Goede en slechte praktijken in de strijd tegen energiearmoede 26/11/2010 Katrien Gielis
Vlaamse Reguleringsinstantie voor de Elektriciteits- en Gasmarkt
Agenda Kader Andere gewesten – Wallonië – Brussel
Andere Europese landen: Nederland, Groot-Brittannië, Oostenrijk, Duitsland, Luxemburg… Third package
Kader Vergelijking van de sociale openbaredienstverplichtingen voor elektriciteit en aardgas in andere gewesten en andere landen in kader van evaluatie sociale openbaredienstverplichtingen door VEA en VREG Presentatie van de eerste resultaten (literatuurstudie + beperkte rondvraag Europese regulatoren) Toetsing aan deelnemers workshop: positieve en negatieve punten?
Kader Uit internationale studiedagen in 20052006 bleek dat Vlaanderen toen een van de meest uitgebreide systemen van aanpak energiearmoede had => de meeste landen lieten deze problematiek over aan het algemeen armoedebeleid Is dit nog steeds zo?
Andere gewesten
Vlaamse Reguleringsinstantie voor de Elektriciteits- en Gasmarkt
Andere gewesten Zowel CWaPE (Waalse regulator) als Brugel (Brusselse regulator) deden in 2010 al een evaluatie van hun sociale openbaredienstverplichtingen Rapporten met conclusies en aanbevelingen beschikbaar op hun website (www.cwape.be, www.brugel.be)
Wallonië Procedure leverancier: Residentiële klant betaalt zijn facturen niet – Herinneringsbrief / ingebrekestelling – Kwalificatie als ‘wanbetaler’ door leverancier – Leverancier vraagt budgetmeter aan – Niet-beschermde afnemers: leverancier levert via budgetmeter zonder minimumlevering, aan dezelfde leveringsvoorwaarden
Wallonië Procedure netbeheerder: – Beschermde afnemers: netbeheerder levert via budgetmeter – Minimumlevering (betalend): – Elektriciteit: 10A – Aardgas: in winter kan netbeheerder/OCMW oplaadkaarten voor bepaald bedrag verstrekken. LAC kan beslissen om deel oplaadbedrag ten laste te leggen van energiefonds
Wallonië Budgetmeter: – Kostprijs plaatsing: – Beschermde afnemers: gratis – Niet-beschermde afnemers: – 100 euro voor budgetmeter elektriciteit – 150 euro voor budgetmeter aardgas
– Oplading budgetmeter bij OCMW, in klantenkantoor, via telefooncel Belgacom – Wie een budgetmeter weigert, wordt afgesloten (ook in winter). Pas als hij een nieuw contract tekent, wordt hij terug aangesloten.
Wallonië LAC beslist over: – Al dan niet intrekking 10A nadat 6 maanden niet opgeladen werd – Toekenning oplaadkaarten gas in winter – Verdere belevering beschermde klant die zijn statuut ‘beschermd’ verliest – Vraag tot heraansluiting na eerdere beslissing tot afsluiting LAC
Wallonië Wie is beschermde afnemer? – Federale categorieën sociale maximumprijs – Extra categorieën: – Kandidaat-vluchtelingen die financiële hulp krijgen – Personen in budgetbegeleiding – Personen in schuldbemiddeling
– Deze extra categorieën hebben ook recht op de sociale maximumprijs als ze beleverd worden door de netbeheerder
Brussel Algemeen: – Leverancier moet offerte opmaken voor iedereen die er om vraagt, niet discriminerend – Contracten hebben duurtijd van 3 jaar: leverancier moet klant dus 3 jaar beleveren
Brussel Procedure leverancier: klant betaalt zijn facturen niet: – Herinneringsbrief / ingebrekestelling – Leverancier stelt een ‘redelijk’ afbetalingsplan voor aan klant – Elektriciteit: – leverancier vraagt aan netbeheerder om stroombegrenzer 6A te plaatsen voor minstens 60 dagen (Wat bij weigering?). Als helft van schuld betaald is, kan 6A weggenomen worden. – OCMW kan na sociaal onderzoek 6A optrekken naar 20A als menselijke waardigheid niet gegarandeerd met 6A.
Brussel Procedure leverancier (vervolg): klant komt afbetalingsplan niet na: – Niet-beschermd: leverancier kan aan vrederechter stopzetting contract vragen. OCMW wordt verwittigd en kan helpen. – Beschermd: contract met leverancier wordt geschorst. Klant wordt beleverd door netbeheerder aan sociaal tarief. Als schuld is afgelost, gaat klant terug naar leverancier.
Brussel Afsluiting: – Leverancier of netbeheerder kunnen aan vrederechter vragen om levering stop te zetten (geen LAC). Als vrederechter toestemt, stopt ook het commerciële contract. – Als vrederechter contract ontbindt tijdens winter (1/10-31/3), kan hij afsluiting uitstellen tot na de winter. – OCMW kan Sibelga verplichten om energie te leveren aan afgesloten gezinnen in de winter als menselijke waardigheid aangetast wordt.
Brussel Wie is beschermde afnemer? – Federale categorieën sociale maximumprijs – OCMW kan statuut ook toekennen aan wanbetaler die zijn afbetalingsplan niet naleeft, na sociaal onderzoek – Brugel kent statuut toe aan wanbetaler die zijn afbetalingsplan niet naleeft, op basis van jaarlijks belastbaar inkomen en gezinssamenstelling.
Andere landen
Vlaamse Reguleringsinstantie voor de Elektriciteits- en Gasmarkt
Nederland Elektriciteits- en gaswet 1998: netbeheerders en leveranciers aan kleinverbruikers voeren een beleid om afsluiting van kleinverbruikers in winter (1/10-1/4) te voorkomen. Energiebedrijven maakten onderling afspraken over afsluitbeleid, maar schrijnende situaties konden niet voorkomen worden. Daarom: Ministeriële regeling afsluiten energie van kleinverbruikers van 29 november 2006
Nederland Algemeen: – Netbeheerder mag niet leveren in Nederland – Twee modellen: – Leveranciersmodel: kosten leverancier en netbeheerder op 1 factuur – Netbeheerdersmodel: leverancier en netbeheerder factureren apart
– Wanbetaling kan dus bij leverancier en/of NB – Praktisch: Fysische afsluiting gebeurt desgevallend door netbeheerder
Nederland Afsluitregeling: kleinverbruiker betaalt factuur leverancier of netbeheerder niet: – Minstens 1 schriftelijke herinnering: – Wijzen op mogelijkheden schuldhulpverlening – Voorwaarden vermelden waarbij niet afgesloten kan worden – Biedt aan om schuldbemiddeling in te schakelen
– NB/Lev moet zich inspannen om persoonlijk contact te hebben met de kleinverbruiker
Nederland Afsluitregeling: in de winter (1/10-1/4) mag niet afgesloten worden tenzij: – Op verzoek van de kleinverbruiker (zelfafsluiting bij prepayment valt hier onder) – Bij fraude of misbruik – Bij onveiligheid (netbeheerder detecteert dit) – Als op aansluiting geen leverancier bekend is (netbeheerder detecteert dit) – Als contract afgelopen is en klant heeft geen nieuw contract ondertekend (leverancier)
Nederland Afsluitregeling: in de winter (1/10-1/4) mag in volgende gevallen niet afgesloten worden wegens wanbetaling: – Kleinverbruiker stemt binnen redelijke termijn in met schuldbemiddeling/-sanering – Kleinverbruiker brengt schulden in in lopende schuldbemiddeling/schuldsanering – Onafhankelijke arts verklaart dat afsluiting zeer ernstige gezondheidsrisico’s inhoudt voor kleinverbruiker of huisgenoten.
Nederland Heraansluiting: transport/levering wordt na afsluiting wegens wanbetaling hervat in winter indien de kleinverbruiker: – bewijs voorlegt dat de vordering van NB/lev mee opgenomen wordt in de schuldsaneringsregeling of – met de betrokken leverancier of netbeheerder een afbetalingsregeling heeft getroffen.
Groot-Brittannië Zie presentatie Jonathan Stearn – Consumer Focus Gas act 1986/Electricity act 1989: – Leverancier moet betalingstermijn 28 dagen geven – Als geen reactie: melding dat binnen 7 dagen een voorafbetalingsmeter geïnstalleerd zal worden, dan wel afsluiting (zowel voor professionele als voor residentiële klanten)
Groot-Brittannië In oktober 2003 werden Mr en Mw Bates, een bejaard koppel, dood teruggevonden in hun woning nadat hun aardgaslevering was afgesloten wegens wanbetaling. Gevolg: verplichtingen opgenomen in voorwaarden leveringsvergunningen om te voorkomen dat kwetsbare klanten worden afgesloten + ‘safety net’.
Groot-Brittannië Verplichtingen opgenomen in leveringsvergunning: – Leverancier moet pro-actief gezinnen opsporen die betalingsmoeilijkheden hebben en hen bijstand aanbieden om schuldopbouw te voorkomen: – Leverancier moet haalbare afbetalingsplannen voorstellen rekening houdend met de mogelijkheden van de klant – Alternatieve betalingsmogelijkheden voorstellen zoals: – Voorafbetaling – ‘fuel direct’: de betaling wordt automatisch afgehouden van sociale uitkeringen waar klant recht op heeft
Groot-Brittannië Verplichtingen opgenomen in leveringsvergunning: – Elke leverancier moet ook een ‘priority services register’ hebben = register waarin mensen met handicap, gepensioneerden en chronisch zieken kunnen worden opgenomen op hun verzoek. Ze hebben recht op een aantal gratis diensten: – driemaandelijkse uitlezing van de meter als ze dat zelf niet kunnen – Verplaatsing vooruitbetalingsmeter naar goed toegankelijke plaats – facturen en informatie afgestemd op handicap
Groot Brittannië Verplichtingen opgenomen in leveringsvergunning: – Leverancier mag gezin pas afsluiten nadat alle redelijke stappen ondernomen werden om de schulden te recupereren via een voorafbetalingsmeter als dit redelijk toepasbaar is. Interpretatie door OFGEM: niet redelijk als – afnemer meer dan 2 mijl van oplaadpunt woont – afnemer gehandicapt is – afnemer systeem niet begrijpt
Groot-Brittannië Verplichtingen opgenomen in leveringsvergunning: – Huishoudens mogen niet afgesloten worden in de winter (oktober-maart) als ze weten dat er enkel gepensioneerden of gepensioneerden en kinderen tot 18 jaar wonen. – Leveranciers moeten alle redelijke stappen ondernemen om afsluiting in de winter te verhinderen bij gezinnen waarvan iemand gepensioneerd, gehandicapt of chronisch ziek is.
Groot-Brittannië Safety Net: bijkomende bescherming voor bredere categorie van kwetsbare klanten – Vrijwillig engagement van de 6 grootste energieleveranciers (= 99% van de huishoudelijke klanten) – Afspraak om nooit bewust kwetsbare klanten af te sluiten, dus ook niet buiten de winterperiode + procedures volgen om te verzekeren dat kwetsbare klanten geholpen worden op de best mogelijke manier – Als afgesloten klant toch kwetsbaar blijkt te zijn: heraansluiting binnen de 24 uur.
Groot-Brittannië Safety Net (vervolg) Invulling ‘kwetsbare klant’? – Afgesproken definitie: “klant is kwetsbaar als hij om redenen van leeftijd, gezondheid, handicap of zware financiële problemen zijn persoonlijk welzijn of dat van zijn gezinsleden, niet kan verzekeren”
Groot-Brittannië Zeer nauwe opvolging door OFGEM en Consumer Watch + publicatie cijfers per leverancier In oktober 2009 deden regulator OFGEM en Consumer Focus onderzoek naar deze verplichtingen en Safety Net: – Grote tevredenheid over beschermingsmaatregelen die de leveranciers toepassen. – Veel voorbeelden van goede praktijken. – Aantal afsluitingen daalde van 30.000 in 1998 naar minder dan 6.000 in 2008 (= +/- 0,01% van de afnemers)
Oostenrijk Geen afsluitbeleid: wanbetalers mogen afgesloten worden (zou niet vaak voorkomen) Geen sociale tarieven Wel: – verwarmingstoelage in wintermaanden (buiten bevoegdheid energieregulator) – dienstverleners (algemeen) moeten herinneringen/ ingebrekestellingen versturen vooraleer af te sluiten
Oostenrijk Wel: – Een aantal leveranciers bieden afbetalingsplannen en/of budgetmeters aan om afsluiting te voorkomen. De kosten verbonden aan budgetmeters worden gereguleerd om te voorkomen dat sociaal zwakke klanten teveel moeten betalen. – Supplier of last resortregeling: leverancier moet leveren aan gezinnen die er om vragen. Hij mag wel garanties of voorschotten vragen. Afsluiting is mogelijk als de klant ondanks diverse aanmaningen niet betaalt.
Oostenrijk Wel: – Financieel zwakke klanten kunnen aan netbeheerder vragen om vrijgesteld te worden van ‘groene energietaks’ (15 euro per meter per jaar)
Verder verwijst regulator E-control naar systeem van sociale zekerheid dat klanten moet helpen met betrekking tot basisgoederen en -diensten waaronder energie.
Duitsland Geen sociale tarieven, hierover is wel discussie. Bepaalde leverancier introduceerde in verleden wel een sociaal tarief omwille van marketingredenen. Default supplier kan budgetmeter laten plaatsen als hij denkt dat de klant zijn factuur niet kan/wil betalen. Andere leveranciers checken eerder de kredietwaardigheid en weigeren eventueel contract.
Duitsland Alle leveranciers kunnen wanbetalers laten afsluiten. De default supplier kan dit doen vanaf 100 euro schuld, in de praktijk wachten ze tot de schuld oploopt tot 500 euro of meer. Ze mogen niet afsluiten op momenten dat energie cruciaal is (bv. voor verwarming in de winter). Regulator verwijst verder naar het sociaal systeem.
Luxemburg Klant betaalt facturen niet binnen 15d.: – Herinneringsbrief – Als geen betaling binnen 15d. vanaf versturen herinnering: aankondiging door leverancier dat klant binnen 15 dagen afgesloten zal worden + kopie van deze brief naar sociale dienst van gemeente – De netbeheerder sluit de klant af op schriftelijke vraag van de leverancier – Als de schuld volledig betaald is, vraagt de leverancier de heraansluiting aan de netbeheerder. Dit moet binnen 3 werkdagen gebeuren.
Luxemburg Er mag niet afgesloten worden als de sociale dienst de klant ‘ten laste’ neemt. De leverancier is dan wel gerechtigd om een budgetmeter te plaatsen tot de volledige schuld betaald is. Na integrale terugbetaling, vraagt de leverancier aan de netbeheerder om binnen de 3 werkdagen terug een gewone meter te plaatsen. Alle kosten vallen ten laste van de klant.
Andere landen Slovakije: Sommige leveranciers bieden vrijwillig hulp aan kwetsbare klanten. Algemeen: verwijzing naar sociaal beleid. Slovenië: levering mag niet onderbroken worden als het leven of de gezondheid van de afnemer daardoor in gevaar komt. Klant heeft vanaf de herinnering 14d. tijd om dat te bewijzen. De leveringskosten worden dan gesolidariseerd in de nettarieven.
Andere landen Noorwegen: verwijst naar de sociale zekerheid. De sector zelf heeft een afspraak dat niet afgesloten wordt als leven of gezondheid van de afnemer op het spel staat. Het is aan de klant om dit aan te tonen bij de netbeheerder om afsluiting te vermijden. Denemarken: na een te volgen facturatieprocedure kan afgesloten worden. De regulator verwijst naar de sociale overheden.
Andere landen Tsjechië: – geen maatregelen tegen energiearmoede – verwijst algemeen naar de ‘act on assistance in material need’ waarvan het basisprincipe is dat ieder verantwoordelijk is voor zijn eigen sociale situatie. Deze wet voorziet in bepaalde gevallen wel financiële hulp: een supplement om redelijke kosten voor huisvesting (inclusief energieconsumptie) te dekken
Third package
Vlaamse Reguleringsinstantie voor de Elektriciteits- en Gasmarkt
Third package Derde pakket aan energiemaatregelen goedgekeurd door de Europese Commissie in 2007. Deze richtlijn moet omgezet worden naar nationale/regionale wetgeving tegen maart 2011 Aantal artikelen refereren naar ‘kwetsbare klanten’ en/of ‘energiearmoede’
Third package De lidstaten nemen passende maatregelen om eindafnemers te beschermen en voorzien met name in adequate waarborgen voor de bescherming van kwetsbare afnemers. In dit verband definieert elke lidstaat het begrip kwetsbare afnemers, dat kan verwijzen naar energiearmoede en onder meer naar het verbod op afsluiting van de elektriciteitstoevoer van dergelijke afnemers in moeilijke tijden. De lidstaten waarborgen dat de rechten en verplichtingen met betrekking tot kwetsbare afnemers worden toegepast.
Third package De lidstaten nemen passende maatregelen, zoals het opstellen van nationale energieactieplannen, het voorzien van steun in het kader van het socialezekerheidsstelsel om te waarborgen dat kwetsbare afnemers van elektriciteit voorzien blijven, of het voorzien van steun voor verbetering van de energieefficiëntie, teneinde energiearmoede waar deze wordt vastgesteld aan te pakken,ook in de bredere context van armoedebestrijding.
Third package Bij de uitvoering van de in deze richtlijn omschreven reguleringstaken neemt de regulerende instantie alle redelijke maatregelen om de volgende doelstellingen te bereiken binnen het kader van haar taken en bevoegdheden zoals vastgesteld artikel 37, waarnodig in nauw overleg met de andere betrokken nationale autoriteiten, waaronder de mededingingsautoriteiten, en zonder dat wordt geraakt aan hun bevoegdheden: – bijdragen tot het bereiken van een hoog niveau van universele en openbare dienstverlening bij het leveren van elektriciteit, tot de bescherming van kwetsbare klanten …
Third package European Citizens’ Energy Forum Londen 21-22 oktober 2010 = forum Europese regulatoren: – Intentie van ERGEG om in januari 2011 een benchmark rapport uit te werken met betrekking tot ondermeer de huidige situatie en activiteiten van de regulatoren met betrekking tot kwetsbare klanten – Op nationaal niveau moet de term ‘kwetsbare klanten’ gedefinieerd worden. Als een lidstaat beslist om kwetsbare energieafnemers te beschermen, moeten de bijhorende sociale openbaredienstverplichtingen aan de commissie meegedeeld worden.
