GLÜCK AUF. Het jaar van de Mijnshop

GLÜCK AUF Het jaar van de Mijnshop

Tijdens het Jaar van de Mijnen hebben kameraden van de Mijnshop (de vrijwilligers) informatie en verhalen verzameld over het mijnverleden. Deze informatie, foto’s en verhalen hebben wij gebundeld in dit jaarboek. Veel lees- en kijkplezier gewenst.

Betekenis Glück Auf: Algemene internationale mijnwerkersgroet. Letterlijk betekent het: ‘Kom weer gelukkig boven’. Het typeert zich zelf voldoende, omdat ze mooi en zinrijk is, een groet die kameraadschap en fortuin wenst in elke betekenis. De oorspronkelijke betekenis is veel geluk met het vinden van een mooi zilver-of goudader in de berg en was/is gebruikelijk in het erts-gebergte en is Saksisch. Wij hebben gekozen voor de mijnwerkersgroet “glück auf” vanwege de duidelijke herkenbaarheid die mensen hebben bij het horen van de groet. De groet zelf staat voor kameraadschap, deze is terug te vinden bij ons, de vrijwilligers. De Mijnshop heeft er vooral ook voor gezorgd dat het verleden met het heden verbonden werd door het nieuwe met het oude te combineren. Het is voor veel mensen een herkenbaar stukje in Heerlen geworden waar mensen zich op hun gemak en veilig voelen. De groet “glück auf” vat dit volgens ons allemaal samen.

Dit boek - door jullie zelf gemaakt - is een uitdrukking van dank aan alle betrokkenen  van het project MIJNshop & MIJNcollectie. Met toenemend enthousiasme zijn jullie samen op zoek gegaan naar een eigen identiteit in de mijnstreek. De MIJNshop is daarmee een voorbeeldige uiting van de beweging die tijdens het Jaar van de Mijnen 2015 is ingezet. Dankzij al de vrijwilligers veranderde een toko die al jaren leegstond in een levendige ontmoetingsplek. Toen meer dan één jaar geleden het idee voor de MIJNshop & MIJNcollectie in gesprekken tussen SCHUNCK* en M2015 ontstond, hadden wij niet kunnen verbeelden dat het tot zó een prachtig initiatief zou uitgroeien. Het is ingezet als experiment om verschillende maatschappelijke vraagstukken aan elkaar te koppelen om zo nieuwe antwoorden

Het Jaar van de Mijnen 2015 is het jaar van de mensen.

te vinden: op leegstand in de binnenstad en de relatie tussen de wijken en het centrum; om de beleving van het mijnverleden op een actuele, toegankelijke manier voor elkaar te krijgen en de beeldvorming rond migratie een nieuwe dynamiek te geven. Pak er nog bij dat het ons ook te doen is om activering en participatie van burgers voor elkaar te krijgen, om kansen en een nieuw zelfbewustzijn voor jonge mensen uit deze regio te creëren en om een impuls voor modevormgeving en design te geven. Samen hebben jullie laten zien dat dat allemaal niet alleen in één project kan, maar juist moet om nieuwe antwoorden voor de toekomst te vinden op de vragen die het heden vanuit het verleden aan ons stelt. Van 100%Heerlen tot Citaverde; van muziekgroep  Carboon tot expressiegroep De Ruif; van de première van Mijnstreekcomplex tot de boekpresentatie van Marcia Luyten. Al deze initiatieven kregen de kans om in een intieme setting van de MIJNshop een breed publiek te bereiken. De individuele, ongeplande ontmoetingen die in de MIJNshop plaatsvonden zijn van bijzonder grote waarde. Denk aan mevrouw Ederveen. Jullie ontvingen haar met open armen. Zij zocht en vond de foto met de mijnwerkers op het wiel waarop haar vader zichzelf herkende. Denk ook aan oud-mijnwerker Henk Heine. Hij bood originele instructiefoto’s van de OVS aan. Een kleine tentoonstelling in de MIJNshop en een trotste heer Heine waren het resultaat. Het is zoals wethouder Jordy Clemens opmerkte: “Het Jaar van de Mijnen 2015 is het jaar van de mensen”. Dat is mede dankzij jullie het geval.  Lene ter Haar - waarnemend hoofd presentaties & collecties SCHUNCK* Fabian de Kloe - programma M2015

De verborgen verhalen van het mijnverleden. Floor Noten haalt samen met Jeroen Janssen de verborgen verhalen naar boven en geeft ze een podium.

ARTIKELEN ‘GEZIEN’

artikelen gezien

Zondag 19 april 2015

GEZIEN

Zondag 19 april 2015

Pagina 5

artikelen gezien

Zondag 3 mei 2015

MIJN - verhaal

Diep in mijn hart wil ik net als mijn vader een koelpiet zijn sen'. Kijk, zo'n man was mijn vader." Mijnverleden Wim ziet in zijn levensloop een parallel met de worsteling die de Oostelijke Mijnstreek kent sinds de mijnsluiting.

De Tattoo ziet Wim als een eerbetoon aan zijn vader, de koelpiet. HEERLEN 17 december 1965 kondigde Joop den Uyl de mijnsluiting aan. Een gebeurtenis die een diep litteken sloeg in de harten van de bewoners van de Oostelijke Mijnstreek. Meer dan 40 jaar na dato lukt het hem en velen met hem nog steeds niet om het juk van de mijnsluiting en de daarop volgende verarming van de streek van zich af te schudden. In een serie persoonlijke portretten schildert Floor Noten van de Mijnshop de worsteling van de Oostelijke Mijnstreek met zijn verleden.

Jeugdjaren Vertellen over zijn jeugdjaren roept bij Wim een stroom van tegenstrijdige gevoelens op. Er is die onwrikbare trots op zijn robuuste vader die nooit verzaakte en ervoor zorgde dat er altijd brood op de plank was en dat de familie niets tekort kwam.Maar er is ook die herinnering aan de liefdeloze relatie met zijn moeder die Wim levenslang zou tekenen.De jonge jaren van Wim waren hard, niet alleen door die moeizame moeder-zoon relatie, maar ook door de harde wet van de mijnen waar kerels van staal in volcontinu diensten werkten en waar nauwelijks tijd was voor iets anders dan werken. "Het hele leven stond in het teken van de mijn," zo herinnert Wim zich zoals in veel wijken in Heerlen zeker in Meezenbroek, waar Wim opgegroeid is "Mijn vader was een man met een gouden hart, maar hij heeft niet kunnen voorkomen dat mijn broertje en ik liefdeloos opgroeiden. Over gevoelens praten, dat gebeurde toen niet.

Foto: Floor Noten

geweest waar ik blindelings op kon varen. Hij heeft mij nooit teleurgesteld en daarom wil ik hem zo dicht mogelijk bij me dragen en te eren en dat ook aan anderen laten zien door die tattoo's. Emotioneel vertelt Wim over de bekentenis die zijn vader tegenover hem deed op zijn sterfbed. "Mijn vader strafte ons nooit, hij heeft me één keer een harde schop onder mijn kont gegeven. Vlak voordat hij overleed vroeg hij mij om vergiffenis daarvoor. Hij zei: 'dat had ik anders moeten oplos-

"Dat mijnverleden is nog springlevend. Dat verdwijnt ook niet als de laatste 'koelpiet' begraven wordt. De hele streek en de bevolking is doordrenkt van onverwerkte gevoelens en frustraties. Hoezeer ik ook achter het Jaar van de Mijnen sta, ik vind het veel te laat en veel te weinig. We hadden de afgelopen 40 jaar ieder jaar als Jaar van de Mijnen moeten bestempelen. De koelpieten hebben verdomme zwaar bijgedragen aan de welvaart van Nederland en met wat hebben ze ons afgescheept? Met een fooi, meer is het niet." Wim sluit zijn verhaal met een emotionele bekentenis. "Het heeft niet zo mogen zijn, maar het liefst van alles was ik ook mijnwerker geworden, net als mijn vader.Vraag me niet waarom,want het leven van de mijnwerkers was keihard en vaak liefdeloos.Ik weet niet waarom, maar het is de waarheid."

Floor Noten/Jeroen Janssen

Wim Huisken is 57 jaar. Zijn ruige verschijning: brede schouders, zwarte jekker met vervaarlijke print, kinbaard, doodskop-riem en getatoeëerde handen kan zijn ware aard niet verbloemen. Een klassiek geval van 'ruwe bolster, blanke pit'. Wim is op weg naar de tattooshop waar tattoo-kunstenaar Vincent Lancee de hand gaat leggen aan wat Wim 'een monument ter ere van mijn vader,de koelpiet', Wim heeft inmiddels weten om noemt. te gaan met de vele duistere De benaming 'monument' is perioden in zijn leven,maar dat niet overdreven want de arm zijn jonge jaren hem voor het van Wim brengt treffend het leven getekend hebben , staat werkzame leven van zijn vader, voor hem vast. "Ik kan er nu beter uit de voeten,maar ik ben Gerard in beeld. Het staat er allemaal: de eigenlijk altijd dat onzekere schacht van de Oranje Nassau 3 adoptiekind gebleven dat afgewaar zijn pa 30+ jaren lang wezen werd.Alleen mijn vader, werkte, zijn penningnummer, die heeft mij liefde gegeven en de mijnlamp die hij droeg, de sinds hij is overleden besef ik pungel met zijn spulletjes nog veel meer wat hij voor mij (mijnwerkerstas) en tenslotte betekent. Hij is in al die moeide datum van zijn overlijden, lijke jaren die ik heb gekend 24 oktober 1998." altijd het enige baken voor mij

Mijn-verhaal, de verborgen 8 verhalen van het mijnverleden

9

artikelen gezien

Zondag 17 mei 2015

artikelen gezien

Zondag 31 mei 2015

10

11

artikelen gezien

Zondag 14 juni 2015

artikelen gezien

Zondag 28 juni 2015

12

13

De vrijwilligers van de MIJNshop hebben de afgelopen maanden verschillende mensen geïnterviewd. Deze verschillende interviews zijn gebundeld geworden zodat ze bewaard blijven.

INTERVIEWS DOOR VRIJWILLIGERS

interview

interview

LEO POMMÉ Medeoprichter van het Mijnmuseum in

wagens terecht. Hierdoor heeft hij 2 jaar

Hier heeft hij nog mooie foto’s van.

Leo is uiteindelijk ruim 40 jaar in dienst

Valkenburg. Hier zijn persoonlijke- en mijn

langer gedaan over de opleiding tot

Op deze foto was ook de directie

geweest bij de Staatsmijnen/D.S.M. Dit

gerelateerde spullen van Leo te vinden.

meester opzichte. Dit lukte hem in het jaar

vertegenwoordigd. Hij is 20 jaar bij de

werd met een heel groot feest gevierd. De

Hij is ook in de film te zien die over het

1953, hij was toen 26 jaar oud.

reddingsbrigade geweest. Hier heeft hij

harmonie heeft toen gespeeld en de hele

ook een aantal ongevallen meegemaakt,

buurt was uitgelopen. Tijdens dit grote

Mijnmuseum gemaakt is. Daarnaast staan ook in het Nederlands Mijnmuseum in

Dit heeft hem de titel jongste opzichter

maar ook een redding van een koempel.

feest werd Leo koninklijk onderscheiden

Heerlen spullen van Leo.

binnen de Staatsmijn Emma opgeleverd.

Leo heeft ook nog zijn kunsten vertoond

door de burgemeester. Dat het feest zo

Deze jonge leeftijd leverde soms nog wel

op het voetbalveld van de voetbalploeg

groot was en dat er zoveel mensen op

Leo werd geboren in Passart, op 10

wat wrijving op. Het viel bij sommige

van de Emma. Dit was in het Emma

af zouden komen, was van te voren niet

augustus 1927. Zoon van Hub Pommé

ouderen niet goed, omdat deze jonge

stadion. Tegenwoordig staat op deze plek

gepland. Op de manier waarop Leo dit

die meesterhouwer was. Rond 1953 is hij

‘sneuzel’ ze even kwam vertellen hoe en

de boog waarin het Emma stadion nog

verteld, blijkt dat dat helemaal niet erg was

verhuisd naar Treebeek waar hij met veel

wat. Op 8 oktober 1970 vierde Leo zijn

staat. Hier is nu een renbaan gelegen.

en dat hij aangenaam verrast was met dit

plezier ongeveer 40 jaar heeft gewoond.

25 jarig jubileum. Leo was erbij op 30

In 1945 is Leo op 18 jarige leeftijd aan de

augustus 1974, bij de laatste roofploeg van

Toen de mijn gesloten werd, ging Leo bij

Mijnschool begonnen. In 1948 kreeg hij

de laatste productieverdieping (325 meter)

D.S.M werken. Hij zegt hierover dat hij dat

Inmiddels woont Leo al ruim 20 jaar in

een ongeval. Hij kwam tussen 2 kolen-

van de Staatsmijn Emma-Hendrik.

minder leuk vond. Vooral het verschil van

Geleen, met zijn huidige partner Gerda,

mentaliteit noemt hij hierin. Ondergronds

waar zij iedere dag geniet van hun oude

was alles heel direct, bij D.S.M was het

dag. Hij denkt nog regelmatig terug aan

allemaal heel netjes.

zijn Mijntijd. En wilde graag zijn verhaal

mooie en leuke feest.

doen zodat zijn herinneringen en kennis niet verloren gaan. Hopelijk heb ik op deze manier aan deze wens kunnen voldoen. Interviewer: Floris Hendrix

“Het viel bij sommige ouderen niet goed, omdat deze jonge ‘sneuzel’ ze even kwam vertellen hoe en wat” 16

17

interview

interview

MARJOLEIN HINZ Op een normale dinsdagmorgen liep

Zo kwam ze steeds meer te weten over de

Marjolein langs de Mijnshop. Hier werd

mijnen en de invloed die zij hebben gehad

haar aandacht getrokken door de etalage

op onze regio. Ze schaamde zich bijna dat

en de daarop volgende vraag naar

ze er eigenlijk maar weinig over wist.

vrijwilligers om de Mijnshop te bemannen.

Terwijl haar opa 40 jaar als opzichter in

Door deze interesse is ze de Mijnshop

de mijnen heeft gewerkt.

binnen gegaan en daar werd haar enthousiasme, ondanks dat de inrichting

De meeste indruk maakte de verschillende

nog niet zo was als nu, nog groter. Ze heeft

interviews die Marjolein gedaan heeft met

toen een afspraak gemaakt om kennis

oud mijnwerkers, haar moeder en een

te maken. De dagen erna werd het

collega. Haar moeder als dochter van een

enthousiasme niet minder.

mijnwerker en haar collega als een kleindochter van een mijnwerker. Daarbij kwam

Dit kwam voornamelijk door dat middels

het besef dat ze zelf een kleindochter is

de Mijnshop en het Jaar van de Mijnen

van een mijnwerker. Door de interviews

deze regio, de voormalige Mijnstreek, echt

begreep ze de geschiedenis en het gevoel

in de lift zit en dat het weer op de kaart

dat er nog steeds leeft, veel beter.

gezet wordt. Toen ze aan het Mijnshop avontuur begon, was ze nog niet zoveel

Recent zijn de vrijwilligers van de Mijnshop

bezig met het mijnverleden.

naar de première van Mijnstreek Complex in de Quatro 4 bioscoop geweest.

Door het enthousiasme van de mede-

Na deze gezien te hebben, is het gevoel

vrijwilligers en de goede sfeer in de

van verbondenheid met de voormalige

Mijnshop raakte Marjolein steeds meer

Mijnstreek nog meer versterkt.

geïnteresseerd in het mijnverleden. Interviewer: Floris Hendrix

“Toen ze aan het Mijnshop avontuur begon, was ze nog niet zoveel bezig met het mijnverleden” 18

19

interview

interview

FRANS ULAGA ’s Middags sliep hij en moesten de kinderen buiten spelen Bob was een harde werker Frans is de vader van Frank Ulaga. Hij was

Ook gaf Bob meer dan veertig jaar zwem-

de jongste van de vijf kinderen en onder

les bij de Watervrienden Mijnstreek. Dit zijn

familie en vrienden beter bekend als Bob.

herinneringen die Frank met een glimlach

Geëmotioneerd vertelt Frank het verhaal

op zijn gezicht vertelt. Tot aan het over-

over zijn vader waar hij heel trots op is.

lijden van zijn vader in 2012 hebben Frank

Frank neemt mij mee terug naar zijn jeugd.

en Bob nog vele interesses met elkaar mogen delen. Zo hebben ze in Bobs

Bob was een harde werker. Altijd erg

garage onderdelen gemaakt voor steirische

betrokken bij datgene wat hij deed.

harmonika’s. Samen hebben ze er ook

Nauwkeurig en verantwoord, dit waren

op geoefend en ze bespeeld. Een van de

een van zijn vele mooie eigenschap-

dingen waar Bob echt gek op was, waren

pen. Bob was werkzaam bij de Emma als

onze fietstochten vertelt Frank.

bankwerker. Vijfentwintig jaar lang heeft hij dit met toewijding gedaan. Frank kan

Ook Frank leidt een druk en gepassioneerd

zich herinneren dat zijn vader in zijn eerste

leven. Hij is kort gezegd van alle markten

dienstjaren bij de Emma het erg druk had.

thuis. Zo houdt hij zich bezig met verschil-

Hij was weinig thuis. ’s Middags sliep hij

lende soorten hobby’s en activiteiten. Frank

en moesten de kinderen buiten spelen.

heeft een enorme passie voor de natuur.

“Ja, zo ging dat vroeger”, zegt Frank. Na zijn

Hij heeft al vele tuinen aangelegd en

dienstjaren bij de Emma ging Bob aan de

onderhouden. “Groene, mooie landschap-

slag als werkvoorbereider bij DSM.

pen. Dat heeft een positief effect op mij,” aldus Frank. Thuis kweekt hij hosta’s,

Ondanks het drukke leven van Bob had hij

zijn lievelingsplanten en een van zijn

toch tijd voor zijn kinderen. Lekker samen

grote passies. Hij heeft ook een liefde voor

spek en ei eten, bij de buren televisie kijken

fotografie. Daar houdt hij zich van jongs af

of, wanneer het ’s winters koud genoeg

aan heel intensief mee bezig. Frank is een

was, ging Frank met zijn vader naar buiten

veelzijdige man en een harde werker.

voor een ouderwets sneeuwballengevecht.

Net zoals zijn vader. Interviewer: Kasia Lachowska

20

“Frank is een veelzijdige man en een harde werker. Net zoals zijn vader” 21

interview

interview

LOES VOGELS Mijnwerkersdochter en creatieve duizendpoot Loes: “Ik stel mij open voor de stad.” Loes in de MIJNshop. Een plek waar ze

van Heerlen vindt ze heel erg fijn.

“Veel dingen in de MIJNshop voelen

Binnen de MIJNshop heeft ze veel mensen

zich graag wekelijks met veel energie en

“Ik stel mij open voor de stad”, zegt Loes.

vertrouwd en herkenbaar”. De herinnering

leren kennen.

betrokkenheid inzet voor klant en collega.

Het stukje geschiedenis van Heerlen, dat is

aan de kolenkachel is iets wat haar het

een stukje waar ze zich graag in verdiept.

meeste is bijgebleven.

Loes Vogels elke week in de MIJNshop.

De MIJNshop haalt herinneringen op bij

Maar wat betekent de MIJNshop nu

“Dit is erg bijzonder”, zegt Loes. Ze staat

Voor vele klanten is het een bekend en ver-

Loes. Ze denkt vaak aan vroeger. Aan de

eigenlijk voor Loes? “Vertrouwen, groei en

daar ook even bij stil. “Dit vind je niet snel

trouwd gezicht binnen deze Pop-up Store

berg kolen die met regelmaat voor haar

zelfstandigheid”, dit zijn enkele dingen die

ergens anders.”

in Heerlen. De MIJNshop kun je je eigenlijk

ouderlijk huis op de oprit werden

ze benoemt. Haar zelfvertrouwen heeft

niet meer voorstellen zonder Loes. Dat ze

afgeleverd. De koempel mentaliteit thuis

een boost gekregen.

een stukje bijdraagt aan het culturele beeld

en de kolenkachel.

Haar sociale netwerk is enorm gegroeid.

Met veel passie en enthousiasme staat

De band met haar collega’s is heel sterk.

Interviewer: Kasia Lachowska

“De MIJNshop haalt herinneringen op bij Loes. Ze denkt vaak aan vroeger. De koempel mentaliteit thuis en de kolenkachel”

22

23

interview

interview

MARJAN Ze werkte enige jaren als veldwerkster met verslaafde prostituees en stond ‘s avonds met een mobiel huiskamerproject op de CBS weg Het donkere Zuiden

(van 100% Heerlen) ingerold. “Eén middag

beter (willen) leren kennen doet haar veel

per week mijn kleine bijdrage leveren aan

deugd. Door bezig te zijn met de mijnen

zo’n goed project, dat in maatschappe-

ook in het kader van dit interview merkt

lijk opzicht zo’n relevantie heeft na het

ze bovendien dat ze door de geschiedenis

Marjan is geboren in de Kortestraat (nu

straten. Ze werkte vanaf 1987 enige jaren

jarenlang wegpoetsen van het stof van de

van haar grootvaders en vader indirect

Carboonstraat) te Spekholzerheide. De

als veldwerkster (vanuit het toenmalige

mijnen, doet erg goed,” vertelt Marjan.

meer met deze mijnen te maken heeft

foto op de omslag van het boek van Wiel

CAD Consultatiebureau voor alcohol en

Kusters “in en onder het dorp” is vanuit

andere drugs) met verslaafde prostitu-

Dat er zoveel jonge mensen zijn die ook de

deze straat genomen. Met uitzicht op de

ees en stond ‘s avonds met een mobiel

geschiedenis van hun stad en omgeving

Staatsmijn Willem Sophia. Ze groeide op

huiskamerproject (een Spijkstaalbus) op

in de wijk Heilust met opnieuw steeds

de CBS weg. Het negatieve imago van de

uitzicht op de mijnschacht van de Wil-

stad Heerlen en de regio werkte ook door

lem Sophia. Ze kan zich het geluid dat dit

in haar eigen omgeving, zo denkt Marjan.

schachtwiel maakte nog goed herinneren.

Zo zag ze vroeger haar beide broers ver-

Ze kroop vaker als klein meisje tussen haar

trekken om elders te studeren en zich ook

ouders in bed wanneer ze wel eens bang

elders te vestigen (Amsterdam en Zwolle).

was. Door het open raam hoorde ze de

Haar beide zoons “verdwenen” naar

geruststellende geluiden van de liften in

Eindhoven en Utrecht. Ook zij wilden niet

deze schacht. Verder herinnert ze zich de

meer terug naar het “donkere Zuiden”. Zelf

zwarte sluier van het mijnstof die bij oma

is ze blij om hier te wonen. Ze woont erg

in de Kortestraat in de tuin lag. “Je kon er je

mooi direct aan het Bekkerveld. Ze heeft

was nauwelijks hangen,” vertelt Marjan.

het mooie van het heuvelland steeds

gehad dan waarvan ze zich bewust was. Interviewer: Kasia Lachowska

omarmd en gekoesterd. Ze kijkt met plezier In haar latere leven, na een opleiding tot

naar het zich ontworstelen van de stad en

maatschappelijk werker, kreeg ze te maken

de regio uit haar negatieve imago.

met problemen die o.a. direct of indirect voortkwamen uit de ellende die de sluiting

Marjan heeft dertig jaar gewerkt in de

van de mijnen veroorzaakte. De Lange

verslavingszorg. Het werken als vrijwilliger

Lies en Lange Jan waren neergehaald.

in de Mijnshop heeft te maken met het

Heerlen was een stad in crisis, drugs

naderende pensioen. Ze is er vanuit haar

en criminaliteit. Dit was zichtbaar in de

vriendschap met Carola van Iersel

“Ze kan zich het geluid dat dit schachtwiel maakte nog goed herinneren” 24

25

interview

PETRA STEVENS Hij ging te voet vanuit Sittard richting Emma en terug. Op deze manier kon hij zijn hoofd leegmaken. “Het was heel gevaarlijk werk.” Petra Stevens vertelt met veel liefde en

Je kwam op een dag soms maar drie meter

interview

Het zal toch niet…… Het zal toch niet…… Mijn man Mijn vader Mijn broer zijn Het zal toch niet De hoop in de kiem gesmoord

passie het verhaal over haar grootvader

vooruit. Toch sprak Jan ook positief over

13 mannen wreed uit het leven gerukt

Jan Winkel. Trots laat Petra een aantal

de mijnen. “Zijn verhalen waren meestal

Het woord mijn zal nooit meer hetzelfde zijn

foto’s zien. “Hij had niet veel nodig om

vrolijk”, zegt Petra. Dan vertelde hij over

Wanneer het levenslicht wordt gedoofd

een tevreden en gelukkig mens te zijn”,

de samenhorigheid onder de mijnwerkers

zegt Petra. Hij was een van de vele

en de gezelligheid. Hij ging te voet vanuit

kinderen. Geboren in Drenthe. Door gebrek

Sittard richting Emma en terug. Op deze

aan werkgelegenheid in Drenthe besloot

manier kon hij zijn hoofd leeg maken.

Is verdriet onze koempel Gedicht: Petra Stevens

Jan te verhuizen naar Zuid-Limburg. Daar was volop werk in de mijnen. Bovendien

Met trots toont Petra Stevens het persoons-

verdiende het goed en kon hij zijn familie

bewijs van haar grootvader Jan Winkel.

in Drenthe financieel ondersteunen.

Petra had een hele sterke band met haar grootvader. Ze heeft veel normen en

Jan heeft in verschillende mijnen gewerkt,

waarden van hem overgenomen. Petra is

te weten o.a. bij de Emma, Maurits en bij

erg creatief en begaand met dier, mens

Bacnure. Jan was houwer. Hij hield zich

en milieu. Doormiddel van gedichten te

voornamelijk bezig met het eruit halen van

schrijven en poppenkastvoorstellingen te

de steenkolen. De steenkolen werden met

geven inspireert ze jong en oud. Dit doet

de hand of met de boor eruit gehaald. “Het

ze op een creatieve en fantasierijke manier.

was heel gevaarlijk werk. Je moest tussen het houwen door veel stutten zodat de

Interviewer: Kasia Lachowska

boel niet in elkaar zou zakken”, zegt Petra.

“Hij had niet veel nodig om een tevreden en gelukkig mens te zijn”

26

27

interview

interview

ZLATA “Ik ben een ziel in een menselijk lichaam die om bepaalde redenen hier in Heerlen is gestrand.” Veelzijdigheid in de MIJNshop Veertien jaar geleden besloot Zlata

Op haar eigen speelse wijze gaf ze een

om vanuit Den Haag te verhuizen naar

draai aan het ontwerp. Zo beschilderde ze

Limburg. Met haar creatieve en vrije geest

haar eigen borden met Chinese patronen.

draagt ze op haar manier een steentje

Hun bekendheid in het dorp groeide.

bij aan de samenleving. Ze zet zich

De borden waren erg geliefd.

vrijwillig in als budget coach, maar ook voor algemeen advies staat ze voor

In de Mijnshop weet ze haar creativi-

iedereen klaar. Daarnaast heeft ze tien-

teit goed te benutten. “Hier krijg ik de

tallen creatieve hobby’s. Zo ontwerpt ze

ruimte om creatief bezig te zijn”, vertelt

sieraden en tassen, stoffeert ze meubels

Zlata. Momenteel maakt ze een serie van

en maakt ze prachtige glas in lood creaties.

schorten voor jong en oud. Deze schorten zijn geïnspireerd op het mijn verleden. De

Zlata: “Ik leef volgens de normen en

blauw-wit geruite theedoek, bij sommigen

waarden van John Lennon.”

misschien nog wel bekend als de ‘pungel’,

De creatieve appel viel in het geval van

wordt verwerkt in deze mooie schorten.

Zlata niet ver van de boom. Haar vader was

De gehele winst van de verkoop van deze

een man van vele talenten. Naast zijn werk

schorten wordt geschonken aan Serious

als docent hield hij zich bezig met journa-

Request 2015. Dit vindt Zlata dan ook een

listiek en kunst. Thuis had Zlata’s vader de

heel mooi gebaar. Ze is trots dat ze deel

bijkeuken omgetoverd tot zijn werkplaats.

uitmaakt van dit initiatief. “Het geeft me

Vanuit deze kleine bijkeuken beschilderde

een fijn gevoel dat de opbrengst naar een

hij met de hand servies. Deze hand geverf-

goed doel gaat.”

de borden versierde hij met traditionele Slowaakse patronen. Het duurde niet lang

Interviewer: Kasia Lachowska

voordat Zlata deze ambacht ook oppakte.

“Met haar creatieve en vrije geest draagt ze op haar manier een steentje bij aan de samenleving” 28

29

interview

interview

ANGELO BOMBRINI Van mijnwerker naar muzikant en levensgenieter

Angelo heeft besloten alleen nog maar

Dit bleek een vroegere collega te zijn

dingen te doen in het leven, waar hij zelf

van Angelo. De mannen geloofde hem in eerste instantie niet, maar na de verhalen

Angelo Bombrini is voor veel mensen in

Helaas voor Angelo kwam aan dit alles een

gelukkig van wordt en waar hij van geniet.

Heerlen een bekende naam. Wat veel van

einde. Hij vertelde me dat hij na de sluiting

Hij is momenteel bezig met lezingen,

die Angelo vertelde begonnen ze hem

hen, waaronder ik, niet weten, is dat

van zijn restaurant is gaan rondtrekken met

muziek maken en creatief bezig te zijn. Hij

steeds meer te geloven dat hij onder-

Angelo ook mijnwerker is geweest.

een campertje. Hij overleefde als straat-

geniet van het feit dat hij met zijn muziek

gronds was geweest.

muzikant. En zoals Angelo is, heeft hij van

mensen kan ontroeren en hij gesprekken

deze tijd ook weer genoten.

kan voeren over vroeger. Zo kwam hij in

Kortom, Angelo geniet van het leven en

Schinveld 2 mijnwerkers tegen die begon-

alles wat op zijn pad komt.

In 1980 is hij via zijn oom in de mijn van Siersdorf, Duitsland terechtgekomen om te gaan werken als posthouwer ondergronds.

Spaghetti en een lekker wijntje langs de

Na een ½ jaar in dienst te zijn, werd

Geulle was voor een Angelo een keerpunt.

Angelo opgeleid om met de boor-

Twee mensen kwamen bij zijn camper

wagen aan de slag te kunnen gaan. Dit

staan en waren aan het vertellen hoe

was onderdeel van de moderne mijnbouw

geweldig Angelo het voor elkaar had.

in Duitsland. Na 2 jaar heeft Angelo een

“Rondtrekken met een camper, slapen waar

ongeluk nog maar net overleefd. Dit heeft

je maar wil, genieten van de natuur. Zo wil

hem aan het denken gezet.

je het toch nooit meer anders.” Voor

nen te vertellen over een vriend van ze. Interviewer: Loes Vogels

Angelo was dit een omkeerpunt. Hij Ondanks het koempelgevoel, waarbij

besloot nog één keer met zijn kinderen

iedereen op elkaar let en elkaar snapt,

op vakantie te gaan in de camper. Ze

maakt Angelo uiteindelijk toch de keuze

hebben de beste vakantie ooit gehad

om afscheid van de mijnen te nemen.

samen. Daarna heeft Angelo zijn camper

Angelo heb ik leren kennen tijdens de

verkocht en is weer begonnen met zijn

periode dat hij zijn restaurant had,

leven op te bouwen, zodat hij weer verder

genaamd ‘Il Paradiso Di Angelo’. Hij was

kon genieten van zijn leven.

volop aan het genieten van zijn kinderen en het restaurant. Alles ging met vallen en opstaan op de heerlijke Italiaanse manier.

“Angelo heeft besloten alleen nog maar dingen te doen in het leven, waar hij zelf gelukkig van wordt” 30

31

interview

interview

BERT SENDEN Van mijnwerkerszoon naar modelbouwer Dat is het leven van Bert Senden. Zijn

Door de liefde voor de mijngeschiedenis

vader heeft 32 jaar op de treindienst van

heeft Bert de schacht 2 van de Emma na-

de Staatsmijnen gewerkt. Hij is in 1941 bij

gebouwd op schaal. Dit is allemaal gebeurd

de Emma terecht gekomen, eerst in de

aan de hand van foto’s uit de tijd dat de

spoorploeg en na enige tijd als leerling ran-

mijnen open waren. Vrijwel alle mensen

geerder. Bert kwam er als kind vaker toen

die op de foto’s stonden, hebben een plekje

zijn vader op de seinhuizen dienst had.

op de maquette gekregen. Van de 2 mijn-

Vandaar ook dat 1 van zijn eerste model-

werkers die een lekkere boterham aan het

bouwwerken het seinhuisje van de Emma

eten zijn op de houten balken buiten tot de

was, waar zijn vader gewerkt heeft. Na de

mijnwerkers die staan te wachten voor de

sluiting van de mijnen heeft zijn vader nog

lift om beneden te gaan werken, ze staan

gewerkt als begeleider tijdens de afbraak.

er allemaal op.

Door zijn vader begon de passie voor mo-

Deze maquette heeft tijdens het jaar van

delspoorbanen. Bert wilde al snel zorgen

de mijnen in de MIJNshop uitgestald

dat het landschap dat rondom de treinba-

gestaan.

nen lag, realistisch was en net op een echt schilderij leek. Dit was vaak met de kant en

Bert geeft momenteel samen met col-

klare huisjes en gebouwen niet het geval.

lega Jack modelbouwlessen op het Sint

Al snel begon Bert met het zelf maken van

Janscollege in Hoensbroek. De eerste jaars

de gebouwen. Allereerst zijn ouderlijk huis

leerlingen hebben een project over fossiele

in Klimmen, daarna de kerk in Klimmen

brandstof. Bert gaat samen met de leerlin-

en daarna ook al snel het seinhuisje van

gen een model maken van een kolenmijn

zijn vader. De liefde voor de Limburgse

waarin het gehele kolenwinningsproces

geschiedenis en specifiek de mijn-

zichtbaar wordt. Dit geldt dus voor zowel

geschiedenis begon hiermee ook te groei-

boven- als ondergronds. Voor Bert is het

en. Verschillende treinstations zijn ook al

belangrijk dat de leerlingen leren zonder

door hem op schaal gebouwd waaronder

computers iets te maken en niet via een

Heerlen, Klimmen en Voerendaal.

3d-printer. Zo blijft handwerk en hobbyen bestaan. Interviewer: Loes Vogels

32

33

interview

interview

HET GEHEUGEN

niemand ontkomt er aan op een dag, duikt het op, het geheugen nestelt zich achter je ogen ergens waar je de vinger niet op kunt leggen stemmen klimmen omhoog langs de muren dat weet ig nog goot alles is veranderd mig deet ut veul pieng het is hier allemaal erg lelijk geworden je treft je in de stad, maar je kunt de straten nog niet meer allemaal waarom hebben ze dit gesloopt waarom hebben ze dat gebouwd ig kin mig hei gaar nit mie oet vreuger vroeger vreuger woasjte sjun mar noen nu is je hart eruit gerukt ze zeggen wat je niet ziet, bestaat ook niet Geschreven door Annet Bremen

34

35

interview

interview

ANNET BREMEN

NINA WILLEMS

Afstuderen

Verbinding

Annet heb ik leren kennen samen met

Limburg. Het onderwerp was vooral over

Nina Willems heb ik leren kennen bij de

Al gauw was ook het Limburgse accent

Nina. Allebei kwamen ze in de MIJNshop

hoe het verleden van de stad het heden

opening van de MIJNshop. Ik had werkelijk

weg, zodat het niemand meer op viel dat

om te werken aan de voorstelling DOOR-

doordrenkt. “Er bestaat altijd een ver-

nog geen idee wat er zou gaan gebeuren,

ze uit Limburg kwam. Er zat een gevoel

GROND. Wat ik wist toen ze begonnen

binding tussen vroeger en nu.” Tijdens

ik wist alleen dat ze een voorstelling ging

van schaamte, schaamte dat ze van

met de voorstellingen is dat Annet zich

de afstudeeropdracht heeft Annet veel

maken en dit ging voorbereiden in de

Heerlen is, schaamte dat ze in Limburg

zou gaan bezig houden met het schrijven

nagedacht en geanalyseerd. Dit heeft haar

MIJNshop. Begin april zijn Nina en Annet

woonde.

van de voorstelling. Ze vertelde me dat ze

geholpen om samen met Nina de voorstel-

in het keukentje in de MIJNshop begonnen

is opgegroeid in Landgraaf. Ze weet me te

ling DOORGROND te maken.

met informatie te verzamelen. De geschie-

Om te beginnen met het maken van de

vertellen dat ze vroeger een vriendinnetje

denis van Heerlen werd benoemd. Nina

voorstelling had Nina nog de nodige

had die zei dat haar opa bij de “Romijnen”

Als Annet oude foto’s van Heerlen aan het

vertelde me dat ze opgegroeid was op een

twijfels. Moest ze dit wel doen? Zou het

was geweest. Annet vertelde haar vriendin-

bekijken is verteld ze me: “De stad Heerlen

steenberg, maar dat was alleen van wat er

haar wat opleveren? Uiteindelijk heeft ze

netje dat dit helemaal niet mogelijk was,

is wat het is, zo is het geworden. Daar zit

over was van het verleden, voor zover ze

gelukkig de stap gezet en is ze begonnen

haar opa was toch niet zo oud. Misschien

een geschiedenis achter.”

wist. Ze had wel wat herinneringen van

met het onderzoeken naar de stad Heerlen.

haar vader, die de Lange Jan had zien val-

Hoe kijken de mensen in de stad tegen

bedoelde haar vriendinnetje “de Mijnen”. Verder heeft ze niet heel veel meegekregen

Annet herinnert zich vooral de opening

len vanuit zijn huis, maar voor de rest was

de stad aan? Is er veel verbeterd na al die

van de mijntijd. Er stond zo’n raar rad bij

van het Jaar van de Mijnen. “Op het

er vooral de afwezigheid van het verleden.

jaren? Door de verhalen van verschillende

Snowworld en de huisjes die in Landgraaf

moment dat het lied “Glück Auf” in de

Ze is opgegroeid met de prostituees die

mensen aan te horen, heeft ze een beeld

stonden waren schijnbaar oude mijnwer-

schouwburg begon, begonnen steeds

langs de kant van de weg stonden, de

gekregen van de stad. Haar eigen ogen

kershuisjes.

meer mensen in de zaal mee te zingen.

drugs, de spuiten die je als kind absoluut

werden hierdoor ook geopend en Nina

De herkenning die vanuit de zaal kwam,

niet mocht aanraken, en ga zo maar door.

kreeg langzaam weer verbinding met de

daar kreeg ik kippenvel van”, aldus Annet.

Als student had ze erg de drang om weg

stad. Ze leerde mensen kennen, ze leerde

te willen, weg uit Heerlen, weg uit

weer naar de stad te kijken, ze begreep de

Zuid-Limburg. Niet meer geassocieerd

stad weer, ze stond open voor de stad en

willen worden met Limburg.

de stad ook voor haar.

Annet is voor haar studie vertrokken uit Limburg om te gaan studeren in Utrecht. Lange tijd is ze nog de weekenden en

Interviewer: Loes Vogels Foto: Timo Könings

vakanties naar Limburg gekomen om haar heimwee te stillen. Een gevoel van thuiskomen. Terug in het glooiende land. Toch

“Heerlen is goed, alles in Heerlen is goed,

bleef ze ook sterk het gevoel hebben dat ze

dus ben ik ook goed” Zo wordt het

weg wilde. Weg van haar geboortegrond.

negatieve deel met schaamte en

Die tweestrijd heeft Annet nog lange tijd

geslotenheid omgetoverd in een positief

gehad.

gevoel waarbij ze zich opengesteld heeft

Dat Annet toch haar binding behoud

en snapt waarom Heerlen, Heerlen is!

met Limburg blijkt wel als ze tijdens haar afstudeeropdracht een stuk schrijft over

Interviewer: Loes Vogels Foto: Joanna Calmes 36

37

interview

interview

VIV MACINTOSH Vrijwilliger Mijnshop Viv is halverwege mei dit jaar als vrijwilliger

Viv weet ook nog te vertellen dat haar

begonnen in de Mijnshop. Ze doet vooral

vader later beambte werd, waardoor hij

de gastvrouw taken binnen de Mijnshop.

niet meer ondergronds hoefde te werken.

Het geeft haar een goed gevoel om op

Ze herinnert zich de reisjes met alle mijn-

deze manier bezig te zijn in de Mijnshop.

werkerskinderen ook nog goed. Gezellig

Ze heeft zelf als pleegdochter van een

met zijn allen naar een pretpark of een

oud-mijnwerker thuis wel wat mee-

ander dagje uit.

gekregen van de mijnen. Heel veel weet ze er niet meer van, maar wat ze zich

Interviewer: Loes Vogels

herinnerd is dat haar vader ondergronds was bij de Oranje Nassau III. Hij vertrok ’s nachts op zijn fiets naar Heerlerheide om aan het werk te gaan.

“Ze herinnert zich de reisjes met alle mijnwerkerskinderen ook nog goed. Gezellig met zijn allen naar een pretpark of een ander dagje uit”

38

39

interview

interview

HENK HEINE Functie ondergronds: Houwer. Aantal jaren in de mijn gewerkt: 7 jaar Kostwinner

Leven na de mijn

Henk Heine is nog jong als hij begint met

De heer Heine volgt in de daarop volgen-

werken. Als 13-jarige gestart bij een fruit-

de jaren diverse opleidingen (o.a. Vapro B,

boer. Daarna naar OVS. Dit bracht welis-

Procesoperator) en later de opleiding tot

waar structuur in zijn leven, maar onder-

beveiligingsbeambte. Hij werkt op verschil-

gronds werken heeft hij als beangstigend

lende plekken, waaronder in Breda bij de

ervaren. Zwaar werk, gevaarlijk, harde

Aku-Enka. Na de bedrijfsbezetting over-

kolen en veel stof. Op de mijnzetel schacht

geplaatst naar Emmen bij de Enka , alwaar

4 heeft hij in een steile wand-pijler zijn

hij de opleiding tot procesoperator volgde.

houwersdiploma behaald. De heer Heine

Terug in Limburg ging hij werken bij DSM.

is 15 jaar als zijn vader invalide raakt en hij

In 1987 intern overgeplaatst naar de

mede-kostwinner wordt voor een gezin

bedrijfsbeveiliging. De laatste 5 jaar heeft

met 14 kinderen. Dit is een hele verant-

hij gewerkt als beveiliger op het hoofd-

woordelijkheid en hij krijgt zelfs uitstel voor

kantoor van DSM in Heerlen.

militaire dienst om in de mijn te kunnen blijven werken.

Lintje De heer Heine werkt vanaf 1976 in zijn

Eigen gezin

vrije tijd bij de vrijwillige brandweer als

Met 21 jaar trouwt de heer Heine en hij

hoofdbrandwacht. Een andere hobby was

gaat het ouderlijk huis uit. Dit betekende

cameraman voor de lokale omroep .

dat hij kon stoppen met het werk onder-

Tegenwoordig is hij nog vrijwilliger in

gronds en hij alleen nog de verantwoor-

het verenigings lokaal “De Hoeskamer “in

delijkheid draagt voor zijn eigen gezin.

Arensgenhout en bij de voetbalclub SVH.

Hij moest wel zijn militaire dienst inhalen.

In 2009 heeft de heer Heine een konink-

Want uitstel kreeg je alleen als je onder-

lijke onderscheiding ontvangen voor zijn

gronds werkte. Op 24 jarige leeftijd ging

diverse activiteiten.

hij in militaire dienst.Echter om recht te hebben op vergoedingen en verzekeringen

In oktober 2015 viert hij zijn 75ste

heeft de heer Heine nog een half jaar in de

verjaardag in goede gezondheid!

mijn gewerkt na zijn militaire dienst. Henk Heine en zijn vrouw Joke zijn inmid-

Interviewer: Marjolein Posman

dels 52 jaar getrouwd en kregen een zoon (Peter) en een dochter ( Mirjam ). 40

41

interview

interview

KASIA LACHOWSKA Belangrijkste man Kasia is het kleinkind van een mijnwerker.

Verhalenverteller

Haar opa, Henryk Paczos, is een jaar

Haar opa was een echte verhalenverteller.

werkzaam geweest als mijnwerker steen-

Zittend in een rode fauteuil vertelde hij

kool in Polen (Slask). Haar opa was (en is)

verhalen uit de mijn in geuren en kleuren.

de belangrijkste man in haar leven. Hij en

Deze werden regelmatig herhaald.

haar oma hebben haar de eerste vier jaar van haar leven opgevoed. Samen woon-

Het zwarte been

den ze allen in een huis: opa, oma, vader,

Haar opa had een zwart been als gevolg

moeder en haar zus. Haar ouders waren

van een ongeluk. Eigenlijk moest het

niet vaak thuis.

been geamputeerd worden in het ziekenhuis, want het was zwaar beschadigd.

Na de verhuizing naar Nederland in 1991,

Dit is uiteindelijk niet gebeurd, maar het

bleven opa en oma een zeer belangrijke rol

been was zwart verkleurd. Dit maakte

spelen in de opvoeding. Zij kwamen regel-

veel indruk op Kasia als hij in zomer een

matig naar Nederland. Daarom dit verhaal

korte broek aanhad. Als kind vraag je dan

als eerbetoon aan haar opa in het Jaar van

hoe dat komt en hij vertelde dan uitgebreid

de Mijnen (overleden 08-07-2004). Hij is

over het “zwarte been”.

veel in haar gedachten en daarom sprak het vrijwilligerswerk in de Mijnshop haar

Interviewer: Marjolein Posman

zeer aan.

“Zittend in een rode fauteuil vertelde hij verhalen uit de mijn in geuren en kleuren”

42

43

interview

interview

MATHIEU SIMONS Functie: hulphouwer (pijler) Aantal jaren in de mijnen gewerkt: 8 jaar (waarvan 3 jaar OVS) Opgroeien in mijnwerkersgezin

Herinneringen

Opgroeien in een mijnwerkersgezin

De heer Simons herinnert zich vooral

betekende voor de heer Simons aanpassen,

de kameraadschap, “door dik en dun”.

discipline en structuur. Maar ook gratis

Die herinneringen verwerkt hij in

kolen, goede verzekering, pensioen en

gedichten over de “koel”.

tijdens de opleiding al betaald worden. Op de OVS (gestart op 14 jarige leeftijd)

Kaolegruûs

werd dagelijks 1 a 2 keer gesport (turnen,

Vreugerher, waar ich gaer op g’n koel

atletiek). De heer Simons is hierdoor altijd

wie’ne koempel opzeuk noa d’r sjat.

blijven sporten op topniveau. Hetgeen

Al woorte v’r dóa nog e’zoeë zjwat,

als een rode draad door zijn verhaal loopt.

mèr, vir ware oonger’i noeëts voel!

Talent

Ing deep loak

Door de sportactiviteiten op de OVS

Zien àllerletste sjich

wordt zijn talent voor sport (met name

druim ich, zjwit ich wie’ne koelpiet.

hardlopen, speerwerpen) ontdekt. Hij heeft

… ’t Daagesleech op mien gezich

vele prijzen gewonnen met speerwerpen

haet òs nuëtjes wer bis sjtub vergruuzeld.

(23 jaar gedaan). Daarnaast was/is hard-

Koelhoor, dàt geveul rakste noeëts

lopen een van zijn talenten. Zowel in

mie kwiet al zint alle koele vuër dich bis

binnen-als buitenland is hij bekend

’t rändje, gedich.

(o.a. ultraloop = 100 km). Interviewer: Marjolein Posman Gedicht: Mathieu Simons

Gevolg is dat het hele gezin veel sport, met name atletiek. Ook hebben zij vele medailles gewonnen en een gezonde levensstijl. Hierdoor is de heer Simons heden ten dagen nog zeer sportief. Hij loopt o.a. elk jaar de vierdaagse.

44

45

interview

interview

PUCK HINZ-LOFFELD Houten arm Mevrouw Hinz-Loffeld is de dochter van

Al met al waren er veel voordelen dat hun

een oud-mijnwerker. Haar vader was

vader op de mijn werkte.

bovengronds opzichter van de kolenwasserij. Omdat hij een houten arm had,

Heftige ervaring

kon hij niet ondergronds. Hij heeft 40 jaar

Begin jaren zestig, toen mevrouw Hinz

in de mijnen gewerkt in de Staatsmijn

werkzaam was als onderwijzeres, had ze

Wilhelmina.

een kind in de klas van de mijningenieur. Zij werden als team uitgenodigd om een

Opgroeien in een mijnwerkersgezin

kijkje te nemen onder in de mijnen.

Ze woonden dichtbij de mijn en waren er

Dit was een heftige ervaring: loodzware

heel vertrouwd mee. Als kinderen kwamen

schoenen, kleding en mijnlamp met zware

ze vaak op het mijnwerkersterrein, o.a. om

batterij. Al kruipend en bukkend zijn ze

hun vader boterhammen te brengen die

door de mijngangen “gesjrafeld”.

hij vergeten was. Ze bezochten de mijnarts, er werden beambte-uitstapjes

Uiteindelijk kwamen ze na een tijdje

georganiseerd (dit was alleen voor

pikzwart naar boven en mochten zij zich

beambten) en een jaarlijks carnavalsfeest

wassen in de ruimte van de ingenieurs.

met een eigen carnavalsprins.

Na afloop kregen ze warme chocomel en een Belgische wafel.

Er was een duidelijke hiërarchie in de mijnwerkerscultuur. Dit kwam tot uiting

Interviewer: Marjolein Posman

o.a. via huisvesting (groot en dicht bij de mijn) en onderhoud van het huis, de bovengenoemde uitstapjes en feestjes, gratis antraciet kolen en levenslang verzekerd (incl. pensioen).

46

47

interview

interview

FLORIS HENDRIX “Ik had het niet willen missen” Floris Hendrix over het Jaar van de Mijnen,

“In oktober 2013 ben ik daar als vrijwilliger

zijn werk als vrijwilliger en zijn interesse

aan de slag gegaan en heb ik uiteinde-

voor het mijnverleden. Via een oproep van

lijk ook rondleidingen door het museum

SCHUNCK* op Facebook raakte de 24-

gegeven.” Daarnaast heeft Floris geholpen

jarige Floris Hendrix enthousiast voor

om samen met Hans te Wiele de mijnlamp

het werk als vrijwilliger in de Mijnshop:

verzameling in kaart te brengen. “Dat was

“Het leek me leuk om eens iets anders te

echt heel leerzaam. Ik vind de mijnlamp

doen, nieuwe mensen te leren kennen en

het interessantste object binnen de mijnen.

meer met het mijnverleden te gaan doen,”

Er zijn zoveel verschillende soorten en

vertelt Floris.

maten. Daarnaast is er heel veel informatie uit te halen.”

Vanaf de middelbare school is Floris altijd erg geïnteresseerd geweest in geschiede-

Sinds Floris een eigen huis heeft, is hij zelf

nis en met name de Tweede Wereldoor-

ook gestart met het verzamelen van objec-

log. Zijn interesse voor het mijnverleden

ten die te maken hebben met het mijnver-

is mede ontstaan door de muziek van

leden. “Ik heb vooral objecten van mensen

Carboon. “De CD van Carboon stond bij

gekregen die het leuk vinden dat ik zo

ons thuis wel eens op. Ik vond het zo’n

geïnteresseerd ben in het mijnverleden. Ik

leuke muziek dat ik het meenam naar mijn

ben daar heel erg blij mee en ben ook van

kamer. Daar heb ik de CD helemaal grijs

plan om mijn collectie nog uit te breiden.”

gedraaid,” vertelt Floris. “Het maakte mij

Floris vindt het belangrijk dat de geschie-

nieuwsgierig naar het mijnverleden. Ik ben

denis van de mijnen niet verloren gaat:

toen op internet gaan zoeken en boeken

“Het mijnverleden is jarenlang weggeduwd

gaan lezen over de mijnen.”

en vergeten, terwijl het juist iets is waar we trots op mogen zijn,” aldus Floris. “Het

In de Mijnshop luistert Floris het liefst naar

het verleden als over de toekomst.”

Nadat Floris meer te weten kwam over de

heeft heel veel welvaart met zich meege-

de verhalen en reacties van de bezoekers.

Terugkijkend op het Jaar van de Mijnen

geschiedenis van de mijnen, wilde hij er

bracht, vooral na de oorlog. Niet iedereen

Soms zijn dat mensen die het mijnver-

sluit Floris af: “Ik hoop dat het niet alleen bij

graag iets mee doen. Na een tijd rond-

heeft het werk in de mijnen als prettig

leden hebben meegemaakt, maar soms

dit jaar blijft en dat er meer openheid komt

gelopen te hebben met het idee, besloot

ervaren, maar ik vind het belangrijk dat de

ook mensen die hier later pas zijn komen

over het mijnverleden. Dat men erover

hij navraag te doen bij het Nederlands

mijnwerkers herinnerd blijven. Ze hebben

wonen. “Ik vind het heel erg leuk om het

blijft praten. Daar wil ik me voor inzetten.”

Mijnmuseum. “Ze waren heel enthousiast

belangrijk werk gedaan, het is een stuk

gesprek aan te gaan met de bezoekers van

over mijn interesse in het mijnverleden”,

historie dat niet verloren mag gaan.”

de Mijnshop. Er zit zoveel verschil in hoe

Interviewer: Marlies Numeijer

mensen over Heerlen denken, zowel over

vertelt Floris. 48

49

interview

interview

MEVROUW MENSINK-FLORIE ‘Zijn’ jongens Jan Florie, vakleraar en later chef op de

Hij was er kapot van dat er zoveel doden

OVS, was zeer betrokken bij zijn leerlingen.

te betreuren waren.”

Dochter mevrouw Mensink-Florie: “Hij had zoveel passie voor de OVS, hij had het

Na de ramp in ’47 moest Jan Florie verder.

altijd over ‘zijn’ jongens.”

Hij begon als vakleraar op de OVS (Ondergrondse Vakschool), waar honderden

In 1938 begon Jan Florie als mijnwerker in

jongeren opgeleid werden tot mijnwerker.

de staatsmijn Maurits en studeerde verder

Hij werkte hier onder andere met Sjef

als meester-opzichter. Onderbroken door

Diederen, die later bekend werd als zanger.

een korte periode in dienst, begon Jan

Na het pensioen van toenmalige chef

Florie in 1943 als meester-opzichter in de

Dhr. Bilo is Jan Florie chef geworden op de

Hendrik te Brunssum. Zijn dochter weet

OVS. Mevrouw Mensink-Florie: “Hij had het

het nog goed: “We verhuisden met het hele

altijd over ‘zijn’ jongens. De leerlingen

gezin naar mijn oma in Brunssum. Achter

betekenden heel veel voor hem. Hij ging

het huis reed elk half uur de steenkolen-

zelfs tot aan Swalmen met de dienstauto

trein langs. Samen met haar broers en

van de OVS voor oudergesprekken.” Ze

zussen kon ze er uren naar kijken.”

heeft veel goede herinneringen aan die tijd: “Er werden vaak feesten georganiseerd

Maandag 24 maart 1947. Een zwarte dag

in een grote zaal, bijvoorbeeld als de

voor veel mijnwerkers en hun families. Een

jongens geslaagd waren. Maar we vierden

transportband vliegt in brand en zorgt voor

ook elk jaar met het personeel en

een grote vuurzee op 636 meter diepte.

de kinderen sinterklaas. Het was een

Jan Florie was op die bewuste dag aan het

bloeiende opleiding. Het was heel jammer

Een andere kant van het werk in de mijnen,

Mevrouw Mensink-Florie heeft veel goede

werk in de Hendrik. Hij maakte deel uit

dat de toenmalige regering heeft besloten

waren de risico’s op gezondheidsklachten:

herinneringen aan de mijntijd overgehou-

van de reddingsbrigade, die veel mijnwer-

om de mijnen te sluiten.”

“Veel mijnwerkers zijn uiteindelijk over-

den: “Mijn vader was een harde werker,

kers heeft kunnen redden. Helaas vielen

leden aan stoflongen, zo ook mijn vader.

een goede vader voor zijn kinderen en een

er ook 13 doden te betreuren. Mevrouw

De sluiting van de mijnen viel zwaar voor

Gelukkig heeft hij nog wel van zijn pensi-

goede chef voor de jongens van de OVS

Mensink-Florie was op dat moment 8 jaar

Jan Florie. In de jaren na de aankondiging

onering mogen genieten. Ondanks het feit

Staatsmijn Hendrik.”

oud: “Ik herinner me de spanning thuis nog

van Joop den Uyl in 1965 heeft hij samen

dat hij alleen maar thuis kon zitten, heeft

goed. We wisten niet of de redders en de

met zijn collega’s de drie opleidingen

hij nog met veel plezier, 12,5 jaar lang, boe-

mijnwerkers veilig uit de mijn zouden ko-

moeten sluiten. Mevrouw Mensink-Florie:

ken en schoolboeken in braille vertaald. In

men. Mijn vader heeft zich volledig ingezet

“Hij was er kapot van dat dat mijnen dicht

december 1984 is hij op 72-jarige leeftijd

om de mijnwerkers te kunnen redden.

gingen.”

overleden.”

50

Interviewer: Marlies Numeijer

51

interview

interview

WITSTE NOG, KOEMPEL… 20 jaar na het overlijden van haar vader was de Mijnshop de plek waar vrijwilligster Patrice weer werd herenigd met de muziek van Carboon. “Ik zag meteen weer voor me hoe mijn

In de Mijnshop ben ik ook in contact

vader in de woonkamer naar de LP zat te

gekomen met mensen die juist slechte

luisteren,” vertelt Patrice Kockelkorn.

ervaringen hebben met de mijnen. Ik stond

Via een oproep op Facebook is ze als vrij-

hiervoor open, wilde graag meer weten

williger bij de Mijnshop terecht gekomen.

over hun ervaringen. Sommige mensen

“Dat ze op zoek waren naar vrijwilligers die

herinneren zich vooral het zware werk en

graag in contact kwamen met het ambacht

het leed van de mijnperiode, anderen heb-

van toen en nu, dat was voor mij echt de

ben juist herinneringen aan een rijk leven.

trigger om me aan te melden. Ik vind het

Een leven waarin de moeder thuis voor de

belangrijk dat de geschiedenis van de

kinderen kon blijven zorgen en er genoeg

mijnen niet verloren gaat en wil me

te eten en drinken was.”

inzetten om de mijnverhalen in leven te houden.”

Het leukste aan het werken in de Mijnshop vindt Patrice dat ze in aanraking is

Patrice is heel enthousiast over het mijn-

gekomen met de designers van Fashion-

verleden en luistert graag naar de verhalen

clash en met 100% Heerlen. “Ik kijk terug

over vroeger. “Voordat ik in de Mijnshop

op een goed Mijnjaar met mooie

begon, had ik vooral alleen maar goede

ontmoetingen.”

verhalen gehoord over de mijnen. Interview: Marlies Numeijer

“Ik vind het belangrijk dat de geschiedenis van de mijnen niet verloren gaat en wil me inzetten om de mijnverhalen in leven te houden” 52

53

interview

interview

SJEF MAAS Een mijnarcief, maar dan thuis... Sjef Maas over zijn hobby en grote passie

Vooral met het sluiten van de mijnen

voor het Limburgse mijnverleden

waren er veel mensen die documenta-

Het was in 1956, toen Sjef Maas (hij

tiemateriaal, enz. opruimden. Ik heb dat

zat op de hbs van het Heerlense

dankbaar in ontvangst genomen.”

Bernardinuscollege) de opdracht kreeg om een opstel te maken over een bekend

Inmiddels heeft Sjef Maas een grote

bedrijf. In plaats van te kiezen voor

collectie boeken, artikelen en curiosa

bijvoorbeeld de Sphinx-fabrieken in

verzameld, aangevuld met zo’n twee-

Maastricht of Philips als onderwerp, koos

honderd dossiers. Dat geheel mag met

hij ervoor om een opstel te schrijven over

recht een mijnarchief-in-huis genoemd

de Limburgse Staatsmijnen. Dit was het

worden. En dit allemaal aangevuld met tal

begin van een grote passie voor de historie

van foto’s plus curiosa: mijnlamp, fahrsteck

Limburgse mijnen.

(statussymbool van de mijnopzichter), Barbarabeeld en-tableau, enz. Met veel

In de jaren die daarop volgden, heeft hij

enthousiasme vertelt hij over zijn

daarover veel documentatie en curiosa

verzameling: “Veel spullen heb ik gekocht:

verzameld: “Onze buurman was penning-

als nieuwe uitgaven, via advertenties in de

meester van de Nederlandse Katholieke

krant en op beurzen. Of ik heb het over-

Mijnwerkersbond, de NKMB. Hij bracht

genomen van mensen die veel wegdeden

mij enkele brochures mee vanuit

bij het opruimen. Ik heb alles gerubriceerd

Sjef Maas heeft jarenlang gewerkt als

vertelt hij met enige schroom. Zijn passie

Luxemburg. Daar zetelde destijds de EGKS,

volgens een opbergsysteem, zodat ik

leidinggevende van de afdeling Archief en

voor het overbrengen van de rijke geschie-

de Europese Gemeenschap voor Kolen en

precies kan vinden wat ik waar

Documentatie van Linos Advies te Heer-

denis van de Limburgse mijnen heeft hem

opgeborgen heb.”

len. Dat begon ooit in 1911 te Heerlen als

in 2003 zelfs een koninklijke onderschei-

Daarvan is thans de Europese Unie de

de Vereniging ‘Ons Limburg’. Vanuit deze

ding opgeleverd: “Ik geef lezingen over het

rechtsopvolgster.

functie heeft hij veel publicaties geschre-

mijngebeuren en het wonen in onze Mijn-

ven, waaronder twaalf jubileumboeken

streek en kom ook wel eens op scholen

voor woningcorporaties. Ook heeft hij

om te vertellen over de mijngeschiedenis.

als heemkundige verschillende artikelen

Ik wil mijn kennis graag overdragen aan

geschreven over de volkshuisvestelijke

de jongere generatie. Het zou zo mooi

aspecten en de historie van de Limburgse

zijn als het verhaal van de mijnen in leven

mijnindustrie.

blijft vooral bij de huidige en komende

Staal. Die was in 1951 te Parijs opgericht.

“Het zou zo mooi zijn als het verhaal van de mijnen in leven blijft vooral bij de huidige en komende generaties”

generaties.” “Ik veroorloof mezelf inmiddels tot één van de kenners van de mijnhistorie te rekenen,”

54

Interviewer: Marlies Numeijer 55

interview

interview

CORNELIA ZEGERS Dochter van oud Mijnwerker, Theodoor Zegers, geboren 24-11-1901, gestorven op 24-12- 1994 Functie: voorman, opzichter en 65 jaar lid van de mijnwerkersbond. De schoonvader van mijn vader was in

Het waren moeilijke tijden na de oorlog.

1898 medeoprichter van de mijnwerkers-

Toen de mijnstaking kwam, was natuurlijk

bond. Dankzij hem was mijn vader als

de bond nodig. Hij deed heel veel voor de

jongen van 15 jaar al aanwezig in de bond

mijnwerkers in die tijd. Ik weet nog goed

en in de mijn. Toen de 1e wereldoorlog

dat de zeef in de wasserij en zeverij kapot

uitbrak, moest mijn vader in dienst te

ging en dat mijn vader ook zelf aan de slag

Breda. Hij werd daar berijder van de jonge

ging. Er waren te weinig mensen die hem

paardenklas.

daarbij konden helpen, dus ging hij er zelf onder staan om het zeef op te duwen. Dat

Bij officiële gelegenheden droeg mijn

daardoor een pees aan zijn hand werd

vader zijn uniform. Tijdens de militaire

geraakt nam hij op de koop toe. Ook toen

dienst was hij ook nog studerende aan de

er een aantal stenen uit de schoorsteen

technische school. Daardoor kreeg hij ook

waren gevallen. Dat moest meteen gere-

een functie in de mijn bij de technische

pareerd worden en mijn vader was degene

dienst als voorman en opzichter.

die met stenen en cement naar boven

Medailles van haar vader: 1916 – 1941 1916 – 1956

klom. Zonder aangelijnd te zijn. Het moest Mevrouw Zegers is in 1942 geboren. Na

toch gemaakt worden en in die tijd waren

de oorlog in de zomer 1945 begon haar

er geen kranen die dat deden.

vader samen met Frans Dorscheidt en de families in de buurt met het oprichten

Als het alarm ging dan wist je dat er ie-

van de buurtvereniging “de Bouwerwei”

mand onder de kolen was gekomen, want

Ik mocht als enig meisje bij mijn vader de ingangs-

in Bleijerheide. Toen de Koningin kwam,

dan ging drie maal de fluit. Mijn moeder

poort binnen komen. Thuis bereidde mijn vader

werd er een Koninginnedag door hun ge-

stuurde me dan naar de mijn toe. Mijn va-

ook altijd het werk voor. Hij was dan bezig waar hij

organiseerd. Ze organiseerden verschillen-

der stond dan al bij de poort en gaf aan mij

de mijnwerkers moest inzetten. Zelf werkte hij ook

de busreisjes en andere uitjes voor de kin-

door dat ik weer naar huis moest en mijn

altijd mee.

deren. In de zomer waren er sportfeestjes.

moeder door moest geven dat ze voor 50

“ D’r Sprinkbron” werd gebouwd. In de

dubbele boterhammen en koffie voor de

winter kwam Sinterklaas in ieder huis. De

mijnwerkers moest zorgen. Want het kon

Kerststal met mensgrote figuren werd op

meestal wel lang duren voordat je dan

het plein opgebouwd.

naar huis kon. Mijn vader zagen we dan

Interviewer: Patrice Kockelkorn

soms drie dagen en nachten niet. 56

57

interview

interview

LEO SIKKINGA Penningnummer: 2631 en 580. Functie: sleper Gewerkt in mijn: Staatsmijn Wilhelmina Hoeveel jaren mijn: vanaf 1939 tot 1966, dus 27 jaar Hoe was het om op te groeien

Meest bijgebleven herinnering

in een mijnwerkersgezin?

De kameraadschap is me het meest

Ik was 16 jaar toen ik in de mijn terecht

bijgebleven. Ik moest veel rangeerwerk

kwam. Was te jong voor machinist.

doen. Dus de wagens af en aan laden

Mijn vader was 40 jaar in de mijn en kreeg

met materialen. Dat materiaal kwam aan

daar zelfs een penning voor.

op sledes (open wagentjes). Dat moest je ook allemaal op volgorde leggen. Ook de

Heb het in het begin best moeilijk gehad

flessen met perslucht. De wagentjes reden

toen ik ondergronds ging. Naar een pijler

op perslucht.

gaan was zo’n 1 1/2 km ver. Mijn eerste dienst weet ik nog goed. Die was niet zo

Ik had het goed met rangeerwerk en met

leuk namelijk. Ik kan me herinneren dat ik

de karretjes omhoog trekken. Maar het

ook nog zo’n mijnlamp moest mee-

had ook zijn andere kant. Soms lagen de

nemen. Toen ik ook nog een buurman

karretjes naast het spoor en met domme

tegen kwam, die vroeg of ik wel genoeg

kracht moest je die weer op het spoor

boterhammen bij me had, had ik het

tillen. Kolenstof was niet gevaarlijk, maar

helemaal gehad. Hij zei dat hij anders wel

stenenstof wel. Ik heb eerst in een

nog eentje voor me had. Toen liet hij me

timmerfabriek gewerkt voor 10 gulden

een vinger zien tussen het brood. Hij had

per week en in de mijn verdiende ik 13,65

die net verloren tijdens een ongeluk. Ja

gulden per dag.In de kolen verdiende je

dat waren grapjes. Nou ik weet nog dat ik

dus natuurlijk meer, maar na die 27 jaar

dacht of mijn eerste dienst niet ook mijn

was het genoeg geweest. Daar ben ik niet

laatste zou zijn.

meer terug gegaan. De meeste die dit wel

Verder heb ik ook op de steenpost gewerkt.

duwde ze dan niet ernaast vielen. Doordat

gedaan hebben, zijn allemaal aan stof-

Daar heb ik steengangen gedreven en daar

het op de steengang regende, kwam er

longen gestorven.

ben ik ook niet lang gebleven.

water door en dan ging het spoor rotten

Bij de afdeling Dora en Tienes heb ik

en ja dan kwamen er wel eens karretjes

liggend werk gedaan, want het was maar 1.80 meter hoog om door te komen. Moest

Om 06.00 uur begon de dienst en als

Rangeren was het laatste dat ik tot aan de

naast het spoor te liggen. We boycotten

daar veel graven. Maar je went er wel aan

machinist moest je deuren open en dicht

sluiting gedaan heb. Jammer, want anders

dat weleens. Moesten ze maar iets aan het

hoor. De koempels waren geweldig, vooral

doen. Lege wagens moest ik tijdens de

was ik daar gebleven. Ik had het daar goed.

spoor doen.

in de schachten 331 naar de 420, waar ze

ploegendienst aanhangen. Heb ik niet lang

Vooral toen we in de gaten kregen dat als

de kolen afladen.

gedaan, was maar eventjes.

je maar hard genoeg de karretjes vooruit

58

Interviewer: Patrice Kockelkorn 59

interview

interview

DE HEER DOHMEN onder het bureau terecht. De stoel klapte

43 jaar werkzaam geweest bij AMF (Algemeen Mijnwerkers Fonds van de Steenkolenmijnen in Limburg), nadien AZL NV.

achterover tegen de achter hem staande hoge kast en de baas kwam volkomen

Na de sluiting van de mijnen in 1965

Dagelijks werden ziekmeldingen van

klem te zitten. De heer Dohmen en zijn

kwamen ruim 60.000 mensen op straat

mijnwerkers doorgegeven aan de penning-

collega’s konden het lachen nauwelijks

te staan. Limburg had geen of weinig

controle van de Mijnzetel om dit op

inhouden, maar moesten toch de baas uit

vervangende werkgelegenheid. Door de

het penningenbord aan te geven. Dit

zijn benarde positie helpen.

grote gas- en olievondsten werden de

penningenbord diende om te beoorde-

mijnen overbodig. Voor de ouderen met

len of de mijnwerker geen dienst had of

vele dienstjaren was de sluiting een bittere

werkzaam was binnen de Mijnzetel, onder-

deur van het agentschap open was. Dat

voor volle dagen naar het agentschap

gronds dan wel bovengronds, of ziek was.

was vaak niet zo leuk, omdat je dan dik

van de Domaniale Mijn. Hier kreeg hij

gezien om het zware en ongezonde

anderhalf uur alleen in het gebouw was en

loketdienst en heeft dat jaren met plezier

beroep te ontvluchten. Om in hun

Vroeger werd het loon uitbetaald in

er kwam bijna niemand opdagen.

gedaan. Daar maakte hij nog wel eens wat

onderhoud te voorzien werden regelingen

afgepaste hoeveelheden in een loonzakje.

De heer Dohmen had daar een baas die

mee. Vooral als er proefalarm was op de

getroffen door het Ministerie van

Ten tijde van de betaaldag moest de agent

goed was in het optellen van cijfers. Zijn

Mijn. Niemand wist wanneer dat gebeurde.

Economische Zaken: WAM (Weder

(de baas van het agentschap) de loon-

vinger zag je dan langs de rij van cijfers

Uit betrouwbare bron werd de heer

Aanpassing Mijnbedrijven) en de

zakjes ophalen op het hoofdkantoor om

omhoog schieten. Geweldig hoe die

Dohmen weleens getipt en zorgde er

regelingen door de Gemeentes: WWV

deze vervolgens in de aanwezige brandkast

man dat allemaal uit het hoofd deed. Een

dan voor om op tijd op het bedrijf te zijn.

op het agentschap in bewaring te leggen.

ouderwetse telmachine met een hendel

Tijdens dat proefalarm mocht je het bedrijf

Iedereen moest bij de agent op kantoor

was wel aanwezig, maar die stond tot zijn

niet verlaten, omdat de poort dicht was. Zo

Alle mijnen hadden een agentschap

het loonzakje natellen of het klopte met

verbazing in de brandkas. Op een gegeven

had de heer Dohmen dan een paar uurtjes

van het AMF. Iedere mijnwerker, jong

het loonbriefje. Het kwam dan ook wel

moment moest de heer Dohmen ook veel

niks te doen en kon hij kletsen met

of oud, werd aangemeld bij het AMF,

eens voor dat de agent geen tijd had om

optelwerk doen en vroeg zijn baas naar

de collega’s van de penningcontrole. Aan-

voor de sociale verzekeringen en het

de loonzakjes uit te reiken en dan moest

die telmachine. Hij had beter naar donder

gezien daar een paar voetbal liefhebbers

je dan maar wachten tot het snel de tijd

en bliksem kunnen vragen, zo’n opdonder

bij waren, kreeg je de tijd met plezier om.

ervoor was.

kreeg hij. Maar goed, een collega vertelde

Als er betaaldag was op de mijnzetel,

hem toen dat hij maar moest wachten,

moest de heer Dohmen vaker hulp gaan

pil. De jongeren hebben echter tijdig kans

(Wet Werkeloosheid Voorzieningen).

pensioenfonds. Op 18 jarige leeftijd begon de heer

Na deze periode moest de heer Dohmen

Na enige tijd werd de heer Dohmen over-

want de baas zou die middag met verlof

bieden in de zogenaamde loonhal, waar

van de staatsmijn Wilhelmina te

geplaatst. ‘s Morgens naar het agentschap

gaan en die collega had de sleutel van de

dit plaats vond. Meestal was er dan ook

Terwinselen. Zijn werkzaamheden

Dohmen bij het AMF op het agentschap

van de Willem Sophia op Spekholzerheide

brandkast. Een ander moment was een wel

papierwerk ( bijvoorbeeld eens per jaar

bestonden hoofdzakelijk uit dagelijks

en ‘s middags naar de Domaniale Mijn.

zeer hilarisch moment. Zijn baas had de

het pensioenoverzicht) van het AMF bij.

administratief werk, het verwerken van

Op de Willem Sophia had hij ook de vroege

gewoonte om op het uiterste puntje van

.

dienst.

zijn stoel te gaan zitten. Wat gebeurde er

Met de doktersassistente werd ook veel

de Wilhelmina. En dit dag in dag uit. Elk

op een gegeven moment? De baas verloor

geintjes uitgehaald. Ze was een leuke meid

agentschap had ook een controlerend

Dit was meestal op loondag en dat

zijn evenwicht, knalde met zijn hoofd

uit Friesland. Een keer toen ze haast had

betekende om 07.00 uur zorgen dat de

tegen het bureau en zijn knieën kwamen

de ziekmeldingen door arbeiders van

geneesheer en een tandarts in dienst. 60

om de bus te halen, hadden de heer 61

interview

interview

Dohmen en zijn collega’s de mouwen van

naar zijn godsdienst;” ja meneer, een acht”

uit, want hij had dan ook een paar vrije

aanmeldingsformulieren. Hierbij moet ook

haar jas dicht geniet.

In 1962, na hier en daar op andere agent-

uurtjes.

gedacht worden aan de informatie ten

schappen kortstondig meegeholpen

behoeven van ziekenfondsen, bedrijfs-

Om de twee maanden was er fonds-

te hebben, werd de heer Dohmen over-

Door de sluiting van de mijnen en de

verenigingen en vakbonden. Dat was

commissievergadering. Die commissie

geplaatst naar de agentschappen van de

daarmee gepaard gaande sluitingen van

complex werk van informatie-

bestond uit leden van de Mijnonderneming

Oranje Nassau Mijnen. Eerst de ONI en

de AMF-agentschappen verhuisde de heer

verstrekkingen, waarbij het hier en daar

en de agent van het agentschap. De

daarna naar de ON III.

Dohmen per 1-9-1966 naar het hoofd-

ook wel eens behoorlijk mis kon gaan.

kantoor en werd hij toegevoegd aan de

Hierbij werd tevens veelvuldig gebruikt

commissie beoordeelde naast vraagstukken omtrent werkzaamheden ook

Op de ONI had hij een collega die toe-

afdeling WAM. Over deze periode kan hij

gemaakt van ponswerk door het CCN

reclames vanuit de Mijnwerkers op aller-

stemming van de baas had om in de

een boek schrijven. De anekdotes die zich

(Computer Center Nederland).

hande zaken. Die vergaderingen werden

kelder, tijdens de lunchpauze, frieten te

daar voordeden zijn niet op een hand te

door de agent genotuleerd en meneer

bakken. Heerlijk, alleen de hele middag

tellen.

Dohmen moest dat dan later in schoon-

stonk het naar frites vet. Zo gebeurde het

schrift in het notulenboek overschrijven.

ook wel eens dat die collega tijdens de

Zijn eerste taak was het op volgorde

gen moest verwerken, bleef het hem niet

Hij voelde zich dan altijd heel trots.

middag-uren het vreselijk druk had en op

leggen van een stapel vodjes papier. Daar

bespaard om af en toe wel eens hard-

een middag was hij daardoor ook verge-

moest hij dan verschillende overzichten

horend zijn ongenoegen te uiten. De

Ten tijde van de glorietijd van de Mijn-

ten dat hij in de kelder bezig was. De hele

van maken. In die tijd waren de regeltjes

papieren afdrukken waren in drievoud met

industrie werden uit vele Europese landen

wachtruimte boven zag zwart van de rook.

met het Ministerie van Economische Zaken

daartussen carbonpapier. Zo gebeurde het

mensen geronseld om te komen werken

Gelukkig had hij toen nog net kunnen

nog niet goed uitgewerkt, daardoor

een keer dat hij de trap oplopend naar zijn

in de Mijnen. Uit Polen, mensen van de

voorkomen dat de brandweer moest

gebeurde het nog wekelijks dat hij de

kamer op de voorlaatste tree ten val kwam

Balkanlanden, Marokkanen, Tunesiërs, enz.

komen.

opgemaakte overzichten kon verscheuren

en de hele stapel papier als een traploper

en opnieuw kon beginnen. Van de diverse

naar beneden rolde. En zie dan maar eens om de rol weer in goed fatsoen te krijgen.

Die moesten zich dan met papieren van

In de tijd dat meneer Dohmen, vaak alleen, de resultaten van de computerberekenin-

de Mijn melden bij het agentschap om

Met die baas kon de heer Dohmen het

mijnen kwamen er aanmeldingsformulie-

ingeschreven te worden bij het AMF.

goed vinden. Hij zorgde ervoor dat de heer

ren inzake de betrokken mijnwerker.

Het leukste vond de heer Dohmen als

Dohmen door het Hoofdkantoor afgewe-

Er waren drie soorten aanmeldingen:

Indirect aan het Mijngebeuren werden in

er Marokkanen kwamen vergezeld door

zen reiskosten van Kerkrade naar Heerlen

mijnwerkers van ondergronds naar

1974 de administraties van het AMF en BFM

een tolk. Die mensen kon je vragen wat

toch vergoed kreeg. Ten tijde van de ON1

bovengronds, mijnwerkers die tewerk

(Beambtenfonds voor het Mijnbedrijf)

je wilde, want men verstond elkaar niet,

en de ONIII moest de heer Dohmen ook

gesteld werden binnen bedrijven buiten de

samengevoegd tot de oprichting van het

ondanks de tolk. Die sprak wel Nederlands,

wel eens gaan vervangen op de ONIV

mijnindustrie en mijnwerkers waarvan het

AZL (Administratiekantoor Zuid Limburg).

maar was geen Nederlander. Vooral als

op de Heksenberg. Dat was omdat op de

dienstverband werd beëindigd. Die aan-

Om de activiteiten voor het AZL personeel

het ging om of er kinderen waren in het

ONIV alleen een subagent en één meisje

meldingsformulieren moesten dan verder

te waarborgen werden van veel bedrijven

thuisland en wat de geboorte datum was.

werkte. Tijdens afwezigheid van de

worden aangevuld met gegevens volgens

de pensioenadministraties overgenomen

Dan kreeg je allerlei jaartallen te horen.

supagent door verlof of fondscommissie-

de regelvoorschriften van het Ministerie.

met alle consequenties van dien. Na 43

Een geboortedatum wisten de de meesten

vergaderingen moest de heer Dohmen dan

Soms was het zo dat op vrijdagmiddag om

jaar heeft de heer Dohmen het AZL

niet. Of wanneer je aan een nog zeer jonge

gaan vervangen, omdat men dat meisje

vijf minuten voor half zes, einde werktijd,

verlaten en is gepensioneerd.

nieuwe Mijnwerker vroeg wat zijn geslacht

niet alleen wilde laten. De vraag was of

de mededeling kwam dat er de volgende

was, kreeg je vaak het antwoord:” ja

meneer Dohmen dan voor chaperonne

dag, zaterdag, overgewerkt moest

meneer, nog met de Pasen”. Of je vroeg

moest spelen? Maar het maakte hem niets

worden, gezien de hoeveelheid

62

Interviewer: Patrice Kockelkorn Foto’s: Wiel Palm 63

interview

interview

DHR KLEIJNEN Geb datum 03-01-1936, 23 jaar Mijnwerker in de functie Houwer in de Domaniale mijn Kerkrade. Penningnummer 32. Als 14 jarige jongen begonnen op de OVS.

Ondanks het ongeluk heeft hij geen angst

Iedere morgen kreeg hij les in rekenen en

opgelopen. Tijdens zijn dienst kwam er

taal. Ook kwam elke dag de aalmoezenier

ook weleens bezoek. Hij weet nog dat een

en op vrijdag kwam hij om te controleren

ploegbaas uit Heerenveen langs kwam .

wat er op de boterham zat. Mocht er vlees

Toen hij in een van de gangen keek riep

tussen zitten dan werd dat eruit gehaald.

deze man: “hier staat de hele wereld op

Toen meneer Kleijnen 16 jaar werd mocht

paaltjes. Mij hier niet gezien.” Hij heeft deze

hij 1 dag per week ondergronds meekijken

ploegbaas daarna nooit meer gezien.

en meehelpen. Drie jaar later op zijn 17e levensjaar werd hij vast aangenomen om

Op zijn 23e kreeg de heer Kleijnen het vol-

ondergronds te mogen werken. Hij werkte

le loon en zijn pensioenopbouw. Voordat

in de pijlers, draaide toen ook al nachtdien-

hij aan de dienst begon dronk hij eerst bij

sten en hielp mee de band om te leggen

de melkboet, die naast de mijn lag, een

waarop de kolen lagen. Als zijn dienst er op

bak melk, voor niet veel geld en ook na de

zat kwam de roofdienst om de “stempels”

dienst dronk hij daar melk. Nooit geweten

er tussen uit te halen. Er was niet veel

waarom, maar dat deed hij gewoon.

mechanisme in de Domaniale. Voordat

Na vier jaar mocht hij een cursus volgen

meneer Kleijnen vast ondergronds kwam,

voor het diploma als Houwer. Geslaagd!

“Als zijn dienst er op zat kwam de roofdienst om de ‘stempels’ er tussen uit te halen.”

werkte hij een half jaar onder begeleiding. Tijdens die dienst is er een ongeluk

Op de eerste twee rijen zitten de “hoge

Hij was bezig met het klaarmaken van de

door de heer Kleijnen naar het ziekenhuis

gebeurd met de pijlers. Ze stonden niet

heren” van de Staatstoezicht en de

kolenband en hij vertelt de jongen om

ging. Hij kwam bij de “knoken” dokter, de

goed en het dak stortte in. De heer Kleijnen

directeuren van de Domaniale mijn.

nergens aan te komen. Helaas heeft deze

heer Jager, en die kon helaas de vinger niet

greep daarbij een kolenwagen vast waarbij

Dhr. Kleijnen op 21 jarige leeftijd zit tweede

leerjongen niet geluisterd en zette een

meer redden. Hij heeft toen wel drie

hij de klap met zijn linkerhand opving

van links naast de vlag. Het feestje werd

drukcilinder aan. Meneer Kleijnen kon zijn

dagen in het ziekenhuis gelegen. Na dat

en daarbij zijn vingers verbrijzelde. Drie

gevierd in de “wirtshaft Buck” aan de

hand niet terugtrekken en zat er dus met

gebeuren kreeg hij wel altijd de taak om in

vingers konden gered worden, maar helaas

Nieuwstraat. Je kreeg vier biertjes van de

zijn rechterhand in. Zijn wijsvinger was er

de “wirtshaft” de biertjes te bestellen want

is het met de pink niet goed afgelopen.

Mijn en de rest moest jezelf betalen.

niet af, maar hing er nog aan. Hij kwam

hoe makkelijk: 8 grote en 2 kleintjes en

terecht bij dokter Koumans in de verband-

stak daarbij zijn twee handen op.

Die is toen afgezet vanwege de infectie die optrad. In die tijd werd er niet lang thuis

De heer Kleijnen heeft later nog een keer

kamer en volgens hem kwam het wel

gezeten, want na een paar dagen moest hij

een ongeluk gekregen samen met een

goed allemaal. Maar helaas werd de vinger

weer ondergronds.

leerjongen.

steeds zwarter en begon te etteren waar-

64

Interviewer: Patrice Kockelkorn

65

interview

interview

MARLIES NUMEIJER Thuis Na vier jaar wonen in Heerlen, voel ik me

Mijn werk in de Mijnshop heeft me de rijke

nu echt thuis. Vier jaar geleden ben ik voor

cultuur en geschiedenis van Heerlen laten

mijn studie Dramatherapie aan de Hoge-

zien. Dat vind ik heel mooi.

school Zuyd van het noordelijke Schagen naar Heerlen verhuisd. Ik was betrokken bij

Naast de betrokkenheid bij de stad en haar

mijn studie, maar had eigenlijk niets met

verleden, vind ik de sfeer in de Mijnshop

de stad. Ik ging nog vaak in de weekenden

heel erg fijn. Ik heb echt een saam-

en vakanties naar mijn ouders in Schagen.

horigheidsgevoel gekregen. We runnen de Mijnshop samen en zijn heel betrokken

Bij toeval ontmoette ik Floor Noten. Ze

met elkaar. Ik ben blij dat ik dit jaar zoveel

maakte me meteen enthousiast om aan de

leuke mensen heb mogen ontmoeten.

slag te gaan in de Mijnshop. Sinds de eerste keer dat ik als vrijwilliger aan de slag ben

Voor mijn werk in de Mijnshop woonde ik

gegaan, ben ik me steeds meer betrokken

in Heerlen. Nu ben ik thuis.

gaan voelen bij de stad. Ik wilde meer weten over Heerlen en haar geschiedenis

Interviewer: Patrice Kockelkorn

en zo is ook mijn interesse in het mijnverleden steeds meer gaan groeien. Heerlen is zo veel meer dan dat ik in eerste instantie altijd zag.

“Voor mijn werk in de Mijnshop woonde ik in Heerlen. Nu ben ik thuis”

66

67

interview

interview

MEVR. LINDERS Dochter van oud mijnwerker! Wim Linders

Als hij op de fiets moest zitten voor de

Penningnummer: 885

gezondheidstest liet hij zich niet kennen.

Geb.datum: 06-12-1911

Hij heeft een instorting meegemaakt en is

Gestorven op: 12-10-1993

onder de stenen terecht gekomen. Hij had

Functie: Houwer

een flinke hoofdwond. Mama was flink van

Gewerkt in mijn: ON 2

streek, maar hij bleef niet thuis. Meteen

Hoeveel jaren mijn: vanaf 1939 tot 1966.

weer op de fiets springen en naar de Mijn.

Dus 27 jaar Meest bijgebleven herinnering:

“Papa was altijd zo moe als hij thuis kwam van de Mijnen. Ik weet nog dat hij een keer met zijn soeplepel in de hand boven zijn bord in slaap viel”

Hoe was het om op te groeien

Papa was altijd zo moe als hij thuis kwam

in een mijnwerkersgezin?

van de Mijnen. Ik weet nog dat hij een keer

Prima! Ik ben direct na de oorlog

met zijn soeplepel in de hand boven zijn

opgegroeid. Dat was voor iedereen

bord in slaap viel. De saamhorigheid van

moeilijk en wij waren geen uitzondering.

de koempels, daar had hij het ook altijd

Papa had Ischias. Hij was een harde werker.

over. Hij moest op de fiets naar de Mijn.

Als hij op de fiets stapte, moesten ze hem

Werkte in ploegendiensten dus vaak ook

helpen en afduwen en als hij bij de mijn

‘s morgens vanaf 05:00 uur. De buurman

aankwam moesten ze hem van de fiets

van papa kwam hem altijd halen en samen

helpen.

fietstne ze dan naar de Mijn. Op een

Mevrouw Linders (de dochter) werkte als

Omdat mevrouw Linders naar school ging,

ochtend kwam hij en riep van onder aan

beambte bij het Beambte fonds voor het

weet ze nog dat het haar papa drie keer

Mama had vijf kinderen, maar weigerde

de trap dat hij zich verslapen had. Dus hij

Mijnbedrijf en zij kreeg 65 hectoliter

zijn totale weekloon koste.

alle hulp van de sociale dienst. We hebben

pakte snel zijn pungel en sprong op de

Antraciet, terwijl haar vader maar 39

het allemaal heel goed gehad. We hebben

fiets. Snel doortrappen, want hij zag

hectoliter eierkolen kreeg. Hij had daar

Aan het einde van de Mijn werd hij slecht

allen gestudeerd.

niemand onderweg. Wat bleek; grapje

toen recht op. Was nooit rechtvaardig. We

behandeld. Hij ontving maar 500 gulden

van de buurman, want hij was een uur te

hadden ook recht op tandheelkundige

aan pensioengeld per maand en daar

Aan het einde van de mijn had hij ook

vroeg!! 04:00 uur in plaats van 05:00 uur.

hulp vanwege de verzekering van de wieg

moesten wij met zijn zevenen van rond-

silicose, maar hij kreeg die uitkering niet.

Leuke buurman was ook met hem een uur

tot aan het graf. Papa kreeg weekloon en

komen.

Daar was hij te trots voor. Hij klaagde nooit.

te vroeg. Maar dat had hij voor die grap

daar was toen al het pensioenrecht op in

wel over.

mindering gebracht.

68

Interviewer: Patrice Kockelkorn

69

interview

interview

MW. SCHLOSSER Geb. datum: 25 november 1927 Mevrouw Schlosser werkte in het zieken-

sluiting meegemaakt. Na de mijnsluiting

huis en om aantekeningen voor haar werk

heeft hij zich moeten omscholen bij

te maken ging ze 2 weken in uniform stage

Rolduc om een kantoorbaan te krijgen bij

lopen in de verbandkamer van de Staats-

het belasting kantoor in Heerlen.

mijn Emma voor het Rode Kruis. Ze was

In de jaren ‘70 was het heel moeilijk en

toen 25 jaar. In die tijd heeft ze een mijn-

toen had je geen keus. Hij moest van

werker behandeld met een verbrijzelde

werken met de handen tot werken met

hand. Wat ze zich verder nog kan herinne-

de pen overgaan. Hij was 53 jaar en te

ren, is dat in die tijd er jonge jongens van

jong om gepensioneerd te worden. Als hij

de OVS kwamen met een blauw nagel. En

een keus had gehad dan had hij niet voor

die moest je dan doorprikken en er waren

een kantoorbaan gekozen. Maar in die tijd

er bij die dan flauw vielen.

zaten veel mannen thuis. Chagrijnig te wezen. Was geen mooie tijd toen.

Haar vader was bovengronds werkzaam ook in de Staatsmijn Emma. Hij werkte in

Haar zoon heeft na de Mijnsluiting met

het tussenmagazijn om de voorraden aan

lorries en oude auto’s rond kunnen crossen

te vullen voor de ondergrondse mijn-

op het terrein, want ze woonden er tegen-

werkers. Tijdens de 3 daagse Mijn staking

over.

moest haar vader gaan werken van zijn baas. De Duitsers hadden de kolen nodig

Haar schoondochter heeft bij het bedrijf

dus werden er mijnwerkers van hun bed

Transcarbo (transport van kolen betekend

gelicht om te werken. Mevrouw Schlosser

dit letterlijk) in de oude villa die naast de

heeft vroeger meegemaakt dat er mijn-

ingang van de ON3 lag gewerkt. Het bedrijf

werkers in het Gazellehuis werden gestopt

is in 1971 gestart met 5 bazen (Baas voor

en daar werden geëxecuteerd. Ze woonde

de algehele afdeling, financiële afdeling,

daar als kind tegenover en zodra de

kunstof ramen, metaal en van de lampen)

Duitsers over gingen tot de executie werd

op 8 medewerkers.

ze door haar moeder naar binnen gehaald. Interviewer: Patrice Kockelkorn

Haar man heeft ook bovengronds gewerkt als machine bankwerker. Hij heeft de Mijn-

70

71

interview

interview

DE HEER SCHUPP DE MIJNEN

velen in huidige beleving veronderstellen.

aanvankelijk naar de politieschool. Echter

meerdere verhuizingen waren het gevolg.

17 december 1965: een zwarte bladzijde

Verhalen uit diverse invalshoeken, uiteraard

om diverse redenen is hij tot aan de

Helaas door reorganisaties en vroegtijdig

in de geschiedenis van Limburg. Toen-

ieder met eigen ervaring.

sluiting van de mijnen ondergronds werk-

vertrek uit het arbeidsproces. Na een gou-

zaam gebleven.

den handdruk ruim 38 jaar later is de heer

malig minister van Economische Zaken, Joop den Uyl, kondigde de sluiting van de

PERSOONLIJKE BELEVING

mijnen aan. Exact 49 jaar later, op woens-

Na het volgen van de OVS werd de heer

OORZAAK EN GEVOLG

streek. Enerzijds nostalgie en anderzijds

dag 17 december 2014, de opening van

Schupp als 17½ jarige knaap geconfron-

Ingrijpend waren de gevolgen van bedrijfs-

realiteit. Het viel hem niet altijd mee om

het Jaar van de Mijnen. De heer Schupp

teerd met het zware en ongezonde beroep

sluitingen en reorganisaties. Limburg had

weer eens te verhuizen. Vriendschappen

geeft compliment aan en heeft respect

van mijnwerker. In Limburg generaties lang

geen of weinig vervangende werk-

en contacten elders opgebouwd, maar

voor de organisatie. Enerzijds nostalgie en

het hoofdmiddel van bestaan. Persoonlijke

gelegenheid. Limburgers verknocht aan

ook in omgevingen vertrouwd geraakt.

anderzijds bittere realiteit over het zware,

beleving of andere wensen telde niet. Toe-

stad of streek. Elders was de vraag naar

Elke keer deed afscheid nemen pijn. Een

ongezonde bestaan.

gegeven, de mogelijkheden waren beperkt

personeel groot. Noodzakelijke

terugblik op ontwikkelingen en ervaringen,

en de lonen waren hoog. De mijnsluitingen

verhuizingen en omscholing voor behoud

al met al ook een geestelijke verrijking.

NOSTALGIE

waren voor ouderen met vele dienstjaren

van de boterham. Motivatie en positie-

Glück Auf!

Veel is er over gezegd en geschreven.

een bittere pil. De jongeren kregen nieuwe

ve instelling hebben bijgedragen aan

Enerzijds nostalgie in zwart wit en ander-

kansen. Gelukkig maar. Tussentijds zou

persoonlijke ontwikkeling. Promoties en

zijds de inkleuring van zwart naar groen.

echter nog het een en ander gebeuren.

Voor hen die de zware en ongezonde tijd daadwerkelijk hebben meegemaakt een

MILITAIRE DIENST

beladen onderwerp. Uiteraard ook velen

Mijnwerkers waren in principe vrijgesteld

die terugverlangen naar de tijd van de

van militaire dienst, echter hiervan heeft

koempels met hun kameraadschap. Er was

de heer Schupp geen gebruik gemaakt.

bestaanszekerheid, maar ook kommer en

Als vrijwilliger ging hij naar de speciale

kwel. We zijn snel geneigd om nostalgie

opleiding van het ´Korps Commando

om te zetten in een verheven tijd. Witte

Troepen´. Pittige tijd. Discipline en

boorden en geestelijkheid bepaalde vaak

karaktervorming door grenzen te verleg-

het lot. Normen en waarden werden met

gen. De ´Groene Baret´ was voor hem de

de paplepel ingegoten. Sluiting van de

basis en rode draad voor verdere levens-

mijnen. Voor ouderen met vele dienstjaren

loop en sleutel tot succes. Ondanks de

een bittere pil. Echter jongeren hebben

zware opleiding heeft hij deze tijd vele

tijdig de kans gekregen om het zware en

«malen prettiger ervaren dan zijn onder-

ongezonde werk te ontvluchten. Uiteraard

grondse jaren als sleper en houwer. Het

werden offers gebracht. Huis en haard ver-

zware en ongezonde werk, maar ook het

laten om een bestaan elders op te bouwen.

verstoken zijn van daglicht, kwelde hem

Dat is de realiteit en minder romantisch als

zeer. Na zijn militaire diensttijd wilde hij 72

Schupp teruggekeerd naar zijn geboorte-

Interviewer: Patrice Kockelkorn

“Motivatie en positieve instelling hebben bijgedragen aan persoonlijke ontwikkeling”

73

interview

interview

INTERVIEW DHR TIELMAN Tijdens de val van d’r Lange Jan werkte ik

Er brak totale paniek uit. De weg werd af-

in het oude gebouw van de Oranje Nassau,

gezet. De mensen renden alle kanten uit.

“het groene gebouw”. Zo’n 30 collega’s van

Duizende mensen kwamen op het terrein

de facilitaire dienst waren ook aanwezig. Ik

af en wij kregen de taak om de mensen

was in die tijd kassier en de kluis was in dat

niet op het terrein te laten komen.

groene gebouw en daar lag het contante

Iedereen wilde iets zien.

geld in. Bij eventuele evacuatie moest ik de kluis openen.

Ook vooral om toezicht te houden op de souvenirjagers die op de bakstenen uit

Samen met mijn collega stonden we op

waren. Ik heb daar de hele dag samen met

het dak te kijken hoe d’r Lange Jan zou

mijn collega gestaan. Op zich niet zonder

vallen. Op een gegeven moment stond

gevaar , omdat er gas ontsnapte mocht er

d’r Lange Jan te wankelen en kwam op

in de omgeving ook niet gerookt worden

ons gebouw af. Ik heb nog nooit van mijn

en daar moesten wij dan ook op toezien.

leven zo hard gerend. Gelukkig zijn er geen incidenten ge5 Verdiepingen naar beneden zijn we

weest. De Politie en Brandweer hadden

gevlogen en we kwamen in de kelder aan

alles onder controle. Er werd meteen een

toen de klap viel. Het teken dat d’r Lange

onderzoek gestart naar de oorzaak van

Jan plat viel. Alleen de verkeerde kant op.

de verkeerde val. Dynamiet was goed

Hij viel op de villa waar het archief van

geplaatst en dat is toen ook wel meerdere

de staatsmijnen was opgeslagen. Helaas

keren gecontroleerd. Er is nooit een

was van de villa niets over. Van het archief

verklaring afgegeven naar de oorzaak van

is het grootste gedeelte tussen het puin

de verkeerde val.

uitgehaald en gered kunnen worden. Interviewer: Patrice Kockelkorn

“Er brak totale paniek uit. De weg werd afgezet. De mensen renden alle kanten uit”

74

75

interview

ANNEMIE EDERVEEN Was een kekke ontmoeting met Annemie

Desondanks keek hij altijd terug met trots.

Ederveen, dochter van Hennie Ederveen,

Het mijnbouwvak was nooit een keuze

één van de Koempels op het wiel. Haar

geweest. Het was noodzaak. Hennie’s

vader zag zichzelf afgelopen jaar ineens

vader overleed jong. Met 7 broers en

staan in het boek Onder Onze Voeten:

zussen kon hij zijn familie alleen onder-

“Annemie, raad eens waar ik sta?”. Het

steunen als hij het zwarte gat inging.

groepportret werd ter gelegenheid van zijn afstuderen aan de OVS geschoten.

Annie (4 broers en zussen) werkt voor

Hennie werkte tot de mijnsluitingen in de

UVW, al veertig jaar. Ze heeft 1 dochter.

Staatsmijn Wilhelmina. Afgelopen voorjaar is hij overleden. Annemie vertelde dat zijn

Interviewer: Fabian de Kloe

lichaam versleten was. Kapotte kniegewrichten en stoflong.

“Het mijnbouwvak was nooit een keuze geweest. Het was noodzaak”

76

r

ALLES WAT JIJ OVER DE MIJNEN HOORT TE WETEN

GRATIS LEZING

In een goed half uur vertelt Floris Hendrix (23) jou de meest opmerkelijke feiten. Floris is een van de jonge enthousiaste vrijwilligers van het Nederlands Mijnmuseum en de MIJNshop en weet dus werkelijk bijna alles over de mijnen in de voormalige Oostelijke en Westelijke Mijnstreek. Welke mijnen er vroeger in Limburg waren, hoe groot, hoe diep, hoe lang en véél méér van dat soort wetenswaardigheden die eigenlijk iedereen gewoon zou moeten weten, komen aan bod. Interessant dus voor jong en oud.

Kom zaterdag 15 augustus om 14:00 uur naar #MIJNshop aan De Bongerd 4 in Heerlen (rechts van Bart Smit; naast het Glaspaleis SCHUNCK*). Deze lezing duurt tot 15:00 uur.

Uiteraard kun je vragen stellen. Graag zelfs. Deze #m2015-lezing (in het kader van Het Jaar van de Mijnen 2015) is #gratis. Volg M2015 ook op Zie: www.M2015.nl voor méér informatie.

Voor “Mijn plek in Heerlen” interviewde theatermaker Nina Willems 5 mensen ver een plek in de stad die voor hen bijzonder is. Fotografie: Joanna Calmes.

MIJN PLEK IN HEERLEN

mijn plek in heerlen

Naam:

Wat vind je van Heerlen?

Ramona Vreuls - van Wezel

Elke keer als ik in Heerlen kom voelt het als thuiskomen, heel vertrouwd. Aan de

Plek:

andere kant word ik er ook een beetje

De oude eik op Ter Worm

triest van. Er is veel veranderd in Heerlen in de loop van de jaren. Nu zijn ze het

Wat voor plek is dit?

Maankwartier aan het bouwen, wat ik op

Ik ben geboren en getogen in Eikenderveld

zich best mooi vind, maar aan de andere

en wij gingen altijd naar Ter Worm. Ik wil

kant… Er staat zoveel leeg in Heerlen!

niet weten hoeveel rondjes Ter Worm

Als je naar de panden kijkt waar eerst

ik gelopen heb. Als kind vind je daar

De Plu en De Klomp waren springen de

wei-nig aan, dan denk je vooral: daar gaan

tranen je in de ogen. Daar lijkt weinig in

we weer. Maar jaren later liep ik er zelf met

geinvesteerd te worden.

mijn kind, en dan ga je anders naar zo’n plek kijken. Dan wordt het ook een plek

Ik heb een aantal jaar in Zandvoort

waaraan nostalgie en herinneringen ver-

gewoond, en herinner me dat ik op het

bonden zijn. Beukennootjes en kastanjes

journaal zag dat ’t Loon was ingestort.

zoeken bij het kasteel, uiteraard de eendjes

Het doet dan toch verdriet als je hoort

voeren en kijken of we de schildpadden

dat het misschien afgebroken wordt.

zagen, speurtochten en bosspelen met de

Dan is er weer een stukje weg van alle

scouting, sleeën… Toen ik ouder was ging

herinneringen die je daar hebt liggen…

ik er met vriendjes heen, want daar kon

Ik houd niet zo van veranderingen. Ik vind

je tenminste alleen zijn! Veel later ben ik

het prettig als dingen blijven zoals ze zijn.

getrouwd op Kasteel Ter Worm.

Ik denk dat je dat altijd hebt met de plek waar je opgegroeid bent.

Wat maakt deze plek bijzonder voor jou?

Misschien vind ik dat ook zo fijn van

De eik was het middelpunt van het rondje

die eik. Die blijft.

dat je liep. Je ziet hem van ver al staan, zo prachtig en imposant. Ik zou niet weten hoe lang die boom er al staat. Maar dat vind ik ook wel bijzonder; als ik er straks niet meer ben staat die boom er waarschijnlijk nog.

82

mijn plek in heerlen

Naam:

Toen kwam ze mij halen, dus mijn avond

Jo Braeken

was weer goed! En na 49 jaar zijn we nog

interview

steeds samen. Plek: Het Pancratiushuis op de Nobelstraat

Wat vind je van Heerlen? Ik woon al mijn hele leven in Heerlen, en

Wat is dit voor plek?

ik hoop dat dat de rest van mijn leven zo

Het oude Pancratiushuis is inmiddels

blijft. Heerlen is mijn stad. Dat zit in mijn

afgebroken. Maar de plek waar het ooit

hart. Ik kan ook best kwaad worden als

stond is er nog wel. En de herinneringen

mensen slecht over Heerlen praten.

zijn er ook nog steeds. Mijn vader werkte ondergronds in de ON1. Wat maakt deze plek zo bijzonder

Maar hij vond het vreselijk. Toen het

voor jou?

bericht kwam dat de mijnen gesloten

Het is de plek waar ik voor het eerst met

zouden worden was hij blij; voor hem

mijn vrienden uitging, begin jaren 60. Ik

konden ze niet snel genoeg dicht.

was toen een jaar of 17. Dat was uiteraard

Het mijnverleden wordt nu vaak

in een heel andere tijd dan nu. Er was

geromantiseerd, terwijl er ook veel

eigenlijk niks om uit te gaan, behalve het

ongelukken gebeurd zijn destijds, en het

Pancratiushuis. Er was een grote zaal waar

gevaarlijk en smerig werk was. Daar hoor

altijd een live-orkest was. En dan was er

je niemand meer over. Heerlen is in de

een wat kleinere ruimte waar een disk-

loop van de tijd veel veranderd, maar

jockey zat, dat was voor die tijd heel

ik mis geen dingen van vroeger. Goed,

modern. Het was ook de eerste plek waar

misschien hadden ze bepaalde gebouwen

je meisjes kon ontmoeten. Daar was ik

moeten laten staan, daar had je nu mooie

helemaal niet aan gewend. Ik had daar-

dingen mee kunnen doen, zoals ze in het

voor op het seminarie gezeten.

Ruhrgebied doen. Maar je kan de tijd niet terugdraaien. In de afgelopen 10 jaar is het

Ik heb er mijn vrouw, Riet, ontmoet. Ik

alleen maar beter geworden.

weet het nog precies, wij zaten met de vriendengroep op onze vaste plek voor

Op cultureel gebied gebeurt het hier

het podium. Ik zag haar een paar tafels

meer dan in Maastricht.

“Ik woon al mijn hele leven in Heerlen, en ik hoop dat dat de rest van mijn leven zo blijft. Heerlen is mijn stad. Dat zit in mijn hart.”

verder-op zitten. Vroeger was het nog zo dat als de dans begon, je een meisje ging halen om te dansen. Dus ik danste met haar. Daarna was het Damenwahl, dus mochten de meisjes kiezen. 84

85

mijn plek in heerlen

Naam:

Wesley: Zij zit op het bankje, en ik loop

Lotte Ermers en Wesley van Neer

zo’n beetje te ijsberen. En ik leun voorover en ik geef haar de eerste kus.

Plek: Mozaïekbankje voor de Royalbioscoop

Lotte: Dat was pas de tweede keer dat we elkaar in het echt zagen…

Wat is dit voor plek? Wij hebben onze relatie gekregen

Wat vind je van Heerlen/Limburg?

op dit bankje.

Wesley: Ik woon in Sittard. Ik zou uit mezelf nooit uit Limburg vertrekken. Ik

Wesley: Ik vroeg aan een goede vriendin

heb daar teveel een ‘provinciaal gevoel’

van mij of er nog leuke meisjes in haar

voor. Je bent Limburger en dan blijf je ook

klas zaten. Toen liet zij me foto’s van Lotte

Limburger. Ik ben daar trots op. Ik heb vaak

zien op Instagram. Ik dacht: dat is wel een

het gevoel dat Limburg het ondergescho-

leuke meid om mee in contact te komen.

ven kindje van Nederland is. Juist daarom

Na een tijdje heb ik haar toch maar

moeten we trots zijn dat we hier vandaan

toegevoegd op facebook, en even later

komen, dat we een internationale regio

zag ik dat ze mijn verzoek geaccepteerd

zijn, dichtbij België en Duitsland.

had. Toen begonnen we met elkaar te praten. We praatten eigenlijk iedere dag

Lotte: Ik woon in Hoensbroek, tegen Nuth

met elkaar. En op 23 november hebben we

aan. Daar is veel groen, veel ruimte, dat

voor het eerst afgesproken.

vind ik prettig. Het is klein, je kent bijna iedereen. Maar de grote stad trekt ook.

Lotte: Nee, op 23 november heb jij

Als ik klaar ben met school zou ik wel in

een vriendschapsverzoek gestuurd.

Maastricht willen studeren, dat vind ik een

En de 14e december hebben we voor

prachtige stad. Amsterdam trekt me ook

het eerst afgesproken in Sittard. En de

altijd. Maar Limburg, dat blijft toch wel

23e december, een maand na jouw

eigen. Het dialect, de gezelligheid, hier

vriendschapsverzoek, hebben we wat

voel ik me thuis.

gekregen. Ik onthoud die datums altijd heel goed…

Wesley: Als ik nu door Heerlen loop, voelt het een beetje grauw en verloederd.

Hoe ging dat op dat bankje?

Ze zijn ermee bezig, maar het moet nog

Lotte: Het was avond. We gingen naar de

zijn vruchten afwerpen.

Royal en moesten wachten tot de film begon.

Lotte: Ik hoop dat de Royal weer terugkomt. Dat was een sfeervolle plek in Heerlen. 86

mijn plek in heerlen

Naam:

Er zijn nu discussies over het

Joost Reinaerts

vluchtelingenbeleid, maar in die tijd heeft

interview

Nederland 1 miljoen Belgen opgevangen Plek:

als vluchteling! Op 6,5 miljoen inwoners…!

Belgisch grafmonument, Begraafplaats

Veel van die mannen zijn in de mijn gaan

Heerlen Akerstraat.

werken en zijn daar gebleven tot het eind van de oorlog. 15 geïnterneerde Belgen

Wat is dit voor plek?

zijn tijdens hun verblijf in Nederland

Het Belgisch grafmonument ligt een beetje

overleden en voor hen is het graf-

achteraf op het kerkhof van de Akerstraat.

monument opgericht.

Veel mensen weten niet dat het er is. Terwijl het vanuit historisch perspectief

Wat maakt deze plek zo bijzonder

heel interessant is.

voor jou? Ik ben de nazaat van een Duitse mijn-

Tot 1914 was dit een regio waar grenzen in

werker die in de Eerste Wereldoorlog voor

feite niet bestonden. Men was wel Neder-

Duitsland gevochten heeft. In Nederland

lander, maar op de markt en in de winkels

hoor je niet veel over de Eerste Wereld-

werd met Marken betaald. Ik denk dat de

oor-log. Wij waren neutraal, hier leek

Heerlenaar van begin vorige eeuw niet

zogenaamd niks te gebeuren. Als kind

eens echt wist dat hij Nederlander was.

hoorde ik vooral over de Tweede Wereld-

Dat betekende voor hem niet zoveel.

oorlog en dacht dan: Dan moet er toch

Dan breekt in 1914 WO1 uit. Nederland

ook een Eerste geweest zijn? Gaandeweg

bleef neutraal maar Duitsland viel België

kwam ik erachter dat Nederland weliswaar

binnen en waren dus met elkaar in oorlog.

neutraal was, maar dat er hier toch een

Opeens was er een echte grens. Toen

heleboel gebeurd is.

werden mensen zich heel bewust van die grens, plotseling hadden ze een paspoort

Wat vind je van Heerlen?

nodig! Maar ze zullen ook blij geweest zijn.

De Heerlenaar is vaak niet trots op zijn

Juist omdat ze Nederlander bleken te zijn

stad, terwijl dat best mag. Ik zie veel leuke

hoefden zij niet te vechten! Ze zeggen wel:

dingen in Heerlen. Hier gebeurt wat.

De Limburger werd pas echt Nederlander

Cultura Nova bijvoorbeeld, dat maakt me

tijdens de Eerste Wereldoorlog. Daar komt

wel trots. Sinds ik inwoner ben van Heerlen

bij dat de Mijnindustrie een boost kreeg,

ben ik hier ook actief. Ik ben voorzitter van

omdat de Limburgse kolen opeens belang-

de PvdA Heerlen. Als je ergens woont en

rijk werden voor de rest van Nederland.

er een mening over hebt, moet je daar ook

“Als je ergens woont en er een mening over hebt, moet je daar ook iets mee doen, vind ik”

iets mee doen, vind ik.

88

89

mijn plek in heerlen

Naam:

Wat maakt deze plek bijzonder voor jou?

Ludo Kockelkorn

Dit is mijn plek omdat ik er al 10 jaar mee

interview

bezig ben. Maar eigenlijk is het een plek Plek:

van iedereen. Het gaat over de toekomst

De Wijk van Morgen

van mensen in Heerlen, in de Euregio, in Europa… De Wijk van Morgen is ook jouw

Wat is dit voor plek?

wijk van morgen.

Ik werk aan de faculteit Bèta Sciences and Technology van Zuyd Hogeschool. 10 jaar

Mensen die in Heerlen wonen, kennen

geleden zijn we gestart met het project

deze plek vaak niet. Of ze zeggen: het is

De Wijk van Morgen op het Science and

wel ver, en dan hebben ze het over de

Businesspark Avantis. We wilden een plek

8 kilometer die het van het centrum ligt.

creëren waar studenten dat wat ze leerden

Terwijl ik tegelijkertijd mensen uit China,

ook in de praktijk konden brengen; door

Nepal en Rusland rondleid, die het de

een huis te bouwen. Gaandeweg werd De

moeite waard vinden wat wij hier doen.

Wijk van Morgen een leer- en onderzoeksomgeving voor studenten op het gebied

Wat vind je van Heerlen?

van nieuwe technieken in de gebouwde

Ik ben een voorstander van Parkstad;

omgeving, waarbij duurzaamheid centraal

we moeten verder denken dan gemeente-

staat. Ik probeer studenten die ik rondleid

grenzen. Als je een cirkel van een halfuur

op het terrein te enthousiasmeren om

om Heerlen trekt, dan heb je een hele

met morgen bezig te zijn. In de wereld

internationale leefomgeving. Luik, Aken

van morgen is geen olie meer, en zijn zink

en Hasselt zijn vanuit Heerlen binnen een

en koper duurzame materialen die je niet

goed halfuur te bereiken. IBA Parkstad is

zomaar in een huis wilt gebruiken. Het past

zie ik als een geweldig mooie kans.

bij Heerlen dat we ons toeleggen op energietechnologie. Vroeger heette dat steen-

Soms heb ik het gevoel dat er overdreven

kool, nu heet het zonne-energie. Wat ik zelf

veel aandacht wordt gegeven aan het

heel leuk vind is het ZigZagSolar systeem

Mijnverleden. Bij mij ligt de blik eerder

(zie foto). Een paneel dat door zijn vorm

vooruit dan achteruit. Mijn droom, en

het zonlicht reflecteert en zo extra effectief

de droom van veel medewerkers aan dit

is. Een paar weken geleden is zo’n zelf-de

project, is om samen iets te creëren voor

systeem op de gevel van de parkeergarage

morgen.

“Als je een cirkel van een halfuur om Heerlen trekt, dan heb je een hele internationale leefomgeving. Luik, Aken en Hasselt zijn vanuit Heerlen binnen een goed half uur te bereiken”

van De Klomp geïnstalleerd.

90

91

Drie designers van Fashionclash Maastricht hebben zowel een designersstuk als een commercieel stuk ontworpen aan de hand van de verschillende mijnwerkersculturen. De commerciële ontworpen zijn gemaakt door 100% Heerlen, met de begeleiding van de designers.

MIJNCOLLECTIE

mijncollectie

mijncollectie

DE KLEDING STUKKEN ZIJN GEMAAKT DOOR DE DEELNEMERS VAN HONDERDPROCENTHEERLEN HonderdprocentHeerlen is opgezet als leerbedrijf en werkplaats voor Jongeren tot 27 jaar met een afstand tot de arbeidsmarkt. Tijdens het traject maken zij creatieve producten die in de winkel, verbonden aan de werkplaats, door henzelf verkocht worden. De jongeren zijn gemiddeld 6 maanden in traject bij HonderdprocentHeerlen. Deelnemers zijn minimaal 4 tot maximaal 8 dagdelen per week aanwezig. Met elke deelnemer wordt een persoonlijk trajectplan op maat opgesteld. HonderdprocentHeerlen geeft als leerbedrijf begeleiding, training en coaching, zoveel mogelijk richting werk of opleiding. De belangrijkste doelen binnen HonderdprocentHeerlen, naast het aanbrengen van structuur en een gezonde werkhouding, zijn het ontwikkelen van een positief zelfbeeld, het vergroten van zelfvertrouwen en trots. Dat laatste heeft mede dankzij deelname aan het project “Mijnshopcollectie” een belangrijke boost gekregen. www.honderdprocentheerlen.nl

Geschreven door Carola van Iersel

94

95

mijncollectie

mijncollectie

FASHIONCLASH FASHIONCLASH is een spraakmakend internationaal en interdisciplinair platform voor nieuwe generatie ontwerpers en (podium)kunstenaars. FASHIONCLASH is, zoals de naam al zegt, een ‘clash’ met mode als uitgangspunt. ‘Clash’ staat voor een ontmoeting van talent, culturen, disciplines en publiek rondom het gegeven ‘mode’. FASHIONCLASH voorziet in een platform door het ontwikkelen en organiseren van projecten waar ontwerpers en kunstenaars van diverse disciplines hun werk kunnen presenteren. Vanuit de ‘fashion clash’ concept en de vraagstelling ‘Hoe kunnen we de mode industrie ontwikkelen en ondersteunen om welzijn te verbeteren?’ benadert FASHIONCLASH mode om tot een narratief te komen van waaruit projecten worden gevormd.  Het grootste project is het jaarlijkse FASHIONCLASH Festival in Maastricht. 8ste editie van het festival vindt plaats 30 juni t/m 3 juli. 8ste editie van het festival staat in het teken van het thema HERITAGE (Erfgoed, Erfgoed der dingen); materiële en immateriële erfgoed van de mode, de wereld maar vooral ook persoonlijke erfgoed. Met zijn projecten in binnen- en buitenland, modeshows, exposities, performances en interdisciplinaire samenwerkingen tussen modeontwerpers en theatermakers, choreografen en andere kunstenaars neemt FASHIONCLASH een unieke positie in het internationale mode discour. Sinds 2009 hebben meer dan 800 talenten uit meer dan 50 landen genoten van het platform en heeft FASHIONCLASH zich internationaal geprofileerd via media maar ook met presentaties in China, Zuid-Afrika, Brazilie, Malta, Portugal, Polen, Italie, Servie, Mauritius enz.  www.fashionclash.nl Geschreven door Branko Popovic 

96

97

mijncollectie

mijncollectie

EBBY PORT – ONDERZOEKEND Ebby Port is één van de drie ontwerpers die vanuit Fashionclash gevraagd is om mee te werken aan dit project. Ebby was heel enthousiast om mee te werken, maar had in het begin nog geen idee van wat er verwacht werd en in welke vorm ze haar project moest uitvoeren. Die vorm heeft het pas aangenomen in de tijd die volgde. Ebby kreeg Polen als eerste land om mee aan de slag te gaan. Zelf geeft ze aan dat ze de historie van een land belangrijk vind. Ze heeft hiervoor veel onderzoek gedaan. Ebby heeft de nodige boeken aangeschaft om zich in het land en de cultuur te kunnen verdiepen. Die verdieping heeft ze voor de overige landen ook kunnen gebruiken. Ebby vond ook dat de loyaliteit belangrijk is: “Je bent toch met een stukje geschiedenis bezig waarover mensen nog genoeg weten te vertellen. Je kunt dus niet zomaar van alles gaan doen. Je zult er over moeten nadenken en je mag niks verzinnen.” Ebby is heel veel bezig geweest met het vergelijken van kledingstijlen. Als ze dan een ontwerp had gemaakt, bleef ze vergelijken met foto’s in boeken. Klopt het niet helemaal, dan werd het ontwerp opnieuw gemaakt. Zelf gaf Ebby aan dat ze het lastig vond om de nationaliteit te vertalen naar een commercieel stuk, maar ik denk zelf persoonlijk dat ze dit goed heeft gedaan. De sfeer die tijdens het werken aan de verschillende ontwerpen bij 100% Heerlen aanwezig was, is altijd een fijne sfeer geweest. Ebby zegt zelf ook: “Ik heb alle lof voor de meiden van 100% Heerlen die aan de kleding werken en voor Carola. Zij steekt er ook zoveel energie in.” Persoonlijk denk ik dat de combinatie van de fijne sfeer, het harde werken en de verschillende modestukken hebben geleid tot een mooi eindresultaat van Ebby, waarbij ze zelf met veel plezier terugkijkt op dit jaar. Interviewer: Loes Vogels

98

99

mijncollectie

mijncollectie

LINDA FRIESEN - PASSIE Linda is één van de drie designers van fashionclash die mee heeft gewerkt aan het project om verschillende mijnwerkersculturen uit te beelden in kledingontwerpen. Ze is gevraagd door fashionclash om aan dit project mee te werken. Linda heeft er niet lang over hoeven na te denken om mee te doen. Ze mocht namelijk een couture stuk maken en een commercieel ontwerp. Linda gaf mij meteen aan dat ze de combinatie van lesgeven aan mensen die het vak willen leren en een couture stuk mogen ontwerpen haar super leuk leek. Zelf heb ik met Linda nog samen gewerkt aan haar eerste ontwerp van het land Italië. Ze vertelde mij dat ze bij Italië heel erg vanuit haar gevoel heeft gewerkt. Voor haar is Italië een en al mode en cultuur, en dat heeft ze vertaald naar de kleding. De ronde vormen en het vrouwelijke is te zien in haar couture stuk. Wat heel duidelijk was bij haar is het zwart van de mijnen. Bij haar volgende land Turkije heeft Linda onderzoek gedaan naar het land en de cultuur. Ze is er bijvoorbeeld achter gekomen dat de mannen in de witte jurken priesters zijn en niet zoals vele denken een volksdans waarbij mensen horen te klappen. Haar couture stuk is dan ook gebaseerd op deze priesters en de jurken. Haar volgende land waar ze mee aan de slag is gegaan is Friesland. Dit vond ze een mooie uitdaging, omdat haar vriend half Fries is. De eerste gedachte die ze had, was om een molen op een trui te zetten. Toen ze de eerste schets klaar had, zei haar vriend dat molens helemaal niet Fries waren. De meeste molens staan in Noord Holland. Linda moest dus op onderzoek uit. Ze is hierdoor heel veel te weten gekomen over Friesland en de gebruiken. Haar couture stuk is dan ook gebaseerd op de omslagdoeken die de Friese dames om hadden hangen. Ook hier heeft Linda weer bewust gekozen voor het zwart van de mijnen. Zelf volg ik Linda via social media. Ik ben heel erg benieuwd naar wat ze in de komende jaren nog allemaal gaat maken. In ieder geval is zeker, wat ze maakt, je herkent duidelijk dat het een Linda Friesen is. Interviewer: Loes Vogels

100

101

mijncollectie

mijncollectie

GABRIEL GUEVARA Gabriel heeft kleding en handsieraden ontworpen tijdens het Jaar van de Mijnen. Deze zijn te zien in de MIJNshop. De ontwerpen zijn gebaseerd op mijnwerkerskleding van vroeger in Slovenie. Relatie Mijnverleden Gabriel heeft geen directe relatie tot het regionale mijnverleden aangezien hij van Mexicaanse afkomst is. Hij heeft overigens ook in Mexico geen relatie tot het mijnwerkersverleden. Echter tijdens het proces van ontwerpen , of eigenlijk voor aanvang al, is zijn interesse gewekt door de relatie van mijnen/mijnwerkers en ondergrondse materialen. Zoals koolstof, maar ook edele metalen en stenen. Hier heeft hij als sieraadontwerper wel directe en indirecte relaties mee. Bijvoorbeeld een directe relatie is dat zijn moeder en grootvader sieraadmakers waren en langere periodes met edelmetalen en stenen hebben gewerkt. Een indirecte relatie is de fascinatie met fantasie-gerelateerde personages, zoals dwergen, die karakteristiek geschetst worden als ijverige mijnwerkers. Deze relaties trokken hem om verschillende aspecten en waardes van de mijnbouw met elkaar te verweven tot eigen interpretaties. Ervaring 100% Heerlen De ervaringen opgedaan bij 100% Heerlen , waar de ontwerpen gemaakt werden, vond hij het mooist. Om te zien hoe jongeren, met specifieke persoonlijke- of sociale problemen, gestimuleerd worden om kwaliteiten/talenten te ontwikkelen, zelfvertrouwen te krijgen en op eigen benen te staan deed hem denken aan wat hij gelooft creatie te zijn, namelijk niet alleen materiële ontwikkeling van objecten of organismen , maar vooral ontwikkeling van mentaliteit. Interviewer: Marjolein Posman

102

103

mijncollectie

mijncollectie

Fotografen: Fabian de Kloe Luc Lodder Romy Finke 104

105

mijncollectie

mijncollectie

INTERVIEW MET CAROLA VAN IERSEL VAN 100% HEERLEN HET JAAR VAN DE “MIJDEN”!! Vorig jaar oktober ben ik gevraagd door de organisatie van stichting Jaar van de Mijnen en SCHUNCK* om mee te doen aan een project voor de MIJNshop. De bedoeling van het project was om samen met Fashionclash Maastricht en een paar Limburgse ontwerpers een vertaalslag te maken van kleding uit de tijd van de mijnwerkers naar hedendaagse draagbare kleding. En hoe leuk is dat dan als het gemaakt wordt door meiden uit Heerlen van 100% Heerlen. De combinatie van SCHUNCK* – Kunst en haute couture en 100%Heerlen – maakindustrie. Dat sprak me wel aan. Ik word wel vaker voor projecten gevraagd. De vraag die ik mezelf dan stel is “wat levert het op voor de meiden”. Het leerproces voor zowel de ontwerpers als voor de meiden is super belangrijk in dit project. De ontwerpers moesten een stapje terug doen, want tenslotte hadden de jongeren geen ervaring op het gebied van kleding maken. De ontwerpers zouden 1x per week les komen geven. 100%Heerlen moest er een schepje bovenop doen, want we gingen nu design kleding maken. Het mijnproject heeft me veel gebracht. Er is een nieuwe dynamiek in het bedrijf

We hebben hier verschillende producten van gemaakt zoals de pungeltas en de pungel-

gekomen. De meiden heeft het in ieder geval trots, eigenwaarde en zelfvertrouwen

haas. Ja ik ben blij met de theedoeken. Toch ga ik na dit jaar wel stoppen met de thee-

opgeleverd. Het fijne aan dit alles is dat we absoluut als volwaardige partners aan het

doeken. We werden trouwens gevraagd door Serious Request om met dit materiaal

project hebben deelgenomen. We hebben leuke foefjes en technieken geleerd, die we nu

een mascotte te maken. Een lachende ezel van theedoeken. Hij is geweldig geworden.

ook kunnen toepassen in de artikelen voor de winkel. De meiden hebben zelf tot twee

Het laatste ontwerp van de Mijnshopcollectie komt in november uit. Voor mij komt met

maal toe een fotoschoot gedaan en je ziet de foto’s onverwachts in verschillende

dit laatste ontwerp tevens een symbolisch einde aan het project. De kennis en kunde van

artikelen terugkomen. In het weekend van 3 oktober kwam een artikel in het magazine

de ontwerpers wordt dan overgedragen aan twee jonge starters binnen 100%Heerlen.

van de Limburger terug. Hoe leuk is dat! In de nieuwe editie van Chapeau Magazine stond een artikel samen met de ontwerpers.

Een van de meiden, Tina, heeft altijd al een passie voor kleding gehad. Zij gaat samen met Ebby Port het draagbare kledingstuk voor de collectie ontwerpen en maken. Annemarie

Zwaar was het trouwens wel voor de meiden. Voor elk ontwerp stond vanaf het moment

gaat samen met Linda Friesen het haute couture stuk ontwerpen en maken. Het land dat

dat de ontwerper uitleg gaf totdat het kledingstuk in de MIJNshop hing, 4 weken. Dat

als laatste aan de beurt komt, is voormalige Joegoslavië. Laat nou net de ouders van

was heel intensief. Gelukkig dat er tussendoor even aan de eigen collectie gewerkt kon

Tina uit dat land komen!! Toeval bestaat niet.

worden. Even iets anders. Door het Jaar van de Mijnen hebben we naast de collectie met de ontwerpers ook veel gewerkt met de geblokte theedoeken . 106

Interviewer: Patrice Kockelkorn 107

mijncollectie

mijncollectie

“IDEALISTEN MOGEN ZICH MEER LATEN HOREN.” EEN JONGE VROUW MET EEN VISIE Als kind was Nawie al heel erg geïnteresseerd in mode en in het ontwerpen van kleding. Naast haar interesse in mode was Nawie ook altijd betrokken bij haar medemens en de maatschappij. Zo was ze bijvoorbeeld geïnteresseerd in de idealen van Unicef. Kort gezegd: een jonge sociale- en creatieve meid. Ondanks dat het ontwerpen van kleding haar passie was, zocht ze een doel met meer betekenis. Middels deze passie probeerde ze een manier te vinden om haar idealen te verwezenlijken. Na de middelbare school heeft ze haar studie aan de Academie Beeldende Kunsten in Maastricht afgerond. Hierna ging ze aan de slag als modeontwerpster. Nawie richtte zich voornamelijk op het ontwerpen van mannenkleding. Het spelen met details binnen de kaders van de ontwerpen van mannenkleding sprak haar heel erg aan. De laatste jaren is Nawie werkzaam bij FASHIONCLASH Maastricht. Samen met twee van haar vrienden heeft ze acht jaar geleden FASHIONCLASH opgericht. Het doel was om mensen, verschillende culturen en andere disciplines met elkaar te verbinden binnen en buiten Nederland. FASHIONCLASH is een modeplatvorm dat jonge designers de mogelijkheid geeft zich te ontwikkelen en zich te laten zien. Dit doen ze door middel van verschillende projecten, evenementen, markets en pop-up stores. Enthousiast vertelt Nawie over een aantal projecten in het buitenland. In 2014 werd in Kaapstad (Langa),

credits Kris Micallef

dat toen uitgeroepen was tot World Design Capital, een geheel nieuw theater gebouwd. Nawie heeft toen met FASIONCLASH gloednieuwe kostuums ontworpen voor een

Wat verbindt Nawie met het mijnverleden? Haar opa heeft vanaf zijn zestiende tot en

kinderdansgroep dat optrad in dit theater. Daarnaast hebben ze in Brazilië samengewerkt

met zijn tweeënveertigste ondergronds in de mijnen gewerkt. Hij vertelt nog vaak zijn

met Braziliaanse designers en lokale naaisters aan een kledinglijn voor Palmas Fashion.

mijnverhalen en belevenissen. Naast de leuke verhalen zijn er ook een aantal ernstige

In korte tijd hebben ze al veel bereikt, maar FASHIONCLASH heeft nog vele mooie

dingen gebeurd. Zo heeft haar opa een aantal collega’s verloren tijdens de mijntijd.

projecten in petto. Nawie is een jonge vrouw met idealen. Ze zet zich niet alleen in voor de Dit jaar is FASHIONCLASH samen met SCHUNCK* en de meiden van 100% Heerlen een

maatschappelijke- en sociale aspecten binnen de modewereld, ook stelt ze de problemen

nieuw project gestart. De MIJNcollectie. Een mooi project dat is ontstaan in het kader

in de kledingproductie aan de kaak. “Sta even stil bij wat je koopt,” vertelt Nawie.

van het Jaar van de Mijnen. Bewust is gekozen voor drie Zuid-Limburgse ontwerpers.

Uiteindelijk betaal jij als consument de naaister aan de andere kant van de wereld.

Zij ontwerpen kledingstukken, zowel haute couture als commerciële stukken. Al deze stukken zijn geïnspireerd op de oorspronkelijke mijnwerkerskleding wereldwijd. 108

Interviewer: Kasia Lachowska

109

mijncollectie

mijncollectie

DURENTINA EN LEYLA 100% HEERLEN Durentina en Leyla zijn twee dames die mee hebben gewerkt aan het maken van de verschillende ontwerpen die ontworpen zijn door Linda, Ebby en Gabriel. Ze hebben het als super leuk ervaren om mee te mogen werken aan dit project. De dames hebben hier veel van geleerd. Ook het nauwkeurige werken dat bij de ontwerpen hoort, heeft de dames daarbij geholpen. Fouten maken mocht, maar dit mag sowieso. Voor Durentina was het mooiste stuk waar ze aan gewerkt heeft, is het tweede stuk van Linda, de jurk van Turkije. Het was wel moeilijk kiezen, want ze vond er meerdere mooi. Het was de samenwerking met Ebby en Linda die voor veel gezelligheid zorgde tijdens het werken. Met Gabriel heeft ze niet veel gewerkt. Hier kan ze dan ook weinig over vertellen. Leyla vindt zelf het derde stuk van Linda het mooiste, de trui van Friesland. Dit was weer een heel ander stuk dan de voorgaande stukken. Het was iets wat Leyla zelf ook zou dragen. Durentina en Leyla vinden het allebei enorm gezellig en leuk bij 100% Heerlen. Onderling hebben ze een hele leuke band gekregen. Ze zijn zelfs vriendinnen geworden. Hopelijk zullen ze dit ook blijven als ze bij 100% Heerlen weg gaan. Interviewer: Loes Vogels

110

111

In het afgelopen jaar hebben er diverse tentoonstellingen plaats gevonden in de MIJNshop. Elke maand weer een andere tentoonstelling in het kader van de mijnen. Deze tentoonstellingen zijn gefotografeerd en gebundeld geworden.

TENTOON STELLINGEN

tentoonstellingen

tentoonstellingen

KUNSTMEST & CO

Opa met koempels Astrid Petit-Offermans

Oranje Nassaumijn Marése Poell-Souren

Frans Pans Charlotte Pans

DMS Geleen Charlotte Pans 114

115

tentoonstellingen

tentoonstellingen

ZEF CLEMENT

Biddende handen

Vlucht uit de chaos

Geboorte van het Licht

De dans op de achtergrond

Zonder titel 116

117

tentoonstellingen

tentoonstellingen

EXPRESSIEGROEP DE RUIF 01 Groep Marjo Boesten

Koempelhoofden op sokkel Els Haine-Schols

Stoflongen Annemie van der Haghen

Mijnwerker / Sylvia Janssen-Nulens

Droom van een mijnwerkersvrouw Ineke Rutten-Slegers

Poekelen Gert-Jan Slaghekke

118

Maurits 1, 2 & 3 / Peter Grimm

Koempelrug Els Haine-Schols

119

tentoonstellingen

EXPRESSIEGROEP DE RUIF

tentoonstellingen

EXPOSITIE 01 CITAVERDE

Groep Marie-Claire Krell -- MijnStad Annelies Steps-Bothmer Anz Nijenhuis-Roumans Eliane Wijnants Francien Schoutrop Leny Broekman-Stevens Marion Zuidema van der Leeuw Yvonne Jacobs-Kitzen Wilma Hensels

Ontwerpers: Caro Wolters / Nina Bisscheroux / Lieke Pinckaers / Lisa Brandt / Maaike Bolsenbroek / Manon Broers / Macy Essers / Tisja Generet / Nathalie Gielissen / Janneke Pasmans / Olivia Quadaekers / Shelsty Usher 120

121

tentoonstellingen

EXPOSITIE 02 CITAVERDE

tentoonstellingen

HENK HEINE

Ontwerpers: Jessica Blaauw Stacey Blei Janine Heijers Cherylinn van den Hoek Michelle Janssen Noer Abbas Kadhem Esther Lemaire Kim Naus Nadine Polhupessy Iris Roeleven Sahar Saberi Büsra Samet Robin Veugen

122

123

tentoonstellingen

tentoonstellingen

EXPRESSIEGROEP DE RUIF 02 Groep Marjo Boesten

Mijn impressie Anton de Joode

Mijn kanari en ik Tiny Meulenberg

Koelpungel Jessie Driessen

Koempel Sjeng Mien van Straeten-Zelen

Koempel Ed Schaap

De Mijn Prudence Mertens

De Mijnsluiting 1965 Gerard Verhoeven

Sint Barbara en koelpungel Jessie Driessen

Phenolfabriek Mijn vader P. op de Kamp

Fosielen Rini Wijnhoven 124

125

tentoonstellingen

MIJNSTREEK COMPLEX

126

tentoonstellingen

VINCENT LANCEE

127

tentoonstellingen

MIJN TATTOO

tentoonstellingen

Foto’s: Floor Noten

Diep in mijn hart wilde ik net als mijn vader een koelpiet zijn HEERLEN - Wim Huisken is 57 jaar. Zijn ruige verschijning: brede schouders, zwarte jekker met vervaarlijke

‘Kinderen blijven onderwijzen over mijnverleden’

print, kinbaard, doodskop-riem en getatoeëerde han-

KERKRADE - Beide opa’s van Maurice Stitzinger

de tattooshop waar tattoo-kunstenaar Vincent Lancee

pungel met zijn spulletjes

werkten ondergronds, maar hij heeft weinig verhalen

de hand gaat leggen aan wat Wim ‘een monument ter

(mijnwerkerstas) en tenslotte

uit eerste hand gehoord. Opa’s zijn vaak geen praters.

ere van mijn vader, de koelpiet’, noemt. De benaming

de datum van zijn overlijden,

Maurice wel.

‘monument’ is niet overdreven want de arm van Wim

24 oktober 1998.”

den kan zijn ware aard niet verbloemen. Een klassiek geval van ‘ruwe bolster, blanke pit’. Wim is op weg naar

brengt treffend het werkzame leven van zijn vader, “Ze zijn helaas inmiddels beide gestorven, maar oma heeft me veel verhalen kunnen vertellen. Ook kwamen uit de oude doos foto’s, artikelen en zelfs een plunjezak tevoorschijn. Dat heeft me geraakt. Geschiedenis heeft zo echt mijn interesse gewekt. Vooral regionale geschiedenis. Ik kom elke dag langs Bleijerheide, waar de ingang tot de mijnschacht lag. Ik denk dan vaak terug aan vervlogen tijden, maar zie dat kinderen van de nieuwe generatie niet weten wat er daar is gebeurd. Daarom vind ik het initiatief ‘Jaar van de mijnen’ goed opgezet. Het gaat over de geschiedenis van de stad,

wordt gehesen en wordt over-

Gerard in beeld. Het staat er allemaal: de schacht van

gedragen. Ik vind dat scholen

de Oranje Nassau 3 waar zijn pa 30+ jaren lang werkte,

naast algemene geschiedenis

zijn penningnummer, de mijnlamp die hij droeg, de

van Nederland, verplicht de geschiedenis van de mijnen moeten blijven vertellen, net zoals de verhalen van de Bokkerijders.” Tekst: Dan Vanhoudt

‘Groot respect voor saamhorigheid van de koempels’ KERKRADE – Kevin Hiermerda is een trotse Kerkradenaar. Hij was er graag bij geweest toen op 16 juni 1957 de toenmalige Gouverneur van Limburg Mr. Houben bij de onthulling van d’r Joep de beroemde uitspraak deed: “Doa sjteet d’r Joep, inne echte köaler!” “Ik heb d’r Joep als eerste laten zetten, omdat ik trots ben dat ik uit Kerkrade kom en trots ben op de

het verleden van ons allemaal. Dat moet bewaard

koempels die in de mijnen hebben gewerkt. D’r Joep

blijven en de verhalen moeten verteld blijven. Het is

staat symbool voor het totale mijnverleden van deze

belangrijk om over te dragen op de jeugd. De mijnen

regio en vooral daarom heb ik hem op mijn rug laten

spreken niet zo aan voor jongeren en daarom is

zetten.”

het goed dat onze geschiedenis in een nieuw jasje

Tekst: Dan Vanhoudt

128

Tekst: Jeroen Janssen

129

tentoonstellingen

NTAN

tentoonstellingen

nazaten van het beloofde land wij, nazaten van het beloofde land onontkoombaar lijkt voor ons het huldigen van wat aan ons voorafging het knielen voor wat we nooit geweest zijn, waar we nooit waren maar we moeten hooghouden wat gezonken is, ontharden wat versteend en hervinden wat verloren is in een wereld wiens schwung is ontwricht van de sokkel geslagen likken we braaf de littekens van andermans verleden zo ketent zich iets langaam om onze polsen bijzonder en benauwend tegelijk is het alsmaar omslaan van de zwarte bladzijden de gele randen van het verleden die ze volhardend vergulden want het is daar waar het beloofde land nog bruist als een rijpe vulkaan raak het aan en het springt hoog uit zijn kloof omhoog en wij, nazaten van het beloofde land wegen onze opties af: we rennen of we loven de zwarte glorie die ons baarde en rijpen als prille eieren voort onder haar vleugels het raam naar buiten is groter dan vroeger hoog en mintblauw hangt het wolkendek als een kalme oceaan boven de regio daaronder een volk in dubio – wij een beetje te vondeling gelegd op een verlaten dansvloer Michelle Bracke

130

131

tentoonstellingen

“ Glück Auf “

tentoonstellingen

hoe te heerlen

De vogel

Pluk het moment

Hij wroet,

Het graf geopend

moet

worden de

de constructiewerken I Glück Auf, tselt dat wöad nog mit

in bronsgroene emmers die we

of is dat jet va vruier,

meenemen stukken straat stoppen, zand,

het roet

mijnwerkers gevonden

wie vier nog óngereëdiesj

meters asfalt

van de wereld

verwelkomd

dragen.

door de koningin

ós botram verdeende beschoppen, die brokken erbij stoppen.

als sjlepper of huier. Glück Auf,

van de hemel

verzin welke stukken we kappen.

Nog even stil

word hen de kruidenbos

straatzaadmengsels

gezwegen

gereikt

ademhalen,

genezing wordt hun deel

vertsel de kinger maken. neem mijnstof, filter, tot er louter

en kinkskinger wie ’t vruier woar,

lucht is.

wie jewerkt woeëd

erbij. als het station af is, klauter op de

in koel daag in daag oes

trein,

aldaag - joar noa joar.

gezalfd met ontferming het brandoffer aanvaard Frisse lucht

wordt heiligheid gevonden

beperkt

is het getal voltooid

zaai en maak van straatzaad fundament,

naarmate

Glück Auf,

ploeg, bewater en bekijk hoe de bodem

de o2 verwelkt.

dat dong me ziech

van nederland zal zijn.

óngeree wunsje

stijgt hun ziel op ten hemel

en de zucht.

Petra Stevens

Vertolkt Merlijn Huntjes

en wool zage ; “ Gelukkig Op “

het lied dat koempels dragen.

doarum aa ….. ALLE EX KOELLÜ

En verder

woa ’t leëve nog

fluitend

aa is jejeëve,

levens wagen.

De gevaren groot gingen zij door het vuur

wil iech “Glück Auf “ van hatse mit jeëve.

voor andermans

Totdat de vogel valt.

brandstof Frans Stollman

de kolen geleverd

©Ricardo Frederiks

staat de passie in lichterlaaie wordt de aarde verwarmd is de kringloop voltooid Petra Stevens 132

133

tentoonstellingen

afscheid en herinnering zij aan zij gezwoegd, gepuft nog steeds hoor ik jouw hinniken jouw bruine ogen zo trouw en zacht… toen ik beloofde: ooit komt de dag, dan

tentoonstellingen

MODELBOUW DHR SENDEN & TIM HARNISCHMACHER

gaan we samen naar het licht je nam de wortels uit mijn hand, de appel en het brood met warme woelige lippen… je was mijn koempel mijn beste vriend nog steeds hoor ik jouw hinniken Anita Seo



134

135

tentoonstellingen

tentoonstellingen

JOANNA CALMES

De mijnen betekenen voor mij, gevoelsmatig, niets anders dan donkere natte, gevaarlijke, ondergrondse werkzaamheden. Uitgevoerd door uiteenlopende culturen aan mankracht.  Mijnwerkers waren niet alleen letterlijk op zoek naar steenkool, diep in de Limburgse grond, maar ook op zoek naar ‘steenkool’ in de metaforische zin. Op zoek naar welvaart, een toekomst, hoop, een persoonlijke groei. Als mijn opa (nonno) niet op zoek zou zijn geweest naar zijn ‘persoonlijke steenkool’ zou ik waarschijnlijk niet bestaan. Ook ik ben op zoek naar mijn eigen ‘steenkool’, en Heerlen is mijn mijn. Mijn werk is slechts een visuele expressie van een gevoel over, wat ik als ‘mijnwerkerskleinkind’, heb meegekregen over het werken in de mijnen. Verschillende aspecten, zoals het imago van de mijnwerker na werktijd, het harde werken ondergronds en stoflongen; het verschrikkelijke gevolg van het werken in de mijn, neem ik allemaal mee in mijn werk. Het speelt allemaal mee bij mijn mijn-verhaal. Uiteindelijke gaat het allemaal om één ding, ‘steenkool’. En iedereen is er naar op zoek in het leven.

136

137

Een woord van dank aan… Vrijwilligers, Oud-mijnwerkers, hun families, de stichting, gemeente, ondernemers, docenten, kunstenaars, klusjesmannen en noem maar op. We hebben samen de Mijnshop gemaakt en daar bedank ik jullie allemaal voor. Het is een prachtige ode geworden aan het rijke verleden en tevens een saluut aan de kansrijke toekomst van onze regio. Ik heb veel geleerd en veel bijzondere mensen ontmoet. Als we nog eens wat vaker denken aan de saamhorigheid van de koempels, kunnen we daar ook in deze roerige tijd nog elke dag iets van leren. …want ik kan eerlijk zeggen dat dit Jaar van de Mijnen mijn leven heeft verrijkt. Dat had ik van tevoren niet kunnen verwachten. Via mijn werk bij Honderd Procent Heerlen kwam ik in contact met de organisatie, waarbij men op zoek was naar een organisatorisch manusje van alles. Die rol sprak me aan, al wist ik dat het ook een grote sprong in het diepe betekende. Als shopmanager van de Mijnshop ontmoette ik tientallen mensen met een verleden, een verhaal, een visie. Door dit project ben ik erachter gekomen hoe belangrijk het mijnverleden voor de regio is geweest en nog steeds is. En vooral wat het met mensen heeft gedaan… en nog steeds doet. Dat allemaal met de belangrijkste waarde die de koempels ons hebben geleerd: saamhorigheid. Die saamhorigheid heb ik echt gevoeld tijdens dit projectjaar.

Iedereen heeft zijn beste steentje bijgedragen om de ode aan het mijnverleden te laten horen, zien en voelen. Ook al ligt het voor veel jongeren niet voor de hand, toch is het mijnverleden terug te zien in de nieuwe generatie. In hun liefde voor de voetbalclub en de historie, in doorvertelde verhalen van opa en oma, in imposante tattoos. Zo groeide mijn besef over de impact van de mijnen en ook mijn liefde voor Heerlen. Ik mocht oud-mijnwerkers ondervragen en luisterde naar aangrijpende en tevens enorm uiteenlopende anekdotes. Van ‘verschrikkelijk hard, vies gevaarlijk werk en ik ben blij dat de koel er niet meer is’, tot ‘er was werk, er was geld, er was zekerheid, terwijl mijn kinderen en kleinkinderen nu met een diploma werkeloos op straat staan.’ Heerlen werkt hard om zichzelf en de regio opnieuw op de kaart te zetten. Het is mooi om te zien dat de stad bloeit. Zo mooi, dat ik als redelijk jong mens de blik op het beladen verleden weleens vergeet. Maar dat zal me na dit jaar nooit meer gebeuren. Wij zijn de stad, we doen het allemaal samen. Bewoners, gemeente, ondernemers, iedereen werkt samen om deze nieuwe tijd een gezicht te geven en dat is steeds beter aan het lukken. Het heeft niks te maken met het feit of je hier geboren of getogen bent. Het gaat om wat we samen doen. Floor Noten [email protected]

grafisch ontwerp: www.groenergras.com

MIJNshop en MIJNcollectie is een initiatief van SCHUNCK*, en Stichting Jaar van de Mijnen M2015 in samenwerking met FASHIONCLASH en 100% Heerlen.

gesubsidieerd door provincie limburg