Globalisering en Afrika Geopolitieke gevolgen van globalisering – agrarische productie in Oost-Afrika Marcel Rutten – Afrika Studiecentrum Leiden 14 april 2011
Introductie Mobiele telefoons, The Bold & the Beautiful,
toeristische ressorts, rubber, AIDS, veterinaire medicijnen, Franse boontjes, Fries bontvee, Berlijnse Muur, Methodisten Universiteit – al deze artefacten, natuurlijke producten, programma’s, hebben een impact op rurale gebieden (Hinterland) wereldwijd. Hoe?
Vindt globalisering plaats in een politiek neutrale omgeving of wordt het aangejaagd door een leidend paradigma?
Concepten Globalisering: een afname in ruimte en in tijd als
gevolg van technologische revoluties in transport, communicatie and informatieverwerking (stromen van handel, kapitaal, arbeid, technologie en informatie over nationale grenzen heen). Globalisering: een diffusie van een een
(neo)liberaal economische beleid, ideologie ter bevordering van vrije handel, marktwerking, institutionele hervorming, eigendomsrechten.
Concepten (2) Hypothese: Globalisering => reducering
armoede in ontwikkelingsgebieden. Risico’s en kosten van globalisering hebben
met name een effect op de armsten in de ontwikkelingslanden, maar in tijd van progressie worden significante voordelen onvoldoende doorgegeven (Nissanke/Thorbecke 2005).
Concepten (3) De verbondenheid van het globale, nationale,
en locale niveau heeft een toenemende invloed op de rurale samenleving. Tegenovergestelde meningen: 1. Globalisering vergroot armoede van rurale bevolking 2. Globalisering is vooral een kans niet een bedreiging
Optimistische geluiden in 2007
1968-98 Internationale commerciële relaties intensiveren, behalve in Afrika
Afrika Risicovol Sub-Sahara Afrika zou in potentie het
meest kunnen profiteren van integratie, door voordeel te halen uit invoering nieuwe technologie en competitie door lage loon niveaus.
Maar daartoe is een positief
investeringsklimaat en opbouw van infrastructuur nodig.
Foreign Direct Investment 80-98
FDI 1970-2006 US$
CONCURRENTIEPOSITIE Kapitaal inefficiënties in vele sectoren: -> hogere productiekosten Infrastructurele tekortkomingen: wegen, spoorlijnen, havens, telecommunicatie, elektriciteitsvoorziening Handelsfaciliteiten tekortkomingen: handelsbeleid, douaneregels en administratie, douanefaciliteiten
Maghreb Coastal
Niger: Dakar – Port Harcourt
NEPAD indicative Spatial Development Program (SDP)
First Pass!
Red Sea ‐ Nile
Djibouti
Conakry Buchanan Sekondi Ougadougou Douala Gulf of Guinea Coastal
Mombasa
Libreville Lomie
Bas Congo
Madagascar
Current SDIs RSDIP
NEPAD SDP: 1st Pass
Nissanke (2009) Globalisering heeft winners en losers
voortgebracht op alle niveaus in onze moderne geschiedenis. De ‘losers’ omvatten vooral velen van de armen die actief aan het proces van globalisering hebben deelgenomen. Deze situatie heeft een gepassioneerd wereldwijd debat voortgebracht alsook een krachtige anti-globaliseringsbeweging.
Globale niveau (cont) Grondstoffen markten kennen ook grote
veranderingen door:
1. Intensivering van vraag naar grondstoffen (bv. olie en metalen alsook landbouwgrondstoffen) van snelgroeiende economieën van China en India 2. verandering in de relatieve verhouding van markt en voedselgewassen door verandering in klimaat.
Dit heeft geleid tot een wereldwijde toename in de
prijs van voedsel, bv maïs, die met name de voedselzekerheid van de armsten bedreigt (Nissanke 2009).
Globale niveau (Cont) Bovendien, het voortgaande proces van
marktconsolidatie is geïntensiveerd langs de grondstoffentoeleveringsketens in de laatste decennia.
Transnational Corporations (TNCs) dicteren in belangrijke mate de patronen van internationale handel door deze keten steeds meer te controleren in een geïntegreerde productie- en marketingstrategie van producent tot consument. Zij domineren de commodity value chains.
Action in the North GLOBAL POVERTY Growing Pains The human cost of cut flowers in British supermarkets
Goede Agrarische Praktijken BV: supermarkten hebben
hun macht over de mondiale voedselketen uitgebreid. GLOBALGAP/EUREPGAP ‘kwaliteits’criteria die producenten/handelaren dwingt strikte standaarden te leveren (grootte, kleur, vorm). Vele kleine producenten zijn zo hun marktpositie kwijt geraakt. GAP = Good Agricultural Practices – * arbeidsomstandigheden, * milieu * landgebruik
Kritiek Agrarische grondstoffen productie en marketing kent
asymmetrie in de machtspositie in de markt, informatie, technologie en marketing kennis tussen TNCs, aan de ene, en locale ondernemers, boeren en handelaren in ontwikkelingslanden, aan de andere kant. Potentiële voordelen van productiviteitsverhogingen
zijn vooral in het voordeel van de grote spelers en niet de gefragmenteerde kleine producenten en boeren.
Nog meer problemen 1. Komst van China en India in de
wereldmarkt verlaagd reële lonen en opbrengsten in lage technologie en laaggeschoolde sectoren. 2. Door globalisering enorme groei in
’offshore outsourcing’ en globale verdeling van arbeid, gedicteerd door de TNCs.
Global Economic Prospects 2009: Impact grondstoffenprijzen op armsten Hogere kosten voedsel en brandstof in
ontwikkelingslanden $680 miljard in 2008 ($400 miljard olie en $240 miljard voedsel). Hogere voedselprijzen armoede hoger want armsten spenderen > 50% inkomen aan voedsel. Toename voedselprijzen betekende 130-155 miljoen meer mensen in extreme armoede.
De komende 20
jaar, afzwakking groei populatie en inkomens zullen toekomstige groeiende vraag naar grondstoffen minder snel laten stijgen (UN 2006).
Graan markten Vraag naar voedsel relatief stabiel, maar vraag
naar granen voor biobrandstoffen enorm toegenomen. Tussen 2003 en 2007, tweederde van de toename in maïsproductie gebruikt als biobrandstof.
Het Internationaal Energie Agentschap (IEA)
stelt dat biobrandstof vraag voor graan kan toenemen met 7.8%/jaar gedurende de komende 20 jaar. EU maatregel van 20% biobrandstof in 2020.
Global Econ. Prospects 2008 rapport Noodzaak managen van milieukwesties
op globale niveau.
* antwoord op klimaatverandering * inperken infectieziekten en * behoud van oceanen/zeevisserij Overheden moeten samenwerken om
beleid te ontwikkelen ter bescherming van deze “global” hulpbronnen.
Milieudreiging
GM gewassen — de volgende groene revolutie? De meest relevante
recente doorbraak in agrarische technologie zijn genetically modified (GM) gewassen die minder pesticiden vragen. In 2006, boeren in 22
landen gebruikten GM zaden op 100 miljoen hectares (8% van wereld akker (crop) areaal).
Milieu bedreigingen Aggarwal (2006) Overdracht van (agric) technologie kan leiden tot
moderne managementpraktijken met een zeer korte tijdshorizon. Bedrijven verwachten snelle resultaten en winsten op de gedane investeringen. Ravallion (2006): micro studies/sector benadering Micro-studies laten zien: zowel winnaars als
verliezers onder de armsten.
Madagascar 2008: 1.3 miljoen hectare voor Daewoo (Z. Korea) + 200,000 ha voor Varun (India) -> val regering 2009.
Veel onduidelijkheid over status van contracten Afrika: 8 miljoen
hectare in gebruik, vooral in Sudan, Congo, Zambia, Ethiopië, Ghana, Mozambique, Madagascar
Kenia Economie (1) •Kenia is leidende exporteur van zwarte thee. •Koffieproductie achteruit gegaan •Kenia belangrijkste toeleverancier van bloemen aan Europa.
Economie (2) Toerisme
Bevolkingsgroei, afnemende landbeschikbaarheid Kenia 1950
1970
1990
2005
2050
9.6 Ha
5.2 Ha
2.5 Ha
1.7 Ha
0.9 Ha
Van een bevolking van ruim 6 miljoen in 1950, zal Kenia's populatie naar verwachting groeien tot 65 miljoen in 2050.
Ewaso Nyíro North catchment
TANA DELTA
‐ Qatar: 40,000 ha ‐ MAT International 120,000 jathropha ? Tiomin (Chinees) titanium > 20,000 ? Bedford Bio‐fuels Inc (Canadees) 90,000 ha jatropha ? G4 Industries (Brits) zaadolie 50,000 ha + Tarda/Mumias: Ethanol 40,000 ha + Dakatcha jathropha Italiaanse maatschappij 50.000 ha gevraagd. Kenya Jatropha Energy Ltd is 100%‐eigendom van Milanese Nuove Iniziative Industriali SRL. Tegen: Birdlife International (RSPB)ActionAid en pastoralisten Voor: werklozen, kleine boeren
The Tana Integrated Sugar Company Ten minste 60000 stuks vee gebruiken de
delta elk droge seizoen.
ATHI basin
Landhervormingen Kajiado
Aantal percelen
1986
1999
2009
118
260
782
Land speculatie?
1980s: 1 acre = €40
2010: 1 acre = €12000
Waterput (shallow well) verbetering
Opgedroogde shallow well
Van de 9 natte jaren in de 1962-2007 periode, vonden er 5 in de laatste 11 jaar plaats, aantal neerslagdagen is constant (ongeveer 50 per jaar).
Te veel boreholes? Number of Boreholes Olkinos
Embolioi
Chicken Farms
3
2
5
Eucalyptus Farms
11
3
14
Agriculture&Livestock Farms Flower Farms
43
16
59
14
13
27
TOTAL
71
34
105
Source: Authors Field Reports (2008)
Voorlopige conclusie onderzoek (2009) Bloemen en kippenboerderijen hebben 32 diepe boreholes die, door overmatig gebruik, oorzaak zijn van het opdrogen van 53 shallow wells. Het Olkinos/Embolioi gebied heeft 14 eucalyptus boerderijen die verantwoordelijk zijn voor het opdrogen van 3 shallow wells in een radius van 0.1 en 1 km binnen twee jaar na aanplant.
Rosa Abacadabra Beste Keniaanse Roos
Bloemen bedrijven breiden uit in de buurt van rivieren
Meer milieu destructie
Trees falling
Natural honey lost
Agressieve expansie ‘Please take this as my final word: That, I
[Name withheld], WILL NOT, NOW OR IN THE FUTURE, sell my land to you through coercion or harassment. I request that you desist from sending your sidekicks, hirelings, proxies or even yourself asking me to sell land. When I decide to sell part or the whole portion, I know your office and or other buyers who treat people in a civilized manner.’ (letter to flower farm 1/9/2008)
Lokale Water Conflicten The 300 kilometres Noolturesh water project have been diverted to irrigate horticultural farms in Machakos and Kajiado Districts, leaving in their wake around 400,000 people in the twin towns of Athi River and Kitengela
The East African Chronicle 19/07/96
Nightmare as tree farmers fail to make fortune for owners Neighbours are accusing his trees of drying up their boreholes saying they suck a lot of underground water.
Daily Nation 07/12/2007
The Standard20/05/2005
Protest Lokale bevolking 1. 2. 3. 4. 5. 6.
26/02/2008: Verontreiniging van water in Isinya rivier gelegen naast de bloemenfarm Hekwerken geplaatst bij toegangswegen tot de rivier Verplaatsen van lokale mensen geen werkgelegenheid, shallow wells drogen op. In 10 jaar ongeveer 50 meter lagere grondwaterspiegel (5 m per jaar).
Rooskleurige toekomst voor wie? Bloemenbedrijven: 2,000-4,000 immigranten arbeiders Loon niveau: € 60 - 85 per maand. Totale salariskosten: € 180-250,000 per maand. In 2010, herstel van financiële crisis, verzkieizingsgeweld en aswolk: 456,000 rozen/dag. Omzet@Ksh30/roos: €125,000/dag 2006 uitbreiding: 45 extra ha (land, machinery, offices, greenhouses, boreholes): €330,000. In November 2008: 200 miljoen stengels/jaar naar FloraHolland (Aalsmeer) -> jaaromzet: €55 milljoen (-arbeid €3m., transport, materiaal, belasting 30%) -> €25 miljoen/jaar??
Research Workshop
‘Technische Oplossingen’ ?
Juridisch: water users workshop
Verontrustende Stellingen? “In Africa we have hundreds of millions of poor people in rural areas for whom there is no alternative. For these people, agriculture will have to be the key to their development, for their escape out of poverty, and water is a crucial constraint in many places.” (Salim Ahmed Salim, African Water Ambassador) “Failure to address the water problem will result
in food scarcity. Water scarcity is no longer an environmental issue. It is a national and international security issue that cannot be ignored.” (Peter Brabeck-Letmathe, Nestlé)
Hoe de armsten te steunen? Globalisering verhoogt de kwetsbaarheid van de
armsten: (i)
grotere schaal/frequentie van macroeconomische schokken; (ii) grotere bloottselling aan ecosysteem veranderingen; en (iii) verslechterende arbeidsvoorwaarden en verzwakkende onderhandelingspositie in ‘wereld productie ketens’. Overheden moeten een ‘pro-poor’ standpunt innemen
1. toegang tot informatie, technologie en kennnis, 2. Onderhandelen van goede afspraken 3. beschermen arbeidsrechten 4. vangnetten voor de armsten om slechte omstandigheden door te komen.
Gambella Ethiopie
http://www.guardian.co.uk/globaldevelopment/video/2011/mar/21/ethiopia-land-rush
‘Ashe Oleng’ voor uw aandacht!
www.ascleiden.nl
[email protected]
