dankzij negen kleine zonnepanelen vult dit decoratiestukje zich met energie. Aan de zijkant van het voetstuk kun je een USB en mini-USB kabel aansluiten om zo jouw telefoon, mp3-speler of tablet op te laden. En dat allemaal zonder het gebruik van elektriciteit.
€ 99,95
www.bespaarbazaar.nl
11
UNIEK
Wonen op het water: dromen van een nieuwe toekomst Volledig compromisloos in het leven staan. Gevrijwaard van regels en verordeningen. Wonen zoals je wilt, werken waar je wilt; slechts een kwestie van het anker ophalen en het water brengt je waar je wilt zijn. Klinkt als een droom, maar Arno Schuurs verwezenlijkte die droom. Een jaar lang woonde hij samen met zijn gezin op de Qrooz, een door hem bedacht varend woonschip.
De Qrooz
Het vooruitzicht dat je elke dag weer ergens anders kunt zijn, dat is het woonideaal van Arno Schuurs en zijn vrouw Paulien van Noort. Zodoende bedacht hij Qrooz (spreek uit cruise), een varend woonschip. ‘De dingen die wij doen met ons bedrijf Qoncepts, staan dichtbij ons. Het zijn ideeën die ontstaan doordat we zelf bepaalde dingen missen. Ideeën die we niet alleen willen verwezenlijken voor onszelf, maar liefst óók voor anderen.’
Actueel Bij de woonconcepten die Arno ontwikkelt met Qoncepts, staan de termen mobiliteit en duurzaamheid centraal. Het zijn termen die steeds actueler worden en in de toekomst aan de orde van de dag zullen zijn, denkt Arno. ‘Flexibel werken gebeurt steeds meer. Niet alleen maar werken op één plek, maar overal. Over de hele wereld zelfs. Stel je voor dat je een mobiel kantoor hebt op de Qrooz en dat je zo van Amsterdam naar een klant in Hamburg kunt varen. Dat is de toekomst. Daarnaast hebben we te maken met allerlei wereldwijde ontwikkelingen zoals de groeiende wereldbevolking en de opwarming van de aarde met als gevolg een stijgende waterspiegel. Ook hier speelt Qrooz op in.’
Arno Schuurs
Ongeveer zes jaar geleden begon Arno met de ontwikkeling van zijn idee om mobiel te wonen op het water. Met name uit frustratie met de strakke
uniek
regelgeving op het gebied van wonen, waardoor hij zijn huis niet kon verbouwen zoals hij zelf wilde. ‘Ik dacht dat ik daar op het water minder last van zou hebben, maar het bleek toch moeilijker dan gedacht. Het probleem was dat de voornaamste prioriteit van een schip varen is, maar de eisen van wonen zijn daaraan tegengesteld. Want voor wonen heb je bij voorkeur een groot oppervlak nodig en grote ramen in plaats van kleine patrijspoorten.’
Impressie van de Qrooz NXT
Toen Arno in contact kwam met industrieel ontwerper Huibert Groenendijk, die onder meer de Maxi Cosi ontwierp, ging het balletje rollen. ‘Uiteindelijk werd het een schip met andere uitgangspunten dan waar we eerst mee bezig waren. Namelijk een soort model-containerschip, met een grote mate van zelfvoorziening op het gebied van energie.’ Daardoor is de Qrooz voor langere tijd onafhankelijk van nutsvoorzieningen. Bijvoorbeeld door zuinige motoren en cv, zonnepanelen, een dynamo op de motor en een biologisch afvalwaterzuiveringssysteem.
Avontuur Het ontwerp werd in 2007 gelanceerd en mocht gelijk de prestigieuze Nederlandse Design Award in ontvangst nemen. ‘Dat was natuurlijk een enorme eer en een stimulans, maar eigenlijk waren we er commercieel nog niet helemaal klaar voor op dat moment. Het eerste schip was een prototype en we wilden Qrooz eerst zelf beleven en vervolgens optimaliseren. Toch is de belangstelling door de jaren heen steeds groot gebleven. Wonen op een schip spreekt vooral bij mannen tot de verbeelding: het idee van de wijde wereld intrekken, op avontuur gaan… Maar Qrooz spreekt ook vrouwen aan vanwege de grote raampartijen en het vergelijkbare comfort met “thuis”.’ Samen met zijn gezin woonde Arno een jaar lang op de Qrooz. ‘Dat was heel gaaf. We lagen in Rotterdam en in het weekend gingen we voor anker in Zeeland of de Biesbosch. Na een jaar hebben we de Qrooz verkocht aan een stel in Stockholm dat het schip graag zo snel mogelijk wilde hebben. We zijn daar zelf heen gevaren. Toen kwamen we er pas achter hoe gaaf het is om lange afstanden te varen. De Qrooz was oorspronkelijk meer ontworpen voor de binnenwateren, maar op zee varen is daar de overtreffende trap van.’ Daarom is er nu de Qrooz NXT, die hogere golven en langere afstanden kan trotseren. Arno en zijn vrouw droomden ervan om op dit schip te gaan wonen, om zo tegelijkertijd het mobiele leven te promoten. De Qrooz NXT zouden ze gebruiken als mobiel huis en kantoor en de kinderen zouden via internet digitaal les krijgen. Helaas konden ze het plan uiteindelijk niet financieren. Na lang wikken en wegen hakte het stel de knoop door: ze gingen één van hun andere droomprojecten ontwikkelen, Qocoon, en er uiteindelijk in wonen. In mei is het zover.
Eigen wereld Het woonconcept Qocoon is eigenlijk het tegenovergestelde van het standaard Nederlandse
huis: in plaats van een huis met een tuin er omheen, loopt het huis om de tuin heen, waardoor er een patio in het midden ontstaat. In combinatie met raamloze buitengevels heb je als bewoner veel privacy. Duurzaamheid is vanzelfsprekend bij Qocoon. Dat komt niet alleen terug in de duurzame materialen die overal worden gebruikt, bijvoorbeeld onbehandeld larikshout, maar ook in de zonnepanelen op het dak. Door de duidelijke vorm kan er bovendien gemakkelijk een cluster Qocoons worden gebouwd net als een soort rijtjeshuizen, waarmee wordt bespaard op de grondprijs: er wordt relatief weinig grond gebruikt omdat de “tuin” veel compacter is en dient als een verlengstuk van de binnenruimten. Toch dromen Arno en zijn vrouw nog steeds van een leven op de Qrooz. ‘Het representeert een manier van leven die ons erg aanspreekt. Je komt gemakkelijker
met allerlei mensen in contact in plaats van dat je achter de tv hangt. Bovendien kun je zowel in de stad als in de natuur wonen en je ziet veel van de wereld. Wat we nog graag willen is een rondreis per boot maken over de Great Lakes in Canada en Noord-Amerika. En de Middellandse Zee verkennen! Om het schip en de bijbehorende lifestyle te verkopen…en zo te leven. Daar fantaseren we over.’ Zowel de concepten van Qocoon als Qrooz zijn te koop. Momenteel varen er vier versies van de Qrooz rond en de Qrooz NXT is inmiddels productieklaar. Geïnteresseerden kunnen zich melden bij Arno. Kijk voor meer informatie op www.qoncepts.nl.
15
van de werkvloer COLUMN
2014: Jaar van de Duurzaamheid bij Arriva Elk jaar kiest Arriva een thema waar extra aandacht aan wordt besteed. Dit jaar staat duurzaamheid centraal. Arriva vindt het namelijk belangrijk om zuinig te zijn op wat we hebben. En hoewel openbaar vervoer natuurlijk al een duurzame vorm van reizen is, kan het altijd nóg duurzamer. Arriva heeft zichzelf dan ook ten doel gesteld om in 2016 koploper te zijn op het gebied van duurzaamheid in het openbaar vervoer. Heidi Verschoor heeft als taak om alle initiatieven binnen het bedrijf op het gebied van duurzaamheid te verbinden en te ondersteunen. ‘Ik vind het belangrijk dat zowel reizigers als medewerkers van dit thema profiteren. Zuinig zijn en niet verkwisten kun je op verschillende manier interpreteren. Wij zijn niet alleen zuinig op de wereld om ons heen maar ook op onze reizigers en medewerkers. We willen dat mensen graag bij Arriva blijven werken en natuurlijk dat reizigers zich graag in onze bussen en treinen laten vervoeren.’ Meer comfort en minder uitstoot Arriva ontplooit en verlengt het komende jaar uiteenlopende projecten op het gebied van duurzaamheid. Eén daarvan is Energiezuinig Rijden, een project dat al loopt sinds 2010. In de treinen en bussen zijn apparaatjes geplaatst, zogenaamde “ecoboxen”, waarmee het energieverbruik wordt geregistreerd. Op een display in de cabine kunnen de machinisten precies zien hoeveel brandstof ze verbruiken. Energiezuinig Rijden biedt verschillende voordelen naast het bezuinigen op brandstof en het verminderen van de CO²uitstoot. Doordat de bestuurders letten op hun rijstijl wordt de reis voor de passagier comfortabeler. Het optrekken en afremmen gebeurt meer beheerst en bochten worden rustiger genomen. Bovendien produceren de voertuigen daardoor minder lawaai. ‘Wij willen leveren wat de klant wil hebben’, benadrukt Heidi. ‘We blijven bijvoorbeeld goed kijken of en zo ja hoeveel mensen gebruik maken van een lijn. Als het maar om kleine aantallen reizigers gaat, moeten we er misschien voor kiezen om minder lange treinen of kleinere bussen in te zetten , die zuiniger zijn.’ Want ook zuinige voertuigen zijn een prioriteit voor Arriva, vertelt Heidi. ‘Op dit moment voldoen al onze voertuigen al aan de beste Europese normen die er zijn, maar we gaan toch kijken hoe het nog beter kan. We onderzoeken alternatieven voor diesel, zoals biobrandstof en elektriciteit. Op verschillende plekken, zoals Schiermonnikoog en Dordrecht, rijden al elektrische en hybride bussen.’
Wassen met regenwater Verder ontwikkelt Arriva ook allerlei initiatieven achter de schermen, waar de reiziger minder van meekrijgt. ‘We willen ervoor zorgen dat onze vestigingen zoveel mogelijk zelfvoorzienend worden, bijvoorbeeld door het plaatsen van zonnepanelen en door zuiniger met water om te gaan. Treinen en bussen wassen we straks zoveel mogelijk met regenwater.’ Een deel van deze ideeën komt voort uit The Green Quest, waar Arriva vorig jaar aan deelnam. Dit is een zoektocht naar oplossingen om groener en winstgevender te ondernemen. Hierbij werd onderzocht hoe de busvestiging in Leeuwarden zowel energie- als waterneutraal kon worden. Dit moet als voorbeeld dienen voor de andere vestigingen in het land. Heidi is het roerend eens met de ambitie van Arriva om koploper op het gebied van duurzaamheid te worden. ‘Duurzaamheid is iets wat je met zijn allen moet doen, daarom is het goed om aandacht voor het thema te vragen. Zelf ben ik er in het dagelijks leven ook mee bezig. Zo heb ik een hybride auto en ik reis ook zo veel mogelijk met het openbaar vervoer. Uiteraard ben ik zuinig met water en stroom en ook ben ik gestopt met het eten van tonijn. Ik ben me ervan bewust dat ik zuinig moet zijn met wat ik heb. Zo verkwist je minder en het levert vaak nog geld op ook!’
Verantwoord FSC-papier Ook als het gaat om dit Goede Reis! Magazine kijkt Arriva naar de meest duurzame oplossingen. Heidi: ‘Papier inkopen kan op twee manieren: goedkoop of duurzaam. Wij kiezen bewust voor het laatste.’ Al jaren wordt het magazine gedrukt op papier met het FSC-keurmerk. FSC streeft ernaar om bossen op een verantwoorde manier te gebruiken, door rekening te houden met ecologische, sociale en economische belangen.
17
REISBEKEN(D)tenissen
In dat nest was geen plek voor een televisie en auto. ‘We reisden vroeger vooral met de fiets en trein. Niet dat dit een bewuste keuze was. Mijn ouders hadden vier kleine kinderen en er was gewoon geen geld voor een auto. Maar ze vonden het ook allemaal niet zo nodig. We gingen altijd in Nederland op vakantie met de tent of zeilboot. Onze eerste buitenlandse reis was naar Zwitserland, met de trein. Ik weet nog hoe ik stond te springen en huilen van geluk. De trein is voor mij echt jeugdsentiment. Ik ben er zowat in opgegroeid.’ Geen rolmodel Hoewel de geliefde presentatrice als fulltime wereldreiziger bijna in het vliegtuig woont, is de duurzame paplepel wat haar betreft niet voor niets geweest. ´Doordat ik de hele wereld overvlieg kan ik, hoe graag ik dat ook zou willen, geen “groen” rolmodel zijn. Maar ik probeer tijdens mijn reizen wel te benadrukken hoe mooi deze wereld is, hoe bijzonder de culturen en hoe prachtig de natuur. Ik vind het heel belangrijk dat we daar zuinig op zijn. Door geen vlees te eten ben ik bijvoorbeeld duurzaam bezig, want de vleesproductie is namelijk even vervuilend als vliegen. En ik probeer nooit te veel eten in huis te halen zodat ik het ook niet hoef weg te gooien. Het zijn kleine keuzes die iedereen kan maken.’
Floortje Dessing
‘Duurzaamheid is een luxe die wij ons kunnen permitteren’ Ze wilde vroeger ontdekkingsreiziger worden. Maar toen Floortje Dessing er als klein meisje achter kwam dat mannen zoals Christoffel Columbus en Abel Tasman haar eeuwen geleden al het gras voor de voeten hadden weggemaaid, moest ze die droom laten varen. Als presentatrice van succesvolle reisprogramma’s zoals Floortje naar het einde van de wereld en 3 op Reis mag de sympathieke wereldreiziger deze kant-en-klare wereld wel uitgebreid bewonderen. ‘Ik vlieg de hele wereld over dus “groen” kun je mij niet noemen. Maar ik kom wel uit een groen nest.’
Met haar kledingzaak Nukuhiva draagt Floortje ook een duurzaam steentje bij. Hier wordt alleen kleding verkocht van fair trade modelabels die respect hebben voor mens en natuur. Denk aan wollen truien die onder eerlijke, milieuvriendelijke omstandigheden zijn gemaakt door Boliviaanse lamaboeren en riemen die zijn gemaakt van oude brandweerslangen. ´Ik kwam op het idee om Nukuhiva op te richten door mijn ambassadeurschap van de stichting Max Havelaar. Die strijdt ervoor dat boeren en arbeiders in ontwikkelingslanden een eerlijke prijs krijgen voor hun producten. Ik bedacht me dat wij in Nederland geen winkels hadden die alleen eerlijke en duurzame kleding verkochten en besloot daar met mijn zakenpartners verandering in te brengen. We hebben nu een vestiging in Amsterdam en Utrecht. Hoewel we er graag een grote keten van willen maken, is dat nu niet reëel. We doen dit werk er allemaal bij’. Familiemens Reizen blijft immers de core business van Floortje. Momenteel scoort ze miljoenen kijkers met het razend populaire programma Floortje naar het einde van de wereld. Ze reist hiervoor naar de verste uithoeken van de aarde, waar ze mensen ontmoet die een geïsoleerd bestaan leiden. ´Ze zijn zich allemaal ontzettend bewust van hoe ze leven en wat de footprint is die ze achter laten. Neem het Franse echtpaar dat ik onlangs bezocht. De man en vrouw wonen met twee kleine kinderen in het hoge noorden van Canada op een zeilboot, temidden van het ijs en de ijsberen. Als deze mensen naar de winkel gaan, kopen ze echt alleen wat ze nodig hebben. Het eten is daar namelijk drie keer zo duur als hier en de groente is bij aankoop al bijna bedorven. Ik vind het bijzonder dat mensen zo kunnen leven dat zij
de ontberingen ondergeschikt vinden aan hun idealen. Ik ben laatst bij mensen op bezoek geweest in NieuwZeeland en moest twee dagen wandelen voor ik bij hen was. Een dag ploeterden we door de wildernis, de andere dag trotseerden we onophoudelijk enorme keien. Dat was afzien. Voor die mensen is dat normaal. Ik zou nooit zo geïsoleerd kunnen leven want ik ben echt een stadsen familiemens.’ Niet dat Floortje momenteel veel tijd heeft om familie en vrienden te zien. ‘Ik ben ontzettend druk. Ik kom net terug uit Canada en ben de aflevering over deze reis nu non-stop aan het monteren. Tussendoor moet ik voiceovers inspreken voor 3 op Reis en binnenkort vlieg ik naar Zambia. Mijn leven is net een heftige achtbaan die aan het begin van het seizoen omhoog rijdt en daarna onophoudelijk naar beneden stort. Dit werk vergt veel van lichaam en geest. Maar ik moet zeggen dat ik, na de zware nieroperatie die ik heb gehad, een flinke reboost heb gekregen en dat ik alles goed aankan.’ Luxe Ongetwijfeld dragen de kijkcijfers daaraan bij. ‘Ik vind het heel bijzonder dat Floortje naar het einde van de wereld zo’n succes is’, zegt ze in alle bescheidenheid. Dat komt denk ik doordat we verhalen vertellen over mensen die net zo zijn als wij, maar tegelijkertijd een keuze hebben gemaakt die de meesten van ons niet maken. Iedereen fantaseert waarschijnlijk weleens over hoe het is om te wonen op een onbewoond eiland of op een zeilboot die mijlenver van de bewoonde wereld afligt. Met ons programma laten we zien dat het mogelijk is en natuurlijk hoe belachelijk mooi de wereld is. Maar de reizen die ik heb gemaakt, hebben mij ook geleerd dat wij de luxepositie bezitten dat wij ons druk kunnen maken om duurzaamheid. Als je in Afrika woont en iedere dag moeite hebt om rond te komen omdat je maar twee dollar per dag verdient, is duurzaamheid het laatste waar je mee bezig bent. Groen is dan gewoon een kleur. Mijn blik is door alle reizen die ik heb gemaakt, verbreed en ik hoop die van de kijkers ook.’
19
tips & aanraders Biologische stadspicknick
Arriva 2014 heeft uitgeroepen tot het Jaar van de Duurzaamheid? Niet voor niets het thema van deze editie van Goede reis! Arriva wil graag koploper worden op het gebied van duurzaamheid in de OV-sector. Er zijn al veel initiatieven gestart om deze ambitie te realiseren. Heb jij zelf nou ook nog een groen idee? Deel die dan via
[email protected] en maak kans op een duurzaam prijzenpakket.
Het weer tijd is voor Kids4Nix? Alle kinderen van 4 t/m 11 jaar reizen tijdens de voorjaarsvakantie, van 15 februari t/m 9 maart 2014, gratis met ons mee! Voorwaarde is wel dat er een volwassene met een geldig vervoerbewijs meereist. Kids4Nix geldt van maandag t/m vrijdag vanaf 09.00 uur en in het weekend de hele dag. Meer informatie op arriva.nl/kids4nix.
Het sinds kort ook op de stations langs de MerwedeLingelijn mogelijk is om bij een kaartautomaat van Arriva saldo op te laden? En dat je er je OV-chipkaartproducten, die gekocht zijn in de webshop, op de OV-chipkaart kunt zetten? Op arriva.nl vind je een filmpje die laat zien hoe het abonnement op een OV-chipkaart zetten voor gebruik werkt.
Biologisch, puur, eerlijk en ambachtelijk. Deze heerlijkheden tref je aan in OZO LEKKER in Sneek. Voor diegenen die zin hebben in een picknick: in het biologische winkeltje vullen ze een picknickmand voor je die je mee kunt nemen naar je favoriete plekje in de stad. De mand kan worden gevuld met lekkernijen zoals sandwiches, huisgemaakte pastasalade, vers fruit en truffels met champagne of met Europese tapas zoals olijven, een mozzarellasalade met zongedroogde tomaatjes, zachte geitenkaas met honing, notenpesto en chocoladetruffels. In de mand vind je ook de routebeschrijvingen naar aanbevolen picknicklocaties. ozolekker.nl
Dierenmanieren Voor ons is het makkelijk overleven in de winter. Wij hebben immers warme kleding, een huis met verwarming en genoeg eten. Maar voor de meeste dieren geldt dat niet. Kinderen die benieuwd zijn naar hoe dieren overwinteren kunnen terecht bij Nationaal Park de Hoge Veluwe. Gedurende een speurtocht leren kinderen tot en met 12 jaar welke slimme trucjes dieren bedenken om warm te blijven en aan eten en drinken te komen. Meedoen aan deze speurtocht is gratis. hogeveluwe.nl, 15 februari t/m 2 maart
Arriva nu ook een Goede Zaakpas heeft? Het is dé zakelijke OV-chipkaart die voor je werkt. Tijdens je zakelijke reizen gemakkelijk in- en uitchecken en op rekening reizen. Want met het zelfde gemak ontvang je alle zakelijke reizen op één factuur. Meer informatie over de Goede Zaakpas is te vinden op arriva.nl/zakelijk.
Creatief met wrakhout
De OV-chipkaart die voor u werkt!
Een strandjutter zoekt in de vloedlijn naar bruikbare spullen, wrakhout, plastic en glas bijvoorbeeld. De werknemers van het museum Wrakhout Schiermonnikoog gebruiken deze spullen om er bootjes van te maken. Deze bootjes zijn uniek, want het materiaal is natuurlijk niet opnieuw te krijgen. Ze zijn te bekijken in een oude schuur op het eiland. wrakhoutschiermonnikoog.nl
De Goede Zaakpas is dé zakelijke OV-chipkaart die voor u werkt. Reizen op rekening, alle zakelijke reizen overzichtelijk op één factuur en geen individuele declaraties meer. Bespaar niet alleen op tijd, maar ook op kosten. Kijk voor meer informatie op arriva.nl/zakelijk. Wij doen u graag een aanbod op maat, aangepast aan uw wensen en reisbehoeften. Goede reis!
Wanneer je verzekerd wilt zijn van ARRIVA.NL/ZAKELIJK voldoende saldo of nooit meer wilt wachten voor een ophaalautomaat, je voor automatisch opladen van je OV-chipkaart kunt kiezen? Kijk voor meer informatie op debestetip.nl.
De dagkaarten van de Kruidvat-actie ook bij Arriva geldig zijn? Dus heeft u bij het Kruidvat een dagkaart gekocht, dan kunt u daar nog tot en met 23 maart op een zaterdag of zondag mee reizen, óók met een Arriva-trein!
aanraders
Wist je dat...
Uit het raam staren, een boek lezen, muziek luisteren of surfen op het internet. Allemaal manieren om heerlijk te ontspannen tijdens de treinreis. Goede reis! maakt elke editie een selectie uit het digitale schap van bol.com en iTunes.
De slijtmijt In dit geestige Bommel-avontuur uit 1970 snijdt Marten Toonder serieuze onderwerpen aan zoals duurzaamheid, massaconsumptie en de beurscrisis. Volgens de Bovenbazen moet er altijd maar meer geproduceerd worden. Te veel produceren bestaat niet, alles moet worden versleten. In dit verhaal, dat ook nu nog heel actueel is, wordt de vraag gesteld: hoeveel productie en groei kan de wereld aan? Met een inleiding door Maarten Schinkel, economieredacteur van NRC Handelsblad.
112 pagina’s I Bezige Bij I november 2012 I Bol.com prijs € 7,50
Plenty “Trendwatcher des Vaderlands” Adjiedj Bakas verkent in dit boek alle mogelijkheden op het gebied van energie, water en grondstoffen in de toekomst. De tijd van olie is voorbij, zo constateert hij, en zonneenergie heeft de toekomst. Ook bespreekt hij de grote nadelen van windenergie. Gelukkig blijft Bakas zoals altijd optimistisch: als we de juiste keuzes maken dan kan aan de sterk groeiende vraag naar energie en grondstoffen worden voldaan, zo voorspelt hij.
All This Bad Blood Met hits als Pompeii en Things We Lost In The Fire is de Britse band Bastille inmiddels een bekende naam geworden in Nederland. Nadat zij vorig jaar op Eurosonic stonden en als invaller op Pinkpop speelden, ging het snel. Hun debuutalbum Bad Blood verscheen begin 2013 en nu brengt de band een heruitgave ervan uit: een dubbelalbum met op de tweede cd ook een aantal nieuwe nummers. Dubbel zo lang genieten van de heerlijke combi van indie, folk, pop en dance dus.
Bol.com prijs € 18,99
No Use Crying Veel mensen kennen Ricky Koole misschien als actrice. Zo is ze momenteel te zien in de musical Zij geloof in mij als Rachel Hazes en speelde ze in verschillende films en series. Maar deze veelzijdige vrouw heeft ook muzikaal talent. No Use Crying is zelfs al haar vijfde album. Op deze cd staan zowel eigen nummers als covers. Koole brengt de veelal romantische country- en folkliedjes met veel gevoel.
Bol.com prijs € 17,99
Zo Van Ah Yeah Eindelijk komt Nielson met zijn langverwachte debuutalbum. We kennen hem van zijn deelname aan het tv-programma De Beste Singer-Songwriter en van aanstekelijke liedjes als Hoe, Beauty & de Brains en Mannenharten. De titel van het album verraadt dat er meer van dit soort vrolijke deuntjes op het album te vinden zijn. Perfect om alvast in de stemming te komen voor de lente.
Bol.com prijs € 15,99
552 pagina’s I Scriptum I november 2013 I Bol.com prijs € 24,95
Allesduurzaam
Het Grote Stamppotboek De winter is het seizoen bij uitstek om stamppot op tafel te zetten. Maar wist je dat er veel meer mogelijkheden zijn om een heerlijke stamppot te maken naast die standaard boerenkool of hutspot? Dit boek staat vol met de meest originele recepten, voor kinderen én volwassenen. Maar stiekem gaat het eigenlijk over lekker experimenteren en plezier hebben in de keuken. En het boek is nog duurzaam gemaakt ook!
Op zoek naar een leuk biologisch restaurant in de buurt? Dan biedt deze app uitkomst. Voer je locatie in en automatisch vind je allerlei opties in de buurt. Maar de app helpt ook bij het vinden van andere dingen, zoals biologische producten en kleding. In totaal bevat de app meer dan tienduizend adressen in zestien categorieën. Door de simpele en intuïtieve navigatie vind je bovendien snel wat je zoekt.
Gratis
208 pagina’s I Loopvis I november 2013 I Bol.com prijs € 24,95
23
lezen, luisteren, online
Lezen, luisteren, online
Bezigheden zoals breien en haken zijn vandaag de dag hartstikke hip. We kopen geen kleren, handschoenen, mutsen of dekens: we maken ze zelf. Lekker creatief, lekker duurzaam. Shifra Jumelet doet het ook. Op haar blog www.acupoflife.nl vertelt ze hoe je de mooiste dingen zelf kunt maken.
1
2
3
4
5
6
DO it Yourself
DO IT YOURSELF
Juten bloempotjes Jute is één van de favoriete materialen van Shifra. Het is een milieuvriendelijke en goed bewerkbare stof die veel warmte en textuur geeft aan een project. ‘Mijn favoriete item dat ik met jute gemaakt heb is de bloemenzak. Een goedkoop én leuk item dat je in een uurtje maakt.’ Benodigdheden: jute, naald, draad, meetlint en een schaar. 1. J ute rafelt snel, dus knip (eventuele) lelijke randjes en rafeltjes af.
2. K nip een stuk stof ter grootte van 25 cm breed en 44 cm lang. 3. Vouw de stof verticaal dubbel en naai de zijkanten (de twee kortste kanten) helemaal dicht. Naai de hoekjes aan de onderkant (bij de vouw) extra stevig. 4. Keer het zakje binnenste buiten. 5. Vouw de randen twee keer om en naai dit met een paar steken vast. Zet er nu een bloemetje in, dit kan zowel mét pot als zonder. Vooral kruidenplantjes staan erg leuk in deze bloempotjes.
1
2
3
Leren agenda We kopen ieder jaar in massaal kant en klare agenda’s. Zo ook de vriendin van Shifra . ‘Ik werd vorig jaar verliefd op haar agenda. Een leren exemplaar dat behoorlijk duur was. Ik heb lang getwijfeld of ik hem zou kopen, tot ik dacht: waarom maak ik niet zelf een leren kaft die ik ieder jaar weer kan gebruiken? Aan het einde van het jaar stop je er gewoon een nieuw jaar in. Dat is pas duurzaam!’
4. L ijm nu alle kanten van het boekje vast aan het leer. De voorkant, achterkant en de rug. Lijm elke keer maar één kant en wacht dan een uurtje totdat dit droog is. 5. Maak in het midden van de halve flap een dun sneetje. 6. Rijg het lint (van stap 2) een aantal cm door het sneetje en lijm ongeveer 3 cm lint dubbel. En klaar! Laat de agenda nu zeker een nacht drogen zodat alle lijm kan uitharden.
Benodigdheden: een nieuwe (goedkope) agenda, stuk leer (ik gebruik koeienleer), schaar, mes en (alles)lijm.
4
5
1. H aal de binnenkant van de agenda los van de kaft. Zorg ervoor dat het lint, wat vastgeplakt zit aan de rug van de kaft, intact blijft. 2. K nip een lange strook van leer, ongeveer 1 cm breed en 80 cm lang. 3. Leg de agenda op de rest van het leer, reken uit hoeveel leer nodig is om het boekje te bedekken en knip dit uit. Ik heb het boekje in het midden gelegd, verplaats naar links (zodat het er nog zeker één keer inpast) en vanuit het midden weer verplaats naar rechts. Rechts heb ik de flap gehalveerd. Dit zorgt er dus voor dat er een halve flap dubbelvouwt over de agenda straks.
Ben jij ook gek op DIY’en en zou jij dat graag willen laten zien in deze rubriek? Stuur dan een e-mail naar
[email protected]!
25
reizigersinterviews
Reizigersinterviews Duurzaamheid is een thema dat niet meer valt weg te denken uit de moderne samenleving. Iedereen heeft er op zekere hoogte mee te maken. Hoe duurzaam zijn onze reizigers eigenlijk in hun keuzes?
V
olgens mij doen we niet zoveel aan duurzaamheid, of wel?’, kijkt Annelies haar man Paul aan. Bij hoge uitzondering staat het gezin Wiegman vandaag op de trein te wachten. De reis gaat naar Usquert, voor een bezoekje aan Pauls neef en hoogzwangere vrouw. Fervente automobilisten zijn de Groningers al evenmin. ‘Sterker nog’, vertelt Annelies, ‘we hebben niet eens een auto. Eigenlijk doen we alles met de fiets. Voor de boodschappen heb ik zo’n prachtige roze mand voor op m’n fiets zitten’, lacht Annelies.’ Het stel heeft dus meer met het thema dan ze bij voorbaat dacht, duurzamer dan fietsen kan immers niet. ‘Nu ik er zo over nadenk, houden we er best wel rekening mee’, zegt Paul. ‘Het zit in de kleine dingen, in de keuzes die je maakt. In plaats van een gewone
gloeilamp een spaarlamp uit het schap pakken. En we kopen ook tweedehands kleding. Het is een levensstijl die we ons hebben aangemeten, vooral ook om kosten te besparen. Dat het tevens een duurzame levensstijl is, is mooi meegenomen.’ En dus fietsen Annelies en Paul, weer of geen weer, dag in dag uit, vanuit Hoogkerk naar Groningen Stad om te werken. ‘Best een lekker tochtje, zo voorafgaand aan de werkdag’, aldus Paul. ‘Het is er niet altijd het weer voor, maar je went eraan.’
Annelies, Paul en Armin Wiegman Leeftijd: 26, 30 en 3 Woonplaats: Groningen
O
p haar gemak slentert Christel Sturm het perron in Dordrecht op. Na anderhalf jaar werken in de kinderopvang doet ze nu de versnelde opleiding tot doktersassistente. ‘Helaas was er geen werk meer, daarom de switch naar doktersassistente. Ook dat is heel leuk, want ik zoek het toch in een sociaal beroep omdat ik mensen wil helpen.’ De vrolijke studente woont thuis bij haar ouders en broertje, duurzaamheid speelt een belangrijke rol in het gezin. ‘We zijn zeker milieubewust. We scheiden afval, gebruiken LED-lampen, doen de lichten uit als we een kamer verlaten, leveren batterijen apart in en trekken de adapters van elektrische apparaten uit het stopcontact. Alle kleine beetjes helpen.’ Volgens Christel zijn helaas niet alle mensen duurzaam bezig.
‘Het vergt wat extra inzet. Als je al je afval scheidt zit je soms met een hele reeks bakken of tasjes in je tuin. Maar als je de verschrikkelijke beelden over de gevolgen van milieuvervuiling op televisie ziet, dan is dat maar een kleine moeite. Ook als ik op mezelf woon blijf ik milieubewust. Ik koop bijvoorbeeld geen kleding van een goedkope winkel omdat dit niet mens- en milieuvriendelijk gemaakt wordt.’
Christel Sturm Leeftijd: 21 Woonplaats: Sliedrecht
MA AK K ANS € 5 0 ,-
Even niks te doen of gewoon toe aan een momentje voor jezelf? Pak dan snel een pen en begin aan deze puzzels. Deze keer hebben we een woordzoeker (de prijspuzzel), een Sudoku en een Zweedse puzzel bedacht.
op een b o e ke n b
Schrijf het antwoord op een (brief-)kaart en stuur deze, voorzien van jouw naam en adres, naar Goede Reis! Antwoordnummer 1004, 8440 VB Heerenveen. Of mail de oplossing naar
[email protected]. De sluitingsdatum is 1 april 2014.
Breng letters uit de puzzel over naar de hokjes met het corresponderende nummer. Horizontaal: 1 staat in Amerika 5 stuurinrichting 8 strook 12 huiduitwas 16 narede 17 mondeling 19 beeldverhaal 21 bloeiwijze 23 overlevering 24 dans 26 Europese hoofdstad 27 offerte 28 hoofddeksel 30 optreden 32 wandelplaats 1
2
15 19
3
4
5
33 profeet 34 kloosterzuster 35 Russisch gebergte 37 een weinig 38 gril 39 insecteneter 41 muziektempel 43 beddengoed 45 loon 46 Europees land 48 rekband 50 titel 51 en volgende 53 noodzaak 58 ontharen 64 brandstof 66 werkelijk 67 wapen 68 riv. in Rusland 70 keurig 71 plechtige gelofte 72 naderhand 74 gebogen been 75 6
7
8
16
10
11
12
21
26
22
27
33 40 46
29
30
35 41
24
36
42
43
47
31
38
44
45
48
54
65
55
56
57
58
66
49
77
83
72 78
84
79
64
62
74
86
87
63 69
75
81
82
88
89
91 93
48
61 68
80
85
92
8
60
73
90
94
59
67
71
76
32
51
53
70
25
37
50
64
14 18
23
28
34
52
13
17
20
39
9
haarsmeer 76 betaalmiddel 78 Ned. voetbalclub 80 troefkaart 81 deel v.d. week 82 droogvloer 83 vlak 85 advies 87 eikschiller 89 interest 90 werelddeel 91 Ned. eiland 92 loot 93 riemsluiting 94 hoeveelheid 95 hetzelfde.
78
56
92
39
31
34
Verticaal: 2 soort hond 3 vrouwelijk dier 4 vlot 5 verkeersplein 6 plek 7 ik 9 bijbelse figuur 10 echtgenoot 11 exact 12 bijenproduct 13 veldvrucht 14 weerjaarboek 15 pooldier 18 kwajongen 20 nakomeling 22 deel v.e. toneelstuk 23 graafwerktuig 25 oeververbinding 27 houtgewas 29 slee 31 kampeergerei 35 vrouwelijk dier 36 deel v.h. oor 40 riv. in Frankrijk 42 nauwe doorgang 44 sober 45 buitenmuur 47 hevig 49 Europeaan 52 trek 53 deel v.e. auto 54 lof bewijzen 55 onderdanig 56 mager 57 groot hert 58 man van adel 59 via 60 leerkracht 61 uniek 62 rangtelwoord 63 hefgewicht 65 ongevuld 69 vogelverblijf 73 voorzetsel 77 schaakstuk 79 soort gebak 81 proefopname 82 zwemvogel 84 waterdoorlatend 86 lokspijs 88 voertuig 89 gebouw in Amsterdam.
Sudoku moeilijk
9 1 8 4 6 9 4 1 7 7 5 8 2 1 9 8 2 9 8 4 7 1 9 3 5 3 6 1 6 2 3 6
9 2 7 8 7
3 7 8 9 2
1
5
5 4
3
5
4 9 2 3 6 8 4
7
Zweedse puzzel Chinees gerecht slavenschip
verbod wettig
planeet
staat in Amerika
werpspel
schoeisel voertuig geestdrift vlaktemaat
koraaleiland stapel
tijdstip
echt
individualist
alleenzang
hardnekkig
water in Utrecht Turks heer
Russisch heerser verlegenheid dierenverblijf
scherpe saus
slotwoord
bewijsstuk ijshut
opbrengst
vogel
vulkaan op Sicilië
traag riv. in Spanje
indien
bevel bijbelse figuur
voorzetsel kei
reeds
United Nations
verheven stand vogel
sprookjesfiguur
grote bijl
nauw rangtelwoord
luizenei
achter
de oudste
knaagdier
wapen
evenredig deel
hoeveelheid
mossteppe Italiaans eiland
huidblaasje inspringtoets
priem
dierlijk wapen
Europese hoofdstad ondergrondse
patiënt
profeet
interest
© www.puzzelpro.nl
94
63
o n t .w.v .
Sudoku eenvoudig
puzzelen
pa k die pen &
95
95
58
1
12
82
45
6
53
81
Uitslag puzzel! De oplossing van de prijspuzzel uit de vorige editie van Goede Reis!: Een mild mens is familie van iedereen Uit alle inzendingen zijn 5 winnaars getrokken. Zij ontvangen ieder een boekenbon t.w.v. € 50,-.
De winnaars van de puzzel uit de vorige editie zijn: 1. C. Gevers, Groningen 2. M. Siegmund, Harreveld 3. Mevrouw A.S. van Dijken-Smith, Uithuizen 4. Mevrouw G. Pol-Merkus, Nijkerk 5. Clara Kornelis, Den Haag
verharde huid
Een boer is op zijn land bezig als een man hem aanspreekt: ‘Als ik over uw land mag lopen kan ik de trein van kwart over tien nog halen. Mag dat? ’. ‘Tuurlijk, geen probleem’, zegt de boer. ‘En als de stier u in de gaten krijgt haalt u de trein van 10 uur ook nog wel!’
tips & aanraders Natuurmuseum Fryslân In dit museum voor jong en oud staat de natuur van Fryslân centraal. Net als zelf doen en beleven. Drie verdiepingen vol informatie, bijzondere dieren en planten, opdrachten, proefjes, spelletjes en andere verrassingen nodigen uit om ontdekt te worden. Toch is dit museum in Leeuwarden niet alleen interessant voor de jonge generatie, ook ouders en grootouders kunnen zich er prima vermaken. Want wie wil er nou geen potvis van dichtbij zien? Of een rondje boven Fryslân vliegen? natuurmuseumfryslan.nl
De woorden hieronder zitten in alle richtingen in de puzzel verstopt. Van boven naar beneden, van links naar rechts en ook nog eens schuin! Let op: ze kunnen elkaar ook overlappen. Zoek ze op en streep ze af. De letters die overblijven vormen de oplossing.
ACTIE BEWUST DUUR ELEKTRISCH GAS GORDIJNEN GRADEN GROEN HOUT ISOLATIE KNOP KOLEN LCD LEVEN LICHT OLIE OPLETTEN SPAARLAMP STEKKER STOKEN STROOM TIPS WARMTE WIND ZON
Z H C S I R T K E L E I
U W P T A S B T H C I L
E I N E T G O E N E L H
T N E K N O P L W Z O N
M D D K
R G A E
A I R R
W G G O
A U G E
T M O T T R S I A T T E
I M E N E L O K O D C L
N L E V E N E E R U T P
G O R D IJ N E N T U I O
P M A L R A A P S R E E
Foto: Frans Lanting
Earth Hour Tijdens Earth Hour doen mensen op de hele wereld een uur lang het licht uit. Hiermee vraagt initiatiefnemer Wereld Natuur Fonds aandacht voor de kwetsbaarheid van de aarde. Want de aarde geeft ons alles om te kunnen leven, maar met onze huidige leefwijze leggen we te veel beslag op de aarde. Door het licht uit te doen geef je het signaal af dat je een leefbare aarde wilt doorgeven. En eigenlijk is een avondje in het donker met wat kaarsen erbij ook best gezellig! wnf.nl/earth_hour, 29 maart vanaf 20.30 uur
Mega snuffelmarkt Antiek, curiosa, brocante, boeken, sieraden, speelgoed… Wat is er leuker dan lekker rondneuzen op een rommelmarkt? En het is ook nog eens hartstikke duurzaam! Want in feite is het niet meer dan het recyclen van oude spullen. Een goed excuus dus om rond te snuffelen tussen meer dan driehonderd kraampjes. De snuffelmarkt vindt plaats in Evenementenhal Gorinchem. evenementenhal.nl, 2 maart Vanaf treintation, stadsbus lijn 78, uitstappen Griendweg
aanraders
Mop
Handig om te weten! Voor reis- en prijsadvies op maat gaat u naar 9292.nl of belt u met de 0900 – 9292 (€ 0,70 p.m., met een maximum van € 14,-). Mobiele bellers ontvangen vervolgens het reisadvies (optioneel) per sms.
Goede reis! is een uitgave van Arriva Nederland en wordt 6 keer per jaar verspreid in de treinen van Arriva in de provincies Fryslân, Geldermalsen, Groningen en Zuid-Holland.
Arriva Nederland maakt deel uit van de Arriva Groep, waar Deutsche Bahn eigenaar van is. Arriva is in maar liefst 14 Europese landen actief. In Engeland rijden er ruim 400 treinen van ons. Deze foto is gemaakt in de plaats Durham, een stad in het noordoosten van Engeland.
Arriva Klantenservice Telefoon: 0900 - 202 20 22 (€ 0,10 p.m.) Postadres: Postbus 626, 8440 AP Heerenveen www.arriva.nl Kijk voor geplande werkzaamheden aan het spoor op arriva.nl
Disclaimer Aan dit magazine zijn geen rechten te ontlenen. Zet- en drukfouten, alsmede prijswijzigingen voorbehouden.
9 6 7 3 8 1 5 4 2
1 2 5 6 4 7 3 8 9
8 3 4 5 2 9 7 6 1
3 9 8 7 1 4 6 2 5
6 5 2 8 9 3 1 7 4
7 4 1 2 5 6 8 9 3
V N L E G A A T A S S O L I S E O A S I E L A T O A M E N B L A A K T A B L A N S Z H C S I R T K E L E I
U W P T A S B T H C I L
E I N E T G O E N E L H
T N E K N O P L W Z O N
M D D K
A U G E
5 1 9 4 6 8 2 3 7
2 7 6 9 3 5 4 1 8
4 8 3 1 7 2 9 5 6
5 1 2 7 8 4 3 9 6
P D A T L U U R T T S O G S T E A E N D R B E O R Z E O N IJ N A N G
R A W I N G I G M L A R G E E E R O N V E E L N O E K E T M O O R T T R D U S I A C T T T E L P
G O R D IJ N E N T U I O
P M A L R A A P S R E E
9 8 6 5 1 3 7 4 2
7 4 3 6 9 2 8 1 5
3 7 8 2 4 6 1 5 9
I O L W A A A A R R E L S A A K A B S D E E L E L
2 9 4 1 3 5 6 7 8
1 6 5 8 7 9 4 2 3
6 2 1 4 5 8 9 3 7
K Z A N I R E A K I G E G A L S O U T N E S E R E N
8 3 7 9 2 1 5 6 4
4 5 9 3 6 7 2 8 1
R M O E M T E R O P O E R E T L I T E
Redactie Xandra Boersma Yvonne Dubben Marijke Verstegen Remco Vink Joyce de Vries
Fotografie Arie Kiviet Museum Boerhaave Leiden Shifra Jumelet Annemieke van der Togt Twan de Veer Chantal de Visser Erik Vos Bob Walker
Realisatie en vormgeving Het Bladmanagement Atty Schakel www.hetbladmanagement.nl
Puzzels Henk Hokke
Advertenties Hemels van der Hart www.hvdh.nl Reacties
[email protected] Arriva Nederland Afdeling Corporate Communicatie Postbus 626 8440 AP Heerenveen
De OV-chipkaart die voor u werkt! De Goede Zaakpas is dé zakelijke OV-chipkaart die voor u werkt. Reizen op rekening, alle zakelijke reizen overzichtelijk op één factuur en geen individuele declaraties meer. Bespaar niet alleen op tijd, maar ook op kosten. Kijk voor meer informatie op arriva.nl/zakelijk. Wij doen u graag een aanbod op maat, aangepast aan uw wensen en reisbehoeften. Goede reis!
ARRIVA.NL/ZAKELIJK
